Chaturvidha Sangha Tawarikhni Tejchhaya

Author(s): Nandlal B Devluk
Publisher: Arihant Prakashan

Page 1004

૯૮૦
ચતુર્વિધ સંઘ શ્રાવિકાઓએ ભાગ લીધો હતો. રાજા ખારવેલની પ્રાર્થનાથી તાલીમ આપી હતી. કાશ્મીરાદેવીને પ્રેમલદેવી અને દેવલદેવી અપ્રસિદ્ધ કેટલાંક જિનપ્રવચનોને તાડપત્ર, ભોજપત્ર અને વલ્કલ નામની બે પુત્રીઓ હતા. પોતાના પુત્રનું અમંગલ ન થાય અને પર લખવામાં આવ્યાં. આ કાર્યના સંમેલનમાં ઉપસ્થિત સાધુ- વિયોગ સહન કરવો પડે નહીં એટલે માતા ધર્મપરાયણ જીવન સાધ્વીઓએ શ્રુતજ્ઞાનની ભક્તિરૂપે લેખનકાર્ય કર્યું. સુધર્મા વ્યતીત કરતી હતી. રાજા કુમારપાળ હેમચંદ્રાચાર્યથી ખૂબ સ્વામીએ જે પ્રવચન આપ્યાં હતાં તેના રક્ષક તરીકેની જિન પ્રભાવિત થયા હતા. જૈન ધર્મનું પોતાના જીવનમાં પાલન કરીને શાસનની નોંધપાત્ર સેવા કરી છે. તદુપરાંત આગમગ્રંથોને પોતાના જીવનને અનન્ય પ્રેરણાદાયી બનાવ્યું હતું. કુમારપાળ પુસ્તકરૂપે પ્રગટ કરવાનું કાર્ય પણ કરવામાં આવ્યું હતું. આ અને હેમચંદ્રાચાર્ય વચ્ચેના સંબંધોને લીધે આ સમયગાળામાં જૈન સંમેલનની એક ઐતિહાસિક નોંધપાત્ર સિદ્ધિ એ છે કે જૈન ધર્મ સમગ્ર ગુજરાતમાં લોકપ્રિય બન્યો હતો. મુનિ જિનવિજયજી સાધ્વીઓ અને શ્રાવિકાઓએ તેમાં હાજર રહીને જૈન ધર્મના જણાવે છે કે, હેમચંદ્રાચાર્યના સમયમાં જૈન ધર્મ કેટલાક સમય જ્ઞાનના ભવ્ય વારસાનાં રક્ષણ અને પ્રકાશનકાર્યમાં ભગીરથ માટે રાજધર્મ બની ગયો હતો. પુરુષાર્થ કરીને નારીસમાજની જિનશાસન પ્રત્યેની ભક્તિભાવના
શ્રાવિકા શિવાનંદાઃ વાણિજ્ય ગામના જિતશત્રુ પ્રગટ થયેલી જોવા મળે છે. આ સમયની સ્ત્રીઓએ ૧૧
રાજાના રાજ્યના શેઠ આનંદની પત્ની શિવાનંદા સુશીલ, શાંત, અંગસૂત્રોના ગ્રંથસ્થ કાર્યમાં ભાગ લઈને જ્ઞાનપ્રાપ્તિની સમાન
સહિષ્ણુ, મધુરભાષી, ચતુર અને સુંદર નારી હતી. બંનેનું જીવન તક પ્રાપ્ત કરી હતી.
સુખસમૃદ્ધિથી છલકાતું હતું. આનંદની અન્ય સ્ત્રીઓ હતી તેમાં દક્ષિણ ભારતના તામિલ અને પાંડ્ય વિસ્તારના રાજાઓ શિવાનંદા વધુ પ્રિય હતી. એક વખત ભગવાન મહાવીર જૈન ધર્મને રાજ્યાશ્રય આપતા હતા. ખારવેલ રાજાના દૂતિપલાશ ઉદ્યાનમાં પધાર્યા હતા. તે જાણીને આનંદ શેઠ રાજ્યાભિષેક પ્રસંગે આ વિસ્તારના રાજાઓએ કેટલીક કિંમતી ભગવાનની દેશના સાંભળવા ગયા. પ્રભુના મુખેથી દેશના વસ્તુઓ ભેટ રૂપે મોકલી હતી. “નાલિદિયર' ગ્રંથની રચનામાં | સાંભળીને પ્રભાવિત થયેલા આનંદ શેઠે દેશવિરતિ ધર્મ અંગીકાર ઉત્તર ભારતના ૮૦૦૦ સાધુઓ ઉત્તર ભારત પાછા જવા કર્યો અને સંપત્તિની મર્યાદા બાંધી દીધી. ઘેર આવીને શિવાનંદાને માગતા હતા ત્યારે ત્યાંના રાજાએ દરેકને તામ્રપત્ર આપ્યું અને પોતાનું વૃત્તાંત જણાવીને કહ્યું કે મેં એકપત્નીવ્રત લીધું છે અને આ સાધુઓએ જ્ઞાનની વિગતો લખી. આ લખાણના સમૂહનું તારા સ્ત્રી સિવાય અન્ય સ્ત્રીઓનો ત્યાગ કર્યો છે. પતિની વાત સંકલન કરીને તામિલ ભાષામાં ‘નાલિદિયર ગ્રંથની રચના કરી. સાંભળીને પ્રસન્ન થયેલી શિવાનંદા પ્રેરણા પામીને ભગવાન શ્રાવિકા કુમારદેવી ઃ ગુપ્ત સમયના મહાપ્રતાપી,
મહાવીર પાસે ગઈ. પ્રભુને વંદન અને પ્રદક્ષિણા કરીને શ્રાવિકા તેજસ્વી અને બુદ્ધિશાળી રાજા ચન્દ્રગુપ્ત (પહેલા)ની રાણી
ધર્મનાં બાર વ્રત અંગીકાર કર્યા. સુખસમૃદ્ધિનો ત્યાગ કરીને કુમારદેવી હતી. કુમારદેવી મહાવીર સ્વામીના લિચ્છવી વંશની
અધ્યાત્મમાર્ગમાં મનને જોડી દીધું. ધર્મપરાયણ જીવન જીવીને રાજકુમારી હતી. ચંદ્રગુપ્ત (પહેલા) કુમારદેવીથી અત્યંત આત્મકલ્યાણ સાધ્યું. પ્રભાવિત થયો હતો. રાજા દ્વારા સિક્કા પર તેણીનું નામ અંકિત
શ્રાવિકા ભોપાલી : કુમારપાળને ત્રણ રાણીઓ હતી, કરવામાં આવ્યું હતું. રાણી જૈન ધર્મી હોવાથી અન્ય રાણીઓ તેમાંથી ભોપાલી વિશેની કેટલીક માહિતી ઉપલબ્ધ થાય છે. અને સ્ત્રીઓએ તેણીનાં પગલે પગલે ચાલીને જૈન ધર્મ સ્વીકાર્યો કુમારપાળે રાજ્યપ્રાપ્તિ કરી તે પહેલાં સિદ્ધરાજ જયસિંહથી હતો. કુમારદેવીની પ્રેરણાથી રાજાએ જિનમંદિરમાં તીર્થકર ભયભીત થઈને નાસી છૂટ્યો હતો ત્યારે ભોપાલી એમની સાથે ભગવાનની મૂર્તિઓ ભરાવીને સ્થાપિત કરાવી હતી. રાજાએ આ હતી. ભોપાલી પોતાના સ્વામીનાં સુખદુઃખમાં સાચા અર્થમાં પુણ્યકાર્ય માટે અઢળક ધનસંપત્તિનો સદ્વ્યય કર્યો હતો. આ સહધર્મચારિણી બનીને પ્રેરણા આપતી હતી. તે હેમચંદ્રાચાર્યથી સમય ઇ. સ. ૩૧૯થી ૩૩પનો હતો, જેમાં કુમારદેવીનું નામ પ્રભાવિત થઈને ધર્મપરાયણ જીવન પસાર કરતી હતી. તેને એક આર્ય સન્નારી તરીકે ગૌરવ અપાવે છે.
પુત્ર હતો. તેણે કુમારપાળના અવસાન પછી શોકમય દિવસો શ્રાવિકા કામીરા : સોલંકી યુગના રાજા
વિતાવ્યા હતા. કુમારપાળની માતા અને રાજા ત્રિભુવનપાલની રાણી કાશ્મીરાએ શ્રાવિકા ચામડ્યઃ રાજા કુમારગુપ્તના સમયમાં પોતાના પુત્રને બાલ્યાવસ્થાથી જ મુશ્કેલીઓ સહન કરવાની (ઇ. સ. ૪૫૦માં) જૈન ધર્મ પ્રત્યે રાજદરબારીઓ સન્માન
Jain Education Intemational