________________
વર્ણ - સામાન્ઝાયમાં આ માતૃકાને પરમાત્માનું શબ્દમય શરીર કહ્યું છે. શ્રી નવકારમંત્રના અક્ષરોનું વિશ્લેષણ બીજી રીતે પણ થાય છે.
દ્વવ્યસંગ્રહ ગ્રંથમાં સિદ્ધાંત ચક્રવર્તીનેમિચંદ્રસુરિએ શ્રી નવકારમંત્રના અક્ષરોનું જરા જુદી રીતે વિશ્લેષણ કર્યું છેઃ
पणतीस मंगलद्धप्पणचदुद्गमेग च जयह उझाह ।
परमंठ्ठिवाचयाणं च गुस्वएसेणं ॥ અર્થાત.
પરમેષ્ઠિવાચક, પાંત્રીસ, સોળ, છ, પાંચ, ચાર, બે અને એક અક્ષરવાળા મંત્રોનો અથવા ગુરુ દ્વારા ઉપદેશિત અન્ય મંત્રોનો જાપ કરો.
અહીં આચાર્યએ ૩૫ અક્ષરના આ મૂલમંત્રને ૧૬, ૬, ૫, ૪, ૩, ૨, ૧ અક્ષરનો પણ વિવિધ રીતે નીચે પ્રમાણે બતાવ્યો છે. શ્રી નવકારમંત્રને ૧૬ અક્ષરનો આ રીતે કહ્યો છે?
‘રિહંત, સિદ્ધ, મારિય, વાય, સાદૂ' શ્રી નવકારને છ અક્ષરનો આ રીતે કહ્યો છે: ‘રિહંત – સિદ્ધ શ્રી નવકારને પાંચ અક્ષરનો આ રીતે કહ્યો છે : ‘મ fસ મા ૩ સા' શ્રી નવકારને ચાર અક્ષરનો આ રીતે કહ્યો છે : ‘હિંદત' શ્રી નવરારને બે અક્ષરનો આ રીતે કહ્યો છે: ‘સિદ્ધ શ્રી નવકારને એક અક્ષરનો આ રીતે કહ્યો છે :
(૩) નવકારમંત્રના અક્ષરોમાં રહેલો બીજમંત્ર: તંત્રશાસ્ત્રમાં શબ્દોને સંક્ષિપ્ત કરવામાં આવે છે. એવા અક્ષરો – શબ્દોને બીજાઅક્ષર કહેવામાં આવે છે. શ્રી નવકારમંત્રના અક્ષરોમાં આવો એક બીજમંત્ર સમાયેલો છે, જેને કહેવામાં આવે છે. શ્રી સિદ્ધસેનસૂરિ પ્રણિત “શ્રી નમસ્કાર માહાસ્ય' ગ્રંથના છઠ્ઠા અધ્યાય (પ્રકાશ) માં આ પ્રમાણે શ્લોક છે :
___ अहंदपाचोर्योपाध्याय - मुन्यादिमाक्षरैः। सन्धि - प्रयोग - संशिलष्टैरोड्कारं वा विदुर्जिना ॥
