________________
શ્રી અરિહંતો નો ઉપકાર :
શ્રી અરિહંત ભગવાન મોક્ષમાર્ગના આદ્ય પદ્ય પ્રકાશક હોવાથી વિશ્વ પર ઉપકાર મહાન છે અને અજોડ છે. મોક્ષનો માર્ગ ચ૨મ ચક્ષુને અગોચર છે. કેવળજ્ઞાનરૂપી ચક્ષુ વિના તે સાક્ષાત જોઈ જાણી શકાતો નથી. શ્રી અરિહંત પરમાત્માના આત્માઓ સમગ્ર જગતનું કલ્યાણ કરનારી, સર્વહિત કરણી એવી પ્રકૃષ્ટ, શુભકામના સહિત, પૂર્વભવોમાં મોક્ષમાર્ગની એવી સુંદર આરાધના કરે છે. સાધના કરે છે જેથી ચરમ ભવમાં તેઓ ત્રણ જ્ઞાન સહિત જ્ન્મ લે છે. યોગ્ય અવસરે સંયમ સ્વિકારેછે. સંયમનું પાલન કરે છે. કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યા પછી સાક્ષાત મોક્ષમાર્ગને જ્ઞાનચક્ષુથી જોઈને તેને યથાર્થ રૂપમાં જગતના જીવો સમક્ષ જાહેર કરે છે.
એમના બતાવેલા માર્ગે પ્રયાણ કરી અનેક આત્માઓએ મોક્ષ પ્રાપ્ત કર્યો છે ને ભવિષ્યમાં પણ આ મોક્ષમાર્ગ ચાલું રહે તે માટે અરિહંતપરમાત્માઓ તીર્થની સ્થાપના કરે છે. જેના આવલંબનથી અનેક આત્માઓ મોક્ષ પ્રાપ્તી કરે છે. એમાં પણ ફાળો અરિહંત ભગવાનનો જછે. આમ, અરિહંત પરમાત્માઓને ‘તિજ્ઞાણ તારણાયું’ (તરનાર અને તા૨ના૨) મુત્તાણું મોઅગાણ (મુક્ત થયેલા ને મુક્તિ અપાવનાર) કહ્યા છે.
અરિહંતાનો આવા ઉપકારને લીધે પંચપરમેષ્ઠિમાં તેમને પ્રથમ સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. આમ તો સિદ્ધાવસ્થા એ અંતિમ અવસ્થા છે. અરિહંતો પણ છેલ્લે સિદ્ધ જ થાય છે. આમછતાં અરિહંતોના વિશિષ્ટ ઉપકારને લીધે તેમને પ્રથમ પરમેષ્ઠિ તરીકે સ્તવ્યા છે.
આવા ઉપકારી અરિહંતોને નમસ્કાર કરવાથી કૃતજ્ઞતા નામનો ગુણ પ્રગટે છે.
(6)
(c)
અરિહંત એ પરમાત્મા પણ ‘પરમાત્મા’ અંગે જૈન - જૈનેતરની દૃષ્ટિનો ભેદ ઃ
ઇત્તર દર્શનોમાં ક્યાંક અનાદિશુદ્ધ અને ક્યાંક સુષ્ટિકાળથી ઉત્પન્ન – શુદ્ધ ઇશ્વર માનવામાં આવેલ છે. જ્યારે જૈનદર્શનમાં વિશિષ્ટ ભવ્યાતાવાળો, સામાન્ય આત્માની જેમ સંસાર ભ્રમણ કરતો જીવ આત્મસાધના કરી ઇશ્વર - તીર્થંકર બને છે. એ હિસાબે પૂર્વ અનંતા આત્મા પરમાત્મા બન્યા છે અને ભવિષ્યમાં પણ એમ જ બનશે. તથા વર્તમાન મહાવિદેહ ક્ષેત્રે વીસ તીર્થંકર ભગવાન વિરહમાન મોજુદ છે. વળી શ્રી અરિહંત તીર્થંકરો ઉપરોક્ત સ્થિતિવાળા છે ત્યારે ઇતર દર્શનના મતે ઇશ્વરની તેવી સ્થિતિ નથી. કેટલાક ઇતરો ઇશ્વરને જગતના કર્તા માને છે, પણ જૈનો પરમાત્માને તત્વપ્રકાશ અને માર્ગદર્શક માને છે. ઇતો ઇશ્વરને જગતનો ‘બનાવના૨’ માને છે જ્યારે જૈન દર્શન પરમાત્માને જગતનો બતાવનાર માને છે. ઇતર દર્શનોમાં શુદ્ધ ઇશ્વરના પણ અવતાર માન્યા છે જેમાં ઇશ્વરને પોતના પુણ્ય - પાપ વિના પણ જે સારો - નરસો સંયોગ સામગ્રી મળવાનું માન્યું છે. એ કાર્યકારણભાવાદિના નિયમનો ભંગ સુચવે છે ત્યારે જૈનદર્શન તો કહે છેકે પોતાના શુભાશુભ કર્મના હિસાબે પરમાત્મા સંયોગ – સામગ્રી પામે છે. પોતાના કર્મના ફળ પોતે ભોગવવા પડે છે અને સર્વકર્મક્ષય થયા પછી એમને ફરી ધર્મ – સ્થાપના કરવા આવવાનું રહેતું નથી. એ તો સદા માટે સિદ્ધ, બુદ્ધ, મુક્ત રહેછે. ઇતરોમાં ૫૨માત્માતત્વ સર્જનાદી શક્તિ પર નિર્ભર છે. જૈનોમાં એ વિતરાગાદિ ગુણો પર નિર્ભર છે અને એ જ વિશ્વને મોક્ષસાધનામાં પ્રેરક છે. ઇતર દર્શનોના મતે ઇશ્વર જ ઇશ્વર થઈ શકે બીજા જીવો ક્યારેય ઇશ્વને પામી શકે નહીં. જ્યારે જૈનદર્શનના મતે દરેક યોગ્યતાવાળો જીવ સાધના દ્વારા બહિરાત્માથી અંતરાત્મા ને આગળ વધી પરમાત્મા થવાની ક્ષમતા ધરાવે છે ને થઈ શકે છે. ને થયા પણ છે. એક દૃષ્ટિએ જોતા આ અરિહંતનું સ્વરૂપ, જૈનદર્શન આસ્તિક છે દર્શાવી ઇતર નાસ્તિક ધર્મથી જુદો પડે છે.
| ૪૩ |
