________________
તવારીખની તેજછાયા.
૬૫૫ રાજા નળ દ્વારા નાનાભાઈ કુબેરના જુગારમાં દમયંતી પણ એક પોપટ પાળેલ, એકવાર સીમંધર સ્વામીનાં દહેરાસરે દર્શન વેચાણી. રાણી છતાંય બધુંય છોડી પતિ સાથે વનની વાટે નીકળવું કરવા જતાં પોપટને સાથે લીધો. પ્રભુજીની પ્રતિમાનાં એકીટશે પડ્યું, ત્યાં પણ નળ તેણીના દુઃખને ન જોઈ શકતાં તેણીને લોહીના દર્શન કરતાં પોપટને જાતિસ્મરણ થઈ ગયું. પોતે પૂર્વભવમાં જૈન આંસુથી સંકેતો લખી છોડી દીધી અને પોતે નાગના ડંખથી કૂબડો સાધુ હતો. સંયમાચારમાં શિથિલ બનવાને કારણે ખૂબ રસોઈઓ બની બાર બાર વર્ષ ગુપ્ત વેશમાં ભટકતો રહ્યો. વિરાધનાઓ થઈ, પણ આલોચના કર્યા વગર કાળધર્મ પામતાં
| સતી નારી દમયંતીએ પણ આવી વિષમ પરિસ્થિતિમાં તેજ જૈન સાધુનો જીવાત્મા પોપટ બની ગયો ને સુલોચનાના ધર્મનો ધિક્કાર નથી કર્યો. પર્વતની ગુફામાં રહી પાછી શાંતિનાથ પાંજરે પુરાયો. પોતે જ્ઞાનથી જોયું કે કેવી પૂર્વ ભવની સંયમપ્રભુની જ પ્રતિમા માટીમાંથી બનાવી બાર બાર વરસ પૂજી છે.
આરાધનાઓ અને કેવું સુંદર તપ પોતે કરેલ અને આ ભવમાં ધર્મ અનેક દિવસો તપમાં વિતાવ્યાં છે. સાર્થપતિના સાર્થમાં જોડાયા જ નહિ? તે કકળી ઊઠ્યો. રાજકુંવરીના સ્નેહને સલામ આપી પછી ચોરો લૂંટવા આવ્યા ત્યારે ફક્ત હાકોટો પાડી બધાયને નસાડી
પ્રભુનાં દર્શન વગર અન્ન પાણી ત્યાગ કરવાના સંકલ્પ સાથે મૂક્યા છે, ઉપરાંત વ્યંતર રાક્ષસના ઉપદ્રવ વખતે પણ હિમ્મતથી કુંવરીના ખભા ઉપર થોડી વાર બેસી ઊડી ગયો અને જંગલમાં પ્રતિકાર કરી પોતાની નીડરતા જાહેર કરી છે. તેણીના કારણે એક
જઈ બેઠો. તપાસ કરતાં ખબર પડી કે તે રોજ સવારે સિમંધર સાર્થપતિ તથા પાંચ સો તાપસી પણ જૈન ધર્મના રાગી બન્યા હતા.
સ્વામીનાં દર્શન કરવા દહેરાસર આવે છે અને ફળ-ફૂલ પૂજા કરી ત્યાં જ પધારેલે જ્ઞાની આચાર્ય યશોભદ્રસૂરિજી પાસેથી પૂર્વ ભવની
ઊડી જાય છે. તરત પછીના દિવસે કુંવરીએ માણસો ગોઠવી પૂજા આશાતના અને બાર વરસ પછી પાછા પતિમિલનની હકીકત
કરતા પોપટને પકડાવી દીધો. સ્નેહઘેલી કુંવરી ક્રોધમાં આવી ગઈ જાણી, બારમા વરસે નવો સ્વયંવર પોતાના પિયરે પાછા વળી
અને પોતાને ધોખો દેનાર વહાલા પોપટની પાંખો જ મરડી નાખી. રચાવી પાછા નળને પતિ તરીકે પ્રાપ્ત કરી લીધો હતો.
પોપટે પણ દર્શન વગર અન્ન–પાણી છોડી પ્રાણ ત્યાગી દીધા.
