________________
૯૪
પરમોચ્ય અરિહંત ઉપાસિકાઓ
—ડૉ. કવિન શાહ, બિલિમોરા
સંસ્કાર અને સ્ત્રીને ઘણો નજીકનો સંબંધ છે. શાસનની આદર્શ નારીઓએ આદર્શ ઇતિહાસો આપ્યાના પ્રસંગો ઘણા છે. માતાઓ ધર્મસંપન્ન હશે તો શાસન હંમેશાં ઉન્નત બની રહેશે. દોમદોમ સુખ-સંપત્તિ અને વિશાળ ધનવૈભવની સમૃદ્ધિ હોય કે કાળી ગરીબી હોય પણ દેવગુરુ ધર્મ પરત્વેની સન્નિષ્ઠતા, નમ્રતા અને ઉદારતા, સેવા અને પરમાર્થની ભાવના નારીના વ્યક્તિત્વમાં હંમેશાં સાચા હીરા મોતીના ઘરેણાની માફક શોભી રહે છે.
જૈનશાસનના પૂર્વકાલીન કેટકેટલાં નારીરત્નો જ યાદ કરીએ? પર્યુષણાના પ્રથમ દિવસે જ ચંપા શ્રાવિકાનું જાહેર વ્યાખ્યાનોમાં વંચાતું પ્રેરક વૃતાંત, સુલસા-ભગવાન મહાવીરની પરમ શ્રાવિકા, એકીસાથે ૩૨ પુત્રોના અવસાન થયાં, છતાં પોતે આર્તધ્યાન ન કર્યું અને પતિ નાગસારને પણ ન કરવા દીધું. યુગબાહુના મૃત્યુને સુધારનાર તથા જેઠ મણિરથની દુષ્ટ ભાવનાને વશ ન થનાર એ મદનરેખાને, સુખ-સંપત્તિમાં આળોટનાર પુણ્યશાળી શાલીભદ્રની આદર્શ માતા ભદ્રાને, બાવીશ વર્ષ સુધીના વિયોગને પણ નિર્મળ, નિષ્કલંક અને સુરક્ષિત રાખનાર અંજનાને, પ્રભુવીરની પરમ શ્રાવિકા અને ભાવિમાં તીર્થંકરપદ પ્રાપ્ત કરનાર આદર્શ નારી–શ્રાવિકા રેવતીને, શંખરાજાની પવિત્ર નારી કલાવતી, જેના હાથ કપાઈ જતાં શીલના પ્રભાવે ફરી જોડાઈ ગયા એવી અસંખ્ય નારીઓના તપપ્રભાવે શાસન ઝગમગી રહ્યું છે. દાન–શિયળ અને તપના શિરોમણિ ગુણ સાથે સામાયિક, પૌષધ, પ્રતિક્રમણ અને વ્રત, જપ, તપમાં ખૂબ જ મગ્ન, વડીલોની મર્યાદા, સાધુ સાધ્વીઓની ભક્તિ વૈયાવચ્ચમાં સદા તત્પર અને જીવનમાં ઉચ્ચ સંસ્કારોના બળે શ્રાવિકાઓનું પણ શાસન ગરિમા વધારવામાં ઘણું મોટું પ્રદાન નોંધાય છે.
પૂર્વકાલીન નારીરત્નોનો પરિચય કરાવનાર ડૉ. કવિન શાહ બિલિમોરાના વતની છે. જૈન ધર્મના ઊંડા અભ્યાસી છે. દક્ષિણ ગુજરાતની સંખ્યાબંધ સંસ્થાઓએ પ્રસંગે-પ્રસંગે તેમનું બહુમાન કરી તેમને સન્માન્યા છે. નારીરત્નોના પ્રસંગો વાંચીને આપણે પણ આરાધના ઉપાસનામાં મન જોડી દઈને મોક્ષમાર્ગી બનવા પ્રયત્ન કરીએ એ જ અંતરની અભિલાષા. —સંપાદક આદાન-પ્રદાન કરવામાં આવ્યું છે. પ્રથમ તીર્થંકર શ્રી ઋષભદેવના સમયથી સ્ત્રીઓની અધ્યાત્મમાર્ગની સાધનાનાં દૃષ્ટાંતો પ્રાપ્ત થાય છે. આ વર્તમાન ચોવીસીમાં સ્ત્રીઓમાં સૌ પ્રથમ બ્રાહ્મીએ સાધ્વીજીવનની શરૂઆત કરી હતી ને તેમણે બાહુબલીને પ્રતિબોધવામાં સફળતા મેળવી હતી. એ પ્રસંગે બોલાયેલ પંક્તિ—“વીરા, મોટા ગજ થકી ઊતરો, ગજ ચઢે કેવળ ન હોય.”—આજે પણ જૈન સાહિત્ય અને જૈન સમાજમાં લોકજીભે રમતી જોવા મળે છે. મરુદેવા માતાએ પુત્રસ્નેહથી દૃષ્ટિ ગુમાવી દીધી ને છેવટે ભરત મહારાજા સાથે સાક્ષાત્ ઋષભદેવ ભગવાન સમીપે જતાં સમવસરણમાં ઋષભદેવ ભગવાનની દેશના સાંભળી કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું. ભગવાન ઋષભદેવ પછી બીજા તીર્થંકર પરમાત્મા અજિતનાથથી છેલ્લા ચોવીસમાં તીર્થંકર પરમાત્મા મહાવીર સ્વામી સુધીના કાળમાં
પરમોચ્ચ અરિહંત ઉપાસિકાઓ
[પ્રાગૈતિહાસિક યુગમાં નારીરત્નો]
(‘શ્રમણીરત્નોનો વિભાગ એક દસ્તાવેજી મૂલ્યવાળો ગ્રંથ બનીને જૈન ધર્મના ઇતિહાસની પરંપરા મૂર્તિમંત દર્શન કરાવે એવા હેતુથી નારીજીવન વિશેની ભૂમિકાનો પરિચય કરાવવામાં આવ્યો છે.)
ચતુર્વિધ સંઘ
ભારતીય સાહિત્યના ભવ્ય વારસામાં સ્ત્રી પૂજ્ય છે, તેની ગૌરવગાથા વર્ણવતી હિન્દુ, જૈન અને બૌદ્ધ ધર્મની કેટલીક ઐતિહાસિક વિગતો ઉપલબ્ધ થાય છે. તેમાંયે જો જૈન સાહિત્યનો અણમોલ વારસો ધ્યાનમાં લેવામાં આવે તો ભારતીય સાહિત્યની વિશ્વમાં પ્રથમ કક્ષાએ ગણતરી શઈ શકે તેમ છે. ધર્મકલા અને સંસ્કૃતિમાં સ્ત્રીવર્ગને પૂજ્યતાભર્યું સ્થાન
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org