Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIbhuvanabhAnu saMskRta zreNi sopAna - 1 sarala saMskRtam prathaHI]
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatruMjaya zaNagAra zrI AdinAtha dAdA jIrAvalAnI jAna 1 zrI jIrAvalA pArzvanAtha dAdA tribhuvana tilaka zrI mahAvIra mahArAjA | giranAranA gaurava zrI neminAtha paramAtmA zaMkhezvara zRMgAra zrI zaMkhezvarapArzvanAtha dAdA
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Facedonia hai kalikAlasarvajJajI 8 mA~ thI mAMDI siddha sudhImAM Ape samagra ane saMpUrNa vyAkaraNapatha gUMthI dIdho. basa ! have evA AzirvAda A bALaka upara varasAvajo ke jenAthI te vyAkaraNapatha dvArA ahaM thI mAMDI siddham sudhImAM gUMthAyelA mokSapathane ame meLavI zakIe. ahaMma jAtane vilIna karI siddhasvarUpI banIe 8 ahaiM sarala saMskRtama sarala saMskRtama sarala saMta sarala saMskRtama vyAkaraNajaladhi praveze nAvA raga saMskRtama zeSa saMskRtavat siddham
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ rana A7.. avanabhAnusUri janma zatAdhAra gurudeva ! sAga2nuM pANI jema va2sAda dvArA nadImAM ane nadI dvArA Akhare puna: sAga2mAM ja vilIna thAya che. he mahAsAga2 gurumaiyA ! ahIM paNa kaMika AvI ja ghaTanA ghaTI che. ApaNuM ja, Ape jaNAveluM ja Aje A sa2lasaM2kRtamunI nadI dvArA punaH ApanAmAM vilIna thaI rahyuM che. mATe Ane samarpaNa na kahetA vilInIkaraNa ja kahIza. hA ! paNa eka apekSA to jarU2 che. gurudeva ! nadI jayAre sAga2mAM bhaLe tyAre jevI Urmio uchaLe che basa tevI ja prasanatAnI Urmi ApanAmAM UThe ane tenA darzanano mane lhAvo maLe. 'basa ! pachI to mohanuM ane khuda mArI jAtanuM vilInIkaraNa thayuM ja samajo !
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIbhuvanabhAnu saMskRta zreNi sopAna-1 sarala saMskRtam (saMskRtanI sarvAMgINa saphara mATe) prathamA lekhaka parama pUjya vardhamAnataponidhi AcArya deveza zrImad vijaya bhuvanabhAnu sUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna parama pUjya pUnA jIllA uddhAraka paMnyAsa pravara zrIvizvakalyANa vijayajI mahArAjAnA ziSya paMnyAsa yazovijayajI mahArAjanA ziSyANu muni bhaktiyazavijaya prakAzaka zrI divyadarzana TrasTa C/o. kumArapALabhAI vI. zAha 39, kalikuMDa sosAyaTI maphalIpura cAra rastA pAse, dhoLakA-ji. amadAvAda-380 810
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ e ke, granthanuM nAma :sarala saMskRtam - 1 viSaya :- saMskRtanA prAthamika abhyAsa mATenA niyamo + rUpo tathA te mATeno svAdhyAya bhA. 1 - SE - eka tA ' mUlya :- 100 > AvRtti :-prathama . komyuTara TAIpa seTiMga - mudrakaH AjhAda prinTarsa rAjakoTa. phona : 2451864 mo. 99988 24253 che che. S prAptisthAna :(1), prakAzaka (ra) zrIyazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA zrI jaina zreyaskara maMDaLa sTezana roDa, raMga maholanA nAke, mahesANA - uttara gujarAta-384 001. (3)paMDitavaryazrI caMdrakAMtabhAI saMghavI 6/B, azokA koplekSa, relve garanALA pAse, pATaNa - 384 265 uttara gujarAta. phona : (0276 6) 231 603 (4)mahendrabhAI jhaverI 502, saMskRti koplekSa, atithi cokanI pAse, kAlAvaDa roDa, rAjakoTa - 360 001. mo. 98251 68834 sUcanA :. A pustaka saMpUrNatayA jJAnakhAtAnI rakamamAMthI chapAyuM hovAthI koIpaNa gRhastha jJAnakhAtAmAM kiMmata cUkavyA vinA AnI mAlikI karavI nahIM. * * * ra - >> - r
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya jinazAsananA aNamola tattvo, ajoDa padArtho, anupama paramArtho ane abhuta tarko mahAnidhAna samA che. paNa e nidhAnane tALuM mAreluM che. A tALAnI cAvI eTale saMskRtabhASA. Ame ya saMskRta jevI paddhatisara, niyamabaddha ane rocaka bIjI eke ya bhASA nathI. paNa, A saMskRta bhASA thoDI aTapaTI ane agharI che. eTale ja A bhASAmAM saralatAthI praveza thaI zake te mATe AcArya vijaya zrI bhuvanabhAnusUri janmazatAbdI varSe saMskRtabhASA bhaNavA mATe upayogI pAMca pustakono seTa prakAzita karatA ame anahada AnaMda anubhavIe chIe. navA-navA svAdhyAyo, niyamonI saraLa rajUAta ane rUpo gokhavAnI saraLa paddhatiothI A pAMceya pustaka jinazAsanamAM adeya banaze. evI bhAvanAsaha zrIdivyadarzana TrasTa vatI, kumArapALavI, zAhanA praNAma
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ divyAziSa : parama pUjya sakalasaMghahitaciMtaka AcArya deveza zrImad vijaya bhuvanabhAnu sUrIzvarajI mahArAjA zubhAziSa : parama pUjya siddhAntadivAkara gacchAdhipati zrImad vijaya jayaghoSa sUrIzvarajI ma.sA. parama pUjya pUnA jillAuddhAraka paMnyAsa pravara zrI vizvakalyANavijayajI ma.sA. pUjaya paMnyAsa pravara zrI yazovijayajI ma.sA. prastuta pustakanA lAbhArthI :verAvaLa nagaramAM thayela (1) zrI kalpadruma saMbhavanAtha dAdAnI aitihAsika pratiSThAnA (2) parama pUjya gaNivarya zrI yazovijayajI ma.sA.nI paMnyAsapadavInA (3) parama pUjya munirAjazrI bhAnuyaza vijayajI ma.sA.nI pravrajyAnA paramotsave thayela jJAnakhAtAnI upajamAMthI zrI verAvaLa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha verAvaLa (saurASTra) bhUri-bhUri anumodanA ( 2 bhUmi-bhUti anumodanA
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ saphara saMskRtanI anaMta AkAzane AMbavA AthatI, pavo laherAtI ghajAo ! arjunA nAdane peTAvatA adbhuta zikho ! alakApurIne paNa zastrAve tevI dezasonI nagarI ! zatruMjaya upara zobhatA A parisaro joyA pachI kyo sazakta mANasa nIce beTho rahe ? 'jya AdinAtha'nA nAda sAthe dareka mANasa yAtrA karavA mATe lAlAyita thayA vinA raheto nathI. hA ! nIce rahelA mANasane dAdA sAthe bheTo karAvanAra eka mahattvapUrNa paribaLa hoya to te che sopAna ! saMskRtanI udAttatA, upayogitA ane uccatA jANyA pachI dareka vyakti saMskRtASAne mANavA ane samajavA utsuka thAya ja che. paNa, jarUra che sopAnanI ! jANavA samA jaina zAsana sAkSa = saMskRtanA zikharone AMbavA mATe atiupayogI evA bhuvanabhAnu saMskRta zreNinA pAMca sopAna rajU thatAM atyaMta AnaMda anuAvuM chuM. kalikAlasarvajJa zrIhemacaMdrAcAryajIe zrIsiddhaheTM zabdAnuzAsana racI vizvane eka adbhuta hoTaluM dharyuM. e vyAkaraNa tenI ajJApa UMDAIthI prayogonI vyApakatAthI arthanI gaMbhIratAthI yathArthatAnA ratnothI mahAsAgaro paNa zAve tevuM che. eTale ja vartamAnakAlIna sadhyA kSayopazanavALA jIvo sATe temAM sIdho praveza duSkara banyo che. tethI ja tenA vikalpa svarUpe saMskRtanA prAthamika abhyAsa mATe jaina zAsanamAM anya-anya pAThayapustako upalabdha thAya che. chatAM vidyArthIone bhaNAvatA bhaNAvatA, temane paDatI jhuzkelIo joI eka IcchA utpA thaI ke saMskRtanuM samRddha, saMpUrNa ane saraLa evuM pAThyapustaka taiyAra thAya to sAru.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ jemAM niyamo - rUpo vagere badhAMnuM ekI sAthe saMkalana hoya, saMskRtane zethaka banAve tevA avanavA svAdhyAyo hoya, judI - judI Mind - games paNa hoya. e IcchAsvapnane sAkAra karavA mATe nAza ziSya munizrI bhakitayazavijayajIe bIDuM jhaDapyuM. tenuM mUrtasvarUpa eTale ja prastuta prakAzana ! vyutpattivAda, prAmANyavAda, zabdazakita prakAzikA vagere graMthono ayAsa karyA pachI, tejANe sAdhusAdhvIjI gavaMtone saMskRtabhASA zIkhavAmAM naDatI sAsyAone dUra karavA mATe sArIIya prayAsa karIne 'sahAyapaNuM dharatA sAdhujI...' A uktine caritArtha karI che. A kAryamAM nAza ziSya jhunizrI nirmalayazavijayajI vageree paNa stutya sahAya karela che. A buka banAvatI vakhate vidyArthIo saMskRta sArI rIte vAMthI zake te Azaya mukhya rakhAyo che. sATe vyAkaraNanI saMjJAono upayoga bahughA TALavAmAM Avela che. sIdhI-saraLa ane zorTa bhASAmAM ja niyamo ApavA prayatna thayela che. kevala siddhahei vyAkaraNane anusarIne ja A buka nathI banI paNa sarvatra sarvagrAhI bane te mATe dhvacit pANini vyAkaraNane paNa anusaravAmAM Avela che. jema ke adhatananA prakAra vagere.... banho bukomAM sarakhI rIte viSayo vibhAjana pAme te jJATe samAsane pahelI bukaTMAM ja samAvavAno eka mahattvapUrNa pheraphAra thayela che. eTale ja phakta 'prathA' karIne mauta pRcchA vagere bhranthomAM mati thaI zake tejha che. tathA prazu upayogamAM AvatA asman vagere sarvanAmanA rUpo paNa zarUAtathI ja laI lIdhA che. vAkyo paNa prAyaH jaina darzanane anusaratA hovAthI anuvAda karavAmAM vidhArthInuM AtmArthIpaNuM jaLavAI raheze tevo vizvAsa che.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSa prekaTIsa mATe alaga prekTIsa bukA banAvela che. jethI potAnI IcchA, acchukULatA ane saMyoga jhujaba vidyArthI saMskRtamAM vizeSa kheDANa karI zake. upakAra AtiyAtrA : prastuta prakAzananAM kinayamo mukhyatayA pUjya munizrI divyarI vijayajI ma.sA. kAza saMpAdita "saMkalita saMskRta niyamAvalI'mAMthI levAmAM AvyA che. te uparAMta InAmI-anAmI aoka lekhakonA achoka prakAzano upayogamAM lIdhA che. jemAM mukhyatayA paM. zivalAlajI kRta traNa buka diAMDArakarathI be buka ja zabda rUpAvalI ghAtu rUpAvalI haitra saMskRta ghAtu rUpAvalI saMskRta kRdaiAvalI saMskRta paThaLa - pAThaonkI agqta saralatA vidhi vyApArika saMskRta vyAkaraNa saMskRta diASA zIkho kI vaijJAnika sarala vidhi - aajta saMskRtamAM sarala saMrakRta vyAkaraNa vada saMskRtanuM saMskRta vAkya saMzanA A tamAme tamAma prakAzanonA lekhako tathA prakAzakono aMta:karaNapUrvaka AdiArI chuM. aooka gAtAo taraphathI prastuta prakAzana aMTo sonerI sUcano prApta thayA che. te sarve pratye aMtaHkaraNapUrvaka AdiAra vyakta karuM chuM. zabdone akAzadikramamAM goThavavA mATe harezadiAI dozI - rAjakoTavALAno paNa prazaMsanIyA
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahakAra saMprApta thayela che. suMdaratayA grudraNa karI ApasiAra AjhAda prinTarsavALA anIladiAI paNa dhanyavAdAI che. prAo, sahu pUjyavaryo tathA paMDidvaryone zaan aghurogha kIza ke prata prakAzaolonA adhyayana - adhyApana da2myA61 je kAMI paNa pratidia, sthaLa ke kSati dekhAya che. avazya jaNAvazo jethI AgaLanI AvRttimAM te jhujaba sughArI zakAya. to cAlo, 'jaya AdinAtha' bolI zatruMjayanI yAtrA to karI, have 'jaya kalikAlasarvajJa' bolI saMskRtayAtrAdo AraMdLIe. jinAjJA virUddha kaMI paNa lakhAyuM hoya to micchA mi dukkaDaLa gurupAdapaghasaghanivAsI paMnyAsa yazovijaya zrIbhuvanabhAnusUri janmazatAbdI varSa vi. saM. 2067 zAMba - pradhuna muktigamana dina phAgaNa suda - 13 jAganAtha saMgha, rAjakoTa
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ (anukramaNikA) viSaya pATha kramAMka 12 14 21. 24. bhUmikA, varNanuM vargIkaraNa, gaNa-1-vartamAnakALa prathama puruSa gaNa-1-paramaipada-prathamapuruSa guNa-vRddhi aspad sarvanAma prathama vibhakti gaNa-4 parasmapada, dvitIya puruSa gaNa-6 paramaipada puSpad sarvanAma prathamA vibhakti gaNa-10 tRtIya puruSa tat sarvanAma prathamA vibhakti punarAvartana + avyaya nAmanA rUpo prathamA + dvitIyA vibhakti, svarasaMdhi 3kArAnta napuM, rU kArAnta pu., A kArAnta strI. rUponI prathamA + dvitIyA vibhakti saMdhi na karavAnA niyamo ane upasarga. tRtIyA, caturthI, paMcamI vibhakti, visarga saMdhi, am nuM rUpa, Atmapada-gaNa-1 SaSThI + saptamI + saMbodhana vibhakti vyajaMnasaMdhi -Part-1 gaNa-4/6/10 Atmapada ya, tat sarvanAmanA traNeya liMganA rUpo vyaMjana saMdhi - Part-II, kriyAvizeSaNa zin + rUdram sarvanAmanA traNeya liMganA rUpo qigtzila - Part-III upapada vibhakti - Part-I an + atad + sarva sarvanAmanA traNeya liMganA rUpo 46 pa6 12 | Ai 6pa 13 73
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 -1 | 100 17 18 upapada vibhakti - Part-I kArAnta napuM. + strI., DuM kArAnta strI, kArAnta pu. + napuM. + strI. rUpo karmaNiprayoga - Part-I, - 5 kArAnta strI, kArAnta pu. + strI. rUpo. karmaNiprayoga - Part-I, [dvikarmaka], bhAve prayoga, | hyusTana bhUtakALa-kartari, 2 kArAnta napuM. + strI. rUpo hyastana bhUtakALa karmaNi + AjJArtha kartari 110 vi + vita, vana nA rUpo AjJArtha karmaNi + vidhyartha, R dhAtunA rUpo 117 | 10 | vyaMjanAM zabdo [Part-I] 125 | 20 | vyaMjanAM zabdo [Part-II] 139 21 | vyaMjanAM zabdo [Part-III]. 150 22 kRdanta - Part-I [avyaya kRdanta] 161 23 kRdanta - Part-II [vizeSaNa kRdanta] 171 24 kRdanta - Part-III [vidhyartha + bhAve kRdanta, tR, cha pratyaya] | 185 25. adhikatAdarzaka ane zreSThatAdarzaka pratyayo 198 svAmitvadarzaka pratyaya, thvi pratyaya, sadezArthaka pratyaya | 205 sati saptamI dvanda samAsa 211 28 d1434214171 [Part-I] 222 29 dr434 244124 [Part-II] - 23ra. 30 tapuruSa samAsa [Part-III] 239 bahuvrIhi samAsa 248 3ra | avyayIbhAva tathA anya samAsa 259 pariziSTa - 1 | samAsa cArTa 265 2. | saMskRta - gujarAtI koza 267 3. | gujarAtI - saMskRta koza 276 s ra7. (31
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha-1 bhUmikA Aje tame gIrvANabhASA evI saMskRtabhASAne bhaNavA jaI rahyA cho. duniyAnI jo koI vyavasthita, nIti-niyama pUrvakanI ane lAMbA samayathI potAnI AgavI pichANa TakAvI rAkhanAra bhASA hoya to te bhASA che saMskRta ! bhASAnI zarUAta bArAkhaDIthI thAya. kAraNa ke te bhASAno pAyo che. cAlo ! oLakhIe devabhASAnI bArAkhaDI - saMskRta bhASAmAM 1. svara - 14 1. anusvAra - dA.ta. e 2. vyaMjana - + 33 2. visarga - dA.ta. : = 47 kula varNa. 3 uSmAkSara 25 sparza vyaMjana 5 anunAsika aMtaHstha ! mahAprANa 2 | hU | | | t | | zuM | | chuM | m | m | m | m | kaMya tAlavya mUrdhanya ditya | oSphaya t | m | m | dhU | s | | | | | 6 | K | m | 6 | cAra aMtaHstha +20 kahe che " L13 aghoSa - 20 ghoSaA saMjJAo yAda rAkhavI jarUrI che. kAraNa ke havethI Ano ja upayoga karavAmAM Avaze. - vistArathI thoDI mAhitI meLavIe : 1. 5 anunAsika + 4 aMtaHstha vyaMjana sivAyanA vyaMjana = "dhu' A sarala saMskRta-1 - 1 ) A ja pATha-1 jaja
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ + + + I + + 2. 5 anunAsika + 4 aMtaHstha + 14 svara = 23 varNa = "adhu' 3. 5 anunAsika + 4 aMtaHstha + 3 uSmAkSara ane 6 A 13 sivAyanA vyaMjanane "20' kahevAya. vyaMjananuM vargIkaraNa : 13 aghoSa vyaMjana | 2. 25 sparzavyaMjana + 20 ghoSa vyaMjana 03 uSmAkSara = 33 vyaMjana + 04 aMta:stha mahAprANa = 33 vyaMjana svaravicAra :- vyaMjanane sahAyaka svara che. svara vinA vyaMjananuM uccAraNa zakya nathI. mATe have svarane oLakhIe :svara-14 temAMthI... * hRsvasvara - 5 * dIrgha sAdA svara- 5 * dIrgha sadhyakSara - 4 - hRsva svara - e, rUM, 3, 2, 7 dIrgha svara - F sAdA- mA, rUM, , 2, 7 + 5 L sadhyakSara- 9, 9, , , + I sabhyakSara eTale zuM? saccAra kone kahevAya? ga ke A + DuM ke DuM = T 1 A cAra svara ke + U = 0 | be svaranI saMdhithI e ke A + 3 ke 4 = | banatA hovAthI ke + A = gau "sadhyakSara' kahevAya che. - zabdanA be aMza - 1. prakRti 2. pratyaya 1. prakRti 2. pratyaya dhAtu nAma dhAtunA 17 nAmanA > dhAtu - je mULa zabdo kriyAne jaNAve che dA.ta. "pa, vat, "nam' vagere. > nAma je mULa zabda vastune jaNAve che. dA.ta. "vRda, "vIsa", "nRpa' vagere. > rUpa + mULa zabdone pratyaya lAgavAthI je zabdo vAkya prayogamAM bolAya tene rUpa kahe che. Tiza sarala saMskRtam-1 .ra ja che.. pATha- 14
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUpa be prakAre + 1. dhAtu + dhAtunA pratyaya dhAtunuM rUpa dA.ta. vati / 2. nAma + nAmanA pratyaya = nAmanuM rUpadA.ta. binaH / 1) dhAtu parathI je zabda bolavAmAM vaparAya tene 'dhAtunuM rUpa' kahevAya. dA.ta. 'pati', vavati' ItyAdi.... 2) nAma parathI je zabda bolavAmAM vaparAya te 'nAmanuM rUpa' kahevAya. dA.ta. bina:', mAtA ItyAdi.... sArAMza : saMskRta - M dhAtu gam (vAd) vagere bina vagere A bannenA mizraNathI dhAtunuM rUpa bane. dA.ta. rAti joDAkSaro = saMyukta vyaMjano. k + Sa = kSa d ya Sa R + = prakRti + ha + ha + 200 nAma dya ls | hR hU |o |b G dhAtunA ti vagere j d t A banneno samanvaya = nAmanuM rUpa. dA.ta. khinaH + pratyaya - + nAmanA :,ma vagere Ja + + ra ra 1000 = #1 = jJa < | | | tra s+t+r dhAtu parathI banatA kriyApadanA rUpo cha kALamAM ane cA2 arthamAM Ave che. Ane pahelA samajI laIe jethI AgaLa saraLatA raheze. 4 sarala saMskRtam-14443 424424 pATha-1 4.2 stra
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ > cha kALa 1vartamAnakALa 2) traNa bhUtakALa (austana, parokSa, adyatana) 3) be bhaviSyakALa (zvastana, sAmAnya) > cAra artha = 1) AjJArtha 3) kriyAtipatyartha 2) vidhyartha 4) AzIrvAdArtha AnI vistRta vAta te- te pAThamAM ApaNe karazuM. Ama, dhAtu + pratyaya maLe tyAre 10 prakAranA rUpo tamArI sAme AvI zake. uparokta cha kALa ane cAra arthamAMthI be kALa ane be artha gaNa kArya sahita che. (vartamAnakALa, hyastanabhUtakALa, AjJArtha, vidhyartha) tathA zeSa cAra kALa ane be artha gaNakArya rahita che. (adhatana bhUtakALa, parokSa bhUtakALa, zvastanI sAmAnya bhaviSyakALa, kriyAtipatyartha, AzIrvAdArtha) gaNa eTale zuM? eka sarakhA rUpavALA dhAtuno samudAya = gaNa (Group) saMskRtamAM tamAma dhAtune dasa gaNamAM vibhAjita karelA che. gaNakArya eTale zuM? te te gaNanA vikaraNa pratyaya lAgatA dhAtumAM thatA pheraphAra = gaNakArya. prathama bukamAM - cAra (1, 4, 6, 10) gaNanA dhAtuonA be kALanA (vartamAna | hastananA) ane be arthanA (AjJArtha | vidhyarthanA) rUpo Avaze. dvitIya bukamAM - cha (2, 3, 5, 7, 8, 9) gaNanA dhAtuonA uparokta be kALanA ane be arthanA rUpo temaja daza (1 thI 10) gaNanA zeSa cAra (adyatana/parokSabhUtakALa ane zvastana | sAmAnyabhaviSya)kALanA tathA be (kriyAtipasyartha/AzIrvAdArtha) arthanA rUpo Avaze. > dhAtu + gaNanI nizAnI = aMga. dA.ta. vat + 3 = 26 [aMga] > aMga + kALano ke arthano pratyaya = rUpa bane. dA.ta. va8 + ti = vati [5] saMskRtamAM dhAtuone judI judI keTegarImAM goThavI devAmAM AvyA che. tevA grupo 10 che. A 10 grupanA alaga-alaga Symbol che. eTale e Symbol jotA ja ja sarala saMskRta-1 jaja 4 jaja jaja pATha-1 ja
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ khabara paDI jAya ke A dhAtu kayA gaNano che? cAlo ! have dhAtunA Symbol nI mAhitI meLavI laIe : dasa gaNanI nizAnI eTale "vikaraNa pratyaya'. guNa nizAnI guNa nizAnI 1 a [vikAraka] | 6 a || 2 0 | 7 na, na [dhAtunI vacce Ave] 3 0 [dvirukti ] | 8 3 2 | 9 nA, nA, na nuM 10 a [vikAraka (1lA, 4thA, 6ThThA ane 10mA gaNanI nizAnImAM aMte e hovAthI te e kArAMta aMgavALA kahevAya che. tenA rUpo karavA saraLa che. tethI A cAra gaNane prathama bukamAM lIdhA che. vikAraka ane avikArakanI mAhitI bIjA pAThamAM Avaze) A pAThamAM ApaNe vartamAnakALa - parasmapada - prathamapuruSa joIzuM. dA.ta. vat - dhAtu laIe. teno artha che - bolavuM. tenA rUpa A rIte thaze dhAtu + gaNano vikaraNa pratyaya + kALano pratyaya = var+ 1lA gaNanI nizAnI "ga' + mi = va6 (aMga). + mi = vadAmi dhyAnamAM rAkhazo ? 1. kALanA pratyaya jo [ ke jUthI zarU thatAM hoya to aMganA aMte rahela A no A karavo. mATe, va6 (aMga) + mi = n thI zarU thato pratyaya * vad + e no + ki = vat + a + api = vavAmi paNa, vani nahIM. sarala saMskRtama jaja 5 jaja pATha-1 ajI
