________________
હોય ત્યારે સમવસણમાં પ્રભુના દર્શન - શ્રવણાર્થે દેવતા - મનુષ્યોને તિર્યંચોનો ગમે તેટલા મહેરામણ ઉભરાય તોય પ્રભુના અતિશયને પ્રતાપે એક જોજનના સમવસરણમાં સહુ સુખે સમાઈ જાય ને પ્રભુની વાણી દરેકને પોતપોતાની ભાષામાં સમજાઈ જાય.
અરિહંત પરમાત્માની આ વાણીના ૩૫ અતિશયો છે. એટલે ૩૫ ગુણોવાળી છે. તીર્થંકર પરમાત્માની વાણી ૩૫ ગુણોવાળી હોય છે. ૧) સંસ્કારવતી ૨) ઉદાત્ત ૩) ઉપચારપરીત ૪) મેઘ - ગંભીર ૫) પ્રતિનાદ ૬) દક્ષિણ ૭) રાગયુક્ત ૮) મહાર્થ ૯) અવ્યાઘાત ૧૦) શિષ્ટ ૧૧) અસંદેહકર ૧૩) હૃદયંગમ ૧૪) સાકાંક્ષ ૧૫) ઉચિત ૧૬) તત્વનિષ્ઠ ૧૭) અપ્રકીર્ણ ૧૮) સ્વશ્લાઘા – પરિનિજદારહિત ૧૯) અભિજાત્ય ૨૦) સ્નિગ્ધ મધુર ૨૧) પ્રશસ્ય ૨૨) અમર્મવેધિ ૨૩) ઉદાર ૨૪) ધર્માર્થસંબદ્ધ ૨૫) વિપર્યાસરરહિત ૨૬) વિશ્વમાદિયમુક્ત ૨૭) આશ્ચર્યકારી ૨૮) અદ્ભત ૨૯) અતિવલંબિત નહી ૩૦) અતિવિચિત્ર ૩૧) વિશેષ મેળવતી ૩૨) સત્વમુખા ૩૩) વર્ણપદાદિ વિવિક્ત ૩૪) વિચ્છેદરહિત ૩૫) ભેદરહિત
અરિહંત પરમાત્માના આવા અદ્ભૂત અતિશયો પર શંકા કરવા જેવી નથી કારણ કે ઘોર દુષ્કૃત્યોના જો ઘોર નીચા ફળ મળે તો ગજબના સકૃતોના અતિ ઉંચા ફળ કેમ ન નીપજે? દેવો પણ પરમાત્મા તરફ ભક્તિથી પ્રેરાઈને આવ અતિશયો રચે છે. અતિશયોયુક્ત અરિહંત પરમાત્માની આવ ઋદ્ધિ જોઈને લોકો પણ તેમના તરફ આકર્ષાય છે ને આવ ૩૫ ગુણોવાળી વાણીને સાંભળી કેટલાકના તો મિથ્યાત્વાદિ દોષો પણ ટળી જાય છે. આવા અતિશયોયુક્ત એવા અરિહંત પરમાત્માનું અત્યંત મગ્નપણે ધ્યાન કરવામાં આવે તો આજે પણ અતિશયોના પ્રભાવની ઝાંખી અનુભવી શકાય છે. (૫) શ્રી અરિહંત પરમાત્માએ ટાળેલા ૧૮ દોષોઃ અરિહંત એટલે આંતરશત્રુને હણનારા, એ અર્થમાં શત્રુ તરીકે અઢાર દોષોને લેવાના છે.
અંતરાયા દાનલાભવીર્યભોગોપભોગગ: હાસો સત્યરતિભીતિ, જુગુપ્સા શોક એવ ચ
કામો મિથ્યાત્મજ્ઞાન નિદ્રા ચાવિરતિસ્તથા રાગદ્વેષ ચ તૌ દોષો તેષામદાદષશાખની અર્થાતું. - ૧. દાનાંતરાય ૨. લાભાંતરાય ૩. વીર્યાતરાય ૪. ભોગવંતરાય ૫. ઉપભોગતારાય ૬. હાસ્ય ૭. રતિ ૮. અરતિ ૯. ભય ૧૦. શોક ૧૧. જુગુપ્સા - નિંદા ૧૨. કામ ૧૩. મિથ્યાત્વ ૧૪. અજ્ઞાન ૧૫. નિદ્રા ૧૬. અવિરતી ૧૭. રોગ ૧૮. ષ.
આ અઢાર પ્રકારના દોષોન, ઉત્કટ સંવેગ, વૈરાગ્ય કઠોર ચારિત્રપાલન અને ઘોર તપસ્યા વડે દેહ, ઇન્દ્રિયો અને મનનો સારી રીતે દમી દૂર કરો છે ને તેથી અરિહંત બને છે. (૬) શ્રી અરિહંતોનો ઉપદેશઃ
શ્રી અરિહંત પરમાત્મા અરિહંતપણું પામ્યા પછી (કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયા પછી) ઉપદેશ આપે છે. આ ઉપદેશ પણ વિશિષ્ટ હોય છે ને તેમાં નીચેના વિષયો હોય છે. ક. ઉત્પાદ, વ્યય, અને ધ્રોવ્ય મહાસત્તાથી વ્યાત્ય પંચાસ્તિકાય (ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાસ્તિકાય, પુદ્ગલાસ્તિકાય અને જીવાસ્તિકાય)
જીવ - અજીવ, આશ્રવ - બંધ તથા સંવર - નિર્જરા - મોક્ષ એ સાતમાં સમાવિષ્ય શ્રેય - હેય - ઉપાદેયની તત્વયત્રી.
[ ૪૧ |
