________________
તવારીખની તેજછાયા
૯૯ સ્વોપજ્ઞવૃત્તિ રચેલી હતી.
મલ્લધારી હેમચંદ્રસૂરિ–મલ્લધારી | * ધર્મઘોષસૂરિ–પર્ણમિક ગચ્છના સ્થાપક
અભયદેવસૂરિના આ અતિ વિદ્વાન શિષ્ય હતા. તેઓ પૂર્વોક્ત ચંદ્રપ્રભસૂરિના શિષ્ય હતા. ગુર્જરનરેશ જયસિંહદેવે તેમની
ચંદ્રસૂરિના સમકાલીન હતા. તેઓએ અંતે સાત દિવસનું અનશન
કરેલું. તેમની શ્રુતપાસનાથી પ્રાપ્ત સાહિત્ય આશરે એક લાખ પ્રશંસા કરેલી. તેમણે શબ્દસિદ્ધિ વ્યાકરણ અને ઋષિમંડલસ્તવન રચેલું.
શ્લોકપ્રમાણ જેટલું પરિમાણ ધરાવે છે. તે આ પ્રમાણે
આવશ્યક સૂત્ર ટિપ્પણક, શતકનામાં કર્મગ્રંથ પર વિવરણ, * ચશોદેવસૂરિ–ઉપકેશગચ્છીય દેવગુપ્તસૂરિના
અનુયોગદ્વારસૂત્ર વૃત્તિ, ઉપદેશમાલા અપરનામ પુષ્પમાલા તથા શિષ્ય એવા યશોદેવસૂરિએ વિક્રમ સંવત ૧૧૬૫માં નવપદ
સ્વોપજ્ઞવૃત્તિ, જીવસમાસવૃત્તિ, ભવભાવના સ્વોપજ્ઞવૃત્તિસહ, પ્રકરણ પર બ્રહવૃત્તિ રચેલી. સંવત ૧૧૭૪માં નવતત્ત્વ
નંદિસૂત્ર ટીપ્પણક, વિશેષાવશ્યક સૂત્ર બૃહદ્વૃત્તિ ઇત્યાદિ. પ્રકરણ પર વૃત્તિ રચી. પછી પ્રાકૃતમાં ચંદ્રપ્રભચરિત્ર બનાવ્યું.
* વાદી દેવસૂરિ—વિક્રમ સંવત ૧૧૮૧નો કાળ પાક્ષિક સૂત્રની વૃત્તિના કર્તા પણ પ્રાયઃ આ જ આચાર્ય છે.
હતો. સિદ્ધરાજની રાજ્યસભામાં દિગંબરાચાર્ય સાથે વાદ થયો, * મુનિચંદ્રસૂરિ—બૃહદ્ વડગચ્છના સર્વદેવસૂરિના
ત્યારથી દેવસૂરિ વાદીદેવસૂરિ નામે ઓળખાવા લાગ્યા. વિક્રમ પ્રશિષ્ય એવા આ આચાર્ય બાલકુમાર અવસ્થામાં દીક્ષિત થયા.
સંવત ૧૧૪૩માં જન્મેલ, નવવર્ષની વયે સંવત ૧૧૫૨માં તેઓ પંડિત, વાદી તથા ઉગ્ર તપસ્વી હતા. ૫00 શ્રમણો તેમની
દીક્ષા લઈ સંવત ૧૧૭૪માં આચાર્યપદ પામેલા આ આચાર્યને આજ્ઞામાં હતા. વિક્રમ સંવત ૧૧૭૮માં સ્વર્ગવાસ પામ્યા, તે પૂર્વે
અનેક શિષ્યો હતા. તેમણે પ્રમાણનયતત્ત્વાલંકાર નામે જૈન તેઓએ અજોડ ધૃતોપાસના કરેલી. તે હૃતોપાસનાના પરિપાકરૂપે
વાયગ્રંથ રચેલો. તેના પર સ્વોપજ્ઞ ટીકા નામે સ્વાવાદ જે સાહિત્યસર્જન થયું તેની આ છે આછેરી ઝલક–દેવેન્દ્રનરકેન્દ્ર- નાકરની રચના કરી પ્રકરણની વૃત્તિ, સૂક્ષ્માર્થવિચારસાર ચૂર્ણિ, હારિભદ્રીય અનેકાંત
* અમરચંદ્રસૂરિ અને હરિભદ્રસૂરિ—નાગેન્દ્રજયપતાકા પર વૃત્તિ, હારિભદ્રીય ઉપદેશપદ પર વૃત્તિ,
ગચ્છીય શાંતિસૂરિના શિષ્ય અમરચંદ્રસૂરિ થયા. તેમણે લલિતવિસ્તરા પર પંજિકા, ધર્મબિંદુ પર વૃત્તિ, કર્મપ્રકૃત્તિ પર
બાલ્યાવસ્થામાં અનેક વાદીને જીતેલા હતા. તેમણે સિદ્ધાંતાર્ણવ ટિપ્પણક-આ ટીકા ગ્રંથો ઉપરાંત આશરે વીશેક સ્વતંત્ર ગ્રંથોની
નામક મહાગ્રન્થ રચેલ. આ જ ગચ્છના મહેન્દ્રસૂરિના એક શિષ્ય રચના કરી જેવા કે-અંગુલ સપ્તતિ, આવશ્યક સપ્તતિ,
આનંદસૂરિ હતા. તેમના શિષ્ય હરિભદ્ર સૂરિ નામે થયેલા તેઓને ગાથાકોષ, ઉપદેશામૃતકુલક, ધર્મોપદેશકુલક ઇત્યાદિ.