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ vavAma: pratyaya + ni (a.va.) | va: (ki.va.) | I: (ba.va.) rUpa ka vavAmi | - vAva: gujarAtI boluM chuM. ame be bolIe chIe. ame badhAM bolIe chIe. > dhAtune be pratyaya lAge - parasmapadanA ane AtmapadanA. temAM parasmapadanA pratyayo atyAre ApaNe samajIe chIe. mitro ! saMskRta pAkuM rAkhavuM hoya to dhAtu A rIte gokhazo - namAmi - nam dhAtu, 1lo gaNa, parasmapada, artha = namavuM vAmi - vat dhAtu, 1lo gaNa, parasaipada, artha = bolavuM tathA pAThamAM je vAkya lakhavAnA che te paNa A rIte lakhavAnA : saMskRtanuM gujarAtI lakhavuM hoya tyAre vAmi + huM boluM chuM. ATaluM ja na lakhatA vAmi ne huM boluM chuM. vel dhAtu, 1lo gaNa, vartamAnakALa, paramaipada, prathamapuruSa, ekavacana - A rIte lakhavuM. gujarAtInuM saMskRta lakhavuM hoya tyAre ke huM boluM chuM ke vevAmi, vat dhAtu, 1lo gaNa, vartamAnakALa, parasmapada, prathamapuruSa, ekavacana. - dhAtuo - > gaNa -1 - parasmapada :nam = namavuM [To bow] van = cAlavuM [To walk] pat = paDavuM [To fall]. navuM = jIvavuM [To live]. ram = rakSaNa karavuM [To protect]. tyam = tyajavuM, choDavuM [To abandon] . vat = bolavuM [To speak]. par = rAMdhavuM [To cook] vas = vasavuM [To live] pa = bhaNavuM [To study] var = caravuM [To eat] va6 = bALavuM [To burn] cAlavuM [To walk] jika sarala saMskRtama-1 4449 DowjIjAjA pATha-1 hajI
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. ama ba (1) saMskRtanuM gujarAtI karo - 1. rakSAri I 2. patAmi | 3. pavana ! 4. govAma: | 5. varava: | 6. paDAma: | 1. vasAva: I 8. nAma: I 9.' vAva: | (2) gujarAtInuM saMskRta karo :1. ame be rakSA karIe chIe. | 6. ame be choDIe chIe. 2. huM cAluM chuM. 7. ame badhAM vasIe chIe. ame be namana karIe chIe. | 8. huM jIvuM chuM. ame badhAM rasoI karIe chIe. 9. ame be paDIe chIe. 5. huM bhaNuM chuM. AkhA rUpa ane pratyaya gokhavAmAM saraLa paDe. mATe nIce vartamAnakALa parasmapadanA pratyayo ane rUpa joIe. pAThamAM te AgaLa Avaze - pratyayo - vartamAnakALa paraaipada e.va. | ki.va. | ba.va. 5.5. ddhi.5. 3 | si anti 4. re rUpaH .. 5. e.va. hiM.va. ba.va. vadAmi vadAvaH vadAmaH vadasi vadathaH vadatha vadati vadataH vadanti Ane atyAre mAtra gokhazo. samajaNa AgaLanA pAThamAM Avaze ja. A sarala saMskRtama-1 ajIja pATha- 14
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - 2 parasmapada - vartamAnakALa - prathama puruSa (mi, vaDa, ma.) amad prathamA vibhakti mitro ! ApaNe dhAtu to joI gayA. have nAmanA rUpone joIe. tenI 7 vibhaktio che. ApaNe ekasAthe ATalI badhI nahIM joIe. paNa pahelI vibhakti ja joIzuM. * " sarvanAma (prathamA vibhakti) * >> prathamA vibhakti = kartAnI vibhakti. kartA = karanAra. jema ke kuMbhAra ghaDo kare che. .. ghaDo karanAra kuMbhAra che. mATe kuMbhArane saMskRtamAM kartA kahevAya. ApaNe mad nA rUpo jovAnA che| | e.va. | ki.va. | ba.va. ] pa.vi. | aham | mAvAm | vayam gu.a. 1 | huM | ame be | ame badhAM gokhavAmAM saraLatA rahe te mATe tamane AkhuM rUpa batAvI daIe chIe. paNa, gabharAtA nahIM teno upayoga kramazaH Avaze. juo : | e.va. | ddhi.va. |ba.va. 5. vi. - aham AvAm |vayam mAm [T] AvA ni] | mana ni:] mayA AvAbhyAm asmAbhiH 2. vi. - maTI [] AvakhyAm niau] | maH{ [:] paM. vi. - mat AvAbhyAm asmat mama [me] vaya ni] | mammIm ni:] sa. vi. - mayi AvayoH | asmAsu A rUpo saraLatAthI yAda rahI jAya tevA che. tenA mATe paddhati A apanAvazo - + 7 + vi.' ] 2 ja sarala saMskRtabha-1 7448 pATha- 24
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ > sau pahelA pa. vi. ane dvivi. nI lAIna gokhavI eTale ke... - aham, mAvA, vaya, mA, mAvA, snAna > pachI tU. vi, ca. vi. 5. vi, 5. vi. sa. vi. ekavacananA rUpo gokhavA : - mA. mahAma, ma, mama, maya > pachI dvivacananA rUpa gokhavA : * AvAbhyAm, AvAbhyAm, AvAbhyAm, AvayoH, AvayoH > pachI bahuvacana: * asmAbhiH, asmabhyam, asmat, asmAkam, asmAsu ekadama saraLatAthI yAda rahI gayAM ne ! AnA pachI kauMsamAM lakhela rUpo bolI javAnA : - ma, nau, na, me, nau, naDa, me, nau, naH A rUpo zorTarUpo che. eTale ke kri. vi. "mA nI jagyAe "ma' lakho to paNa cAle. Ane chelle bolavAnA. jethI gokhavAmAM saraLa paDaze. A nAmanI vAta thaI. ApaNI bIjI Treka dhAtunI che. mATe thoDA dhAtu mATenA paNa niyamo joI laIe:* vikAraka ke je gaNanI nizAnI lAgatA dhAtunA svaramAM pheraphAra thAya te nizAnI vikAraka' kahevAya ane pheraphAra na thAya te "avikAraka' kahevAya che. dhAtune gaNanI vikAraka nizAnI lAgatA dhAtunA svaramAM yathAsaMbhava pheraphAra thAya. te pheraphAra be prakAranA thAya te guNa ke vRddhi. guNa-vRddhi darzaka koSTaka cle svara | me | 3, rUM. 3, | R, R | 7, 7 | guNa + | | | | | ar | | anya | vRddhi 1 mAM 1 che | | Ar mAn prathama gaNanI nizAnI "ka" vikAraka hovAthI prathama gaNanA rUpo have ApaNe A niyama pramANe banAvazuM : jika sarala saMskRtama-1 thI 4 jaja pATha-2 Aja
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ - niyama : - prathama gaNanA dhAtune gaNanI nizAnI [ga lAgatA anya koIpaNa svarano ane upAjya (Second last) hRsvasvarano guNa thAya che. dA.ta. "vI" = laI javuM. aMtya svara chuM no guNa , - nI + mAM = ne + = naya (aMga) = nAma (rUpa) (= huM laI jAu .) + nim = jamavuM, upanya hRsvasvara "ru no guNa - 2 . nim + a + ni = ne... + + mi = nema + ni (aMga) = mAmi (rUpa) ( huM jANuM chuM.) 1 dhAtuo ) > gaNa -1 parasmapada - > pheraphAra thAya tevA dhAtu - mad = aTana karavuM, bhaTakavuM. rijha (navuM) = jItavuM [To win] [To wander]/m (nava) = thavuM [To be]. nam = babaDavuM. [To chat] () = sarakavuM [To slip] nid = niMdA karavI. [To condemn][mR (mam) = smaraNa karavuM zam - prazaMsA karavI, kahevuM. [To remember] [To praise]/fkSa (kSam) = kSaya pAmavuM ar = pUjA karavI. [To worship]] , (To decay] nam = jApa karavo. [To mutter] nim (gem) = jamavuM [To eat] mad = bolavuM. [To speak]. nI (navuM) = laI javuM [To take away] jaja sarala saMskRtabha-1 jajajI 10 ) jajA pATha-Aja
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ e eka udAharaNa samajI laIe : - ahaM nayAmi - ahaM - huM, nayAmi = laI jAuM chuM. huM laI jAu chuM - Avo artha thAya. AnA AdhAre nIcenA vAkyo banAvajo. (pahelA A pAThanA dhAtuno upayoga karazo. jo na hoya to jUnA vAparavA.) saMskRtanuM gujarAtI karo : 1. ahaM aTAmi / 4. ahaM sami / 2. vayaM sa~sAmaH / 5. vayaM mAma: / 6. ahaM hAni / 3. vayaM nAma:A (2) gujarAtInuM saMskRta karo : 1. ame be bhaTakIe chIe. 2. ame be jItIe chIe. 3. huM prazaMsA karuM chuM. 4. ame be jamIe chIe. (1) 6. 7. 8. 9. 1. 8. 9. 000 hajI sarala saMskRtam-1984 11 ame be bALIe chIe. ame badhAM sarakIe chIe. vayaM nannAma: / ahaM ami / AvAM mavAva:| huM babaDuM chuM. ame badhAM nindA karIe chIe. 5. huM paDuM chuM. (3) 'asman nA rUpathI khAlI jagyA pUro 1. baTAmA 4. 2. jalpAvaH 5. 3. nindAmi / (4) kharA ke khoTAnI nizAnI karo. khoTuM hoya to sudhAro : AvAM aTAmi / 2. ahaM nAva:| 1. 3. vayaM nindaavH| I 5. AvAM arcAmi / - 4. ahaM zaMkAmaH| zaMsAva:| arcAmaH / 24224 pATha-2 44
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha 3 parasmaipada - vartamAnakALa - dvitIya puruSa - - e.va. hi.va. ddhi. pu. si tha: rUpa vadasi vadathaH gu.a. | tuM bole che. | tame be bolo cho. 1lo gaNa ApaNe joI gayAM. A pAThamAM 4tho gaNa joIe H niyama H- 4thA ane 6ThThA gaNanA dhAtuone gaNanI nizAnI (ya, a) lAge tyAre dhAtunA svaramAM lezamAtra phe2phA2 thato nathI. dA.ta. 'nRt' = nAcavuM [4tho gaNa pa2smaipada] ba.va. tha vadatha tame badhAM bolo cho. nRt + ya (gaNanI nizAnI) + mi = nRtyAmi [4tho gaNa] huM nAcuM chuM. sut' = sarjana karavuM, [6ThTho gaNa pa2smaipada] mRt + Ja (gaNanI nizAnI) + mi - mRgAmi huM sarjana karuM chuM. = dhAtuo have 1lA gaNanA ApaNe evA dhAtu joIe ke je dhAtu judA hoya ane tenA Adeza judA thatAM hoya. rUpa banAvavAmAM te Adeza ja kAma lAgaze. mULadhAtu paNa gokhavA jarUrI che. kAraNa ke AgaLa tenI jarUrata paDaze. jema ke, mULadhAtu ttvam, Adeza gaj T + Ja + mi = gacchAmi = huM jAu chuM. gaNa-1 : nam (nch) = javuM [To go] das (pac) = jovuM [To see] sthA (tir) = UbhA rahevuM gaNa-4 : v = krodha karavo [To be angry] pukh = poSavuM [To nourish] nRt = nAcavuM [To dance] [To stand] | nar[ = nAza thavo [To be destroyed] = ApavuM [To give] vA (ya) pA (pit) = pIvuM [To drink] vAv = khAvuM [To eat] jIjI sarala saMskRtam-1 2.24 124.jI.jI.NEET pATha-3 24 tuk = khuza thavuM [To be happy] mud = mUMjhAvuM, ghelA thavuM [To be confused]
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) saMskRtanuM gujarAtI karo : 1. ahaM gacchAmi / 2. vaya pAma: | 3. AvAM tiAva: I 6. gujarAtInuM saMskRta karo H (2) tame badhAM krodha karo cho. (3) joDakAM joDo : A 1. ahaM pazyAmi 2. nIvatha 3. japathaH 4. vayaM krudhyAmaH 5. gacchasi 1. 2. tuM poSaNa kare che. 3. tame be nAco cho. 4. tuM nAza pAme che. 5. tame badhAM khuza thAo cho. 4. aTatha / 5. 6. tiSThatha 7. AvAM tuAva: 8. jalpathaH 9. vayaM aTAma: 3. dhR 4. kSi 5. b gaa dhyAmi / tuti / -- jIjI sarala saMskRtam-1 6. 7. 8. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. B 1. tame be jApa karo cho. 2. tame badhAM UbhA raho cho. tame be babaDATa karo cho. ame be khuza thaIe chIe. huM jou chuM. ame badhAM gusso karIe chIe. ame bhaTakIe chIe. tame badhAM jIvo cho. tuM jAya che. (4) mane oLakhI batAvo. (jayAM zakya che tyAM ambhar nA rUpo lakhavA) 1. dh e. va. pu. 2. pukh varta. kA. dvi. varta. kA. pra. pu. ba. va. varta. kA. dvi. dvi. va. varta. kA. pra. pu. e. va. varta. kA. dvi. pu. ba. va. pu. 00 4 13 LEE.CT pATha-3 &8 tuM jIte che. tame badhAM thAo cho. ame be sarakIe chIe. ame badhAM kSaya pAmIe chIe. = 7. 8. 9. = nindga / AvAM puSyAva: I vayaM nRtyAma: I = =
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - 4 parasmapada - vartamAnakALa - dvitIya puruSa (fsa, tha, tha) yugad sarvanAma (prathamA vibhakita] | e. va. | ddhi.va. ba.va. rU5 - | tvam yuvAn | yUyam gu.a. | tuM tame be | tame badhAM A vibhakti paNa kartA vibhakti che. A pAThamAM ApaNe eka ja vibhakti joIzuM. chatAM gokhavuM to AkhuM rUpa ! mATe AkhuM rUpa nIce mujaba samajazo - [ [e. va. | ddhi. va. ba. va. 5. vi. vim yuvAm yUyam ki. vi. triIm (7) yuvAn (vA) yuSmAn (va:) tvayA | yuvAbhyAm yuSmAbhiH tuccam (te) yuvAkhyAm (vA), yuSpagam (va:) vi. vit yuvAbhyAm yuSmat vi. ) tava (te) yuva: (vAma) yuSmAm (va:) sa. vi. sviya yuvayoH yuSmAsu rUpa gokhavAnI rIta to yAda che ne ! te ja rIte gokhazo to saraLa raheze. vI, vIma, / te, vA, veH / te, vA, va: A zorTa rUpo che. je vibhaktinI bAjumAM lakhela che te vibhaktinI jagyAe A rUpa tame vAparI zakazo. barAbara ! cothA gaNanA dhAtuo ApaNe joI gayAM. have chaThThA gaNanA dhAtuo A pAThamAM joIzuM. niyama gayA pAThamAM Apela hato. tame gokhela hato, yAda che ne ! nizAnI 'A' avikAraka. dA.ta. vRn - sarjana karavuM. [6o gaNa. 5. pa.] * e. va. hiM.va. ba.va. 5. 5. - mRgAma mRgAva: mRgAma: dvi. pu. nahi natha: sRjatha jaja sarala saMskRtabha-1 14) pATha-44
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaze kaH = sRj dhAtu (6ThTho gaNa) - maLavuM. [To meet] mil likh lakhavuM. [To write] sarajavuM. [To create] sRj spRz aDavuM. [To touch] = = chaThThA gaNanI nizAnI ' tva mRgati - tuM sarjana kare che. A rIte navA dhAtu gokhI, jUnA dhAtune rIphara karI svAdhyAyamAM DUbakI lagAvazo. dhAtuo + gaNa tum = lobha karavo. sidh = siddha thavuM. 5 + [To covet] [To succeed] mar (mAv) = gAMDuM thavuM [To be mad], abhimAna karavuM [To be arrogant] diz kRS tud - 4 :- [AdezavALA + sAdA dhAtuo] (1) saMskRtanuM gujarAtI karo HdvaM misi| 1. = = F + i dvi. pu. e. va. 4. sUrya UAtha / = dekhADavuM. [To show] kheDavuM. [To plough] duHkhI karavuM. [To hurt] sRjasi zram (zrAm) = thAkI javuM. [To be tired] vizrAMti levI. [To rest] gam (zAm) = zAMta thavuM. [To be calm] kSu = khaLabhaLavuM. 1. 8. 9. [To be unsteady] dvaM sisi / sUrya mAdyatha / vayaM zrAmyAma: / 2. yuvA tivathaH / 5. ahaM vizAmi| 3. AvAM sunAvaH / 6. vayaM RSAma: / jIjI sarala saMskRtam-1 942915)NTENTSSTa pATha-4 jI
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) gujarAtInuM saMskRta karo - " 1. tuM kheDe che. (-. tame be thAkI jAo cho. 3. tuM pIve che. 4. tuM bhaTake che. 5. ame be siddha thaIe chIe. 6. huM khaLabhaLuM chuM. 7. tame be babaDo cho. | R. tame badhAM duHkhI karo cho. 9. huM zAMta thAu chuM. (3) khAlI jagyA pUro :- (ama7 pukha nA rUpathI) 1. .... ga7tha:. 2. .... kathA 3. .... nindrAnA 4. ... zasatha: 5. ... garvathA (4) kharA khoTAnI nizAnI karo. khoTuM hoya to sudhAro :1. bAvA dhyali - ....... 2. yuvA sidhdhAva: - .... 3. a8 puSyatha: - ....... 4. vaye nRtyatha: - ..... 5. aA nazyatha - O00 ja sarala saMskRtabha-1 164444444 pATha-4 jaja
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 - 5 vartamAnakALa - paramaipada - tRtIya puruSa .pa. | dvi.. . .. patyaya | ti taH anti 35 - vadati / vadataH vadanti gu.martha - moTo cha.| teNe moTo cha. | teso bole che. dhanyavAda ! A sAthe vartamAna kALa paraaipadanuM AkhuM eka rUpa 1lo gaNa, 4tho gaNa, do gaNa ane A pAThamAM 10mo gaNa - A badhA gaNanA dhAtuonuM mAvaDI Ayu. humo :1do ga :- vad - 5.5. vartamAna 1 dvi.. 4.4. 5. 5.. vadAmi vadAva: vadAmaH vi. pu. vadasi vadathaH vadatha tR. . * vadati vadataH vadanti 4tho gara :- tuS - 5.5. vartamAna ma ma. pa. dvi.. 5. pu. * tuSyAmi tuSyAva: tuSyAmaH da. . * tuSyasi tuSyathaH tuSyatha 5. * tuSyati tuSyataH tuSyanti eo gara :- sRj - 5.5. vartamAna a ma. 1. di.1. .. 5. pu. * sRjAmi sRjAvaH sRjAmaH di. 5.. sRjasi sRjathaH sRjatha tR. . . sRjati sRjataH sRjanti niyama :- a e thI 13 yatA pratyaya 538 // 'a' no do5 thAya che. 6.. gacch + a + anti = ano do5 thavAthI gacchanti 59, gacchAnti na thAya. SE ARE saMskRtam-1.4.1.4(174.4.4.3.3.3.3 6-4.88 4.1.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dazamA gaNanA dhAtunuM rUpa banAvavA mATenA niyamo :dazamA gaNanA dhAtuone gaNanI nizAnI gaya lAgatA aMtya koI paNa svaranI ane upAMtya e nI vRddhi thAya. temaja upAMtya hRsvasvarano guNa thAya che. dA.ta. * 6 6 + ya = + mAr + ya = hAraya (aMga) vArayati (rUpa) "puSa' ke ghuSa + ya = 6 + ma + 6 + ya = ghoSaya (aMga) ghoSathati (rUpa) apavAdaH , T[, ra, pratha, pR6, pR[ A cha dhAtuo dasamA gaNanA hovA chatAM dhAtunA svaramAM guNa/vRddhi thAya nahi. dA.ta. * Rk + k + ya = thaya (aMga) Rthati (rUpa) paNa.. 1thati rUpa na thAya. A niyama gokhavA khUba ja jarUrI che. dareka dhAtunuM rUpa banAvo tyAre A niyama tene lAgu paDe che ke nahIM ? te khAsa ceka karI lejo. * pra. pu. mAM samad nA rUpo, dvi. pu. mAM yuSya nA rUpo joyA. tR. . mAM "tannA rUpo have joIe. tat - sarvanAmanI prathamA vibhakti e. va. dvi.. ba.va. rU5 - sa: tau te gu. artha - te te be te badhAM gokhavA mATe AkhuM rUpa - e. va. ddhi.va. ba.va. vi. - 3H tau dvi. vi. - ta6 " tAn ta. vi. - tena tAmyam 2. vi- tabai " teSyaH 5. vi. - takSmata " vi. - takSya tayoH teSAm sa. vi. * tamit A sarala saMskRta-1 444 18 2444444 pATha- 14 4 teSu
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekadama saraLa rUpa che. paNa juo ! keTaluM badhuM AmAM samAI jaze. have keTalA badhAM vAkyo tame jAte banAvI zakazo. dazamA gaNanA rUpo kevI rIte banAvavA tenA niyama ApaNe joI gayAM. have eka udAharaNa joI laIe :d dhAtu - 10 mo gaNa [varta. kA. 5. pa.] e. va. ki.va. ba.va. 5. 5. - thayAmi thayAva: $thayAma: dvi. 5. - Rthati thayatha: $thayatha tu. 5. Rthayati thata: thavyakti noMdha : - dhAtuo traNa prakAranA hoya :1) parasmapadI = jene mAtra paramaipadanA pratyayo ja lAgatA hoya. 2) AtmapadI = je dhAtune mAtra AtmapadanA pratyayo ja lAgatA hoya. 3) ubhayapadI = je dhAtune parasmapada + Atmapada bannenA pratyayo lAgatA hoya. 10mA gaNanA lagabhaga badhAM dhAtuo ubhayapadI che. chatAM A pAThamAM ApaNe paramaipadanA pratyayono ja upayoga karazuM : - dhAtuo , gaNa - 1 - parasmapada -I) gaNa - 6 - parasmapada - vadhu (vadhu) = jANavuM [To know] [ rUm (kRSNa) = IcchavuM [To wish] dhAn = doDavuM [To run] | praN (pRccha) = pUchavuM [To ask] va6 = vAvavuM [To sow] " | sit (sinDra) = siMcavuM - gaNa - 4 - parasmapada - [To sprinkle] ku6 = droha karavo gaNa - 10 - ubhayapada :[To rebel] vindra = vicAravuM [To think] kSam (kSAma) = kSamA karavI m = kahevuM [To say] [To forgive] | va = sajA karavI [To punish] nid = sneha karavo. ja = pIDA karavI [To harm] ITo love] I vak = prazaMsA karavI [To praise] (1) saMskRtanuM gujarAtI karo :1. sa: bodhati | 4 yuvA grucchathI 7. AvAM vava / sarala saMskRtama-1 (194 4 pATha-5 4
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. yUyaM siJcatha / 5. 3. ahaM dhAvAmi / 6. (2) gubhrAtInuM saMskRta 1. te thA jAya che. 4. huM josuM chaM. 5. te je jANe che. 6. tekho jajaDATa are che. 2. te yAle che. 7. same choDIkhe chIje. 3. je prazaMsA urIkhe chIkhe. 8. te je hekhADe che. 9. tekho lAge che. .... 3. .... (3) jAsI gyA pUro :- (asmad, yuSmad, tad nA 35thI) 1. kathayataH cintayAmi 3. 4. namAmi rakSanti (4) bheDaDAM bheDo : A saH aha tau tau kathayataH / te pRcchanti / ro : - tudati cintayAmi ................. 2. 5. B vadAmaH druhyasi kSayanti 8. 9. .... 1. 2. 3. 4. vayaM 5. yuvAM (5) nIyenA adhUrA 3yo pUrA uro (pra. pu. vagereno ubha niyata che.) 1. tudAma: 2. pIDayAmi pIDayathaH snihyatha dhAvAmi A 6. te 7. yUyaM 8. AvAM 9. tvaM cintayataH ( 6 ) nIyenA dhAtunA 35o bajI Apazo : tau drutaH / snihyanti / -- .... daNDayathaH B bodhAva: pRcchataH siJcathaH icchati (q. ft., parasmaipahanuM pra. pu., dvi.pu., tR. pu., je.va., dvi. 1. 1. gam 2. krudh 3. iS 4. varj OOO 5. va. sAthe ) 5. dRz hai sarata saMskRtam - 1 3.4320 3.4.4.34.4.2 pATha-428
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ punarAvartana - Revision mitro ! A pATha ekadama easy che. pAMca pAThane pharIthI ekavAra vAgoLavAnA che. sAthe avyayonI jANakArI paNa maLaze. punarAvartanamAM sa2LatA paDe mATe A koSTaka magajamAM dhArI lejo : traNa puruSa - traNa vacananA gujarAtI-saMskRta sarvanAmanA rUponuM koSTaka - ekavacana vacana. puruSa prathama vacana dvivacana bahuvacana puruSa |gujarAtI| saMskRta | dhAtu gujarAtI saMskRta dhAtu gujarAtI saMskRta dhAtu |sarvanAma sarvanAma pratyaya sarvanAma sarvanAma pratyaya sarvanAma sarvanAma pratyaya va: ame badhAM vayaM maH tha: tame badhAM sUrya tha prathama ahaM mi | ame be |AvAM dvitIya tvaM si | tame be | yuvAM tRtIya saH ti te be tau taH | te badhAM te anti 1.. A. artha dvitIya gu. artha tRtIya gu. artha te uparanA koSThaka pramANe vartamAnakALamAM vad dhAtuno upayoga : ekavacana dvivacana bahuvacana ahaM vadAmi = huM boluM chuM. tvaM vadasi = tuM bole che. saH vadati pATha - te bole che. www = S AvAM vadAvaH vayaM vadAmaH ame be bolIe chIe. =ame badhAM bolIe chIe. yuvAM vadathaH yUyaM vadatha = tau vadataH tame be bolo cho. te be bole che. = tame badhAM bolo cho. te vadanti - teo badhAM bole che. basa ! ATalAmAM pAMca pAThano sArAMza AvI gayo. easy che ne saMskRta ! saMskRta bhASAmAM sauthI saraLa hoya to 'avyaya' ! avyayane koI vibhakti ke pratyaya na lAge. eTale ja sto avyayanI vyAkhyA che ke - avyayanI vyAkhyA :- sarva vibhaktimAM ane sarva kALamAM jenA svarUpamAM koI paNa prakArano pheraphAra na thAya, ghaTADo na thAya, vyaya na thAya te 'avyaya' kahevAya che. jIjI sarala saMskRtam-1 244921)TEEEEEE pATha-6 jIjI
