________________
(ઘ) દિગંબર ગ્રંથ મુલાચારના પડાવશ્યક અધિકારમાં પ્રસ્તુત ગાથા નીચે મુજબ આવેલી છે?
एसो पंचणमोयारो सव्वापावपणासणो।
मंगलसु य सव्वेसु पढंम हवदि मंगलं । (ચ) “નવકારના નવ પદો વિજયન્ત પન્ જેને છેડે વિભક્તિ છે, તે પદ ગણાય છે. એ અર્થમાં નથી કિન્તુ નમો અરિહંતાણ' ઇત્યાદિ વિવક્ષિત અવધિયુક્ત પદો નવકારમાં નવ છે, તેમ સમજવાનું છે.
આમ, શ્રી નવકાર નવ પદોનો સમુદાયછે. એનાં પાંચ પદો મૂલમંત્ર સ્વરૂપ છે. પછીના ચાર પદો મૂળ મંત્રનો પ્રભાવ સૂચવનાર મૂળમંત્રની ચૂલિકા સ્વરૂપ છે. ચૂલિકા સહિત શ્રી નવકારમંત્ર “પંચમંગલ મહાશ્રુતસ્કંધ' કહેવાય છે. (૨) આઠ સંપદાઓ :
શ્રી નવકારમંત્રને આઠ સંપદાઓ છે. “સંપદા એટલે અર્થનું વિશ્રામસ્થાન અથવા મહાપદો અથવા અર્થધિકાર. શાસ્ત્રમાં સંપદાની વ્યાખ્યા આ પ્રમાણે કરીછે: “સાડુત્યેન પદ્યતે – પffછ“ત્તર્થોયામિતિ સંપ: અર્થાતું. જેનાથી અંગત રીતે અર્થ જુદો પડાય તે “સંપદા' નવ પદોની આઠ સંપદા કેવી રીતે ગણવી તેના ઉત્તર બે પ્રકારે છે. પ્રથમ ઉત્તરમાં પ્રથમ સાત પદની સાત અને આઠમાં અને નવમાં પદની એક એમ કુલ આઠ સંપદા છે. મંતાઈ ૨ सव्वेसिं, पढमं हवइ मंगलं। બીજા ઉત્તરમાં છૂટી સંપદા બે પદ પ્રમાણ છે જેમ કે :
__एसो पंच नमुक्कारो, सव्वपपावप्पणासणो । નવકારમંત્રના ઉપધાનની વિધિ માં નવકારને આઠ અધ્યયન સ્વરૂપ ગણીને પ્રત્યેક અધ્યયન દીઠ એક એમ ૧૦ આયંબિલ કરવા દ્વારા કુલ આઠ આયંબિલ કરવા ફરમાન કર્યું છે.
એ રીતે નવપદમય, ૩૫ હજાર પ્રમાણ મૂળમંત્ર અને ગ્લેસીસ અક્ષરપ્રમાણ ચુલિકા કુલ અડસઠ અક્ષરપ્રમાણ પંચપરમેષ્ઠિનવકાર મહામંત્રને આઠ સંપદાયો વડે ભક્તિસહિત ભણવાથી શાશ્વત સ્થાનની પ્રાપ્તિ થાય છે એમ શ્રી ચૈતન્ય ભાષ્ય, શ્રી પ્રવચન સારોદ્ધાર, શ્રી નમસ્કારપંજિકા આદિ અનેક શાસ્ત્રોમાં ફરમાવ્યું છે.
(૩) શ્રી નવકારમંત્રના ૬૮ અક્ષરોઃ
નવકારમંત્રના કુલ ૩૫ અક્ષરપ્રમાણ મૂલમંત્ર અને ૩૩ અક્ષરપ્રમાણ ચૂલિકા કુલ અડસઠ અક્ષરપ્રમાણ છે. આ અંગે વિશિષ્ટ વિચારણા આ પછીના પ્રકરણ “નવકારમંત્રનો અક્ષરદેહ' માં કરેલી છે. શ્રી રત્નમણ્ડનગણિ વિરચિત સતસાર સંલ માં લખ્યું છે. :
'मन्त्र पज्चनमस्कार :, कल्पकारस्कराधिक :।
अस्ति प्रत्यक्षराष्ट्रागोत्कृष्टविद्यासहस्त्रक:॥ અર્થાતું.
પંચનમસ્કાર મંત્ર કલ્પવૃક્ષથી અધિક પ્રભાવવાળો છે, તેના પ્રત્યેક અક્ષર પર એક હજારને આઠ મહાવિદ્યાઓ રહેલી છે.
બીજા પ્રકરણમાં શ્રી નવકારના દેહનું સ્વરૂપ વિચાર્યું. હવે ત્રીજા પ્રકરણમાં શ્રી નવકારમંત્રના અક્ષરદેહ વિશે વિશેષ અધ્યયન કરેલ છે.
[૧૫]