કલિકાલગૌતમનું બિરુદ મળેલું. તેમણે તત્ત્વપ્રબોધાદિક અનેક | * ચંદ્રસૂરિ–ચંદ્રકુલના ધર્મેશ્વરસૂરિના શિષ્ય હતા. ગ્રન્થો રચેલા હતા. બૃહચ્છમાં માનદેવસૂરિના પરિવારમાં પણ તેઓનું મૂળનામ પાર્ષદેવગણિ હતું. તેમના સાહિત્ય સર્જનનો એક હરિભદ્રસૂરિ થયાની વાત છે, જેમણે સંવત ૧૧૭૨માં કાળ વિક્રમ સંવત ૧૧૬૯થી આરંભ થયો. બૌદ્ધન્યાયગ્રંથ પરની
બંધસ્વામિત્વ-ષડશીતિ આદિ કર્મગ્રંથ પર વૃત્તિ, પ્રાકૃત ભાષામાં હારિભદ્રીયવૃત્તિ પર પંજિકા, સૂક્ષ્માર્થ વિચારસારમાં સહાયતા,
મુનિપતિચરિત્ર અને શ્રેયાંસચરિત રચ્યા. આગમિક વિચારસાર જિનદાસગણિ મહત્તરની નિશીથ ચૂર્ણિના વશમાં ઉદ્દેશક પર પ્રકરણ–વૃત્તિ, પ્રશમરતિ પર વૃત્તિ, ક્ષેત્રસમાસવૃત્તિ રચી. વ્યાખ્યા, શ્રાવકપ્રતિક્રમણસૂત્ર વૃત્તિ, નંદિટીકા દુર્ગપદ વ્યાખ્યા,
* જિનેશ્વરસૂરિ–સંવત ૧૧૭૫માં પ્રાકૃતમાં જિતકલ્પ બૃહસ્થૂર્ણિ- વ્યાખ્યા, નિરયાવલિકાદિ પાંચ ઉપાંગો પર
મલ્લિનાથચરિત્ત રચ્યું છે. વૃત્તિ, ચૈત્યવંદનસૂત્ર વૃત્તિ, પ્રતિષ્ઠા કલ્પ, સર્વસિદ્ધાંતવિષમપદ પર્યાય, સુખબોધા સમાચારી, ઉવસગ્ગહરસ્તોત્ર વૃત્તિ, પદ્માવતી
* વિજયસિંહસૂરિ–ચંદ્રગચ્છીય સર્વદેવના પટ્ટધર અષ્ટક વૃત્તિ ઇત્યાદિ ગ્રંથોની રચના કરી.
શાંતિસૂરિના શિષ્ય વિજયસિંહસૂરિએ વિક્રમ સંવત ૧૧૮૩માં * યશોદેવસૂરિ–ચાંદ્રકુલીન ચંદ્રસૂરિના શિષ્ય
શ્રાવકપ્રતિક્રમણ સૂત્ર પર ૪૫00 શ્લોકપ્રમાણ ચૂર્ણિની રચના
કરી. યશોદેવસૂરિએ વિક્રમ સંવત ૧૧૭૨માં હારિભદ્રીય પ્રથમ પંચાશક પર ચૂર્ણિ, ઇર્યાપથિકી-ચૈત્યવંદન-વંદનક પર ચૂર્ણિ, * ધર્મઘોષસૂરિ–રાજગચ્છીય શીલભદ્રસૂરિના પિંડવિશુદ્ધિ ગ્રંથ પર લધુવૃત્તિ, પાક્ષિકસૂત્ર પર સુખવિબોધિકા- શિષ્ય ધર્મધોષસૂરિએ ધર્મકલ્પદ્રુમ નામે ગ્રંથ રચ્યો. તેમના શિષ્ય વૃત્તિ, પ્રત્યાખ્યાન સ્વરૂપ ઇત્યાદિ સાહિત્યોનું સર્જન કરેલું. યશોભદ્રસૂરિએ ગદ્યગોદાવરીની રચના કરી.
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
