________________
w w
*
પણો પંચ નમુક્કારો 1 એ છઠું પદ સવ્વપાવપૂTIળો . એ સાતમું પદ મંાતાનું સત્તિા એ આઠમું પદ
પઠન હવ મંત્તા એ નવમું પદ શ્રી નવકારમંત્રના આ નવ પદમાં પહેલા પાંચ પદોને મૂલમંત્ર અને પાછલા ચાર પદોને ચૂલિકા કહેવાય છે.
પ્રથમ પદ “નમો’ ને બદલે “નમો’ પણ વપરાય છે. સંસ્કૃતમાં “ન” નો ઉચ્ચાર ઉપયોગમાં લેવાય છે. જ્યારે અર્ધમાર્ગથીમાં “” નો ઉચ્ચાર વિશેષ પ્રચલિત છે. આચાર્ય હેમચંદ્ર “ર' અને “' ના ઉપયોગ અંગે પ્રકાશ ફેકતા “વાદીસૂત્ર આપ્યુ (શબ્દાનુશાસન ૧ - ૨૨૯). શબ્દના આરંભમાં “ન' હોય તો વિકલ્પ તેનો ‘જી' કરી શકાય છે. મત્રશાસ્ત્રના પ્રભાવની દૃષ્ટિએ ન કરતા ' નો મહિમા વધારે ગણાયોછે (શાસ્ત્રીય સંદર્ભમાં મંત્રવિધાન)
સામાન્ય રીતે શ્વેતાંબરો ‘નમો' નો ઉચ્ચાર કરે છે અને દિગંબરો ‘નમો’ નો ઉચ્ચાર કરે છે. એ જ રીતે શ્વેતાંબરો ‘માયરિયા “ બોલે છે જ્યારે દિંગંબરો “મારિયા “ બોલે છે. વળી દિંગંબરો “હવ' ને બદલે ‘હોટુ બોલે છે. આ રીતે ઐતિહાસિક અંતરને લીધે નજીવા ફેરફાર છે પણ તેથી મૂળ અક્ષરસ્વરૂપને બહુ ફરક પડતો નથી.
આ મંત્રના પદોની સંખ્યા અંગે શંકા કરતા એવી વિચારણા વ્યક્ત થાય છે કે શ્રી નવકારમંત્ર કોઈપણ વર્તમાન આગમસૂત્રમાં નવપદપ્રમાણ છે તેમ કહેલુ નથી. વળી, ભગવતીસૂત્ર (પાંચમુ આગમ) માં પણ શ્રી નવકારના પ્રથમ પાંચ પદો જ કહેલા છે તેથી શ્રી નવકાર નવપદાત્મક નહીં પરંતુ પંચદાત્મક માનવો જોઈએ.
પરંતુ આ શંકા યોગ્ય નથી. એવા અનેક શાસ્ત્રીય પ્રમાણો છે જે શ્રી નવકાર નવપદાત્મક જ છે તે સૂચિત કરે છે. તે શાસ્ત્રીય પ્રમાણો નીચે મુજબ છે:
(ક) શ્રી મહાનશીથ સિદ્ધાંતમાં નવકારને સ્પષ્ટ રીતે નવપદ અને ૬૮ અક્ષરોવાળો જણાવ્યો છે. આ મહાન શ્રુતસ્કંધનું આખ્યાન સર્વજ્ઞ તીર્થંકર પ્રભુએ કરેલું છે. પરંતુ વ્યતીત થતા કાલસમયમાં પદાનુસારી લબ્ધિ અને દ્વાદશાંગશ્રુતને ધારણ કરનારા શ્રી વજસ્વામી થયા. તેમણે આ પંચમંગલ મહા શ્રુતસ્કંધનો ઉદ્ધાર મૂલસૂત્ર (શ્રી મહાનિશીય) ની અંદર લખ્યો. આગળ જતાં હરિભદ્રસૂરિએ આ મહાનિશીથસૂત્રનો ગ્રંથોદ્વારા કરી જેવું હતું તેવું જ સ્વમતિથી શોધીને લખ્યું, જેનું શ્રી સિદ્ધસેન, વૃદ્ધવાદી, યક્ષસેન, દેવગુપ્ત, યશોવર્ધન શ્રેમાશ્રમણ, શિષ્ય રવિગુપ્ત, નેમિચંદ, જિનદાસગણિ ક્ષમાશ્રમણ, સત્યશ્રી વગેરે યુગપ્રધાન શ્રતધરોએ બહુમાન કર્યું.
આમ ભગવતી શ્રી વજસ્વામી વગેરે દશપૂર્વધરાદિ બહુશ્રુત સંવિગ્ન અને સુવિહિત મહર્ષિઓએ છેદસૂત્રની વ્યાખ્યા પ્રસંગે શ્રી નવકારમંત્રને નવપદ, આઠ સંપદા અને અડસઠ અક્ષરાત્મક કહેલો છે, તેથી નવકારને નવપદાત્મક માનવો જરૂરી છે. (ખ) બૃહન્નમસ્કારફલમાં કરવામાં આવેલું વિધાન નીચે મુજબ છે :
સાત, પાંચ, સાત અને નવ અક્ષર પ્રમાણ જેના પાંચ પદો છે જેની ચૂલિકામાં તેત્રીસ અક્ષરો છે એવા ૬૮ અક્ષરવાળા શ્રેષ્ઠ શ્રી નવકારમંત્રનું સ્મરણ કરવું જોઈએ.
(ગ) જે ચાર પદો ચૂલિકા તરીકે ઓળખાય છે તે સહિતનો પાઠ મહાનિશીથસૂત્રના ત્રીજ અધ્યયનમાં આવે છે. ચૂલિકાના ચાર પદો સિલોગ (અનુષ્ટ્રપ) છંદમાં આવે છે.