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ tene zabdanA pratyaya ke dhAtunA pratyaya kyAreya lAgatAM nathI. tenI saMkSipta yAdI nIce mujaba che. parva = ja [Must] mitra = ahIM [Here]. yatra - jyAM [Where]. tatra tyAM [There]. tra = kyAM [Where] rUti = e pramANe [So, thus] sarvatra = badhe [Everywhere] anyatra = bIjA sthAne [Elsewhere] sa/sArtham = sAthe [Together] Rtraeka sthAne [At one place] na dhAtuo ) - gaNa - 1 - parasmapada - |1 - lapAI javuM, lupta thavuM sut () - zoka karavo [To be extinguish] [To repent | gaNa - 10 - ubhayapada - tu (tam) - taravuM [To swim], lAr - zAMta karavuM [To calm] 8 (6) - haravuM, laI javuM pus (thora) - coravuM [To steal [To take away] puN (poSa) - ghoSaNA karavI - gaNa - 4 - parasmapada : [To announce] zun = zoSAvuM [To be dry] tun (to) - vajana karavuM 36 - gusso karavo [To be angry] [To weigh) mUK = sajAvavuM [To decorate] ( gIrI (1) saMskRtanuM gujarAtI karo : 1. rUti vaM sAttvasi . 6. putra yuvA bhUSayathaH | 2. sa: iva vorati . 7. ahaM anyatra chAmi ! 3. baTuM atri parva tiSThAmi I 8. ti tau tarataH | 4. sarvatra yUya poSavatha " 9. - sarvatra puSyati | 5. te tra totathati ? Aja sarala saMskRtama-144422444444 pATha-6 4
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) gujarAtInuM saMskRta karo :1. te badhAM tyAM ja pIDA kare che. | 6. te be A pramANe prazaMsA kare che. 2. huM ahIM daMDa karuM chuM. 1. eka jagyAe ame badhAM 3. ame badhAM badhe ghoSaNA vicArIe chIe. karIe chIe. 8. te be laI jAya che. 4. tuM kyAM kare che? 9. huM kSamA karuM chuM. 5. tame bIjI jagyAe sajAvo cho. (3) kharAM khoTAnI nizAnI karo. khoTuM hoya to sudhArIne pharIthI lakho. 1. a6 navanti 2. vaM nAma: 3. te pahatha: 4. nyUya maryAdi 5. tau kayava: (4) mane oLakho :- (mULadhAtu, gaNa, paramaipada, vacana, puruSa badhAM sAthe kasman /yuSpad / tad nA rUpo paNa lakhavA.) 1. vasIma: 12. dhoSathati 3. kSayati 4. pivIva: 5. vAvAmi ja sarala saMskRtama-1 23 ) Aja pATha-6
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha = nAmanA rUpo mitro ! saMskRta bhASAnA be paiDa che. 1) dhAtu 2) nAma. AmAMthI vartamAnakALanA dhAtunA rUpa tame joI lIdhA eTale te Treka thoDI vyavasthita thaI gaI. have nAmanI Treka Ave che. nAma = nina, vana vagere. A nAmone pratyayo judA lAge. A nAmane arthane anusAre sAta keTegarImAM goThavavAnA che. matalaba ke eka ja nAma sAta keTegarImAM pharaze. dA.ta. nina = bhagavAna bhagavAna bole che = nina: vati AvuM thAya. A prathama vibhakti kartAnI che. kartA vibhaktinI samajaNa to tame meLavelI ja che. have, - 2) dvitIyA vibhakti - karma vibhakti. huM bhagavAnane kahuM chuM. ahIM bhagavAna e kartA nathI. paNa huM e kartA che. bhagavAna e karma che. - karma zodhavAnI eka TrIka che :> koNa kare che? A rIte prazna pUchavAthI kartA maLe. > zuM bole che? kone bole che? A rIte zuM ane kone prazna pUchavAthI karma maLe. dA.ta. ninaH vati' AmAM bhavati' no artha to tamane AvaDe che ke te bole che." have prazna karo, koNa bole che? javAba maLaze ke bhagavAna bole che. mATe bhagavAna kartA. have ni: nautama vati gu. artha: bhagavAna gautamane kahe che. AmAM bhagavAna kone kahe che? A praznanA javAbamAM "gautama che. mATe "gautama e karma. karmane haMmezA gujarAtImAM "ne pratyaya lAge. eTale gujarAtI vAkayamAM jene "ne' lAgela hoya te karma samajI gayAM ne ! sArAMza :- vibhaktinuM rUpa pakSa gujarAtI pratyaya pathamA vi. ) ninaH koNa? - dvitIyA vi. nautame kone / zuM? ne samajAI gayuM ! AnA AdhAre mammad /yuSpad /tamAM paNa samajAI gayuM ne ! have, ApaNe rUpo joIe. zabda ghaNAM prakAranAM heya - saMkSepamAM traNa sarala saMskRtama-17 24 pATha-7
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinam jinAt sa. vi. - prakAranA hoya :- (1) pulliMga (2) strIliMga (3) napuMsakaliMga puliMga zabdomAM ke ghaNAne cheDe '' Avato hoya. jema ke ni: - ghaNAne cheDe "rU Avato hoya. jema ke munaH strIliMgamAM paNa A rIte bheda paDe. A badhAnI mAhitI kramasara ApaNe meLavazuM. atyAre - akArAnta pulliMganA rUpo joIe - nina - jinezvara bhagavAna (pu.) e. va. | ddhi.va. | ba.va. ninaH | nina ! ninA: dvi. vi. - jinAn ta. vi. - | vinena | vinATM vinaiH jinAya jinebhyaH 5. vi. - 5. vi. - jinasya jinayoH jinAnAm jine jineSu | saMbodhana - | bina ! | bina ! | jinAH ! rUpa gokhavAnI rIta to tamane AvaDe ja che. A rUpa khAlI atyAre gokhavAnuM ja che. samajaNa AgaLa maLatI jaze. saMskRtanI eka vizeSatA hoya to te che saMdhi ! ApaNe have e saMdhinI jANakArI meLavIe. saMdhi traNa prakAranI (1) svara saMdhi (2) vyaMjana saMdhi (3) visarga saMdhi. ApaNe sau pahelA "svara saMdhi'nA niyamo joIe : saMdhinA niyamo gokhavA jarUrI che. tenI prekTisa paNa jarUrI che. to cAlo thoDuM magaja kasIe ! * svara saMdhi * * avagaNanI nizAnI 1. A ke A + a ke A = A a + a = A dA.ta. atra + za = maMtrIzaH . 'a + A = A dA.ta. nina + AjJA - jinAjJA .. A + a = A dA.ta. zAtA + atra = zAsItra | mA + A = A dA.ta. prajJA-+ : = AjJAvara: | keTalIka vAra.... pAchaLano svara "' sUcavavA eka avagraha ane "T ja sarala saMskRtam-1 4rapa jAjA pATha-7 4
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUcavavA be avagraha mUkAya che. 6.ta. 2. El.d. 3. 6. 37 } 3TT + $29 / EURld F, J, H, I baMne svaranA sthAne pachInA svarano guNa thAya. kheTale De.... a } A + i } I a A + u } a A a A chA.ta. - atra + eva - atra + airAvataH 4. 37 .. 200 atra + atreti / iti . mAlA + icchati = mAlecchati / sUrya + udayaH = sUryodayaH / krIDA + unnatiH = krIDonnatiH = = atraiva / jina + oghaH = atrA'zokaH / + R } + lR e atrairAvataH = 5. dIrghasvara El.d. > 767 + $A: nadIzaH / e ai = a } A + e } ai ai (jaMne svara bhajIna) kheTale .... a } A + ai a } A + ai U = = = l = = e R = ar al o dina + Iza: ramA + Iza: - jinA''jJA / - mahA + RSiH maharSiH / / / siddha + RSiH = siddharSiH / = = = 37+377 377 = 377 (GiA 292 40A) dinezaH / ramezaH / = jinaughaH / bimba + oSThaH = bimboSThaH / gada + auSadhiH = gadauSadhiH / 6z9 } eld 3, 3, H, I + undly 292 = potapotAno sadA + eva sadaiva / - mAlA + aicchat = mAlaicchat / =3 - madhu + udakam = madhUdakam / hrasva } hIrdha i, u, R, lR + vibhatIya svara bhaza: 6. nadI + atra y, v, r, l + vibhatIya svara = nad + - madhu + iti = madh + y + atra nadyatra / v + iti = madhviti / hai sarala saMskRtam - 14.4.25 2.12.1.2.3.2 pATha-9 hai. - vAri + iti = vArIti / kartR + Rte krtRte| =
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ ) pitR + AjJA = pit + r + AjJA = pitrAjJA / 7. e, ai, o, au + 75 212 = maza: ay, Aya, av, Av + // sva2 El.d. ) manyate + AtmAnam = manyat + ay + AtmAnam = manyatayAtmAnam / azvau + utpatataH = azv + Av + utpatataH = ashvaavutpttH| 75rota ay, av vagerenA y v no vi48. do5 thAya che. bhane..... tyAre irIthI saMghi thAya nali. El.d. tasmai + iti = tasmAyiti = tasmA iti / rAme + iti = rAmayiti = rAma iti / , azvau + utpatataH = azvAvutpatataH = azvA utpatataH / manyate + AtmAnam = manyatayAtmAnam = manyata AtmAnam / zorTamAM, A pAThamAM tame 1. jina - asaMta ziMganA 35o : me... di.1. pa.. vi. vi.- jinam jinau jinAn 2. 'asmad' na35o : me.va. dvi.. .. di. vi.. mAma / mA AvAM / nau asmAna / naH artha * bhane amane bene amane badhAne 3. 'yuSmad' / 35o : me.. dvi.. .. vi.vi.. tvAM / tvA yuvA / vAM yuSmAn / va: artha - tane tamane bene tamane badhAne 4. 'tad' n| 35o :- (pR.) / me. 1. di.1. pa.. di.vi.. tam tau tAn artha - tene te bene te badhAMne SE ARE saMskRtam-1.444 2......8 416-9.38
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. svarasaMdhinA niyamo joyA. gaNa vad = = vahana karavuM [To carry] vahevuM [To flow] nan = garjanA karavI [To roar] zri (yu) = Azraya karavo dhanya - gaNa as = pheMkavuM [To throw] 1 - parapadaH www = - AvatA tatsama zabdo joIe H * tatsama zabdo :- (pu.) = vRkSa = vRkSa [Tree] veva = deva [Deity] parvata = parvata [Mountain] mANasa [Man] mAnava nina - bhagavAna [God] veza = deza [Country] asura / vAnava= dAnava = [To depend on] 4 - 5rasmaipadaH dhAtuo zabdo mitro ! je gokhavAnI jarUra na paDe tevA gujarAtI ane saMskRta bannemAM vizeSanAma : (pu.) dhannAjI [Demon] b = javuM [To go] Dup = duSita thavuM, duSita karavuM [To blame] gaNa 10 - ubhayapada :pUN = pUjA karavI [To worship] = mam = bhakSaNa karavuM [To eat] |TT[ = gaNavuM [To count] zAlibhadra = zAlibhadra = kRtapuNya = yavannAjI avyaya : - na = nahIM [To deny / No] sA / amA = sAthe * [With] tu = ke [Or], paraMtu [But] tata: tyAra pachI, tethI [After], [So] vA = athavA [Or] = = ane [And] noMdha :- tta ane vA no prayoga saMskRtamAM nIce mujaba samajavo :dA.ta. gujarAtImAM vRkSa ane parvata / vRkSa athavA parvata ane saMskRtamAM vRkSa: parvataH 6 / vRkSa: parvata: vA / jIjI sarala saMskRtam-1 24.2 28 NEETTEX pATha-7 4.4
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) saMskRtanuM gujarAtI karo :- (saMdhi chUTI pADIne) 1. maMtrI nine pUgayAri I 2. yUthe vRkSA rAkhatha ! 3. tata: Rtapu: vitati | 4. dhana makSati piti rA 5. sa: vAnava necchati | 6. mAM nI vAsthati vAnava: | 7. te mAnavA: "nidrutyasurInuM I 8. vAnavA baTata: | 9. ninAda nodhati, Rthati vai | (2)gujarAtInuM saMskRta karo :-(saMdhi jyAM thatI hoya tyAM badhe sUcaka karavI.) 1. ame vRkSane bALatA nathI. 7. teo bhagavAnane varNave che. 2. devo dAnavone badhe daDe che. 8. dAnavo devone pIDe che. 3. tame dezane vicAro cho. | 9. be vRkSane tame pheMko cho. tame dezanI vicAraNA karo cho. 4. tame vRkSane sajAvo cho ane te be vRkSane core che. 5. tame be kyAM doDo cho athavA jAo cho ? 6. ame bhagavAnane ja IcchIe chIe. devane athavA dAnavane nahIM. (3) saMdhi karo : 1. ma + anyaH 2. avaMta + amyuyaH 3. mahA + pheza: 4. Atma + 3natiH 5. bharata + parIvata: (4) saMdhi chuTI pADo - 1. mam 3. yozvara: 5. kriyauSadha: 2. pramaiva 4. brahmarSika A vRkSane core che. * mitro ! gujarAtI anuvAdamAM kyAMka bIjI vibhaktinI jagyAe SaSThI vibhakti paNa lakhI zakAya. jema ke - saM. vA. - 2 nijvati | gu. vA. te mane niMde che. AnA karatA te mArI niMdA kare che. AvuM sAruM lAge. mATe, anuvAda A rIte karavo. ja sarala saMskRtama-1 29 jAjA pATha-7 A
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ ........ (5) vimastina3po pIbI 42yA pUrI : (ghai zahonA 35o 'jina' pramANe yAvaze) * 1. alaGkAra = (5.) bhAnUpa sa. 1. di.1. .. 5. vi. . .......... .......... alaGkArAH dvi. vi. . ....... * 2. gautama - (pu.) gautamasvAmI me.q. dvi.. .. 5. vi. . ......... gautamau a. vi. - .......... .......... * 3. sUrya - (pu.) sUrya sa.1. di.1. 5.1. 5. vi. . ......... a. vi. . ........ ....... sUryAn (6) siti :- . (A) (B) 1. vakSordhvam - 1. laghu + iti 2. mahimnaiva - 2. karta + uta 3. mahimneva - 3. vRkSa + Urdhvam 4. vRkSa Urdhvam - 4. laghu + uta 5. katriti - 5. mahimnA + eva 6. kartRta 6. mahimnA + iva 7. ladhviti - 7. vRkSe + Urdhvam 8. laghUta 8. kartR + iti 000 3. sa. saMskRtam-138.83003.3.3.3.3.38 16-9.3.3
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - 8 ba.va. A kArAnta (napuM.) ; kArAnta (pu.) A kArAnta (strI) A pAThamAM ApaNe napuMsakaliMga ane strIliMganA navA rUpo joIzuM. tathA kArAnta puliMga ApaNe joI gayA. have huM kArAnta pulliMga rUpo joIzuM. paNa darekanI babe vibhakti ja! vana = jaMgala, A kArAnta napuMsakaliMga [Forest] e. va. ddhi.va. ba.va. 5. vi. - vana vane vanAni gu. a. - jaMgala be jaMgalo ghaNAM jaMgalo dvi. vi. - vana vane vanAni gu. a. - jaMgalane be jaMgalone ghaNAM jaMgalone joyuM! pra. vi. ane dvi. vi. sarakhI ja che! zAna = zALA, mA kArAnta strIliMga [School] e. va. dva.va. 5. vi. - zItA zAne zAlA: gu, a. - zALA be zALA ghaNI zALA dvi. vi. zAtAM zI ne zAtA: a. - zALAne be zALAne ghaNI zALAne muni = sAdhu, ru kArAnta puliMga [Saint] " e. va. ddhi.va. ba.va. 5. vi. muni muna muna: a. - sAdhu be sAdhu ghaNAM sAdhu dvi. vi. muni munI munIn gu. a. - sAdhune be sAdhune ghaNAM sAdhune gokhavAmAM saraLa paDe mATe AkhA rUpo :vana = jaMgala, A kArAnta (napuMsakaliMga) [Forest] e. va. ddhi.va. 5. vi. - vane va ne vanAni ba.va. dva. vi. - " jika sarala saMskRtabha-1 431 ja000000 pATha-8 44
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 1. zAnA: 4 ba.va. + 8 A sivAyanuM AkhuM rUpa nina zabda pramANe ja che! sattA = pAThazALA [School] nA kArAnta strIliMga e. va. ki.va. ba.va. vi. - zatA zAne dvi.vi. - zItAm zAlayA zAlAbhyAm zAlAbhiH 2. vi. - zAnA ? zAnAgaH 5. vi. - zaniAya: 5. vi. - '' zAlayoH zAlAnAm sa. vi. - zAtAyAm zAlAsu saMbodhana re rAtre ! re sAjo ! dezI ! muni = sAdhu 2 kArAnta (pu.) [Saint] e. va. dviva. 5. vi. muni: munI munayaH - muni munIn tu. vi. * muninA munIm munimaH 2. vi. muna mukhyaH vi. - muneH 5. vi. - " muco: munInAm sa. vi. munau muniSu saMbodhana re mune de munI ! re muna: ! gokhavAnI rIta samajyA pachI A rUpo gokhavAmAM ekadama saraLa paDe tevA che ne ! thoDA niyamo paNa joIe. jUnA niyamo yAda rAkhatA rAkhatA AgaLa vadhazo to ja saMskRta upara kAbu meLavI zakazo. bAkI kAcI roTalI peTamAM duHkhe ! cAlo ! niyama joIe :khuzakhabara :- niyama saMdhi na karavA mATenA che. juo : - nIcenA sthAnomAM saMdhi thAya nahi. * 1. koIpaNa nAmanA ke dhAtunA dvivacanane aMte rahela dIrgha chuM, 'ka' ke 'I' pachI koIpaNa svara Ave to saMdhi thAya nahi. Aja sarala saMskRtabha-1 jarUra chachachachachacha pATha- 84
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ dA.ta. jarI + mArohati - fjarImArohati | - jo + amU - ceramU I 2. padanA aMte pa ke ko + Ave to saMdhi thAya nahiM. parantu jha no lopa thAya che. ane kyAreka avagraha cinha mUkAya che. eno uccAra thato nathI. dA.ta. vane + a + ati - vaneDakvati | 3. gamI ke an + koIpaNa svara dA.ta. + mA : = saMdhi thAya nahiM thai upasarga paNa A vakhate dhAtunI AgaLa lAgatAM upasarganI vAta karavI che. pra vagere upasargo dhAtu sAthe joDAIne dhAtunA arthamAM pheraphAra lAve che mATe te ' vagerene upasarga kahevAya che. .upasarga lAgatA pAMca pheraphAra thaI zake che. 1. dhAtuno artha badalAI jAya. dA.ta. sAm - acchati - te jAya che. paNa, "ava' upasarga lAgatAM evacchati - te jANe che. $$ 2. dhAtuno artha na paNa badalAya. dA.ta. vim - vizati - te praveze che. ane pra + vim - praviti - te praveze che. 3. dhAtunAM arthamAM vadhAro thAya. dA.ta. phaeNkSa - pheMkSate - te juve che. jyAre nis + skula - nirIte - te bArIkAIthI juve che. 8 4. dhAtuno artha UlaTAI jAya. dA.ta. sAm [ chati - te jAya che, jyAre A + chuM ke mAcchati - te Ave che. $ 5. dhAtunuM pada badalAI jAya. dA.ta. ram - ramate (A.pa.) vi + ram - viramati (5.5.) hakka niyama & sa, ava, 9 + tha Atmapada bane. tiSThate, mavatiSThate, pratiSThate | ja sarala saMskRtama-1 4433 pATha- 87
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ja + m (uThavuM / ugavuM) Atmanepada bane. * sUrya: Amate / vi + ni (vijaya thavo) Atmanepada bane. >> vinayate| vi, A, patti, 35 + ram paraaiSada bane. > viramati, Aramati, pariramati, 3paramati 1 -: upasargonI saMkSipta yAdI : pra, ati, ami, adhi, anu, apa, ava, A, 35, 3d, parA, sam, nis, nir, ni, vi, pari, prati, su, vus, dur vagere.... A upasargo gokhavA jarUrI nathI. A upasargo cokkasa dhAtu sAthe joDAya tyAre alaga-alaga arthane dhAraNa kare che. te te artho dareka pAThamAM dhAtu joDe batAvIzuM ja. mATe A gokhavAnI jarUrata rahetI nathI. dhAtuo gaNa - 1 - pa2Apada : G - thram = pharavuM [To wander] has = hasavuM [To laugh] gaNa - 6 - paramaipada :mRg = vicAravuM [To consider] | mukh = vINavuM [To glean] vRt (varSa) = varasavuM [To rain]|f[ + mR[ = vizeSa rIte vicAravuM upasargavALA H A+T[TM] = AvavuM [To come] OMt + pa = kUdakA mAravA. [To jump] Ja + va = AcaraNa karavuM para + tyaj = pUrepUruM choDavuM [To perform] = = [To leave] gaNa - 10 - ubhayapada : - rak = racavuM [To create] |Ud = IcchavuM [To long for] |X + rUp = prarUpaNA karavI. gaNa 4 frr / Ja + zabdo [To consider] - - > tatsama zabdo - pulliMga :apriya apriya [Disliked] adharma. adharma [Sin] jI.jI sarala saMskRtam-1 jI.jI.2934)...ETTE pATha-8 jI.jI [To present] parasmaipada :ntip = bheTavuM [To embrace] = naraka = naraka [Hell] sUrya = sUrya [Sun] pavana = pavana [Air]
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAra = AbhUSaNa [Jewellery] | yati = sAdhu [Ascetic] zramaNa = sAdhu [Saint]. > A kArAtta napuMsakaliMga :- napuMsakaliMga : pAya = pANI [Water] vana = jaMgala [Forest] chAtra = vidyAthI [Student] chAza = AkAza [Sky] nitra = kodALo [Pick-axe] dhana = dhana [Money, Wealth]. za = mAthuM [Head] * strIliMga : kSetra = khetara [Farm] * avyayo :mAdhanA = ArAdhanA [Worship] vyA = dayA [Mercy] jevI = kyAre [When] mANI = AzA [Hope, Desire]. sabhya = sAruM [Good, proper]. api = paNa [But] navA zabdo : nti = paNa [But] [mitro ! A zabdo khAsa gokhazo !] savA = kAyama [Always] 6 kArAnta - pulliMgaH di = ja, kharekhara [Indeed] gIra = zatru [Enemy] zvA = pachI [After] 3adha = sAgara [Ocean] (vinA / Rte = vinA [Withoud] 3. 6 F 4 6 (1) saMskRtanuM gujarAtI karo :- (saMdhi chUTI pADI artha karavo) 1. madha vaye parityajJAma: | nyUya yAmavarathA . arimapi zliSyanti te / 3chataH tau alaGkAramapi na spRhayathaH yuvAm / chAtrANi kadApi notpatanti bhramanti vA kintu sadA vimRzanti / 1. dhana kSayati jitvAza na kSayati | 8. bAvA zramaUTInuM pAvaH, tata: tuSyaviH | 9. bArIyana vaye pRdayAma: | (2) gujarAtInuM saMskRta karo :- (saMdhi avazya karavI.) 1. te ArAdhanAne Icche che. - - - ja sarala saMskRta-1 35 44 pATha- 8 4
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra dhanyane niMdatA nathI ane dhanAjI zAlibhadrane niMdatA nathI. dAnavo babaDATa kare che ane devo hase che. bhagavAna zAlibhadrane prazaMse che. kayavannAjI bhagavAnane pUje che ane name che. dAnavo devone chetare che paNa mAnavo chetaratAM nathI. tame dayAnI prarUpaNA karo cho paNa dayAne AcaratA nathI. bhagavAna dayAne Acare che pachI prarUpaNA kare che. 8. teo te bene laI jAya che. che. kyAreya paNa huM apriya Acarato nathI, sarjato nathI, bolato nathI. (3) saMdhi karo :1. rAtre + satra 3. siddha + auSadhiH 5. dhana + zodhaH 2. mAreTdhanI+ 4. nina + rUzcataH (4) kharA khoTAnI nizAnI karo :- (A- vibhakti khoTI hoya to sudhAro.) 1. mAM - RthayAmi | 3. yAvanti te yataya: | 2. mIrAnechati zrama: . na (B - saMdhi khoTI hoya to sudhAro.) 1. nina + za = vinAzaH 3. vane + api = vana 2. nina + mANI = ninI yAzA (5) khAlI jagyA pUro - (mammad / puSpad / tad nA rUpothI)+ gujarAtI karo :1. ... duhanti 3. ... 3tpatatha: 5. .... Asthata: [2. ... thAvatha 4. ... lAvyAva: (6) rUpa pUrA karo : .......... varSA: | 2. ......... varSata: ..... | 35 4. popayAmi murI .. . . poSatti * khAsa niyamanuM + rUpanuM punarAvartana roja karazo ! ja sarala saMskRtabha-1 36 444444 pATha-8 hajI
