________________
જ્યારે આ આત્મા કર્મવિષાક ઓછો થવાને કારણે મનુષ્યભવ પ્રાપ્ત કરે છે ત્યારે પણ ઉત્તમ કુળોમાં ઉત્પન્ન થાય છે. અહીં અપૂર્વકરણ વડે ગ્રંથભેદ કરી અનિવૃતિ વગેરેના કારણાદિકના ક્રમથી સમ્યકત્વ પામીને ઉત્તમ પ્રકારના દ્રવ્ય - ક્ષેત્ર – કાલ ભાવાદિક રૂપે સમગ્ર સામગ્રી પ્રાપ્ત કરીને તે ભવમાં તેઓ શ્રી અરિહંત - વાત્સલ્ય આદિ વિશિષ્ટ ભક્તિ - અર્થાત. વીશ - સ્થાનકની ઉત્તમ રીતે આરાધના કરીને તેઓ તીર્થંકર નામકની ઉપાર્જના કરે છે અને તે ભવનું આયુષ્ય પૂર્ણ કરી ત્રીજા ભવે શ્રી તીર્થકરો ચરમ જન્મમાં સર્વોત્તમ તથા વિશુદ્ધ જાતિ - કુલ અને વંશને વિશે ઉત્પન્ન થાય છે. ત્યાં તેમના અવતારને પ્રભાવે તેમની માતાને ચૌદ સ્વપ્રો આવે છે.
તીર્થકરો માતાના ગર્ભમાં પણ ઉત્તમ પ્રકારના જાતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન સહિત હોય છે. તીર્થંકરોની માતાને ગર્ભની વેદના સહન કરવી પડતી નથી. તીર્થકરોના પુણ્યપ્રતાપે માતા - પિતાના રૂપ સૌભાગ્ય, ક્રાંતિ, બુદ્ધિ અને બેલાદિકની વૃદ્ધિ થાય પરિણામવાળા થાય છે ને ગંભીરતા, ધૈર્ય આદિ ગુણો તેમનામાં રહેલા હોય છે. ત્રણે લોકમાં સર્વત્ર ઉદ્યોત અજવાળા થાય છે. દેવલોકમાંથી દિકકુમારીકાઓ આવી માતાનું સૂતિકર્મ કરે છે ને ઈન્દ્રમહારાજ મેરૂપર્વત પર તીર્થકરોનો જન્માભિષેક કરે છે. લોકો પરસ્પર પ્રીતિવાળા થાય છે. સર્વત્ર આનંદ છવાઈ જાય છે. આ સર્વે જૈન દર્શન પ્રમાણે એ આત્માએ બાંધેલ તીર્થકર નામકર્મના ઉદયને લીધે થાય છે. જગતના ઘણા વિશેષ પુણ્યવાળા સમૃદ્ધ માણસો દેખાય જ છે. તીર્થકર ભગવાનને વિશિષ્ટ પુણ્યોદય થાય છે તેથી તેમને આ બધી ઋદ્ધિ - સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય તેમાં આશ્વર્ય શું?
બાળકપણામાં તીર્થકરોમાં બાલસ્વભાવ - જન્ય ચપળતા - ચંચળતા હોતી નથી. તેમની તમામ ચેષ્ટાઓ લોલુપતા વગરની હોય છે. સર્વ શેય વસ્તુઓનું તેમને જ્ઞાન હોવાથી તેઓ અલ્પ ઇચ્છાવાળા હોય છે. યૌવનવય પામતા અદ્ભત રૂપના સ્વામી બને છે. તેઓ વિપુલ સામાન્ય લક્ષ્મી ભોગવે છે પરંતુ વાસ્તવિક રીતે તો તેઓ ઉપમાતીત વૈરાગ્ય રંગમાં જ મગ્ન હોય છે. કહ્યું છે કે :
यदा मरुत्ररेनदूजी - सत्वया नाथापसुज्यते ।
यत्र, तत्र रतिनमि, विरक्तरवं तदापि ते। અર્થાત. - આપ જ્યારે દેવેન્દ્રો અને નરેન્દ્રોની સંપદાઓને ભોગવાતા હો છો ત્યારે પણ તેનાથ? અંદરથી તો આપ વિરક્ત જ હો છો. તે વખતે પણ આપનો આત્મા તો વૈરાગ્યવાસિત જ હોય છે. તીર્થકરોની આવી અંતરંગ વિરક્તિ હોવા છતા પણ વિધિપૂર્વક ધર્મ - અર્થ - કામરૂપ ત્રણે પુરુષાર્થ સિદ્ધ કરે છે ને ચોથો મોક્ષપુરુષાર્થ સાધવા યોગ્ય સમય જાણી દીક્ષા અંગીકાર કરે છે. સમસ્ત બ્રાહ્ય અને અત્યંતર પરિગ્રહનો ત્યાગ કરી નિગ્રંથ બને છે ને ત્યારે ચોથુ મન : પર્યાય જ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે.
તેઓ સર્વ જીવો પ્રત્યે અહિંસાદિ ધર્મનું આચરણ કરે છે અને મૈત્રિ, પ્રમોદ, કરૂણા ને માધ્યસ્થ ભાવનાઓથી તેઓ ધર્મધ્યાનને સ્થિર કરે છે અને ત્યાર પછી ક્ષમા, નમ્રતા, સરલતા અને સંતોષ આદિના આલંબનોથી શુક્લધ્યાન પર આરૂઢ થાય છે. ત્યારપછી ૪ ક્ષેપકશ્રેણી પર આરૂઢ થઈ ચાર ઘાતિકર્મો (આત્માના ગુણોનો ઘાત કરનાર કર્મો) નો ક્ષય કરે છે. અને તેથી સર્વદ્રવ્યોને તેના સર્વપર્યાયોને સાક્ષાત્કાર કરતું કેવળજ્ઞાન, કેવળજ્ઞાન, કેવળદર્શન તેમને ઉત્પન્ન થાય છે.
કેવળજ્ઞાન પછી તીર્થકર નામકર્મના ઉદયથી અતિશયો, વાણીના ૩૫ ગુણો ઉત્પન્ન થાય છે. તેનું વર્ણન જુદુ કરેલ છે)
૩૭ ]
