________________
અનુમોદનાનો ભાવ પ્રગટે છે. પંચપરમેષ્ઠિમાં વધી રહેલો વિદ્યુતપ્રવાહ આપણા આત્માને આ “નમો” રૂપી સ્વીચ દ્વારા પ્રકાશ આપે છે.
વળી નવકારની આદિમાં રહેતો આ “નમો'પદમાં ૐ પણ છૂપાયેલો છે. તે આ રીતે ૩ + સ્ + ો + એ ચાર વર્ણો છે. હવે તે વર્ણોને જો ઉલટાવવામાં આવે તો મો + ન્ + + એવો ક્રમ થશે. તેમાના પ્રથમ બે વર્ણોના સંયોજનથી ની નિષ્પત્તિ થાય છે.
ટૂંકમાં, આ ‘નમો’ પદ એ મોક્ષની કૂંચી છે.
ટૂંકમાં, આ નમો બોલવાથી પહેલી અસર એ થાય છે પોતાના અહંકારનું આવરણ ઉતરવા માંડે છે. માનવી તેને જ નમે કે જેને તે પોતાનાથી વધુ ગુણવાન અને મહાન માનતો હોય, આમ આ “નમો પદ બોલતાં જ પોતે નિરાભિમાની બની અત્યંત નમ્ર અને ઋજુ હૃદયી બને છે. અહંકારની સાથે બીજા ઘણા દુર્ગુણો પણ દૂર થાય છે ને સાધકનું મન સ્વચ્છ નિર્મળ બને છે. જ્યાં સગુણો સહજ રીતે આવીને વસે છે.
નમો પદનો ભાવાર્થ વર્ણવ્યા પછી હવે રિહંતા, સિદ્ધા, મારિખ, ૩વજ્ઞાથા, સવ્વસાહૂi, આ બધા જ પદોમાં સમાયેલા અરિહંત, સિદ્ધ, આચાર્ય, ઉપાધ્યાયને સાધુ આ પંચપરમેષ્ઠિનો ભાવાર્થ ‘પંચપરમેષ્ઠિનો ભાવાર્થ પંચપરમેષ્ઠિનું સ્વરૂપ એ પાંચમાં પ્રકરણમાં પ્રસ્તુત કરેલ છે. તેથી હવે છેલ્લા ચાર પદ જેને ચૂલિકા કહેવામાં આવે છે, તેનો ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે :
ચૂલિકા શબ્દ ચૂલા પરથી આવ્યો છે. “ચૂડા' શબ્દ પણ પ્રાયોજાય છે. ચૂલા એટલે આભૂષણ. ચૂલા એટલે શોભા વધારનાર, ચૂલા એટલે શિખર. નંદીસૂત્રમાં કહ્યું છે કે શ્રતરૂપી પર્વત ઉપરની શિખરની જેમ શોભે તે ચૂલા.
ચૂલિકાના પહેલા બે પદ “આ પાંચને કરેલો નમસ્કાર સર્વ પાપનો નાશ કરે છે એ સમજાવતા એ પાંચને કરેલો નમસ્કાર કેવો છે તે માટે પછીના ચાર પદોમાં બતાવવામાં આવ્યું છે કે આ પાંચેયનો કરેલો નમસ્કાર પ્રાણાશક છે. એટલે કે પાપોને અત્યંત નાશ કરનાર છે.
જેમાં કોઈ પ્રયોજન કે ફળ ન હોય તે વસ્તુમાં કોઈને કશો રસ પડે નહીં. એ નિયમને અનુસરીને પ્રયોજન તથા ફળની દૃષ્ટિએ આ મહામંત્રનો વિચાર કરવાનો છે. જે સામાન્ય રીતે આ ફલને પ્રયોજનનો વિચાર મંત્રના શબ્દોમાં જ કરેલો હોય તો તે પૂર્ણ મંત્ર ગણાય. સર્વપાપનો નાશ કરે છે એવા જે શબ્દો છે તે મહામંત્રનું પ્રયોજન બતાવે છે.
આ પાંચને કરેલો નમસ્કાર પાપોને જડમૂળથી ઉખેડી નાખે છે. આ નમસ્કાર જ્ઞાનવરણાદિ અશેષ કર્મોને પ્રકર્ષ કરીને ખંડોખંડ કરીને દિશોદિશ નાશ કરે છે. વળી આ નમસ્કાર નિર્વાણ સુખને સાધવામાં પણ સમર્થ છે. આ નમસ્કારથી અશુભ કર્મોનો સંપૂર્ણ નાશ થાય છે. તેથી કષ્ટ, આપત્તિ આવતા જ નથી. આમ, આ નમસ્કાર સર્વ પાપો અને દુઃખનો અત્યંત નાશ કરે છે. | શ્રી નવકારમંત્રના છેલ્લા બે પદોમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે આ પંચનમસ્કાર સર્વ મંગલોમાં પ્રથમ મંગલરૂપ થાય છે. “મંગલ’ શબ્દની વ્યાખ્યા શાસ્ત્રકારો અનેક પ્રકારે કરી છે પણ તેની મુખ્ય વ્યાખ્યા “મહૂતિ હિતાર્થ સતીનિ મંતિ' પ્રાણીઓના હિતને માટે પ્રવર્તે છે તે મંગલ એ અહી ગ્રહણ કરવાની છે. એટલે મંગલો પણ અનેક પ્રકારના છે અને તેથી અહી “માતાનું વ સલ્વેસિ' એવો શબ્દ પ્રયોગ છે. મંગલના જો દ્રવ્યમંગલ અને ભાવમંગલ એવા બે ભેદ કરીએ તો આ સંસિ શબ્દથી બંને પ્રકારના મંગલો ગ્રહણ કરવાના છે. દ્રવ્યમંગલ એટલે શુભ પદાર્થો જેવા કે સ્વસ્તિક, શ્રીવત્સ. નંદ્યાવર્ત, વર્ધમાનક, ભદ્રાશન, કળશ, મીનયુગલ, દર્પણ વગેરે તથા દધિ,