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - 9 tRtIyA + caturthI + paMcamI vibhakti mitro! A pAThamAM ApaNe tRtIyA - caturthI ane paMcamI vibhaktinI mAhitI meLavIe :> tRtIyA vibhakti - karaNa vibhakti. "thI, thakI, vaDe, dvArA AvA pratyayo gujarAtImAM je zabda pachI AvatA hoya te zabdane tRtIyA vibhakti lAge. dA.ta. kuMbhAra be hAtha vaDe ghaDo banAve che. = HIR: hastAo dharTa roti | ahI hAtha e karaNa = sAdhana che. karaNa zodhavAno saraLa upAya che - "zenAthI' - A praznano je javAba Ave te karaNa. dA.ta. pa. - kuMbhAra zenAthI ghaDo kare che? ja. = kuMbhAra hAthathI ghaDo kare che. mATe hAtha = karaNa. > caturthI vibhakti - saMpadAna vibhakti."mATe, vAte, sAruM, khAtara AvA pratyayo gujarAtImAM je zabda pachI AvatAM hoya te zabdane caturthI vibhakti lAge. dA.ta. huM mokSa mATe ArAdhanA karuM chuM. = a6 mAya mArAdhanA rami ! ahIM mokSa e saMpradAna. saMpradAna zodhavAno saraLa upAya :- "zA mATe ? konA mATe A praznanA javAbamAM je Ave te saMpradAna. dA.ta. huM ArAdhanA karuM chuM. 5. zA mATe ? ja. mokSa mATe = saMpradAna. mATe, mokSane caturthI vibhakti lAge ! > paMcamI vibhakti - apAdAnavibhakti. "mAMthI, pAsethI, uparathI, ne lIdhe, ne kAraNe AvA badhAM gujarAtI pratyayo je zabda pAchaLa AvatA hoya te zabdane paMcamI vibhakti lAge. dA.ta. gu. vA. * dukAnamAMthI ghaDo laI jAya che. saM. vA. * bApAt dharTa niyati ahIM dukAna - apAdAna che. "zemAMthI praznanA javAbamAM je Ave te apAdAna. jika sarala saMskRtabha-1 288 30 44 pATha-9 44
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ , dA.ta. . zemAMthI kyAMthI) ghaDo laI jAya che ? ja. dukAnamAMthI. . dukAna = apAdAna. zorTamAM - (jUnI vibhakti sAthe) vibhaktivibhaktinuM vibhaktinuM prazna gujarAtI patyaya | | rUpa | nAma | pa. vi. ninaH | kartA koNa? dvi. vi. | vina | karma kone? zuM? tu. vi. jinena karaNa zenAthI? konAthI thI, thakI, vaDe, dvArA ca. vi. ninAya | saMpradAna | zA mATe? konA mATe? |mATe, vAste, sAruM, khAtara 5. vi. jinAt | apAdAna | zA mAMthI? konA mAMthI? thI,mAMthI, uparathI, pAsethI ne lIdhe, ne kAraNe | darekanA daSTAMta joI laIe :1. nina - bhagavAna, A kArAnta puliMga e. va. hi. va. ba.va. tu. vi. * jinena binakhyAm ninaiH gu. a. - bhagavAna vaDe be bhagavAna vaDe ghaNAM bhagavAna vaDe ca. vi. - vinAya ninAmyam jinebhyaH gu. a. - bhagavAna mATe be bhagavAna mATe ghaNAM bhagavAna mATe 5. vi. na vinAt ninAkhyAm vinegara gu. a. - bhagavAnamAMthI be bhagavAnamAMthI ghaNAM bhagavAnamAMthI 2. vana - jaMgala, A kArAnta napuMsakaliMga e. va. dri. va. vi. - vanena vinazyAm vanaiH gu. a. - jaMgala vaDe be jaMgala vaDe ghaNAM jaMgalo vaDe 2. vi. * vanIya vanAbhyAm vikhyaH gu. a. jaMgala mATe be jaMgala mATe ghaNAM jaMgalo mATe 5. vi. * vanAt vanAbhyAm vaneDU: gu. a. ne jaMgalamAMthI be jaMgalamAMthI ghaNAM jaMgalomAMthI sarala saMskRtabha-1 jAu8)80000 pATha-9 ba.va.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. zAlA e. 1. zAlayA ii s yu. a. ca. vi. 3. a. 5. vi. gu. a. 4. tU. vi. gu. a. ca. vi. gu. a. 5. vi. gu. a. ny 5. tU. vi. gu. a. ca. vi. gu. a. 5. vi. gu. a. 6. vi. gu. a. ca. vi. pAThazALA, A kArAnta strIliMga dvi. va. zAlAbhyAm be zALA dvArA zALA dvArA zAlAyai zALA mATe zAlAyAH zALAmAMthI muni zAlAbhyAm be zALAmAMthI sAdhu, rU kArAnta pulliMga dvi. va. munibhyAm be sAdhu vaDe munibhyAm mATe sAdhu munibhyAm be sAdhumAMthI e. va. muninA sAdhu vaDe munaye zAlAbhyAm be zALA mATe sAdhu mATe muneH sAdhumAMthI ambhar - (sarvanAma] e. va. mayA mArA vaDe madyam (me) mArA mATe hi. va. AvAbhyAm amArA be vaDe AvAbhyAm (nau) amArA be mATe mat mArI pAsethI sukhad - [sarvanAma e. va. tvayA tArA vaDe tubhyam (te) tArA mATe tvat tArI pAsethI AvAbhyAm amArA be pAsethI la. a. yuvAbhyAm tamArA be vaDe yuvAkhyAn (vAm) tamArA be mATe ba.va. zAlAbhiH ghaNI zALA dvArA zAlAbhyaH ghaNI zALA mATe zAlAbhyaH ghaNI zALAmAMthI yuvAbhyAm tamArA be pAsethI ba.va. munibhiH ghaNAM sAdhu vaDe munibhyaH ghaNAM sAdhu mATe munibhyaH ghaNAM sAdhumAMthI ba.va. asmAbhiH amArA badhAM vaDe asmamyam (nA:) amArA badhAM mATe asmat amArA badhAM pAsethI gu. a. 5. vi. gu. a. 39 sarala saMskRtam-1 TTT 3EET pATha-9 T& ba.va. yuSmAbhiH tamArA badhAM vaDe yudhmamyam (1:) tamArA badhAM mATe yuSmat tamArA badhAM pAsethI
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ m tethyaH fy m fy 7. ta6 - sirvanAma puliMga e. va. hiM.va. (ba.va. vi. - teno tAgAm gu. a. tenA vaDe te be vaDe teo vaDe ca. vi. * tabai tAmyA a. na tenA mATe te be mATe teo mATe vi. * tammAt tIkhyAm te : a. - tenI pAsethI te be pAsethI teo pAsethI te kAraNe svara saMdhi joI gayA pachI visarga saMdhi joIe : * visarga saMdhi ke 1. 1 + visarga + ke ghoSa dA.ta. * nara: + ati = baMne maLIne A + ga ke ghoSa = naroDaTati .. * nara: + Tcchati = nara nacchati | 2. e + visarga + jha sivAyano svara - dA.ta. nara: + rUchati - a + visargano lopa + a sivAyano svara = nara rUchati | 3. bI + visarga + svara ke ghoSa vyaMjana = A + visargano lopa + svara ke ghoSa vyaMjana dA.ta. * na: mati= narI mati * nara: rUchanti = nA rUchatti | * narI: nacchatti = naraT Tcchatti NOTE :- 6 ke mUrdhanya nA sthAne visarga thayela hoya to uparokta traNa niyama na lAge. paraMtu ke "mAM svara bhaLI jAya. dA.ta. * puna: mAcchati = punarAcchati | 4. ma ke A sivAyano svara + visarga + svara ke ghoSa vyaMjana = ke A sivAyano svara +t+ svara ke ghoSa vyaMjana dA.ta. * muniH + gati = municchati ! * muniH + ati = munirati | A sarala saMskRtama-144440 444444 pATha- 94
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. visarga + c ch , T Th, t th El.d. __ = z + c , ch + rAmaH + calati = rAmazcalati / = S + T , Th + rAmaH + TIkate = rAmaSTIkate / = s + t , th L- rAmaH + tarati = rAmastarati / visarga + z S s - El.d.. bAlaH + zAmyati / = vi + z S s - bAlazzAmyati / bAla: zAmyati / z S s bAlaH + SThivati = bAlaSThivati / bAla: SThivati / bAlaH + sajati = bAlassRjati / bAla: sajati / 7. visarga+ z S s + aghoSa-vyaMTana = vilpe so5 -+ z S s + aghoSa vyaM4na athavA z S s .ta. niH + spRhaH = niHspRhaH / nispRhaH / / nisspRhaH / 8. pAdhyama saH, bhoH, eSaH + vyaMna 7 .ta. saH + gacchati = visano do5 + vyaMxi. F = sa gacchati / bhoH + janAH = bho janAH / eSaH + ramate = eSa ramate / visargano lopa thayA pachI saMdhi thAya nahIM. El.ta. rAmaH icchati = rAma icchati / 595 'rAmecchati' na thAya. noMdha : Ama to dhAtu bIjA gaNano che. paNa ati upayogI hovAthI mAtra vartamAnakALa parasmapadanuM rUpa ahIM mUkyuM che : as - (2 ) sig. me. 1. di. 1. .. asmi svaH smaH . ma. + I cha. sabheje chI. sabhe chIme. di. pu. + asi stha: stha zu. ma. + tuMcha. tame cho. tame badhAM cho. tR. . + asti staH santi a. . . techa.. ---- te che. teo badhAM che. SE ARE saMskRtam-1 &4.441D44..3.3.3.8 418-638
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ ite mitro ! A vakhate dhAtumAM paNa AgaLa vadhIe. Atmapada - vartamAnakALa vanyu - ga. 1 Aitmapada) - namana karavuM, vandana karavuM. e. va. | Dhi. va. ba.va. pratyaya | U | vahe mahe pa. pu. +| vanyU | vandAvare vandAmahe gu. a.+| huM vaMdana karuM chuM. ame be vaMdana ame badhAM vaMdana | karIe chIe karIe chIe. pratyaya re rUthe dhve dvi. pu.- vase vandethe vandadhve ga. a.nItuM vaMdana kare che. tame be vaMdana karo cho. tame badhAM vaMdana karo cho. pratyaya karyuM te ante tu. pu. | vate vAte vandante gu. ane te vaMdana kare che. te be vaMdana kare che. | teo badhAM vaMdana kare che. basa ! AtmapadamAM A pAThamAM ATaluM ja gokhavAnuM che ! A pAThamAM eka navatara vastu joIe - je che "vizeSaNa." saMskRtamAM amuka zabdo evA che je traNeya liMgamAM AvI zake. sau prathama to vizeSyane ane vizeSaNane samajI laIe :lAla ghaDo che - ahIM ghaDo e vizeSya ane lAla e vizeSaNa. vizeSyane je vibhakti / vacana lAge te ja vizeSaNane lAge. dA.ta. priya vana, gaNiyA gAtA, priyaH va7i: kyAreka sAduM nAma paNa vizeSaNa banI zake che. jema ke pramu: mahAvIra: | 4: mahAvIra: = dhAtuo > gaNa - 1 - parasmapada - | Mdha + gam = meLavavuM A + 8 (8) = bolAvavuM |[To achieve], jANavuM [To know] [To call] /AhvAna ApavuM | gaNa - 1 - Atmane pada : [To challengell $a = gia [To see] 35 + nI = pAse laI javuM Apa + phula = AzA rAkhavI [To [To take near] | expect], jarUra hovI [To require] ja sarala saMskRtabha-1 arajIjI pATha-9 Ija
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra + = jovuM [To see] vindra = vandana karavuM [To bow] pari + rRkSa = tapAsa karavI || gaNa - 10 - ubhayapada :[To research] kSan (kSAna) = dhovuM [To wash] uzlall seal. [To examine] ar = ApavuM [To give] prati rUMzna = pratIkSA karavI [To wait. varga = choDavuM [To leave] vam = pUjavuM [To tremble] | | artha = IcchavuM [To desire] - tatsama zabdo - puliMga :- 1) nUtana zabdo - pulliMgaHvIra = bALaka [Child mUrva = rasoIyo [Cook] prazAMza = prakAza [Light]. nana = mANasa [Person] megha = vAdaLa [Cloud]] za4 = lucco [Cunning] mayUra = mora [Peacock] RSIvana = kheDUta [Farmer] = bhagavAna [God] vizeSa nAma: pulliMga - dharma = dharma [Religion] nautama = gautamasvAmI - napuMsakaliMga : mahAvIra = mahAvIrasvAmI ajJAna = ajJAna RM = kRSNa mahArAjA mi = neminAtha bhagavAna [Lack of knowledge] strIliMga:satya = sAcuM [True] vanDanavInA = caMdanabALA asatya = khoTuM [False] , avyaya :suha = sukha [Happiness] anna, vi, Rtama, kRtam = saryuM du:3 = duHkha [Sorrow] [Enough] - strIliMga : pharva = peThe, jema, jANe [Like] anujJA = rajA [Permission] Data = ke [Ether] rRcchA = IcchA [Wish] - vizeSaNa :AjJA = AjJA [Order] priya = apriya [Unpleasant] pUnA = pUjA [Worship] | pravRtna = prabaLa [Extreme] sarala saMskRtabha-1 (443 44444 pATha-9 4
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatItemaja (1) saMskRtanuM gujarAtI karo :1. bAlazzIrSeNa pUjAyai mahAvIraM jinaM vandate / 2. * baM lina mayUra medhamavekSate ! sukhamapekSante janAH kintu dharmaM necchanti / 4. gautamaM mahAvIro jina Ahvayati / 5. $DAsthaSSjJayA sUvasmayAvati | candanabAleva sa satyameva vadatyasatyaM naiva / 1. mAM nina pUgayAkhyAna tyajJAgi dha vIvarAmi ! 8. candanabAlAnujJAmicchatIzvarazca mahAvIro yacchati / che. sUrya prazaM yati, tamannA nIvati | (2) gujarAtInuM saMskRta karo :1. bhagavAna mahAvIra asatyane choDI de che. 2. caMdanabALA prabaLa duHkhane kAraNe paNa dharmane choDatI nathI. te rasoIyo sukhethI rasoI banAve che. 4. mora vAdaLane Icche che. 5. bhagavAna mahAvIra pAsethI caMdanabALA anujJAne Icche che. prabhu mahAvIra sAcI prarUpaNA kare che. paNa apriya satyane prarUpatA nathI. luccAo vicAre che pachI babaDe che pachI droha kare che. (Thage che.) tethI teo duSita thAya che. bhagavAna mahAvIra, bhagavAna nemi, gautama ane caMdanabALA siddha thAya che. bhagavAna mahAvIra apekSA rAkhatA nathI. tethI te duHkhane meLavatA nathI. saMdhi karo :1. mahAvIraH kRti . 2. ti: nIvati | 3. nanA: mati . 4. vItA: rUcchatti ! 5. mahAvIra: kuMvara: ti ! * AvA vAkyono anuvAda A rIte karavo : mora vAdaLane juve te rIte kRSNa neminAtha bhagavAnane juve che. sarala saMskRtabha-1 44 ha jI pATha- 94
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) mane oLakho. (A) (sarakhI vibhakti hoya to koIpaNa eka lakhavI.) ni. zabdarUpa mULazabda liMga vibhakti vacana vibhaktinuM artha | nAma i.fnanena bina puliMga 3 | 1 | karaNa bhagavAnathI 2. vRkSa 3. rAnava 4. parvatAra | | | _ . devA 16. mAnavAya (B) naM. artha rUpa mULazabda liMga | vibhakti vacana | vibhakitanuM nAma 1. vidyArthIone 2. kodALIo 3. khetarone 4. bALakane 5. prakAza mATe ( 1. rUpa pUro :... 4: .... |2. prekSa - a prekSadhve ... | ..... ... pethe .... kampate O00 sarala saMskRta-1 ja5 Ochachachachachacha pATha-9
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - 10 SaSThI + saptamI + saMbodhana vibhakti A pAThamAM SaSThI, saptamI ane saMbodhana vibhakti joIzuM - SaSThI vibhakti = saMbaMdha vibhakti. gujarAtImAM jene "no, nI, nuM, nA, ro, rI, 2, rA' pratyaya lAge tene saMskRtamAM SaSThI vibhakti lAge. dA.ta. bagIcAnA phaLo 3pavanastha tAni ) mArA phaLo = mane hAni | konuM? Avo prazna pUchavAthI javAbamAM je Ave tene SaSThI vibhakti lAge. > saptamI vibhakti = adhikaraNa vibhakti gujarAtImAM "mAM, nIce, upara, aMdara, aMge, vize AvA pratyayo jene lAge tene saptamI vibhakti lAge. dA.ta. jamIna upara ghaDo che. = mUtane paTa: | kyAM ? Avo prazna pUchavAthI je javAbamAM Ave tene saptamI vibhakti lAge. > *saMbodhana - he bhagavAna! he jina ! A rIte jyAM gujarAtImAM saMbodhana thatuM hoya tyAM saMskRtamAM saMbodhana vibhakti lAge. dA.ta. he jina ! = de bina ! * vibhaktinI samajUtI * chUTI-chUTI vibhaktinI samajUtI laI lIdhI. have eka sAthe Akho cArTa magajamAM phITa karI daIe: * Ama to sAta vibhakti ja prasiddha che paNa, ThANAMga sUtramAM saMbodhanane paNa vibhakti tarIke batAvI che. juo - nipaDhamAM doti..........sattathI nihALe, magI mAmaMtaLIma I (ANAMga, 8/ 3 / sUtra - 609). Aja sarala saMskRtabha-1 jaja ja che*88888pATha-1044
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ vibhakti karmane . kAraka vibhakti upapada vibhakti (AnI vAta AgaLa Avaze) naMbara vibhakti | kone lAge | prazna | gujarAtI pratyaya | prathama kartA | | kartAne | koNa? dvitIyA karmI | kone? zuM? dvitIyA kiraNa | karaNane | konAthI? zenAthI ? | thI, thakI, vaDe, tArA, caturthI saMpradAna | saMpradAnane | konA mATe ? zA mATe? mATe, vAste, sAruM, khAtara paMcamI apAdAna | apAdAnane temAMthI ? zA mAMthI ? | mAMthI, ne lIdhe, ne kAraNe, zA kAraNe uparathI, pAsethI, thI SaSThI saMbaMdha | saMbaMdhIne | konuM? no, nI, nuM, nA, ro, rI, 2, rA saptamI adhikaraNa) adhikaraNane kyAM? mAM, nIce, upara, aMdara, aMge, vize aSTamI saMbodhana | saMbodhitane jenI AgaLa "he vagere Ave ATaluM yAda rAkho eTale sAteya vibhakti magajamAM phITa. have, prekTikala joI laIe. jina - bhagavAna gi kArAnta pulliMga - e. va. dvi. va. SaSThI - linastha vinaya jinAnAm gu. a. ne bhagavAnanuM be bhagavAnanuM ghaNA bhagavAnanuM saptamI - nine niyo: niSa gu. a. - bhagavAnamAM be bhagavAnamAM ghaNA bhagavAnomAM saMbodhana - he bina he bina ! re vinA: ! ga. a. - he bhagavAna ! he be bhagavaMta ! he bhagavaMto ! prAyaH prathamA vibhakti dvivacana + bahuvacana ane saMbodhana vibhaktinA dvivacana + bahuvacana sarakhA ja hoya che. A4 sarala saMskRtama-1 aja, ajIja apATha-1044 I ' ba.va.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ ba.va. vana - jaMgala [kArAnta napuMsakaliMga e. va. hiM. va. SaSThI vanasya vanaya vanAnAm gu. a. - jaMgalanuM be jaMgalanuM jaMgalonuM saptamI - vane vanaya : vaneSu gu. a. - jaMgalamAM be jaMgalamAM jaMgalomAM saMbodhana Te vana ! devane ! de vanAni ! gu. a. - he vana ! he be jaMgala ! he jaMgalo! zAtA - pAThazALA nA kArAnta strIliMga SaSThI - zAlAyA: zAnayo: zAlAnAm gu. a. - pAThazALAnuM be pAThazALAnuM pAThazALAonuM saptamI - zAtAyAm zAnayo: zAlAsu gu. a. 1 pAThazALAmAM be pAThazALAmAM pAThazALAomAM saMbodhana - he ne ! de zAne ! de zAtA: ! ga. a. - he pAThazALA he be pAThazALA ! he pAThazALAo! | muni - sAdhu 6i kArAnta puliMga). SaSThI - mune: mukhya munInAm gu. a. + sAdhu bhagavaMtanuM be sAdhu bhagavaMtanuM sAdhu bhagavaMtonuM saptamI + muna munyo: gu. a. - sAdhu bhagavaMtamAM be sAdhu bhagavaMtamAM sAdhu bhagavaMtomAM saMbodhana re mune ! de munI ! de muna: ! gu. a. + he sAdhu bhagavaMta! he be sAdhu bhagavaMto! he sAdhu bhagavaMto ! H6 - sirvanAma SaSThI ke mama () kAvayo: (na) kammIm (naH) gu. a. ne mAruM amArA benuM saptamI mayi Aviyo asmAsu gu. a. + mArAmAM amArA bemAM amArA badhAMmAM yugad - sarvanAma) SaSThI - tava (ta) yuva: (vAma) yuSmAm (vaDa) gu. a. 1 tAruM tamArA benuM tamArA badhAMnuM saptamI svaye yuvayo: yuSmAsu gu. a. 1 tArAmAM tamArA bemAM tamArA badhAMmAM jaja sarala saMskRtabha-1 aja8444444pATha-104 muniSu amAruM
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ - puliMga - sarvanAma) SaSThI - tI ta: teSAm gu. a. - tenuM te benuM te badhAMnuM saptamI - tamina to : teSu gu. a. ne temAM te bemAM te badhAMmAM mitro ! A sAthe tamArI kAraka vibhaktinI samajUtI pUrI thaI. A rIte ja have huM kArAnta strIliMga vagerenA rUpo AgaLa Avaze. mATe, A khAsa gokhI rAkhazo. ApaNe svarasaMdhi + visargasaMdhi joI gayA. have vyaMjana saMdhi joIe. vyaMjana saMdhinA niyamo traNa vibhAgamAM joIzuM : ja vyaMjana saMdhi [Part-I] ja ' yAda rAkho :- sparza vyaMjana 25 - 5 anunAsika = 20 20 + 3 uSmAkSara + huM = 24 () 1. 20 + aghoSa 1 dA.ta. mad + ti = sva vargano prathama vyaMjana + aghoSa.] = at + ti = tti | 2. 20 + ghoSa ke pratyaya sivAyano svara = sva vargano trIjo vyaMjana + ghoSa ke pratyaya sivAyano svara dA.ta. 3t + ITI: = 3dUH: I vanAt + kAchati = vanAvAcchati | paNa jo pratyayano svara hoya to A saMdhi na thAya. paNa svara vyaMjanamAM bhaLI jAya. dA.ta. marut + A = marutA thAya. paNa mahuvA na thAya kemake " svara pratyayano che. 1. 20 + pratyaya sivAyano anunAsika = svavargano anunAsika 1 athavA svavargano trIjo pratyaya sivAyano anunAsika vyaMjana thAya dA.ta. tad + murAri = patanmarAri I tapurAri.. jo pratyayano anunAsika hoya to pUrvano nitya anunAsika thAya che. dA.ta. vI + mayaH = vImaH | vin + ma = vinmaH | svavarga - kaMThya mATe kaMya svavarga kahevAya. tAlavya mATe tAlavya svavarga e rIte samajavuM. ji sarala saMskRtam-1 jaja u jajI upATha-104
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 + haiM hoya to haiM nA sthAne pUrvanA vargano cotho vyaMjana thAya. dA.ta. 3v + hAra: - yuddhAra: 1vAn + isto = vAvasto / 20 + zabdanI AdimAM z + svara,antaHstha ke anunAsika 20 + vikalpe ch + svara, antaHstha ke anunAsika = avavat+zaH = avavatchaH / ane... niyama 14thI avava%0: / padAnte n + v, k, T, c, teM, v + ar* v, , T, T, teM, v + ar (T sivAyanA vyaMjana ane svara) anusvAra ane anukrame g b s dA.ta. ) narAn + 7 = narAztra / narAn + TIte = nArIste / * viDAlAn + tADayati - viDAlAstADayati / eka ja padamAM r + uSmAkSara, r ke j 4. 5. dA.ta. 6. 7. 8. 9. = = - anusvAra + uSmAkSara, r ke haiM dA.ta. ) vijJAn + k + Jau = vidyAsau / haiMn + si = haiMti / > ran + ramyate raramyate / dA.ta. ) asmin + toje asmi~lloke / n + l - sAnunAsika v + t padAnte hrasvasvara + 6, g, n + koIpaNa svara = 6, g, maiM bevaDAya + koI paNa svara bhagavanniti / dA.ta. maLavat + ti paNa jo dIrghasvara + 6, 5, = maiM hoya to A niyama na lAge. dA.ta. . mAvAn + atra bhagavAnatra | mitro ! A niyama gokhavA atyaMta jarUrI che. AnI prekTisa paNa karazo. AtmanepadamAM 1lo gaNa joyo have 4tho, 6ThTho, 10mo gaNa joI laIe. * niyamo * - dA.ta. mR = 6ThTho gaNa - maravuM. m + + Ja + te = = chaThThA gaNanA dhAtunA anya RR no r thAya che ane temAM 6ThThA gaNanI nizAnI (vikaraNa pratyaya) 'a' lAgatA 'riya' thAya che. RR no ri + Ja = riya = mriyate / antyasvara vikaraNa pratyaya jIjI sarala saMskRtam-1 24450 TENNE?pATha-10 jI.ja
