________________
છે અર્થાતુ. સોળ પરમાક્ષર રૂપ બીજો (અરિહંત આદિ) અને બિંદુઓ જેના ગર્ભમાં છે તે (મંત્રાક્ષરોનો) યોગ જગતમાં ઉત્તમ છે અને દ્વાદશાંગરૂપ (અંગપ્રવિષ્ટ) મૃતનો તથા ઉત્તરાધ્યયનાદિ) અંગબ્રાહ્મશ્રુતનો મહાર્થ, અપૂર્વાર્થ અને પરમાર્થ છે.
(ખ) શ્રી નવકારમંત્રનો બીજો ગૂઢાર્થ એ રીતે પણ થાય છે કે શ્રી નવકાર એ દેવતત્વ, ગુરુતત્વ અને ધર્મતત્વરૂપ રત્યત્રયીને જણાવનાર છે તેથી નવકારમાં નવવતત્વનું જ્ઞાન છે. દેવતત્વ (અરિહંત ભગવાન, સિદ્ધ ભગવાન) એ મોક્ષસ્વરૂપ છે અને ગુરુતત્વ એ મોક્ષમાર્ગ રૂપ છે અને ધર્મતત્વ એ મોક્ષ પામેલા અને મોક્ષમાર્ગ પર રહેલા પુરુષોના બહુમાન સ્વરૂપ હોવાથી ધર્મતત્વરૂપ છે.
દેવતત્વના બહમાનથી સંસારની હેયતા અને મોક્ષની ઉપાદેયતાનું જ્ઞાન થાય છે. ગુરુતત્વના બહુમાનથી સંવર - નિર્જરા રૂપ તત્વની ઉપાદેયતા નું જ્ઞાન થાય છે.
ધર્મતત્વના બહુમાનથી પુણ્યતત્વની ઉપાદેયતા અને પાપતત્વની હેયતાનું જ્ઞાન થાય છે. સમગ્ર નવકાર જીવતત્વની ઉપાદેયતાનો અને અજીવ તત્વની હેયતાનો બોધ કરાવે છે. એ રીતે નવકારમાં નવેય તત્વોના હેયોપાદેયતા સહિત બોઘ થાય છે.
(ગ) શ્રી નવકારમંત્રનો ત્રીજો ગૂઢાર્થ એ છે કે શ્રી નવકાર શબ્દરૂપે ભાષા, શ્વાસોશ્વાસ, મન અને કર્મની સાથે સંબંધ રાખે છે, અર્થરૂપે શુદ્ધ દ્રવ્ય - ગુણ - પર્યાય સાથે સંબંઘ રાખે છે. અને જ્ઞાનરૂપે બુદ્ધિ - ચિત્ત અહિંસાદી વૃતિઓ સાથે સંબંધ રાખે છે. એ ત્રણેય એક સાથે મળીને સમગ્ર આત્મદ્રવ્યનું સંવેદન કરાવે છે. આ સંવેદન સકલકર્મમલાપગમનું મુખ્ય કારણ છે.
શ્રી નવકારના પ્રથમ બે પદોમાં દેવતત્વછે. બીજા ત્રણ પદોમાં ગુરુતત્વ છે. છેલ્લા ચાર પદોમાં ધર્મતત્વ છે. દેવતત્વ દેનાર છે. ગુરુતત્વ દેખાડનાર છે.
ધર્મતત્વ ચખાડનાર છે. ચોથા પ્રકરણમાં નવકારમંત્રનો અર્થદેહ વિચાર્યા પછી હવેના પાંચમા પ્રકરણમાં નવકારમાં સ્થિત એવા પંચપરમેષ્ઠિ ભગવંતોનું સ્વરૂપ વિચારીશું.
[૩૦]