સુલોચના રડવા લાગી અને તેણીએ પણ પોપટની પાછળ પ્રાણ તે પછી તો દંપતી-યુગલને સંતાનો પણ થયાં હતાં, બધુંય
છોડ્યા. બેઉ શુભ ધ્યાનમાં મૃત્યુ પામી પ્રથમ દેવલોકમાં દેવ-દેવી જ્યારે અનુકૂળ બન્યું ત્યારે દમયંતીએ પતિને સંયમ માટે પ્રેરણા
બન્યાં. ત્યાંનાં સુખો ભોગવી પછીના ભવમાં પોપટ બન્યો કરી તૈયાર કર્યા. પ્રૌઢ ઉંમરે પતિ-પત્ની દીક્ષિત થયાં. રાજ્યધુરા
શંખપુરનો રાજા શંખ અને કુંવરી બની તેમની જ પત્ની કલાવતી. પુષ્કર નામના પુત્રે સંભાળી લીધી. પ્રભુ પૂજાના સુફળો જણાવતાં
અનેક સ્વયંવર રદ કરનારી કલાવતીએ ફક્ત શંખરાજાનાં ચિત્ર દમયંતીની પૂજા ખાસ યાદ કરાય છે.
દેખીને જ તેના ઉપર પસંદગી ઉતારી અને બેઉનાં લગ્ન થયાં. ૮ કલાવતીનાં કર્મો
સંસારના ક્રમ પ્રમાણે કલાવતી ગર્ભાવસ્થામાં આવી પણ કરમ ન રાખે કોઈનીય શરમ. કોઈકને તે પુરુષ બનાવે
આવા નમણા અવસરે જ ભાઈ જયસેનની પ્રશંસા કરતી કોઈકને સ્ત્રીનો ભવ અપાવે. કોઈકને તિર્યંચ ગતિની સફર કરાવે.
કલાવતીના ભાઈ પ્રત્યેના પ્રેમ-લાગણીના શબ્દો સાંભળી રાજા બરાબર જેવું વાવીએ તેવું લણીએ. વર્તમાન જીવનનાં સુખ
તેણીના ચારિત્ર ઉપર શંકાશીલ બન્યો. સગર્ભા રાણીને જંગલમાં દુઃખના મૂળ કારણમાં પૂર્વ ભવોનાં સંચિત કર્મોનો કાટમાળ ભાગ
મોકલી ચંડાલણો પાસે બેઉ હાથના કાંડાં કપાવી નાખ્યાં. ભજવતો હોય છે. ફક્ત જ્ઞાની પુરુષો જ તે તે ઘટના પાછળના
કલાવતીએ આવી વિકટ સ્થિતિમાં પુત્ર જન્મ્યો. તેની રક્ષાની શક્તિ રહસ્યો-કારણો જાણી શકે. છતાંય જે પોતપોતાના અવળા
ખૂટતાં તેણીએ નવકાર સ્મરણ કરી શીલધર્મની શક્તિ દ્વારા અનુભવોથીય ચેતીને ધર્મ માર્ગે વળે તેઓ પ્રગતિ સાધે છે.
દેવતાઈ સહાય મેળવી. પછી કાંડાં પણ સ્વસ્થ થઈ ગયાં. પછી
તાપસે તેણીને પુત્ર સાથે સાચવી અને જ્યારે અગ્નિમાં પડી શોકાતુર સાધ્વી કલાવતી તે જ ભવમાં મોક્ષે ગયાં છે પણ આમ શંખરાજા આત્મહત્યાની તૈયારી કરતા હતા ત્યારે જ શંખરાજાના ચરમભવ છતાંય આશ્ચર્યપ્રદ ઉતાર-ચઢાવો અનુભવવા પડ્યા. તે મિત્રે કલાવતીને શોધી ત્યાં પ્રસ્તુત કરી. પાછું પતિ-પત્નીનું સુખદ વિકટ પરિસ્થિતિમાં પણ સમતા રાખી કર્મોના દોષ જાણ્યા તેથી મિલન થયું. રાજા શંખ વિષાદમાં હતા પણ કલાવતીએ બધુંય કર્મને ફરી સારા દિવસો આવી ઊભા. તેણીના સંયમ માર્ગની સફરમાં મારી માની તેમને મન મનાવી લીધું ઘણાં વરસો પછી . ગર પૂર્વ ભવથી ચાલી આવતો ક્રમ જોવા મળે છે.
ભગવંત પોસેથી પોતાના પૂર્વ ભવ જાણી બેઉ વૈરાગ્યવાસિત થયાં. પૂર્વભવમાં કલાવતીનો જીવ મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં નર વિક્રમ પુત્રને રાજવારસો સોંપી બેઉ આત્મા દીક્ષિત થયા. સાધ્વી કલાવતી રાજાની સુપુત્રી સુલોચના નામે હતો. જૈનધર્મી તે કન્યાએ મજાનો સંયમ દ્વારા દેવલોકે ગયાં છે, આગામી ભવમાં મુક્તિ પામશે.
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