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10mAM gaNanA prAyaH badhAM dhAtu ubhayapadI che. paNa mR dhAtu mAtra AtmanepadI che. gokhI lo A rUpo H- janma thavo [4tho gaNa] dvi. va. prathamapuruSa dvitIyapuruSa + tRtIyapuruSa + prathamapuruSa dvitIyapuruSa + tRtIyapuruSa prathamapuruSa dvitIyapuruSa + tRtIyapuruSa + nan (nA) e. va. jAye jAyase jAyate " kR (priya) - mriye mriyase mriyate mriyethe mriyete mRd - zodhavuM. [10mo gaNa] e. va. dvi. va. mRgaye mRgayase mRgayate HT > gaNa - 1 - paraaipada :prati+A+gam () pAchuM AvavuM [To return] ruha = UgavuM [To grow] ava + nam = namI javuM [To bend / To go down] > gaNa - 4 - paraaipada :s = bheTavuM [To embrace] tur = loTavuM, ALoTavuM [To roll] jIjI sarala saMskRtam-1 jAyAva jAyethe = jAyete maravuM [ gaNa] mriyAvahe mRgayAva mRgayethe mRgayete ba.va. jAyAmahe jAyadhve jAyante noMdha :- pratyayo pUrvavat samajavAM. mitro ! A badhuM barAbara rUDha karI pachI 'svAdhyAya' mATe AgaLa vadhazo ! dhAtuo mriyAmahe mriyadhve mriyante ba.va. mRgayAmahe mRgayadhve mRgayate - gaNa - 6 - pa2smaipada HfkSap = pheMkavuM [To throw] munt (mugdha) - mUkavuM, pheMkavuM = [To throw] viz = pravezavuM, pesavuM [To enter] 35 + viz = besavuM [To sit] gaNa - 10 - ubhayapada : - tad (tA6) = tADana karavuM [To beat] > gaNa - 1 - Atmanepada :yat = prayatna karavo. [To try] jI..451) TETjIpATha-1042
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ veq - javuM [To tremble] - Tyut = yuddha karavuM, laDavuM [To figh] za = zaMkA karavI [To doubt|_| gaNa - 6 - Atmane pada - yAra mAMgavuM [To ask] | | pR (bri) = maravuM [To die] tam = prApta karavuM [To achieve] | vik (vindra) = meLavavuM [To achieve] > gaNa - 4 - Atmane pada - | gaNa - 10 - Atmapada - nam (gA) = janma thavo [To be born|| pR[ = mArga zodhavo, zodhavuM [To find] ja tatsama zabdo hA nUtana zabdo ja - ma kArAnta puliMga :- | ja kArAnta puliMga :mokSa = mukti, mokSa [Salvation] para = bANa [Arrow] vAya = kAgaDo [Crow] udyoga = dhaMdho [Business] vyAdha = zikArI [Hunter] 35Ara = upakAra [Obligation] ovana = bhAta [Rice] 3paveza = upadeza [Lecture] a6i = auSadha [Medicine]. > A kArAnta napuMsakaliMga : > A kArAnta napuMsakaliMga - dita = hita [Benefit]. suvarNa = sonuM [Gold]. zastra = zastra [Weapon] tR = ghAsa [Grass] hita = ahita [Damage] amarANa = raNabhUmi [Battle] nana = pANI [Water] patra = avayava [Part]. vAna = dAna [Donation] taiyArca = asabhyatA [Immodesty] Turvacha = kuTuMba [Family] rU kArAnta pulliMgaH> rU kArAnta puliMga :- | ati = bhamaro, madhamAkhI [Bee] . atithi = mahemAna [Guest] | ruti = kajiyo [Quarrel], kaliyuga sAutha = sArathi [Chariot rider] zira = bhUMDa, Dukkara [Pig] ravi = ravi, sUrya [Sun]. mA = maNi [Gem] > A kArAtta strIliMga :> A kArAtta strIliMga : racyA = zerI [Street] 3 STha = utkaMThA [Anxiety]. prajJA = saMtati, prajA [People] senA = lazkara [Army]. prama = juvAna strI [Young lady] pratimA = pratimA [Statue] | vasudha = pRthvI, vizva [Earth] sarala saMskRtama-1 para jApATha-10,
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ >> vizeSanAma :- (pulliM) AdhyAtmika = dhyAtmi, AdinAtha = mahinA mAvAna mAtmA saMbaMdhI [Spiritual] bharata = bharata yavatI > avyaya :samprati = saMprati madha2% bhos [bho:] = moDa! are! 3 ! [Oh!] gajasukumAla = 18sukumAra muni sadaiva = Ayama [Always] >> strIliMga: adhunA = &vi [Now] sItA = sItA satI antarA = vayye, vinA [Without] sulasA = sukhasa RSidattA = *SittA makSu = OM34thI [Quickly] > vizeSa : yadi = ho In tarhi = to [Then] prabhUta = puSTha [Abundant] mUka = muMzu [Mute] tathA = tema, tathA [So, thus] asaGkhyeya = mAta, ghaj yathA = Thebha [As] [Infinite] ferah = Cas$lz uz [Shame !] (1) saMskRtanuM gutI ro :1. bho: RSidatte ! tvaM mUkA makSu kutra gacchasi ? 2. vyAdhaH zaraM vAyase'syati, kintu zaraH tatra naiva patati / 3. yatrAsmAkaM AdhyAtmikaM hitaM asti tatraivAdinAtho jino'smAn nayati, tasmAt so'smAkaM sArathirasti / 4. AdinAthaM jinaM bharato'vanamati, tasmAt ca sa hitaM vindate / vyAdhaH kiriM, tasya gAtrANi ca tADayatIti tasya vaiyAtyam / mokSAya yatate bharataH, tataH sa pramadAmapi nekSate, arirapi ca tasyAtithirasti / 7. samprate: senA zaraiH zastraizca samarAGgaNe'rIstADayati / 8. odano'gado mama / 3.8 sarasa saMskRtam-1 4.88438.3.3.3.3.3.8418-104.4 5.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. tAnasumItto ne.ninA anujJa vAvate 10. yathA raveralaGkAraH prakAzaH gAtrasyAlaGkAraH suvarNa maNizca tathaivAdinAthasyAlaGkAra upadezasya dAnamupakArazca / (2) gujarAtInuM saMskRta karo - gajasukumAla ahitathI* pUje che. 2. pRthvI upara kAyama dhanane mATe jhaghaDA utpanna thAya che. bharata atithionI zaMkA nathI karato. 4. sulasA utkaMThAthI pratimAne juve che, vaMdana kare che. agaNita kAgaDAo pANI zodhe che. ane pANI mATe yuddha paNa kare che. 6. jema-jema manuSya puSkaLa dhanane prApta kare che. tema-tema duHkhane ane ahitane prApta kare che. AdinAtha bhagavAnano upadeza ApavAno udyoga sonAnA ane maNinA dhaMdhA jevo che. 8. te kAgaDAne zikArInA bANathI rahe che tethI tenAmAM dhRSTatA nathI. 9. sAdhuonuM vizva e ja kuTuMba che. 10. te muninA avayavone mAre che paNa muni dhrUjatA nathI, gusse bharAtA nathI ke laDatA nathI. (3) (A) mane oLakho : mULadhAtu puruSavacana gaNa pada | kALa | patya artha | + Adeza +upasarga 1 |mAyAva: 2 3panayatha: 3 adhigacchanti 4 kSAlayasi pa mithi ahI "thI' gujarAtI pratyaya levAthI dekhItI rIte 3jI vibhakti lagADavAnI Ave, paNa ahIM pAMcamI Ave. kAraNa ke ahitane kAraNe te lIdhe pUje che evA arthamAM che. A rIte dareka jagyAe koThAsUjhathI trIjI - pAMcamI vibhaktinuM pRthakkaraNa karavuM. sarala saMskRtabha-1 244pa4) jApATha-1042
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ (B) (ekanA eka dhAtuo be vAra na vAparavA) naM. gujarAtI artha rUpa upasarga |mULAtu+ Adeza (hoya to) 1 |ame be zoka karIe chIe. 2. teo tare che. 3. tame be haro cho. 4. huM zoSAu chuM. 5. te be roSe bharAya che. (C) (sarakhI vibhakti hoya to koIpaNa eka lakho.) naM. rUpa apriyAbhyAM 1 2 prabaleSu 3 | neye 4 mokSAt 5 Done (D) naM. gujarAtI artha 1 |be yuddhabhUmi mATe 2 |avayavomAMthI 3 dhRSTatAne lIdhe 4 bhamarAomAM 5 jhaghaDAonuM (4) gu. artha maLazabda vibhakti vibhaktinuM vacana liMga nAma rUpa gaNu pada pratyaya puruSa vacana kALa 1. tav + kSA = 3. sad + netA 5. bhagavan + atra = hajI sarala saMskRtam-1 = saMdhi karo :- (je niyama mujaba saMdhi karo te niyama paNa jaNAvo) 2. mavanAt + Anati. 4. bhAvat + maya: mULazabda vibhakti vibhaktinuM vacana liMga nAma 22 55 = = 2245ATha-1042
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha 11 vyaMna saMdhi [ Part - II ] : gayA pAThamAM bhaNI gayela vibhaktine AdhAre thoDA navA rUpo joIe : ta sarvanAmanA pulliMganA rUpo joyA. have, strIliMganA ane napuMsakaliMganA 3po bhekhe : - vibhakti pra. vi. dvi.vi. tR. vi. tha. vi. u. la. 5. vi. sa.vi. vibhakti 5.vi. dvi.vi. vibhakti u. la. la. la. tR.vi. tha. vi. tad - [sarvanAbha] strIsiMga dvi... khe. 1. sA tAm tayA tasyai tasyAH 11 -- khe.q. tad 11 " tAbhyAm 11 17 tayoH tasyAm tad - [sarvanAbha ] napuMsausiMga la. a. 17 jADInA 3yo pulliMga 'tad' pramANe 'hama saraNa ! yad - e [sarvanAma ] pulliMga khe. va. yaH yam yena yasmai dvi. va yau 11 yAbhyAm 19 4. la. - yasmAt 5. vi. yasya 21. a. - yasmina hai hai sarala saMskRtam - 14.4.45 2.2. 17 yayoH "" 5.va. tA: 11 tAbhiH tAbhyaH 17 tAsAm tAsu ja.va. tAni 11 .q. ye yAn yaiH yebhyaH ?? yeSAm yeSu 3888418-9988
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ yA 6 - (sarvanAma) napuMsakaliMga e. va. dvi. va. ba.va. 5. vi. yad yAni dvi. vi. + cat yAni bAkInA rUpo yak puliMga pramANe.... ya - (sarvanAma) strIliMga e. va. ddhi. va. ba.va. 5. vi. - yA hi. vi. yAt yA: tu. vi. ya yAbhyAm yAbhiH 2. vi. ka. vacce yAkhyuM: 5. vi. yathA: 5. vi. - " yoH yAsAm sa. vi. ma. yathAt yAsu > jyAM cat no prayoga thAya tyAM tad no prayoga avazya thAya. gu. vA. je.... te .... / jene tene .... ItyAdi saM. vA. 3H.... sa: .... | ye..... te .... A rUpo ekadama saraLa ja che. have bAkInA vyaMjana saMdhinA niyamo joIe : * vyaMjana saMdhi [Part-II] * 10. 2, 6 ke | pachI apadAnta na Ave to na no [ thAya che. benI vacce kaMThaya, oSThaya yuva, r ke svara Ave to paNa jUno | thAya che. dA.ta. R = RU | pra + nimati = prapati | rAma + 3 = (rAmena) rAmeLa | pUrvAhna = pUrvANa | parantu, narIm mAM narA na thAya kemake - padAMta che = zabdane cheDe che. ja apavAda - jo na nI pAchaLa tarata daMtyavyaMjana hoya to rU no [ na thAya. dA.ta. "mane A sthAne "maNe" na thAya. kemake na pachI daMtya t che. 11. + sparza vyaMjana - anusvAra ke pachInA vyaMjananA vargano anunAsika + sparza vyaMjana. sarala saMskRta-1 ji.pa0 hajApATha-1144
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6.ta. grAmam + gacchati - grAma gacchati mathavA grAmaGgacchati / sam + bandhaH = saMbandhaH / sambandhaH / 12. m + ya , v , la -El.d. sam + yacchati = anusvAra / = saMyacchati sAnunAsiy v l athavA to y v l sayyacchati / 13. m + ra, umAkSara h El.d. grAmam + rakSati = 2115 , umAkSara h - = grAmaM rakSati / manusvAra vanam + sarati = vana sarati / bAlam + hasati = bAla hasati / 14. savya vyaMjananA yogamA hatyano teTAmo tAlavya thAya. mUrdhanya vyaMjananA yogamAM datyano teTalAmo mUrdhanya thAya. El.d. ) tat + TIkA = taTTIkA / ) mArSa + ti = mArTi / , tat + ca = tacca / tad + jJAtvA = tajjJAtvA / - avadat + chaThaH = avadacchaThaH / tA.ka. - tAlavyayaMjana ke daMtyavyaMjana AgaLa Ave ke pAchaLa Ave paNa pheraphAra daMtyavyaMjanano thAya. El.d. duevya | bhUrdhanya vyaM4na mAga - mArk + ti = mArTi tavya | bhUrdhanya vyaM4- 5 // 7 // + tat + TIkA = taTTIkA 15. tya + la - .ta. bhagavat + lIlA / la + la . = bhagavallIlA / 16. 65212, mA bhavyaya 3 upasarganI A + ch = 625212, mA bhavyaya 3 upasarganI A + cch El.d. ) ava+chidyante = avacchidyante / pari+chedaH = pricchedH| mA + chinddhi = maacchinddhi| ) A + chidyante = Acchidyante / 17. hI 12 + cha .. lakSmI + chAyA = hIsva2 + cch vipe thAya_ - lakSmIchAyA / lakSmIcchAyA / 18. a A sivaayn| 12, 45 r + s = a A sipaayn| sva2, 45 r + Sa .ta. ) vAk + su = vAkSu / rAme + su = rAmeSu / B.S sara saMskRtam-1.3.3.3 .3.3.3.3.3.3.8416-11.3.3
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ * kriyAvizeSaNa je pada anya koInuM paNa vizeSaNa na banatA dhAtunuM vizeSaNa banatuM hoya te 'kriyA vizeSaNa' kahevAya. kriyAvizeSaNa haMmezA navuM. pra. vi. ekavacana mAM Ave. dA.ta. > dhIre-dhIre jAya che. ahIM 'dhIre-dhIre' e javAnI kriyAnuM vizeSaNa che. *.mantra mantra gati - A rIte thAya. AvA keTalAMka kriyAvizeSaNo :mantra = dhIre [Slow], zIghra = jhaDapathI [Fast] vira = lAMbA samaya sudhI [For a long time], anantara = pachI [Afterwards] gaNa - 1 - paramaipada :ami+nav = vadhAvavuM anu+slR = anusaravuM [To congratulate] [To follow] pra+haiM = prahAra karavo, mAravuM [To attack] 3+sthA = UThavuM, UbhA thavuM [To stand] >> gaNa tRp = tRpta thavuM [To be satisfied >> gaNa 6 - paraaipada :jhuT = tUTavuM [To break] 4 - paraspaipada : - - = wwww dhAtuo 35 + viz = upadeza Apavo [To preach] > gaNa 6 (vAr) = phADavuM [To tear] - = > gaNa - 1 - Atmanepada :sad = sahana karavuM [To bear] vRt (varta) = hovuM, thavuM [To be] kSam = kSamA karavI [To forgive] zum (zom)=zobhavuM [To look nice] mAdh = bolavuM [To speak] vRk (varNa) - vadhavuM [To grow] >> gaNa 4 - Atmanepada :man = mAnavuM [To think / know] = zabdo 10 - ubhayapada : tatsama zabdo . Ja kArAnta pulliMga :nyAya = nIti [Justice] aparArthe = guno [Crime] prANa jIvana [Life] ratnAsa = utsAha [Excitement] hajI sarala saMskRtam-1 22459TTTTTENpATha-11 94 sadguTa = Aphata [Problem] mUrNa = mUrakha [Fool] vinAza = vinAza [Destruction] putra = dIkaro [Son]
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ > akArAnta napuMsakaliMga H36 = pANI [Water] zava = maDaduM [Corpse] mAhAtmya = mahimA [Greatness] vizva = jagat [World] pApa = pApa, duSkRtya [Sin] yuddha = laDAI [War] strIliMga H > maiM kArAnta pulliMga H 35na = paththara [Rock] - anArya = anArya dezamAM = pramA = prabhA, teja [Splendour] narA = ghaDapaNa [Old age] maiM kArAnta pulliMga : nRpati = rAjA [King] atti = talavAra [Sword] hiMsA = hiMsA [Violence] ahiMsA = hiMsA tyAga = - mRtyu = nokara, sevaka [Servant] prAjJa = hoMziyAra [Intelligent] strIliMga : : * pAribhASika zabdo H- (jainadarzanamAM AvatA pAribhASika zabdo) maiM kArAnta pulliMga :utpanna thayela [Vile/ignoble] | zrAva = jaina dharmane svIkA2nA2 tIrtha = jaina dharmanA bhagavAna * vizeSa nAma * maiM kArAnta pulliMga pArzvanAtha = pArzvanAtha bhagavAna metArtha = metA2ja muni zreSThi = zreNika mahArAjA meghamAra = meghakumAra, zreNika rAjAnA putra smRtimadra = mahAna jaina sAdhu, sthUlibhadrajI zrIya = sthUlabhadrajInA nAnA bhAI mArapAla = kumArapALa mahArAjA = strIliMga H|kSA = sthUlibhadrajInI sAta bahenomAMnA pahelA bahena pALi = hAtha [Hand] vizeSaNa : [Non-violence] XT = zradghA [Faith] - samAna = tulya, samAna [Similar] * nUtana zabdo maiM kArAnta pulliMga :RSi = RSi, sAdhu [Sage] > vizeSaNa : svIya = potAnuM [Mine] yAdRza = jevuM [Of which sort] (temane eka ja vA2 tAdRza = tevuM [Such, Like] sAMbhaLavAthI yAda rahI jatuM) hajI sarala saMskRtam-1 2.2460).TETTEXpATha- 1 1 jI.jI
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ (jADInI cha jahenonA nAma) - yakSadattA bhUtA bhUtadattA seNA veNA reNA > avyaya : aho = Azcaryano u62 [Oh!] 2. 3. 4. 5. (1) saMskRtanuM guTharAtI Daro : 1. nyAyenodyogAddhanaM labhante zrAvakAH / ato ye nyAyenodyogamAcaranti te dhanaM vindante / 6. ataH = khAthI, khA ara [Hence] suSThu = sAraM, sArI rIte [Good] yataH = e $2e [Whence] tataH a sizgi [Thence] = 7. tathApi = to pae| [Even then ] svasti kalyANa thAo [ May You Prosper] 8. svAyAya = mahAvIrastIrthaGkaro'nAryANAM vaiyAtyamapi sahate / yo bhRtyAnAmapyaparAdhAn kSamate, yo'rInapyAzliSyati, yazva saGkaTebhyo na vepate, kintu saGkaTAn suSThu sahate sa AdinAthastIrthaGkaraH / ata eva sa pApAni dArayati mokSaJca vindate / metAryo muniH prANAn tyajati, kintu yena hiMsA bhavati tAdRzaM naiva bhASate / zreNikasya putraM meghakumAramIzvarastIrthaGkaro mahAvIra upadizati / ataH so'dhunA punarapi dharmamullAsenAcarati / aho ! Izvarasya mahAvIrasyopadezasya mAhAtmyam / 1 ye tIrthaGkarANAmupadezaM zraddhayA''caranti, tIrthaGkaraJca japanti te maGkSu mokSaM gacchanti bharata iva / 9. yat svayaM tat satyaM, yanna svIyaM tanna satyamiti mUrkhANAM haihai sarala saMskRtam - 14.3.3 1.4.6.3.3.4.4.34 - 11.33 prAjJAssatyameva bhASante nAsatyaM / ato yaH satyaM vadati sa prAjJo bhavati, yaH prAjJo'sti sa satyameva bhASate / tIrthaGkaraH pArzvanAtho yo vandate yazca tADayati tau samAnA eva manyate /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaiyAtyam, yat satyaM yasmiMzca vizvasya hitaM tatsvIyaM, yadasatyaM yasmiMzca vizvasyA'hitaM tanna svIyamiti prAjJA: manyante / 10. prAjJAnAM dharme ullAso bhavati, mUrkhANAmanAryANAJco llAso'parAdha eva / (2) gujarAtInuM saMskRta karo : je kumArapALa mahArAjA vizvamAM ahiMsAne Icche che te ja kumArapALa mahArAjAnA hAthamAM yuddhanA medAnamAM anAryonA vinAza mATe talavAra zobhe che. je kAraNe te yuddha anAryonA vinAza mATe che te kAraNe te yuddha sAcuM che. tane te mAre che, tAro aparAdha nathI to paNa tuM sahana kare che - te ja sAcuM che. kAraNa ke A pramANe ja bhagavAna mahAvIra upadeza Ape che. RSi sonAne ane paththarane samAna ja mAne che. anAryo ja potAnA nokarone pIDe che. je hiMsAne Acare che te anArya che. je anArya nathI te hiMsAne Acarato nathI te kAraNe kumArapALa mahArAjA ane saMprati mahArAjA hiMsAne AcaratA nathI. jagatamAM ahiMsA e dharma che ane hiMsA e pApa che. jeo saMkaTamAM paNa ullAsathI dharmanuM AcaraNa kare che ane nItine choDatA nathI teo paMDita che. tathA jeo dharmane choDI de che ane nItine paNa choDI de che teo mUrkha che. sthUlibhadrajInA kuTuMbamAM yakSA, yakSadinA, bhUtA, bhUtadinA, saNA, veNAreNA ane zrIyaka saMkaTamAM paNa dharmane choDatA nathI mATe teo paMDita che. munio bhagavAna mahAvIranA dIkarA jevA che. 9. bhagavAna mahAvIrane kAraNe vizva zobhe che. kAraNa ke bhagavAna mahAvIra sahana kare che, gusse thatA nathI, kSamA Ape che, sAcuM bole che. 10. nyAyathI, ahiMsAthI ane dharmanI zraddhAthI ja dhana vadhe che. 3) enI sAme tannA yogya rUpo ane taknI sAme nA yogya rUpo mUkI khAlI jagyA pUro :1. yathA - ... 2. -... 3. ye - .. 4. tAni - . 5. yAhu -... che. sarala saMskRtabha-1 jIjakara pATha-114 8.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ tayoH tena A (4) yad bhane tad n| yogya3po issino :__A B A B 1. yaH - tam 9. yasmin - yam - tau 10. yau - tasmai 3. yasya - tAn / 11. yebhyaH - 4. yeSAm - tAbhyAm 12. yasmAt - 5. yayoH - tasmAt ye - tasmin 6. yasmai - 14. yeSu - tebhyaH 7. yAbhyA - teSu 15. yaiH - tasya 8. yAn - taiH | 16. yena - teSAm (5) titi : Bc 1. gharAma saGkaTa - yaturthI vimatipayana 2. te4ne // 2 // prAjJa - dvitIya puruSa bhe'vayana 3. 5thya2rnu RSi - prathama puruSa bahuvacana 4. mAitone - SaSThI vibhakti ekavacana 5. tuM choya che. ud+sthA - prathamA vimati dvivayana 6. sAdhumo bhATe pra+ha - saptamI vimati mezvayana 7. hoziyAra = upala - tRtIya 525 dvivayana 8. mame sImA meM chIme = prabhA - dvitIya vimati Dupayana 9. tethe prA2 62 cha. - vRt - paMyamI vimati me'vayana El.d. gha359mA = jarA - saptamI vimati me.vayana (1) (4) (6) (6) 35 bamo :El.ta. nyAya - 7, 1 = nyAye // 29 // 3, 7 = 7bhI vimati 1 = me'vayana 1. seNA - 6, 2 = ......... 2. upala - 2, 1 = ......... 3. jarA-8, 1 = ......... ST sarasa saMskRtam-1.3.3.853D3.3.3.3.3.3.8416-11.4.4 jarA
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) khUTatI vigato pUro :- (A) naM. rUpa 1 ra 3 m 4 tudanti (B) naM. rUpa 1 ra 3 4 veNAbhyaH 5 mULadhAtu gaNa pada + upasarga tRp ud+sthA maLa zabda bhUtA tAdRza zava (8) rUpa pUrA karo H1. mancu (9) saMdhi karo :- 1. [ + nAm 3. phandranit + vetaH 5. A + cheH = = 10 Atmane pada liMga vibhakti vacanavibhaktinuM nAma saMpradAna manyante = 5 3 .......... pratyaya vacana puruSa artha si 1 3 1 2 karma 3 vardhase huM zobhuM chuM. 2. 4. vAle + su ame be prazaMsA karIe chIe. artha zrAvakA + nAm = reNAmAM = ........... hajI sarala saMskRtam-1 4.2.464 TEXTEjapATha- 1 1 jI.jI
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 - 12 ko kAn kaiH keSAm " kim + idam n| 35o. mA qute thodd| nv| 3po 'the :- kim = zuM? [pulliMga] 6.ta. kaH = tu ? kam = one ? // te 42tI-martha te 4 sabha(r) zo. vibhakti e. va. pa.. 5. vi. + kaH / ke dvi. vi. + kam ta. vi. + kena / kAbhyAm ya. vi. + kasmai kebhyaH kasmAt 1. vi. + kasya kayoH sa. vi. + kasmin / keSu kim - [sarvanAma] napuMsaliMga vibhakti e. va. dvi. va. ... 5.vi. + kim - ke kAni vi.vi. - " usInai 35o kim pulliMga pramA...... kim - [sarvanAma] strallin vibhakti e. va. dvi. va. kA dvi. vi. + kAm kayA kAbhyAm kAbhiH ya. vi. + kasyai kAbhyaH 5. vi. + kasyAH 5. vi. - " kayoH kAsAm sa. vi. + kasyAm . " kAsu noMdha : ahIM jyAre koI cokkasa vastu na hoya tyAre napuMsakaliMga vaparAya jemake : // zuMcha ? mahA, 'zu ?' bhe spaSTa nathI bhATe idaM kiM asti ? // zata vAcya prayoga thAya. 3.8 sarasa saMskRtam-1.4.88 54.8.3.3.3.3.3.8416-12.4.4 4.4. vi. + kAH .
