________________
ત્યારપછી જગતના ગુરુ, જગતના તારક, સર્વોત્તમ ચોત્રીશી અતિશયોથી સંયુક્ત, આઠ મહાપ્રાતિહાર્યોથી શોભતા, વાણીના ૩૫ ગુણો વડે, દેવોના, અસુરોના, મનિષ્યોના અને તિર્યચના સમુહને આનંદિત કરતા. ત્રણે ભુવનને ગુણો વડે પુષ્ટ કરતા, અઢાર દોષો રહિત ને જધન્યથી કરોડો દેવોથી યુક્ત આવા ભગવંતો પોતે સર્વથા કૃતાર્થ હોવા છતા પણ પરોપકાર કરતા આ પૃથ્વી પર વિહાર કરે છે. વિચરે છે, કુમતિ રૂપ અંધકારનો નાશ કરે છે. સત્યપંથ રૂપી પ્રકાશને પાથરે છે. મિથ્યાત્વનો નાશ કરે છે. જિનશાસનની મહાન ઉન્નતિ કરે છે. જાણવા યોગ્ય પદાર્થોને યથાર્થરૂપમાં જણાવે છે. અનેક ભવ્ય જીવોને પ્રતિબોધ કરીને ભવ - ભ્રમણના પ્રબળ કારણરૂપ તેમના અજ્ઞાનનો નાશ કરે છે.
ત્યારપછી આયુષ્યકર્મના અંતે શુક્લધ્યાન વડે ભાવોપગ્રાહી ચાર અઘાત કર્મોનો ક્ષય કરીને એક જ સમયની ઋજુ શ્રેણી વડે લોકના અગ્ર ભાગ રૂપ મોક્ષમાં જાય છે. તેઓ લોકાગ્રંથી ઉપર જતા નથી કારણ કે ત્યાં આલોકકાશ હોવાથી ગતિનો અભાવ છે. તેઓ નીચે પણ આવતી નથી કારણ કે તે માટેનું ભારેપણું તેમનામાં નથી. તેઓ સિદ્ધ બની સદાકાળ લોકના અગ્રભાવ સિદ્ધશીલા પર બીરાજે છે.
આ રીતે અરિહંતોનું અનાદિ સંસારમાં પરિભ્રમણ, તેઓનું ચ્યવન, તેઓનો જન્મ, તેઓનો ગૃહવાસ, તેઓની દિક્ષા - તેઓનું કેવળજ્ઞાન - નિર્વાણ મોક્ષ બધુ જ અલૌકિક હોય છે અને તેથી જ અરિહંત ભગવંતો સંસારના બીજા સર્વ જીવોથી સર્વ પ્રકારે ઉત્તમોત્તમ હોય છે.
અરિહંત ભગવાનના છેલ્લા જન્મની અવસ્થાઓને ત્રણ ભાગમાં વહેંચી તેમનું સ્વરૂપ બતાવ્યું છે. પિંડસ્થ અવસ્થા - પદસ્થ અવસ્થા - રૂપસ્થ અવસ્થા પિંડસ્થ અવસ્થા :
જન્મતા જ મળતા ઈન્દ્રોના નમનમાં એમને ગર્વ - ઉત્કર્ષ હોતો નથી. એ રાજ્યના અધિપતિ સમ્રાટ રાજા થાય ત્યાં તેમને આસક્તિ હોતી નથી અને એ સઘળું છોડી શ્રમણ બને ત્યાં એમનામાં કાયા પ્રત્યે સુખશીલતા હોતી નથી. આ ત્રણ વિશેષતાવાળી જન્મ અવસ્થા - રાજ્યઅવસ્થા અને શ્રમણઅવસ્થા આ ત્રણે અવસ્થા પ્રભુની પિંડસ્થ અવસ્થા (પિંડસ્થ - હેદમાં રહેલી) ગણાય છે. પદસ્થ અવસ્થા:
પોત સર્વજ્ઞ બની જીવનનુક્ત બની ધર્મતીર્થને સ્થાપે અને ભવ્ય જીવોને પ્રતિબોધ કરતા વિચરે તે તીર્થકરપદમાં અર્થાતુ. તીર્થંકરપણામાં રહેલી અવસ્થા પદસ્થ અવસ્થા કહેવાય છે. રૂપાંતરિત અવસ્થા
છેવટે સ્વીયસકલ કર્મના બંધન તોડી જડ પુદગલ માત્રનો સંગછોડી. પૌદગલીક રૂપ હટાવી વિદેહ મુક્ત બને છે એ એમની રૂપાતીત અવસ્થા કહેવાય છે.
આમ, શ્રી અરિહંત પરમાત્માનું જીવન પિંડસ્થ અને પદસ્થ અવસ્થામાં પસાર થઈ પ્રાંત રૂપાંતરીત અવસ્થામાં પર્યવસાન પામે છે.
હવે શ્રી અરિહંતા ભગવાનના ૧૨ ગુણો વિશે વિચારણા કરીશું. (૩) અરિહંત ભગવાનના ૧૨ ગુણ: શ્રી અરિહંત પ્રભુ ગૃહસ્થજીવનમાં પણ ધીર, વીર અને ગંભીર હોય છે. ઔચિત્ય, ઔદાર્ય અને ઓજાસના ભંડાર હોય છે. સંસારના મહાન વૈભવોને, મોટા માનમરતબાને તિલાંજલિ આપી સંયમપંથે વિચારે છે, ત્યારે એક માત્ર
[૩૮]
