________________
સમ્યકત્વ પેદા થાય છે. આ સમસ્કતવનો સ્વભાવ જ એવો હોય છે કે જે તેને તીર્થંકર નામકર્મ બનાવ છે આવી પાત્રતા ને આવુ સમ્યકત્વ પામ્યા પછી આ જીવ તીર્થંકર થવા પૂર્વના ત્રીજા ભવમાં પ્રચંડ પુરુષાર્થ કરે છે. વીસ સ્થાનક તપની આરાધના કરતા “સર્વ જીવોને શાસન રસિક બનાવવું એ ભાવના એટલા ઉત્કૃષ્ટ ભાવથી ભાવે કે તમને તીર્થકર નામકર્મ બંધાય છે, જે સર્વશ્રેષ્ઠ, સર્વોત્કૃષ્ટ અને અચિંત્ય પ્રભાવવાળું છે.
આ તીર્થંકર નામકર્મ જ્યારે છેલ્લા ભવમાં ઉદય આવે છે ત્યારે તેના પ્રભાવે તેને અનુરૂપ યશ, આદેશ, સૌભાગ્ય નામકર્મોના વિશુદ્ધ પુણ્યમય દળિયા ઉદયમાં આવે છે ને પ્રભુને ૩૪ અતિશયો પ્રગટ થાય છે.
અતિશય એટલે જગતના જીવો કરતા વિશિષ્ટ, અલૌકિક, અદ્ધત ખાસિયતો.
અભિધાન ચિંતામણીમાં અતિશયોની વ્યાખ્યા કરતા પૂ. હેમચંદ્રાચાર્યસૂરિએ લખ્યું છે કે ગુણો વડે પ્રભુ સમસ્ત જગતના જીવો કરતા ચઢિયાતા છે. પ્રભુનો આત્મા કેવી રીતે અલૌકિક વિશેષતા ધરાવે છે તે આ ૩૪ અતિશયોમાંથી સમજાય છે.
કર્મના જે વિશુદ્ધ પુણ્યમય અણુઓમાંથી આ અતિશયોનો ઉદ્ગમ થાય છે તે પવિત્ર અણુઓ બીજા જીવોને સંલગ્ન નથી હોતા.
આ ૩૪ અતિશયોમાં ૪ અતિશય જન્મસિદ્ધ હોય છે, જે મૂળ અતિશય કહેવાય છે. ૧૯ અતિશય દેવકૃત હોય છે અને ૧૧ અતિશય કર્મક્ષયથી ઉતપન્ન થયેલા હોય છે.
૪. મૂળ અતિશયઃ તીર્થંકર નામકર્મના પ્રતાપે પ્રભુને જન્મતાની સાથે જ નીચેના ચાર અતિશયો હોય છે. ૧. અદ્ભત દેહ ૨. સુગંધિતચ્છવાસ ૩. નિર્મળ રૂધિર ૪. પ્રભુની આહાર વિહારની ક્રિયા અદશ્ય હોય છે. ૧૯. દેવકૃત અતિશય :
(૧) પ્રભુને દીક્ષા સમયે લોચ કર્યા પછી નખ કે વાળ વધતા નથી. (૨) એકક્રોડ દેવતા પ્રભુ કેવળજ્ઞાન પામે એવી પ્રભુની સેવામાં સતત હાજર રહે છે (૩) પ્રભુના પગલા જમીન પર ન પડે તે માટે દેવો નવ સુવર્ણકમળોની રચના કરે છે. ૪, ૫, ૬) પ્રભુ ચાલે ત્યાં કાંટા ઊંધા થઈ જાય, વૃક્ષો નીચા નમે અને પંખીઓ પ્રદક્ષિણા દે. ૭.૮.) પવન અનુકૂળ બને અને પરમાત્મા વિચરે ત્યા છ ઋતુના ફળ - ફૂલ ખીલી ઉઠે છે. ૯ થી ૧૩) પ્રભુ ચાલે ત્યારે ધર્મચક્રાદિ વિશિષ્ટ વસ્તુઓ પ્રભુની સાથે જ ચાલે. બીજા રત્નમય ધ્વજ, સિંહાસન, છત્ર, ચારમ પ્રભુની સાથે ચાલે અને ૧૪) પ્રભુ ચાલે ત્યાં ધૂળ ઉડે માટે સુગંધિત પાણીનો છંટકાવ થઈ જાય. ૧૫) પ્રભુને દેશના દેવા દેવો સમવસરણની રચના કરે ૧૬) એના પર પુષ્પવૃષ્ટિ કરે ૧૭) દેવો સમવસરણની મધ્યમાં પ્રભુથી ૧૨ ઘણું ઊચું અશોકવૃક્ષ રચે. ૧૮) રત્નસિંહાસન પર બેઠેલા પ્રભુ જેવા જ બાકીની ત્રણ દિશામાં દેવો પ્રભુના પ્રતિબિંબ સ્થાપે જેથી સૌ પ્રભુને જોઈ શકે. ૧૯) દેવતાઓ ત્યાં દેવદુંદુભિ - ભેરી વગાડે. કર્મક્ષયકૃત ૧૧ અતિશય:
અરિહંત પરમાત્મા આ જીવનમાં પણ ઉચ્ચ સાધના કરીને જ્યારે શુક્લધ્યાનના દાવાનળમાં અનંતા ઘાતિકર્મના દળિયાને જડમૂળમાંથી બાળીને ભસ્મીભૂત કરે ત્યારે પ્રભુને યશ - આદેય વગેરે ઉચ્ચ પુણ્યના દળિયા ઉદયમાં આવે ને પ્રભુના ૧૧ વિશેષતાઓ પ્રગટે. ૧ થી ૮) તીર્થંકર પ્રભુ વિચારતા હોય ત્યાં સવાસો યોજન સુધી ઉપદ્રવો શાંત થઈ જાય. ૨) રોગો ૨) વૈર - વિરોધ ૩) જીવોના ઉપદ્વવો ૪) જીવલેણ ઉત્પાત પ) અતિવૃષ્ટિ ૬) અવૃષ્ટિ ૭) દુષ્કાળ ૮) સ્વચક્રભય -પરચક્રભય ૯) પ્રભુના મસ્તક પાછળ ભામંડળ હોય છે. ૧૦- ૧૧) પ્રભુ દેશના આપતા
[૪૦]