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ayam 3 " idam - ma sinAma] puliMga vimati me. 1... di. 1. 7.1. 5. vi. + imau ime dvi. vi. + imam / enam imau / enau imAn / enAn 1. vi. + anena / enena AbhyAm ebhiH asmai ebhyaH 5. vi. + asmAt 5. vi. + asya anayoH / enayoH eSAm sa. vi. + asmin " | " eSu idam - [sarvanAma] napuMsaliMga vibhakti e. va. di. 1. 4.. 5.vi. - idam ime imAni vi.vi. + idam / enad ime / ene imAni / enAni 48lu 35o idam pulliMga prabhADo..... __idam - [sarvanAma] allin vibhakti e. va. hiM. va. 4.1. 5. vi. + iyam ime imAH di. vi., imAm / enAm ime / ene imAH / enAH ta. vi. + anayA / enayA AbhyAm AbhiH 2. vi. + asyai / AbhyaH 5. vi. + asyAH pa. vi. - " anayoH / enayoH AsAm sa. vi. + asyAm " | " Asu mitro ! A rUpo atyaMta jarUrI hovAthI pahelA ApI dIdhA che. khAsa ! gokhazo ! de cigraila ( Part - III ] * 18. pahAnta s no visa thAya che. .ta. zanais zanais = zanaiH zanaiH / 20. pahAnta s : ra + bhayo / zUnya 7 El.d. ) punar + punar ___ = visa + maghoSa : zUnya - punaH punaH ES ARE saMskRtam-1.3.8.85908.3.3.3.3.3.3 416-12.3.4
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21. r + r svara dIrgha thAya che. lid + 22. sam, pari, upa + kR sam, pari, upa + skR = ke d + dyAve to pUrvano r } Dh sopAya ane tenI pUrvano punar + rathena = punArathena / t.. lIDhi / / hariH rakSati = harir+rakSati harI rakSati / - sam + kriyate = saMskriyate / pari + kAraH = pariSkAraH / 23. c + 24 chuT = khA niyama sarvatra lAgu paDato nathI. hAta. upakAraH / = k + 24 chuT 24. j + 24 ghuT g + 24 ghuTU 26. ud + sthA = ud + thA 27. eka ja padamAM 6l.ta.) nir + kAzaH > + padyate : = nir = 6.ta. vAc + bhyAm 6l.ta. vAc + bhyAm = * vAgbhyAm 25. nAmanA-padanA aMte aneka vyaMjana Ave to prathama vyaMjana rahe bAkInA *. vyaMjana lopAya ane prathama vyaMjananA sthAne svavargano prathama ke tRtIya vyaMna thAya che. chA.ta. marut + s = marut marud / ke .ta. ud + sthAya = ud + thAya niyama [1] thI utthAya / upa + kAraH = upaskAraH / = vAk + bhyAm (khA niyamathI) = vAgbhyAm (niyama 2thI) = S + k nisskaashH| = = = vAj + bhyAm (niyama 2thI) vAg + bhyAm (khA niyamathI) = r + k kh } p ph kh } p ph nir + khanati nir + niSkhanati / phalam = niSphalam / = niSpadyate / vyaMvanasaMdhi samApta A sAthe vyaMjanasaMdhi tamArI pUrNa thaI ! khUba punarAvartana karajo. saMdhi e saMskRtamAM Dagale ne pagale Avaze. mATe Ane to AtmasAt karavI ja rahI. * A cihnavALA niyamo ati jarUrI nathI. sarasa saMskRtam - 1963847 ..4.4.4.4 54 - 12.4.4
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAtuo ) - gaNa - 1 - parasmapada - |stA = vakhANavuM. [To praise] man = kamAvuM [To earn] ram = ramavuM [To play] 3mavatu = oLaMgavuM [To step over]| bram = jharavuM, kharI paDavuM, nim = nIkaLavuM [To leave] khasI javuM, nIce paDavuM. [To all down] ) gaNa - 1 - ubhayapada - 15 gaNa - 4 - Atmane pada :pari+na = paraNavuM [To marry]. +dhuM = anurodhaA+nI = lAvavuM [To bring] Agraha karavo [To force] mAnI laI javuM dUra karavuM > gaNa - 10 - ubhayapada : To take away|| ava + thIruM = tiraskAra karavo > gaNa - 1 - Atmapada : [To hate] tevuM = sevA karavI [To help/serve] |ni + sUt = nAza karavo zizna = zIkhavuM, zikSaNa levuM [To destroy] [To learn] | ma + va = abhivAdana karavuM Dam (ro) = ruci hovI, gamavuM, [To bow] pasaMda paDavuM [To like] ni + mandra = nimaMtraNa ApavuM, A + za = AzA rAkhavI [To hope] AmaMtraNa ApavuM [To invite]. e zabdo ) tatsama zabdo che |> A kArAnta strIliMga - > A kArAnta puliMga :- zItanata = zItalatA, ThaMDaka [Coldness] sayA = saMyoga [Union] nUtana zabdo che viyA - viyoga [Separation] ]> A kArAnta puliMgaAvA2 = AcAra, AcaraNa suvarNavAra = sonI [Goldsmith] [Behaviour] 969 = sci [Well] vandra = candra [Moon] dhaTa= ghaDo [Pot]. > A kArAnta napuMsakaliMga :- takkara = cora [Thief] saundaryasaundarya, khUbasUratI [Beauty] vizeSa = taphAvata [Difference] ja sarala saMskRtabha-1 2468)ja888888 pATha-1ra44
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAya = netA [Leader] avAza = khAlI jagyA [Empty space] nara mANasa [Human] : prastAva = maherabAnI, kRpA [Obligation] zizirAnta = zizirano cheDo, pAnakhara Rtu [Fall season] > rU kArAnta pulliMga fR = parvata [Mountain] dhanapati = kube2 [Rich] dhvani = avAja, dhvani [Voice] BTT $12L-TL Zalkia : = = AkAza [Sky] vAhana [Vehicle] sauryA = bahena [Sister] pAdazAtA=pAThazALA,nizALa[School] nitya = kAyama [Always] > avyayo : zArvA = DALI [Branch] jyotsnA = cAMdanI [Moonlight] avadhIrA = tiraskAra [Hatred] > maiM kArAnta napuMsakaliMga : tAra = tArA [Star] vitta = mana [Mind] gagana yAna hima = barapha [Ice] = |harmsa = havelI [Mansion] tavaLa = mIThuM [Salt] tAGapUta = pUMchaDI [Tail] paf = pAMdaDA [Leaves] vizeSa nAmo > maiM kArAnta pulliMga :hemavandrAcArya = mahAna jainAcArya > vizeSaNa :- |vRkSa = hoMziyAra [Intelligent] niratizaya = pUrNa, anupama [Complete] priya = vahAluM, priya [Favourite] tavaLa = khAruM [Salty] > kriyAvizeSaNa : - vastutaH = vAstavamAM [Really] | yavuta = ke [That] tu = to, paNa [But] namaH namaskAra ho ! [Salutation] vam = ema, e pramANe [This way] vAnAM = atyAre, hamaNAM [Now] taH = kyAMthI, zAthI, zA kAraNe [From where / why] = (1) saMskRtanuM gujarAtI karo : 1. vizve kastAdRzo mUrkho yo hiMsAmAcarati hiMsayA ca sukhaM manyate / 2. vizve tIrthaGkarasya samAnaH ko nAyakaH ? na ko'pi / ja sarala saMskRtam-1 2.2 69ONTENEET pATha-124.4
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. kazzIghraM dhAvati ? ayaM bAlazzIghraM dhAvati ayaJca bAlo mandaM dhAvati / kasmai tvaM dhanamarjasi ? mama hastAbhyAmeva jinaM pUjayAmi tatazca prabhUtaM sukhaM vinde'ham / asaGkhyeyAni tArakANi gagane santi, tAni devAnAM yAnAni / 4. 5. 6. 7. 8. 9. yo bAlazzIghraM saMskRtaM paThati sa bAlaH prAjJaH / (2) gujarAtInuM saMskRta karo H 1. kRSNa hAtha vaDe bANane pheMke che. 2. 3. 4. 5. 6. pAThazAlAyAM yo nityaGgacchati sa bAlaH prAjJaH / anayorbAlayoH ko vizeSo'sti ? bhagavAnanI mUrtimAMthI zItalatA jhare che. saMprati rAjAnI AjJAthI sonI suvarNamAMthI mUrti race che. teo kUvAmAMthI pANI lAve che. pAnakhara RtumAM jhADa uparathI pAMdaDA kharI paDe che. hemacandrAcArya kumArapALa rAjAne upadeza Ape che. AthI te ahiMsAne Acare che. 7. kAyama saMyogamAMthI viyoga utpanna thAya ja che. 8. pArzvanAtha tIrthaMkara upadeza ApavA dvArA mokSane meLave che. 9. A seNA koNa che ? seNA sthUlibhadrajInI ane zrIyakanI bahena che. 10. konA mATe tuM A rasoI banAve che ? 11. teo konuM khetara kheDe che ? 12. kumArapALa koNa che ? kumArapALa rAjA che ane zrAvaka paNa che. 13. A bemAM sthUlibhadrajInI bahena koNa che ? 14. potAnI A be baheno mATe zrIyaka zuM lAve che ? 15. A lokonA paisA cora corI jAya che. jI.jI sarala saMskRtam-1 42.4 00 442.2 pATha-1244
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ B. (3) kharA-khoTAMnI nizAnI karo :- [khoTuM hoya to sudhAro.] (A) rUpa sudhAro :- | (B) vibhakti - vacana sudhAro:1. nAphUtra - 6, 2 = nA kUtAnAm | 1. zAravA - 5, 3 = zAvAyAm 2. kAvIra - 5, 1 = bAvAra: 2. paf - 3, 2 = pas 3. tara - 3, 3 = taaerALA | 3. durga - 2, 1 = Tu Tarksa ! 4. nara - 1, 2 = narega: | 4. yAna - 1, 3 = yAney 5. nAyaNa - 7, 3 - nAyabreSa 1 5. navaM - 4, 1 = navaMAt () rUpa sudhAro : (D) puruSa - vacana sudhAro :1. ni + sUt - 1, 3 = nipUyate | 1. ni + kendra - 1, 2 = nimannAnita 2. anu + dudha - 2, 1 = anukuSya 2. amiSAt - 2, 1 = abhivAyabbe 3. ram - 3, 2 = ramase | 3. A + zam - 3, 2 = mANasa maLe (4) joDakAM joDo - A 1. tame be kharI paDo cho. = tRtIya puruSa bahuvacana 2. kRpAne kAraNe ni sUvuM - saMpradAna, bahuvacana 3. khAlI jagyAmAM karma, ekavacana 4. be mANasa mATe dvitIya puruSa, dvivacana 5. havelIomAM hima apAdAna, dvivacana 6. baraphane harmya apAdAna, ekavacana 7. teo nAza kare che. = avakAza saMpradAna, dvivacana 8. A be (strI)ne kAraNe = nara adhikaraNa, ekavacana 9. badhAne mATe = pram - adhikaraNa, bahuvacana (5) saMdhi karo :- (je niyamathI saMdhi thaI te niyama paNa jaNAvo.) 1. san + RAra: =.. | 2. muniH + rodati = ......... 3. nis + pati = ..... | 4. vanAt + gAyate = ...... 5. niH + rakSati = ........... sarala saMskRta-1 jIja-cha1 ) zazazaza pATha-1ra,4 idam idam prasAda
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - karI - (6) [A] khUTatI vigato pUro - naM.rUpa | mULadhAtu gaNapa-- pratyayavacana puruSa artha + upasarga teo vakhANe che. anu+Tdha | | | | 2 | 1 | A.5. avatarathaH te be kamAya che. tame badhAM cho. artha nAma 2 | .5. I [B] khUTatI vigato pUro :naM. rU5 | mULa liMgavibhakti vacana vibhaktinuM zabda 1| | vastuta: | | | | | | avadhIraNA 1 ] apAdAna pAThazAlA | cAMdanImAM kAyama () rUpa pUrA karo. 1) [ e. va. | ki.va. | ba.va. 2) [ e. va. | kri. va. | ba.va. ayam enau rUma: (8) dhAtunA rUpa pUrA karo :1)nicchAmi ..... avadhIrayase ..... nicchattiI ...... evadhIrayette A sarala saMskRtabha-1 88 hara u ja ja pATha-1ra 4
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha 13 upapada vibhakti - [ Part - I ] mitro ! atyAra sudhI ApaNe kA2ka vibhakti joI gayA. have, upapada vibhakti joIe. upapada = padane kAraNe je vibhakti lAge tene upapada vibhakti kahevAya. meLavIe te te niyamonI mAhitI : vAkyaracanA karavAnA niyamo krama dhAtunA kyA arthamAM 1. | nam vagere dhAtunA arthamAM ' 2. r, zak vagere dhAtunA arthamAM 3.| zI, As ane sthA~ dhAtuo 14 5 smRd dhAtu 6. - prati + dA dhAtunA arthamAM kaI vibhakti ? javAnA sthAnane dvitIyA lAge. kayAreka caturthI paNa lAge che. je kahevAnuM hoya tene dvitIyA. jene kahevAnuM hoya tene dvitIyA, caturthI ke SaSThI lAge. Ja + Dunnu dhAtu | jayAM caDhavAnuM hoya tene dvitIyA (ArohaNa karavAnA vibhakti lAge che. arthamAM) vikalpe caturthI vibhakti paNa lAge. / jo 'adhi' upasarga sahita hoya to je sthAne kriyA thaI hoya te sthAnanA nAmane dvitIyA lAge. jenI spRhA hoya ene caturthI ke vikalpe dvitIyA paNa thAya. | '...nA badalAmAM ApavuM' e arthamAM ApavAnI vastune dvitIyA vibhakti lAge ane udAharaNa grAmaM gacchati / grAmAya gacchati / nRpa, rRpAya, nRpasya kathA kathayati zilAM adhyAsAmahai | adhitiSThAmaH / giriM Arohati / giraye Arohati / movAya spRhati / modakaM spRhayati / tilebhyo mASAn pratiyacchati / (= talanA badalAmAM aDada Ape che.) badalAmAM levAnI vastune paMcamI vibhakti lAge che. jIjI sarala saMskRtam-1 224903 4ELETE TpATha-13 2.4
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhAtunA kyA arthamAM kaI vibhakti? udAharaNa 7. ra (trIjo gaNa) jene ApavAnuM hoya ene caturthI grAmya movAnuM (yaccha) vagere | ene je vastu ApavAnI | havAti / yati | ApavAnA arthavALA hoya tene dvitIyA vibhakti dhAtuomAM | lAge che. mRvagere smaraNa | jenuM smaraNa hoya tene dvitIyA | jina, jinasya arthavALA dhAtuomAM athavA chaThThI vibhakti lAge. mati ! 9. (devAdAra hovuM - devAdAra vyaktine prathamA | hari: rAmAya zAM arthamAM) dhAtumAM.. leNadAra vyaktine caturthI ane te che devAnI vastune dvitIyA lAge. divAdAra leNadAra niSkAn dhArayati / arthamAM devAnI vastu. dhAtumAM jene game je vyakti khuza thAya | vInAtha mo : tene caturthI lAge. ane | rovate | gamavAnA arthamAM je vastu game tene prathamA lAge. phaeNz dhAtunA karmane dvitIyA ke SaSThI prasavAn vibhakti lAge. prasavAnAm ISTe / 1ra, krodha, droha, IrSA, | ke jenA para krodha vagere hoya | * zreSThI pharIya asUyA Adi | ene caturthI vibhakti lAge. | dhyati | arthavALA dhAtuomAM upasarga sahita dhAtu hoya to | * zreSThI phira dvitIyA vibhakti lAge ane saMdhdhati * ajIva vastu hoya to | * zreSThI kare saptamI vibhakti lAge. | #gRti ! mitro ! A niyamo atyAvazyaka che. khAsa gokhazo. tathA prAmAya chati - AvA vAkyAno artha gAma mATe jAya che tevo na thAya paNa gAmamAM jAya che? ema ja thAya. eTale ke saMskRtamAM vibhakti badalAya gujarAtImAM nahIM. sAthe ApaNe navA rUpo laIe : ji8 sarala saMskRtabha-1 jaja 04 ) pATha-13
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ vibhakti u. la. dvi. vi. tR. vi. tha. vi. 5. vi. 4. la. sa.vi. pra. vi. dvi. vi. u. la. dvi. vi. tR.vi. tha. vi. ch. la. ch. la. sa.vi. pra. vi. dvi. vi. | | tR. vi. tha. vi. ch. la. 5. vi. sa.vi. adas - A [sarvanAbha] pusTiMga khe. va. asau 111 amum amunA amuSmai amuSmAt amuSya amuSmin adaH 77 bAkInA rUpo pulliMga avas pramANe (strIliMga) asau amUm amuyA amuSyai amuSyAH ?? amuSyAm etad - A Pa. a. amU 11 eSaH etam / enam etena / enena etasmai etasmAt etasya etasmin amUbhyAm 19 (napuMsausiMga ) amU 17 11 amuyoH 11 amU 99 amUbhyAm 19 " amuyoH 17 [sarvanAma] pusTiMga tau etau / enau etAbhyAm "" 11 5.1. amI etayoH / enayo: ?? / amUn amIbhiH amIbhyaH " amISAm amISu amUni amUH 91 amUbhiH amUbhyaH 11 amUSAm amUSu ete etAn / enAn etaiH etebhyaH 11 eteSAm eteSu hai hai sarala saMskRtam - 14.4.75.4.4.4.4.4.4.4 pATha - 13.4.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ vibhakti 5.vi. dvi.vi. dvi. va etad ete ete / ene etad / enad jADInA 35 pulliMga etad prabhA ...... etad - [sarvanAbha] strIliMga ete ete / ene u. la. - dvi. vi. tR. vi. 21. 19. - 4. la. - 4. 19. - sa.vi. u. la. - Pa. la. d. la. - tha. vi. u. la. 4. 19. - sa. vi. saMbodhana u. la. dvi. vi. tR.vi. tha. vi. etad - [sarvanAbha] napuMsakaliMga khe.q. 5. vi. 4. la. sa. vi. saMbodhana eSA etAm / enAm etayA / enayA etasyai etasyAH "" etasyAm etayoH / enayo: "" "" / sarva - SaSAM [sarvanAma] pusTiMga sarvaH sarvo sarvama sarveNa sarvasmai sarvasmAt sarvasya etAbhyAm "" "" sarvAm sarvayA sarvasyai sarvasyAH "" "", sarvAbhyAm "" "" sarvayoH "" sarvasmin he sarva ! sarvo ! sarva = SadhAM [sarvanAma] strIliMga sarvA sa "" sarvAbhyAm 3" "" sarvayoH sarvasyAm he sarve ! hai| sarasa saMskRtam - 1 32.85 8.2. he sarve ! "" .q. etAni etAni / enAni etA: etA: / enAH etAbhiH etAbhyaH "" etAsAm etAsu sarve sarvAn sarvaiH sarvebhyaH "" sarveSAm sarveSu he sarve ! sarvAH "" sarvAbhiH sarvAbhyaH 19 sarvAsAm sarvAsu he sarvAH ! N.V.2415- 13.4.4
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarva - [sarvanAma) napuMsakaliMga pa.vi. - sarvam sarve sarvANi dvi.vi. - " bAkInA rUpo puliMga sarva pramANe..... A sarvanA rUpo ghaNA jarUrI che. AnA rUpo pramANe ja bAkInA anya, 3maya vagere sarvanAmanA rUpo samajI levA. phakta "anyanA napuMsakaliMga rUpamAM prathamA | dvitIyA ekavacana "kanya thAya. -- dhAtuo * > gaNa - 1 - parasmapada :- |) gaNa - 4 - Atmane pada :pra + vran = dIkSA levI eva + ma = avajJA karavI [To renounce] [To disregard] A + 6 = caDhavuM [To climb] | vik = vidyamAna hovuM thavuM [To be] prati + va = badalAmAM ApavuM >> gaNa - 6 - Atmane pada :[To exchange] fdha + = UbhA rahevuM, upara nanna = lajjA pAmavI, zaramAvuM augi [To stand] [To be ashamed] > gaNa - 4 - paraaipada - | > gaNa - 10 - Atmapada :manuM + rUd = zodhavuM [To find | tan = saMbhALavuM [To take care] gaNa - 6 - parasmapada : > gaNa - 6 - ubhayapada :vi + nid = lakhavuM, nim + viza = dekhADavuM, citra doravuM [To write / draw] nirdeza karavo [To demonstrate] > gaNa - 1 - Atmane pada : > gaNa - 10 - ubhayapada :7 = oLaMgavuM, AjJA toDavI [To cross / violate] pUruM = pUravuM, bharavuM [To fill] svaryu = spardhA karavI [To compete] pra + artha = prArthanA karavI, mun (mo) = khuza thavuM | mAMgavuM [To pray]. [To be happy] chaM = devAdAra hovuM [To ove] sarala saMskRtama-1 haja00 jIjAjIpATha-13
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM tatsama zabdo Ja kArAnta pulliMga : dveSa - krodha, gusso [Anger] saMsAra = saMsA2, bhava [World] strIliMga : - yAtrA = jAtrA [Pilgrimage] napuMsakaliMga : monana = AhAra puchya = puNya, puNyakarma [Food/ Meal] maraNa - maraNa [Death] nUtana zabdo che. Ja kArAnta pulliMga HroSa - doSa, karma [Sin] raudra = bhayaMkara [Horrible] = [Good deed] zabdo svapnana = sagAvahAlA [Relatives] rU kArAnta pulliMga :jJAti = samAja [Society] natathi = samudra [Sea] - napuMsakaliMga :stoja = thoDuM [Little], hraSTa = saMkaTa, pIDA [Trouble] = thA = vArtA [Story] - vizeSaNa : tAdRza = AvuM [Of this kind] tvadrIya = tAruM [Yours] madrIya = mAruM [Mine] tavIya = tenuM [Theirs] sarvanAma : anya = bIjuM, juduM, bhinna [Different] samaya = be, banne [Both] sarva = badhAM [Everyone] pAribhASika zabdo a kArAnta pulliMga : binAlaya = derAsara bhavya = bhavya, je jIva mokSamAM javAno hoya te abhavya abhavya, je jIva mokSamAM javAno na hoya te. = napuMsakaliMga :vhevatajJAna = kevalajJAna, samasta traNa jagatanuM jJAna, jANakArI sAra = sArabhUta [Essence] strIliMga : - strIliMga : dIkSA = dIkSA, pAMca mahAniyamano kAyama mATe svIkAra bhavitavyatA = niyati [Destiny] jIjI sarala saMskRtam-1 2.24 8 4.4.4.jI.jI..4pATha- 13:4.2
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ -nAma - a asanta pulliMga:-- irAnta pulliMga :rAjagRha = 2|4]ddii nagarI rathanemi = 2thanemi muni zatrujaya = zatru4ya mahAtIrtha - avyaya :giranAra = girn||2 mahAtIrtha pratyahaM = ro4 [Everyday] (1) saMskRta, gu42rAtI sze :1. doSA asmabhyaM kevalajJAnaM dhArayanti / 2. eSAH sarvA api sthUlibhadrasya saudaryA dIkSAyA anantaraM saMsArasya na smaranti / tatazca sukhaM vindante / __ yathA mayUrAya megho rocate tathA yadi jinA asmabhyaM rocante tarhi vayaM mokSa vindAmahe / 4. ete sarve'pi yAtrAyai giranAraM gacchanti / vayamapi giranArameveSyAmaH 5. dharmo bhavyAyaiva rocate, na sarvebhyaH / / he rathaneme ! tvAM zaMsAmyahaM yaduta yadi tvametanna kasmA api kathayasi tadyapi jina etatsarvaM bodhatyeva / nemistIrthaGkaro giranArAyArohati, tatra pravrajati, tatraiva ca kevalajJAnaM labhate / svajanA jJAtayo vA'pi na maraNasyAnantaraM kasyA'pi smaranti / ata etAdRzaM saMsAraM ye samyag tyajanti te bhavyAH prAjJAzca / duHkhaiH kaSTaizca raudro'yaM saMsAra:, nA'sti saMsAre kimapi sAraM / (2) gu42|tiin saMskRta ze :1. A hoMziyAra loko roja derAsara jAya che. mahAvIra tIrthaMkara rAjagRhInagaramAM jAya che ane badhAM lokone upadeza sApecha. bharata rAjA roja badhAM zrAvakone bhojana Ape che. mokSa amane game che. ame mokSanI spRhA karIe chIe. 5. munio badhAMne saMpratirAjAnI kathAne kahe che. 33 sa saMskRtam-1.3.3.30D8.3.3.3.3.3.8418-13.88
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. zatruMjaya parvata upara ame caDhIe chIe. je zatruMjaya parvata upara caDhe athavA tene jue te bhavya che. --- - bhavitavyatA thoDAMka ja dharmanA badalAmAM ghaNuM badhuM puNya Ape che. zAlibhadranI jema ane dhannAnI jema munione je bhojana Ape che te ghaNuM badhuM sukha meLave che. che. je bIjA koInA paNa upara gusso nathI karatA, paNa potAnA doSo upara gusse thAya che te mokSane meLave che. (3) (A) adhUrI mAhitI pUro :naM. gujarAtI | saMskRta gaNa pada | puruSa eka dvivacana bahuvacana artha 1 caDhavuM | | \| | 3 | 2 citra doravuM saMbhALavuM 4 vidyamAna hovuM Atmane dhAtu | | [ ], vacana - Tw To pada 3 pa avajJA karavI (B) naM. gujarAtI saMskRta liMga vibhakti | eka dvivacana bahuvacana artha zabda vacana 1 sagAvahAlAM 2 jAtrA 3 puNyakarma 4 be pa thoDuM (4) khoTuM hoya to vibhakti sudhAro :1.vAya nacchati - ............... 2. parvate dhatiSThAma:-.......... 3. saMsArane pRdayati yatiH -. 4.nina: sarvAcchati - ..... 5. lagnatiH roSa vuti -.... jIjI sarala saMskRtama-1 chacha 90) pATha-13jIka
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) rUpa banAvo : 1. ziranAra - 4/3 - 3. jJAti - 6/1 - 5. bhavitavyatA - 3/1 (6) rUpa pUro 1. ..... ubhayaM ubhayasmai : ubhayAbhyAm ..... ubhayayoH ubhaye ubhayasmin (7) rssi risi : A 1. tame be badalAmAM Apo cho. 2. ame badhAM citra dorIe chIe. 3. te thAya che. 4. bIjAo mATe 5. bhayaMkara hovAthI 6. be corothI 7. kUvAmAM 8. he AgevAno ! 9. ThaMDakane lIdhe samayemsa: 3. prAye hajI sarala saMskRtam-1 jI.jI = B = anya = = = = = 2. 4. = 2. nivize = samavya - 802 - bhojana 202 - taskara prati+dA zItalatA vid 000 kUpa nAyaka vi+likh raudra .... prArthayante C tRtIya puruSa, ekavacana apAdAna, ekavacana - saMbodhana, bahuvacana - - prathama puruSa, bahuvacana saMpradAna, bahuvacana - dvitIyapuruSa, dvivacana adhikaraNa, ekavacana dvivacana karaNa, apAdAna, ekavacana EEEEEEOpATha-13 44
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - 14 upapada vibhakti - [Part-II] AgalA pAThamAM upapada vibhaktinA niyamono 1lo bhAga joyo. A pAThamAM bIjo bhAga joIe: krama dhAtunA kyAM arthanA || kaI vibhakti? | udAharaNa padanA yogamAM vinA avyayanA bIjI, trIjI athavA paMcamI | dharma, dharme, dharmA yogamAM. vibhakti lAge. vinA na mokSa: I 2. | Rte (vinA)nA | dvitIyA athavA paMcamI puNya, puNyAt yogamAM vibhakti lAge. Rte na jIvitam / 3. utta, vi, Rta, tenAthI saryuM evA arthamAM | matta hiMsa | mRtam vagere vaparAyA hoya tyAre jenAthI sI kiM pramAdena / avyayo hoya tene tRtIyAvibhakti lAge. zrad wodhenA 4 zarIranA avayavamAM zarIranI khoDa batAvatA | pAna unnaH ! avayavane tRtIyA vibhakti lAge. netra kha: I sada, saT, | jenI sAthe hoya te vyaktine | vIta: vana sadda sIm, mA | tRtIyA vibhakti lAge. gacchati / arthamAM fdha6, antarI | jenA para dhikkAra Adi hoya | fdha ! nAtman vagera avyayanA | tene dvitIyA vibhakti lAge. | vItto nanamantarIna yogamAM Tcchati ! tulya, sAvRzya | jenA tulya / sadeza hoya tene | nanana, nasya vagere samAnArthaka - tRtIyA ke SaSThI lAge. | saza:, tulya: putra: | zabdonA yogamAM.. jaja sarala saMskRtabha-1 jaja daroja pATha14
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 namaH avyayanA yogamAM... 9 | svasti, svadhA, bhadraM, svAhA avyayanA yogamAM 11 utpatti arthamAM... 10 hitanA yogamAM... | jenuM hita IcchIe ene caturthI vibhakti lAge. 12 pRtha, nAnA, minna,anya vagerenA yogamAM 137mI, maya vagere bhayavAcaka arthamAM.. 14 zreSTha, pradhAna, prathama vagere arthamAM... jene namaskAra hoya ene caturthI vibhakti lAge. jenuM kalyANa vage2e IcchIe tene caturthI vibhakti lAge. 15 sneha, vizvAsa jyAMthI utpatti thaI hoya tene paMcamI vibhakti lAge. jenAthI bhinna hoya tene paMcamI vibhakti lAge. jenAthI bhaya hoya tene paMcamI vibhakti lAge. jeomAM zreSTha, pradhAna vagere hoya ene SaSThI ke saptamI lAge. Ane nirdhA2NaSaSThI/saptamI vibhakti kahevAya che. namastubhyam / jinAya namaH / jenA para sneha Adi hoya vagere arthamAM... tene saptamI vibhakti lAge. svasti saMghAya / agnaye svaahaa| guruH ziSyAya hitaM icchati / paMkAd jAyate iti paMkajam / ghaTAd anya: paTa: I taro: puSpa patati / caurAd bhayaM vartate / vyAghrAd bhayam / rauti / janakasya putre atIva thoDAM rUpo paNa joIe :- atyAra sudhImAM sneha vartate / ApaNe a kArAnta pulliMga / a kArAnta napuMsakaliMga / A kArAnta strIliMga/rU kArAnta pulliMga tathA sarvanAmanA rUpo joyAM A vakhate - hajI sarala saMskRtam-1 942983 322245ATha-1422 jina: narANAM, nareSu zreSThaH /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ vi.. " c matim " vAri - pA9l [i sarAnta - napuMsayiMga] me. 1. __ . di. 1. 4.. 5. vi.. vAri vAriNI vArINi diva vAriNA vAribhyAm vAribhiH vAriNe vAribhyaH 5. vi.. vAriNaH 5. vi., vAriNoH vArINAm sa. vi.. vAriNi vAriSu saMbodhana- he vAri ! vAre ! he vAriNI ! he vArINi ! mati - budhyi [i rAnta - strIliMga] me. pa. di. 1. 4.. 5. vi.. matiH matI matayaH matI: tR. vi. + matyA matibhyAm matibhiH mataye / matyai matibhyaH 5. vi.. mateH / matyAH 5. vi. + matyoH matInAm sa. vi., matyAm / matau matiSu saMbodhana- he mati ! mate ! he matI ! he matayaH ! nadI- naha IrAnta - strIliMgA me. 1. di. 1. 5.1. 5. vi.. nadI nadyau nadyaH di. vi.. nadIm nadyA nadIbhyAm nadIbhiH . vi. - nadyai nadIbhyaH paM. vi.. nadyAH pa. vi.. nadInAm sa. vi.. nadyAm saMbodhana- nadi! nadyau ! nadyaH ! SS sasa saMskRtam-1.3.3.3 .3.3.3.3.3.3.3.416- 14.3.3 nadI: nadyoH nadISu
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7.1. vi.. vi.. guru - 120 [u azanta - elviMga] me. . di. 1. guravaH gurUn guruNA gurubhyAm gurubhiH gurave gurubhyaH guroH - gurvoH gurUNAm gurum 2. vi. + 5. vi. . 5. vi. + sa. vi.. saMbodhana gurau guruSu he guro ! madhu - bha5 [u me. . madhu he gurU ! he guravaH ! rAnta napuMsaliMga] di. 1. madhunI madhUni 1.1. 5. vi. " " madhunA madhubhyAm madhubhiH 2. vi. + madhune madhubhyaH vi. + madhunaH pa. vi. + madhunoH madhUnAm sa. vi. + madhuni madhuSu saMbodhana he madhu ! madho ! he madhunI ! he madhUni ! dhenu - 04 [u rAnta strIliMga] se.pa. dvi. 1. .. 5. vi.. dhenuH dhenU vi. vi.. dhenum tR. vi. + dhenvA dhenubhyAm dhenubhiH 5. vi. + dhenave | dhenvai dhenubhyaH 5. vi. + dhenoH / dhenvAH pa. vi. + "/" dhenvoH dhenUnAm sa. vi.. dhenau / dhenvAma " saMzodhana he dheno ! he dhenU ! he dhenavaH ! 3.8 sarala saMskRtam-1 1.44 4..3.3.3.8418-14.44 dhenavaH dhenUH + ++ + + +
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ - dhAtuo - gaNa - 1 - parasma pada - |- gaNa - 1 - Atmane pada :san + man = saMbhava hovo, | (Da) = UDavuM [Tolly]. utpanna thavuM [To arise] gaNa - 6 - Atmane pada :vAcchu = IcchavuM, vAMchavuM [To desirell'van = DaravuM [To be scared]. gaNa - 4 - parasmapada - | gaNa - 4 - Atmapada :tra = trAsa pAmavuM [To fear]. yuna = yogya hovuM [To be proper] | gaNa - 10 - ubhayapada :gaNa - 6 - parasmapada : kam = prasiddha karavuM [To disclose] nis + = khaseDavuM, dUra karavuM [To remove]. - zabdoma ja tatsama zabdo huM kArAnta strIliMga - a kArAnta puliMga :- pRthvI = pRthvI [Earth] vaura = cora [Thief]. navI = nadI [River] agni = Aga [Fire]. vizeSaNa :sneha = lAgaNI [Affection]. | tunya = samAna [Similar]. vinaya = bhakti [Respect]. mana = eka [Identical) vizvAsa = bharoso [Trust] zreSTha = sarvottama [Excellent] puruSArtha prayatna [Effort] nUtana zabdo che tIrtha = yAtrAdhAma [Holy place] | + a kArAnta puliMga :ziSya = celo [Disciple]. paTa = kapaDuM [Cloth] dvAra = daravAjo [Door] papha = kAdava [Mud. - 4 kArAnta napuMsakaliMga :- | parphana = kamaLa [Lotus] (pu. napuM.) zarIra = zarIra [Body] pAvuM = paga [Leg] puSpa = phUla [Flower]. unna = laMgaDo [Lame] mata = kamaLa [Lotus] narja = pitA [Father]. - 3 kArAnta strIliMga :- vipra6 = laDAI [War]. mRti = yAdadAsta [Memory] vyAdha = vAgha [Tiger]. sRddhi = aizvarya [Prosperity] ' 'nAma = mUrkha, Thaga [Rogue] ja sarala saMskRtama-1 haja86)ajAjazapATha-1444
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ kANa = to [One eyed] ! jAti = ti, vaMza [Caste] sadRza = tulya, samAna [Similar] |+ I zanta strIliMga :kITaka = 8130 [Worm] rajanI = rAtri [Night] + u rAnta pulliMga : + u zanta sIliMga :taru = vRkSa, 03 [Tree] dhenu = Pun [Cow] guru = guru [Preceptor] zizu = Gums [Child] - avyayo :sUnu = hIro, putra [Son] svadhA / svAhA = yahimA lyaae| + a asanta napuMsaliMga :- | sUya: za06 jIvita = 9vana, prA55 [Life] bhadra = mukhyA / [Welfare] sAphalya = sa tata [Success] | pathaka = 46-46 [Different] + irAnta napuMsaliMga : nAnA = bhane [Various] vAri = pA [Water] atIva = atyanta [Extreme] + urAnta napuMsaliMga: ja pAribhASika zabdo ja madhu = bha5 [Honey] azru = mAsu [Tears] - a asanta pulliMga :+ irAnta strIliMga :- saMgha = sAdhu, sAdhvI, zrAva, zrAvimati = buddhi [Sense] A cArano samudAya kA vyAya (1) saMskRta, gurAtI ro :1. yathA rajanyAM candraH tArakANAM zreSThazzobhate tathaiva pRthvyAM narANAM zreSTho jino mahAvIrazzobhate / 2. gurovinayena vinA mokSaH naiva vidyate / patanti yathA taro: puSpANi, patanti tathA tasya netrAbhyAmazrUNi / pRthvyAM sUryAdvinA prakAzo nA''gacchati / puruSArthamRte sAphalyaM kutaH? 6. na hi dayAyA Rte dharmassambhavati / 7. alaM abhavyAnAmupadezasya dAnena ! yataste na kimapi samyagAcaranti / 8. 'zizurjanakena sAkameveSyati, na tu janakamantarA yato . zizorjanake'tIva sneho vidyate / ARE ARE saMskRtam-1144 CODRESSET... ' 4.3.4 laM.io .
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. guruH sadA ziSyAya hitameva vAJchatyato gurorvinayena zIghraM mokSaM vindante ziSyAH, tatazca guNeSu zreSTho vinayaH / (2) gujarAtInuM saMskRta karo :AdinAtha bhagavAnane namaskAra ho. AkhA vizvanuM kalyANa thAo. kAdavamAMthI kIDA paNa utpanna thAya che. paNa loko kamaLane ja 'paMkaja' kahe che. nahIM ke kIDAne. sAdhuone co2thI, vAghathI ke saMkaTothI bhaya nathI paNa doSothI bhaya che. AMkhe kANo ke page khoDo mANasa paNa jo bhavya hoya to mokSane meLave che paNa abhavya kyAre ya mokSane nathI meLavato. kulamAM jema AdinAtha bhagavAnanuM kula zreSTha che, phUlomAM jema kamaLa zreSTha che tema tIrthomAM zatruMjaya zreSTha che. zatruMjayanI samAna koI paNa tIrtha pRthvI upara nathI. E; 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. rAjAnA dIkarAne rAjAmAM jevo vizvAsa nathI, tevo vizvAsa ziSyane gurumAM che. ziSya guru ka2tA zarIrathI judo che paNa IcchAthI to te guruthI abhinna ja che. je IcchA gurunI te ja IcchA je ziSyanI hoya, te ziSya badhAM ziSyomAM zreSTha che. (3) khUTatI vigata pUro H naM. artha dhAtu 1 |vAMchavuM 2 UDavuM |3 |DaravuM 4 |prasiddha karavuM 5 yogya hovuM 6 |dUra karavuM 7 |trAsa pAmavuM 8 |saMbhavita hovuM 9 |vakhANavuM jaja sarala saMskRtam 1 224882OTTEEpATha-1442 gaNa | pada puruSa ekavacana dvivacana bahuvacana 2 3 1 2 3 1 ) 2 1
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) saMdhi karo :- 1. 2. 3. 4. 5. ghaTAt + anya: paGkAt + jAyate api + kRti + artha: mahAvIraH + tatra vAk + su = (5) adhUrI vigata pUro H naM. tRtIya puruSa e.va.mULadhAtu pada gaNa puruSa ekavacana dvivacana bahuvacana 1 AzaMsate 1 2 2 anurudhyate 3 |nipUvayate 4 pravrajati 3 2 5. pariNayati 3 6 apanayati 1 7 avatarati 3 8 |nirnati 2 8 manyate 1 (6)[A] naM. nAma 1 bALaka khUTatI vigata pUro : mULazabda vibhakti liMga nAma | ekavacana dvivacana bahuvacana 1 8 EUR 5 3 2 putra |3 /sarvottama |4 |sarakhuM |5 |kIDA 6 kANo 7 mUrkha 8 kamaLa 29 kapaDuM 44 sarala saMskRtam-1 244989 4EEEEEEpATha-1 4.2 4 - 4 7 da
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ na. zabda sAdo artha vibhakti liMga vibhaktinuMekavacana dvivacana bahuvacana nAma vaNA pANi pAThazAlA samarAGgaNa mUka rathyA . co w ta n n. 7 harmya in lAGgUla & |vaiyAtya (7) nimnota. + dhAtu baneno 6payo vimati | pratyaya vagere umerI vAkya banAvo :El.d. :- ArAdhanA yati labh (dhAtu) mokSa na vinA yati: ArAdhanayA vinA mokSaM na labhate / 1. anya guru icchA icchA yad yuj (dhAtu) ziSya ziSya tad na / *2. mahAvIra upadeza bhavya ruc (dhAtu) 3. sAphalya vid (dhAtu) puruSArtha janaka / 4. as (dhAtu) ziSya guru sadRza sUnu / 5. tIrtha zizu varta (dhAtu) janaka / 000 3.8 sa saMskRtam-18.8. 3 0DS.3.3.3.3.3.3416-1444
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - 15 karmaNi prayoga mitro! ApaNe pahelA vAta karI gayA te mujaba saMskRtamAM traNa prayoga che. 1) kartari prayoga 2) karmaNi prayoga 3) bhAve prayoga. kartiri prayoga thoDo joI gayAM. A pAThamA karmaNi prayoga joIzuM. - kartari prayoga karatAM karmaNi prayoga bahu saraLa che juo :kartari prayoga karmaNi prayoga 10 gaNanA judA-judA pratyayo | 1) | mAtra "e ja pratyaya. dhAtunA Adezane pratyaya lAgI rU5 [2) | mULadhAtu uparathI ja rUpa bane bane 3) | paramaipada + Atmapada = be pada | 3) badhAM Atmapada ja ! dA.ta. kartari vAkya - huM cAluM chuM - a6 chAmi | karmaNi vAkya - mArA dvArA calAya che - mA nAkhyate | cAlo ! tyAre saMskRtanA eka navA sImAcihanane pAra karIe - * karmaNi prayoga : je vAkya prayoga karmane mukhya kare te karmaNipayoga. A prayogamAM karma prathamAmAM hoya ane kriyApada karmane anusare eTale ke karmanA vacanAdi kriyApadane lAge ane kartAne tRtIyA lAge. dA.ta.) nanaiH Ti: DUte = loko vaDe ghaDo jovAya che. * mULa dhAtu + 2 + AtmapadanA pratyayo - karmaNirUpa. dA.ta. ) an + 4 + 7 = rAkhyate | karmaNi prayogamAM lAgato ' pratyaya avikAraka che. parantu dasamA gaNanA dhAtumAM guNa | vRddhi thAya che. * dA.ta. * vun + coryata | parantu vadhu 1 vRdhyate | ja sarala saMskRtama- 1 491 chachachachachacha pATha-1544
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAtunA aMte hRsva rUM, 3 hoya to dIrgha thAya che. dA.ta. * nu 1 nUyate -- * ni nIyate | - dhAtunA aMte hrasva R hoya to teno ri thAya che. dA.ta. * kR - priyate | * $ + yite 4. saMyukta vyaMjana pachI hRsva R Ave tyAre gar thAya che. dA.ta. * mR maryate | 5. 22, nA dhAtunA no paNa ar thAya che. dA.ta. * arthate . * nI nAmAryate | dhAtunA aMte dIrgha OM hoya to zuM thAya che. dA.ta. * - nate . * ta - tIryate | paraMtu jo dIrgha 2 okya vyaMjana ke pachI hoya to kam thAya che. dA.ta. * 12 pUrva I * 12 vUryate | 8. DA, dha (aMgavALA), sthA, nai, pa (fpava) so, huM (trIjo gaNaparamaipada) ATalA dhAtuomAM karmaNimAM aMtya svarano dIrgha chuM thAya che. dA.ta. * rIte . * DIyate | * pIyate | 9. abdu, , magna, ranna, lagna, svagna, vaMza, vra, praza, vra, grantha, vadhu, manthatam, rU, nyU, tRDhuM A 18 dhAtuomAM anunAsikano lopa thAya che. dA.ta. * man - ane . * anna - 3 te ! 10. var, vana, va, vadda, va, va, ve, the, , zvi, va, sva, thA, vya, chachuM, vRkva, brahna, pra6, vyadhu A 19 dhAtuomAM saMprasAraNa thAya che. * * * saMprasAraNa eTale ? vRta * * * vRt eTale? hRsvasvara sahitanA ,, , no anukrame rU, 3, 4 thAya che. dIrdhasvara sahitanA , , jUno anukrame dIrgha rUM, 5, 2 thAya. * joDAkSara pachI dIrgha / hRsva svara sahitanA cuM, ,no dIrgha rUM, 3, 4 thAya. jIjI sarala saMskRtama-1 ajI 92 jIjAjI jApATha-154
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 5chI a sahitanA ya, va, rano hasva i, u, R thAya. El.d. : svap + supyate Er.d. * vac + ya + te = uc + ya + te = ucyate / * yaj + ya + te = ij + ya + te = ijyate / * pracch + ya + te = p + R + cch + ya + te = pRcchya te / * ve + ya + te - ve = U .:. U + ya + te = Uyate / zvi + ya + te = ve = U + ya + te = zUyate / 11. kartarithI karmaNi karavuM hoya tyAre kartAne tRtIyA vibhakti lAge ane karmane prathamA vibhakti lAge. temaja kriyApada karmane anusare. El.d. * vayaM zAlAM gacchAmaH = asmAbhiH zAlA gamyate / 12. karmaNithI kartari karavuM hoya tyAre kartAne prathama, karmane dvitIyA ane kriyApada kartAne anusare. Eu.d. * asmAbhiH jinezvaraH pUjyate = vayaM jinezvaraM pUjayAmaH / A niyamo khUba kAmanA che. keTalAMka dhAtuo bIjI bukanA che mATe, atyAre te dhAtuonA arthanI samaja na paDe to paNa gokhazo jethI bIjI bukamAM atyaMta upayogI banaze. vadhU - vaDu, vAna strI [U zanta strIliMga . . di. 1. .. 5. vi. + vadhUH vadhvau vadhvaH vadhUm vadhUH vadhUbhyAm vadhUbhiH vadhUbhyaH tR. vi. - vadhvA 2. vi. + vadhvai vadhvAH vi. + A. vi. + vadhvAm saMbodhana he vadhu ! 88 sarasa saMskRtam-14.4. vadhvoH vadhUnAm vadhUSu he vadhvau ! he vadhvaH ! 3D8.3.3.3.3.3.3418-1544
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka; pa.pa. kartR - 12nAra [R rAnta puTiyaM] bha. pa. -- di. 1. 1.1. 5. vi., kartA kartArau kartAraH kartAram " kartRn kartRbhyAm kartRbhiH 5. vi. katre kartRbhyaH 5. vi.. kartaH 5. vi. + koM: kartRNAm sa. vi. + kartari kartRSu saMbodhana- he kartaH ! he kartArau ! he kartAraH ! pitR - pitA [ RrAnta pulliMga] bha.pa. di. 1. 5. vi. + pitA pitarau pitaraH di. vi. pitaram pitRn d. vi. + pitrA pitRbhyAm pitRbhiH 5. vi. + pitre pitRbhyaH 5. vi. + pituH pa. vi. - pitroH pitRNAm sa. vi. + pitari pitRSu saMbodhana- he pitaH ! he pitarau ! he pitaraH ! mAtR - mAtA [R rAnta strIliMga] me. 1. .. 5. vi.. mAtA mAtarau mAtaraH vi. vi.. mAtaram mAtRH mAtrA mAtRbhyAm mAtRbhiH . vi. + mAtre mAtRbhyaH 5. vi. + mAtuH mAtroH mAtRNAm sa. vi. mAtari mAtRSu saMbodhana- he mAtaH ! he mAtarau ! he mAtaraH ! 38 sara saMskRtam-1 3.8. 8 8D.3.3.3.3.3.3.8416-15.44 di. 1. " vi.. "
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNa - 1 - paraaipada : anu + mU = anubhavavuM [To experience] -> gaNa 6 - paraaipada :X + fkSap = pheMkavuM. [To throw] OM tatsama zabdo che Ja kArAnta pulliMga : athama = halakuM, duSTa [Wicked] puruSa = mAnava [Man] : 3 kArAnta pulliMga HsAdhu = yati [Saint] vizeSaNa : ayogya = ayogya [Unworthy] A kArAnta strIliMga : - muLA = dayA [Kindness] vyavasthA = vyavasthA [Arrangement] a kArAnta napuMsakaliMga H f = phaLa [Fruit] vAtsalya atI = khoTuM [Wrong] * nUtana zabdo = vAtsalya [Affection] dhAtuo a kArAnta pulliMga : : zabdo vac = ThagavuM [To cheat] gaNa 10 - Atmanepada : gaNa 10 - ubhayapada H - A + f = sAMbhaLavuM [To hear] -- - sajjana svAdhyAya = bhaNavuM [Study] vArttA sadAgama sAcA zAstro, jinAgama Arya = Aryo, sArI saMskRtinA pAlako - kArAnta pulliMga :a = kartA, ka2nA2 [Doer] RR |pitR = pitA [Father] bhrAtR = bhAI [Brother] a kArAnta napuMsakaliMga :vitta = dhana, paiso [Money] ananta = cheDArahita [Infinite] A kArAnta strIliMga : + = sAro mANasa [Noble] = = vAta [Talk] 6 kArAnta strIliMga :vutti = kharAba gati [Hell] nivRtti = mokSa, sukha [Liberation] - kArAnta strIliMga : TvIna = duHkhI [Sad] | vadhU = vahu [Daughter-in-law] hajI sarala saMskRtam-1 2495 CCCEX-jIpATha-1542
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvazrU = sAsu [Mother-in-law] R arAnta strIdiMga : mAtR = bhAtA [Mother] OM pAribhASika zabdo a arAnta pulliMga : jaina = vaina, bhinezvara hevokhe jatAvesa dharma tathA tene pALanAra baladeva = zasA puruSa, jasaheva (1) saMskRtanuM gubharAtI ro : 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. * vizeSa nAma che a arAnta pulliMga : : rAma = rAbha lakSmaNa = lakSma munisuvrata = bhunisuvrata svAbhI - A arAnta strIliMga :subhadrA subhadrA satI * avyayo : svAya = hya: = gajhale [Yesterday] bahiH = jahAra [Outside] bhojanAni dInebhyaH bharatena nRpatinA dIyante / sadAgamenaiva nIyante bhavyAH sajjanA nirvRtiM / saMsAre jJAtaye svajanAya vA jIvaiH kaSTAni sante kintu duHkhAnyeva jIvairlabhyante, dIkSAyAmapi yatibhiH kaSTAni sahyante kintu taiH tvanantamAdhyAtmikaM sukhaM labhyate / jIvai: 'mayA'nye matyA vaJcyanta' iti manyate vastutastu tadA pApairjIvA eva vaJcyante / hai? sarasa saMskRtam-1 2289 22.2.0.2.0.2415- 1544 subhadrA zvazvA yathA tathodyate tathA'pi subhadrA na zvazvai kupyati yatastayA jaino dharmaH pAlyate / , saMsAre jIvaiH pApAnyAcaryante / tatazca pApaiH jIvA durgatau prakSipyate / dhik pApam ! dhik ca taM yena pApAnyAcaryante / vittAya jIvairalIkaM bhASyate, duHkhAnyanubhUyante sukhAni parityajyante / tatazca narakaM gamyate / dhigvittam ! vittAya yad yatsaMsAre jIvairAcaryate, yAdRzaJca kaSTaM sahyate tAdRzaM yadi dIkSAyAM nirvRtyA Acaryate sahyate ca tarhi mokSaH zIghraM jIvairlabhyate /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. mAtrA vAtsalyaM zizave dIyate, pitrA ca zizuH pAlyate'ta eva yaiH tau tyajyete te mUrkhA adhamAzca / 10. vadhUma thIyate, puruSehudyA bAvarcata rUcevA vyavasthA, pramadAbhirgRhAd bahirnaiva gamyate dine'pi, kA vArtA punaH rajanyAm ? (2) gujarAtInuM saMskRta karo : svAdhyAyathI sAdhuonA pApo naSTa thAya che, jema zatruo tIra vaDe. 2. sAcA zrAvako jinezvara bhagavAna dvArA rakSAya che. 3. saMpati rAjA dvArA duSTo daMDAya che, sajajano sevAya che. 4. jema bhojana vaDe zarIra poSAya che tema vinaya vaDe buddhi poSAya che. je jevA pApano kartA che tenA vaDe tevA lo anubhavAya ja che. bhagavAna devo dvArA paNa vaMdAya che. 7. rAmanI vArtA loko dvArA saMbhaLAya che ke "rAma baladeva che, temanA vaDe munisuvrata tIrthakara vaMdAya che, te lakSmaNanA bhAI che.' bhagavAnanI karuNAthI pApI jIvo vaDe paNa dharma meLavAya che ane mokSe paNa javAya che. nadIo dvArA jema samudramAM javAya che tema potAnuM mana jenA dvArA bhagavAnamAM laI javAya che tenA dvArA bhagavAnanI karuNA meLavAya che. 10. gautama dvArA bhagavAna mahAvIranI badhI AjJA AcarAya che. (3) khUTatI vigato pUro :- (mad /puSpad /tad nA rUpo avazya lakhavA.) kirtari gujarAtI vAkaya | karmaNi | kartari | karmaNi gujarAtI vAkaya saMskRta vAkaya saMskRta vAkaya 1 dA.ta. ame be mAMgIe chIe. amArA be dvArA yAvavide | AlakhyAM maMgAya che. | kavi | vALane ra te pUre che. 3 tame dekhADo cho. 4 huM sAMbhaLuM chuM. pa te be zaramAya che. ja sarala saMskRta-1 247900444444pATha-1544
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) phUTatA vigato pUrI :* saMskRta kari vAkya saMskRta | gurAta | gurAtI karmaNi vAkya | kartari vAkaya/karmaNi vAkaya 1 zikSate saH 2 sevAvahe AvAM 3 tvaM gaNayase 4 te apanayanti 5 vayaM pariNayAmaH (5) pUratA vito pUrI :- (35 50 prayogana 4 quqAnal) krama dhAtu gujarAtI artha puruSa ekavacana dvivacana bahuvacana 1 vid (vind) 2 jan (jA) 3 yudh 4 yat Pana 5 vepa (6) nimnata pAiyona mahAsya banAyo :1. te muniM rakSanti 2. ahaM satyaM vadAmi 3. vayaM rAjagRhanagaraM vasAmaH 4. tvaM ahitaM tyajasi 5. tau doSAn dahataH 6. yuvAM odanaM pacathaH 7. yUyaM saMskRtaM paThatha 8. tvaM mAM nindasi 9. te mAM zaMsanti ST ARE saMskRtam-1 14.4CEDU.S..3.3.3.8416-15.4.4
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ - mitro ! karmaNinA niyama - 8, 9, 10 (saMprasAraNa)ne ekadama rUDha karavA mATeno nimnokta speziyala svAdhyAya che. rakhene ! cUkatA. saMprasAraNa :- nimnokta dhAtuonuM saMprasAraNa karmaNi rU5 lakho. (je dhAtu tamAre AvyA nahIM hoya tenI vigata ApI haze. bAkInI tamAre bharavI.) tRtIyapuruSa e.va. tRtIyapuruSa e.vI mULadhAtu kartari rUpa | artha |gaNa karmaNi rUpa vac vatti | bolavuM | 2 yagati | yajJa karavo yaj 1 vapa 5 | var ( niyama - 8 ane 9 [sUcanA upara mujaba] | mULadhAtukartari rUpa | sAdo artha |gaNa, karmaNi rU5 | | 7 dadhAti mAti dhAraNa karavuM | 3 | mAvuM, samAvuM | 2 6 = da gAyati gAvuM myd m 6 kApavuM syati jahAti aJcati 0 choDavuM h bh 0 aJca my jaja sarala saMskRta-1 jajaja apATha-1544
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - 16 karmaNi niyamo [Part - II] hyastana bhUtakALa + bhAve payoga dvikarmaka - je dhAtunA be karma hoya te dvikarmaka kahevAya che. kriyApadane kone ane zuM e be prazna pUchavAthI javAba judA judA Ave to e kriyApada dvikarmaka kahevAya. ane temAM kone pUchavAthI je javAba maLe te gauNakarma kahevAya. zuM pUchavAthI je javAba maLe te mukhyakarma kahevAya. dA.ta. sAdhu: nRpa thaI thati = sAdhu rAjAne kathA kahe che. ahIM 'thati" kriyApada che. nRpa tathA RthA be karma che. prazna (1) zuM kahe che? ja. = kathAne kahe che. . thI = mukhyakarma prazna (2) kone kahe che ? ja. = rAjAne kahe che. .. nRpa = gauNakarma. sAdhunA nR: tha ththate A rIte karmaNi prayoga thAya. te mATenA thoDAM niyamo che : - (1) nI, hR, RSa, va6 A tathA bIjA AvA dvikarmaka dhAtuonA karmaNi vAkya prayogamAM mukhyakarmane pathamA ane gauNakarmane dvitIyA' vibhakti lAge che. dA.ta. nA prAsaM nati + kartari prayoganA prA nIyate 9 karmaNi prayoga. ahIM nA mukhyakarma hovAthI prathama vibhaktimAM Ave. > 36, yA, pa, Tu, phudha, praccha, vi, vra, zAsa, ni, mathu, muLu. - A dhAtuonA temaja tevA bIjA dvikarmaka dhAtuonA vAkya prayogamAM AvelA be karmomAM gauNa karma karmaNi prayogamAM prathamAmAM Ave che. dA.ta. 36 pena cheH kudyate | kirtari vAkya :- : jenuM Tura rodhi * yorka yavana ni: ovana yogya che * ni - ni nIyate kevadratta: | 13 karmaNi prayogamAM "an dhAtuno "pU Adeza thAya che. dA.ta. kamUyate | jhU' dhAtuno 'va' Adeza thAya che. dA.ta. 3Syate | dhar' dhAtuno 'mad Adeza thAya che. dA.ta. -adyate | -zI' dhAtuno "za" Adeza thAya che. dA.ta. zate | jaja sarala saMskRta-1 100) 4444pATha-164
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 vana, nan, tan A traNa dhAtuomAM vikalpe n no lopa thAya che. ane tyAre Ja no A thAya che. dA.ta. * van + gan + tan NOTE : (A) kriyApada haMmezA prathamA vibhaktimAM je zabda hoya tene anusare che. arthAt prathamAmAM je pada hoya e mujaba vacana ane puruSa kriyApadane lAge. dA.ta. guru: ziSyAn thati / 'gurunA ziSyA: jyante / * bhAve prayoga ma khanyate athavA khAyate / janyate athavA jAyate tanyate athavA tAyate / jyAM dhAtu akarmaka hoya athavA to dhAtunA karmanI vivakSA na hoya ane kartAnI vivakSA gauNa hoya tyAM bhAve prayoga hoya. kartari prayoga dA.ta. * ahaM tiSThAmi bhAve prayogamAM - bhAve prayoga mayA sthIyate 1. kartAne tRtIyA vibhakti lAge. 2. prathamA vibhakti koIneya lAge nahi. 3. kriyApada tRtIya puruSa ekavacanamAM ja Ave. - lA-sattA-sthiti-gAragam, 10 11 12 13 14 15 nartana - nidrA - rovana vAsA:, spardhA - kampana 18 zayana - A rIte be kAre rUpo thAya che. * akarmaka dhAtu kArikA * 5 6 7 vRddhi-kSaya-maya-nIvita-maLam / - = 8 19 20 21 jhIDA - ruci - rItyarthA:, dhAtuALamarmamAg: // 9 16 17 mona - hAsAH | artha :- 1. tapnate = te za2mAya che. 2. mati = te thAya che. / asti = te che. 3. tiSThati = te Ubho che. / vartate - te varte che. 4. nArti = te jAge che. = = = . varSate - te vadhe che. 6. kSati = kSaya pAme che. 7. nimeti = Dare che. 8. nIvati = jIve che. 9. priyate = mare che. 10. nRtyati = nAce che. 11. svapiti = sUI jAya che. 12. raviti = 2De che. 13. vati vase che. 14. spardhata spardhA kare che. 15. zrvate = kaMpe che.-16. movate = khuza thAya che. 17. hakSati jIjI sarala saMskRtam-1 224101.997844pATha-16 jIja = =
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ hase che. 18. zete = sUve che. 19. Iti - rame che. 20. roSate = game che. 21. rAnate = te camake che. A ane A arthavALA bIjA paNa dhAtuo akarmaka kahevAya che. vAkya prayogamAM je kriyApadane koNa ane zuM e banne prazna pUchavAthI eka ja javAba maLe e kriyApada akarmaka kahevAya che. dA.ta. avA: tiSThanti = Javai: sthIyate| kumArapAlaH nRpo bhavati = kumArapAlena nRpeNa bhUyate / ahIM kriyApada akarmaka che te uparokta be prazna pUchavAthI jaNAya che. tRN kriyApada sakarmaka hovA chatAM nanAH pazyanti = nana: zyate' A sthaLe karmanI vivakSA nathI. mitro ! atyAra sudhI ApaNe vartamAnakALa ja joyo. have hyastanabhUtakALa joIzuM :saMskRtamAM bhUtakALanA 3 bheda che :- (1) hyastana bhUtakALa (2) parokSa bhUtakALa (3) adhatana bhUtakALa. prathama bukamAM mAtra hyastana bhUtakALane ja joIzuM H hyUstana bhUtakALa = 24 kalAkathI vadhAre jUno kALa. . hyastana bhUtakALanA pratyayo 24 kalAkathI vadhAre jUnI kriyAne sUcave che. dA.ta. huM jAu chuM. ahaM gacchAmi ! huM gayo hato. = ahaM mA%0m / niyamo = (1) hyastana, adyatana ane kriyAtipatyarthanA pratyayo lAgatA vyaMjanathI zarU thatA dhAtunI pahelA 'a' umerAya che. svarathI zarU thatA dhAtumAM pahelA svaranI vRddhi thAya che. dA.ta. hyUstana bhUtakALa adyatana bhUtakALa kriyAtipatyartha agacchat agamat agamiSyat vyaMjanathI zarU thato dhAtu | gam - svarathI zarU thato dhAtu $ + aicchat aiSIt aiSiSyat upasargavALA dhAtumAM upasarganI ane dhAtunI vacce A kArya thAya. El.d. * ava + gam = JavALa%0t * ava + s = avaikSata (2) parokSa bhUtakALanI ane adyatana bhUtakALanI jagyAe hyastana bhUtakALa paNa vAparI zakAya che. dA.ta. bina tIrthaMkara: namUva - bina: tIrthadura: amavat / ja sarala saMskRtam jI..4102 jI.jI.rapATha-16 jI.jI
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUpo :- 1. nam (zao) - javuM (52smaipada) [vyaMjanAdi dhAtu] ekavacana prathama pratyaya puraSa rUpa | artha dvitIya pratyaya puruSa |rUpa artha tRtIya pratyaya |puruSa |rUpa prathama puruSa dvitIya puruSa tRtIya puruSa am agaccham huM gayo hato. agacchatam agacchata tame be gayA hatAM. | tame gayA hatAM. an tAm agacchatAm agacchan te be gayA hatAM. teo gayA hatAM. 2. ava + gam (vAr) - jANavuM (paraaipada) [upasarga+vyajaMnAdi dhAtu] = ekavacana dvivacana prathama puruSa dvitIya s agacchaH tuM gayo hato. t agacchat artha - te gayo hato. avAgaccham huM jANato hato. avAAche: tuM jANato hato. avAgacchat te jANato hato. 3. rU1 (Q) = ekavacana aiccham Icchato hato pevjha tuM Icchato hato. dvivacana va agacchAva agacchAma ame be gayA hatAM. ame gayA hatAM. tam ta puruSa tRtIya aicchat puruSa te Icchato hato jIja sarala saMskRtam-1 avAgacchAva ame be jANatA hatAM. avAgacchatam tame be jANatA hatAM. bahuvacana ma avAgacchatAm te be jANatA hatAM. bahuvacana avAgacchAma ame jANatA hatAM. avAgacchata tame jANatA hatAM. avAgacchan teo jANatA hatAM. IcchavuM (paramaipada) [svarAdi dhAtu] dvivacana aicchAva bahuvacana aicchAma ame be IcchatA hatA. aicchatam ame IcchatA hatA. aicchata tame be IcchatA hatA. aicchatAm tame IcchatA hatA. aicchan te be IcchatA hatA. teo IcchatA hatA. ZE103 ETC.EENpATha-16 22
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ A tRtIya vandra- vandana karavuM (Atmane pada) [vyaMjanAdi dhAta] ekavacana - dvivacana | bahuvacana pathama pratyaya na 3 | vAda madi puruSa rUpa + avanTe | avantAhe | avanta mahi artha meM vaMdana karyuM. ame bannee vaMdana karyuM. ame vandana karyuM. dvitIya pratyaya na thA: | rUthAt rUpa + avatvathA | avazvethAm | avadhyam artha - te vajana karyuM. tame bannee vaMdana karyuM. tame vaMdana karyuM. pratyaya ta | rUtAm | anA - JrUpa + avanvata | avanvetAm | avandrata artha ke teNe vaMdana karyuM. te bannee vaMdana karyuM. tioe vaMdana karyuM. 35 + ma - jANavuM [upasargavyanAdi dhAtu ekavacana | dvivacana bahuvacana upAlabhe || 35ttimavadi | 3panamAM puruSa meM jANyuM hatuM. ame bannee jANyuM hatuM. ame jANyuM hatuM. dvitIya | upAlabhathAH | upAlabhethAm / upAlabhadhvam te jANyuM hatuM. |tame bannee jANyuM hatuM. tame jANyuM hatuM. tRtIya | upAlabhata | upAlabhetAm / upAlabhanta puruSa | teNe jANyuM hatuM. | te bannee jANyuM hatuM. teoe jANyuM hatuM. rksa - jovuM (AtmopadI) svirAdi dhAtu) . | | ekavacana | dvivacana | bahuvacana 5thama aikSe pkSA vada | BkSAmaNi puruSa meM joyuM hatuM. | ame bannee joyuM hatuM. ame joyuM hatuM. dvitIya zakSathI: aikSethAm / aikSadhvam puruSa te joyuM hatuM. | tame bannee joyuM hatuM. tame joyuM hatuM. aikSata aikSetAm / aikSanta puruSa teNe joyuM hatuM. | te bannee joyuM hatuM. | teoe joyuM hatuM. ja sarala saMskRtabha-1 jIla04) jApATha-16, prathama puruSa | tRtIya
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ A traNeya prakAranA udAharaNo parasmapada - AtmapadamAM joyA. atyAra sudhInA badhAM dhAtuonA hyastanabhUtakALanA rUpa karI jojo. hyastanabhUtakALa majabUta thaI jaze. * have, shn| 35o ta26 dhyAna ndrita rIme :dhAtR - saM266, utpanna 42nA2 [ R rAnta napuMsaliMga] vibhakti ] e. va. 1 ddhi. va. pa.. 5. vi. + dhAtRNI dhAtR dhAtRNi a.vi. + dhAtRSu di.va ba. . dhAtrA, dhAtRNA dhAtRbhyAm dhAtRbhiH dhAtre, dhAtRNe dhAtRbhyaH vi. + dhAtuH, dhAtRNaH dhAtro:, dhAtRNoH dhAtRNAm sa.vi. + dhAtari, dhAtRNi saMbodhana , he dhAta:!, he dhAta! he dhAtRNI ! | he dhAtaNi ! svasR - pana [R rAta sIliMga] vibhakti se. . 5. vi. + svasA svasArau / svasAraH svasAram svasaH svasrA svasRbhyAm svasRbhiH svaro svasRbhyaH svasuH 5.vi. + svasroH svasRNAm svasari svasRSu | saMbodhana he svasaH ! he svasArau ! | he svasAraH ! nR = na2, bhArasa [R 12rAnta pulliMga] vimati bhe.1. di.1. .. | 5. vi. nA narau naraH naram nRn nRbhyAm nRbhiH nRbhyaH ++++++ | +++++++ vi. noH nRNAm, nRNAm sa.vi. + nari nRSu | saMbodhana - he naH ! he narau ! he naraH ! 8.8 sara saMskRtam-1 4.3.8404.3.3.8.8.8.8.3418-16.3.8
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNa - 4 - 52smaipada : - + anu [To listen] ka2vuM. ni+zam (zAm) = sAMbhaLavuM. dhAtuo p = gusso ka2vo [To be angry] jJAna = jJAna [Knowledge] nUtana zabdo tatsama zabdo maiM kArAnta napuMsakaliMga H + 1 kArAnta pulliMga H turaT = ghoDo [Horse] zabdo pAva = Aga [Fire] niSTha = sonAmahora [Gold coin] ajJa = ajJAnI, DaphoLa [Ignorant] - maiM kArAnta napuMsakaliMga : = nAma [Name] patra = pAMdaDA, vanaspati [Leaf] abhidhAna dhAnya = anAja [Grain] yonana = yojana, 1 yojana = 12 ki.mI. - RR kArAnta pulliMga : nR = mANasa [Person] - - RR kArAnta napuMsakaliMga : dhAtu = saMrakSaka [Protector] gaNa - 4 - Atmanepada : + man = kabUla rAkhavuM, mAnya [To accept] - A kArAnta strIliMga :nidghA = jIbha [Tongue] zAtA = zAtA, sukha [Peace] vRttiA = mATI [Clay] RR kArAnta strIliMga : luhitR = beTI [Daughter] svarlR = dIdI, bahena [Sister] vizeSa nAma : + a kArAnta pulliMga : pezAO = gozALo vardhamAna = mahAvIra svAmI - pAribhASika + a kArAnta pulliMga :Agama = mahAna jaina zAstra, te 45 che. * avyayo * thaM = kema, kevI rIte [Why] purA = pahelA [Long before] - kriyAvizeSaNa : paraspara = paraspara [One another] hajI sarala saMskRtam-1 2.24106 TO...jI.japATha-16 24
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) saMskRtanuM gujarAtI karo H 1. 2. 3. 4. ajJo gozAlako mahAvIraM jinamavAmanyata / prabhurmahAvIro naiva kadA'pyalIkamabhASatA'tazca sAdhubhirapi naivA'lIkamudyate / yatrA'dhamairjanaiH sthIyate, tatra sajjanAH naiva tiSThanti / bAlaiH ramyate, bAlAH parasparaM kupyantyapi, kintu na bAlAnAM krodhaH parasparaM ciraM vidyate / 5. ahaM purA dharmamAcaram, jinAnavande / tena adhunA mayA sukhaM vidyate / tvaM kutrA'gacchaH ? 6. 7. mayA tvaM mRgyase tathA'pi tvaM kathaM na dRzyase ? 8. 9. 'mRttikA jIvaH' iti tIrthaGkareNa mahAvIreNAgama udyate / pRthvI, pAnIya, pAvaH, pavana, patrAyete sarvapi nIvAH kSatti 10. pRthvItyasyA JAme 'pRthvIAya' nRtyamiyAna vartate / (2) gujarAtInuM saMskRta karo : 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. munisuvratasvAmIe ghoDAne paNa upadeza Apyo. tenA mATe yojano cAlyA. gurue ziSyane jJAna ApyuM ane tethI ziSye mokSane meLavyo. badhAM ya jIvone jIvana game che mATe mahAvIra svAmIe jIvone mAryA nahIM. gautamasvAmIne mahAvIra tIrthaMkara u52 ghaNo badho sneha hato. meM pahelA dayA pALI hatI tethI atyAre mArA dvArA zAtA meLavAya che. vardhamAnasvAmI utpanna thAya che, tyAre dhana ane dhAnya dvArA vadhAya che. ghaDapaNamAM zarIro dvArA kSINa thavAya che paNa AzA kSINa nathI thatI. tame be dhRSTatAthI jUThThuM bolyA hatA, tethI tamArA benI jIbha kSaya pAmI. bharata mahArAjAnI IcchAo ane AzAo nAza pAmI pachI teo kevalajJAna pAmyAM. 10. 'pANI' AnuM 'askAya' e pramANe AgamamAM nAma che. 4 sarala saMskRtam-189410)CENTETajIpATha-1624
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) nIyenA vADyo durbhazimAM parAvartita Daro : 1. yazcainaM paThati sadA bhAvayati ca sa mokSaM vindate / 2. jIvA AtmIyAnAM doSANAmeva phalamatrA'nubhavanti / 3. ye dharmamAcaranti te sukhaM vindante / 4. mahAvIro brAhmaNAya paTaM yacchati / 5. mahAvIro gautamaM vadati / (4) nimnokta vAkyamAM gauNa, mukhya karma jaNAvI tene karmaNimAM upAMtarita ro : 1. dInaH dhanapatiM dhanAni yAcate / 2. ahaM bhrAtaraM jinAlayaM nayAmi / 3. taskaraH naraM dhanaM harati / 6. nRpati: taskaraM niSkAn daNDayati / 7. ziSyaH guruM dharmaM pRcchati / 8. te mAM vArtAM kathayanti / 4. kRSIvalaH kSetraM dhAnyAni kRSati / 9. yuvAM taM suvarNaM jayatha: / 5. nA vanAd grAmaM puSpANi vahati / (5) nimnosta lAve prayoganA artha bhAvo : 1. yuSmAbhiH uSyate / 2. 3. 4. 5. (6) nimnokta bhAve prayoganuM saMskRtamAM rUpAMtaraNa karo : 1. coro dvArA baLAya che. 6. 2. dIno dvArA bhaTakAya che. 7. 3. mUrkhAo dvA2A babaDATa karAya che. 8. 4. DaphoLo dvA2A gusse thavAya che. 9. 5. bALako dvArA moha pamAya che. hai ? sarasa saMskRtam-1 4.4.3 1084.22.2.2.22415-16.43 asmAbhiH sthIyate / janaiH bhUyate / munibhiH calyate / kIrttibhiH kSIyate / 6. 7. 8. 9. yA pIyate / tAbhiH tyajyate / dInaiH AzrIyate / bAlaiH ramyate / bhagavAna dvArA sarjana karAya che. mANaso dvArA IcchAya che. sainiko dvArA doDAya che. sAgaro dvArA khaLabhaLAya che.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. () bhAve prayogamAM rUpAMtaraNa karo : AvAM kSAlayAvaH / ziSya: pati | 3. mayUra nRtyanti ! kRSIvalA: tuSyanti / medha: nazyati | jinA: sidhyanti / yuvA kSAgathaH | 8. nara: mitti | 9. navI smRti ! ((r) khUTatI vigato pUro :ni. gujarAtI kartarivAkaya gujarAtI | saMskRta | saMskRta karmaNi vAkaya kartari vAkaya karmaNi vAkya | bharata mahArAjA bhagavAnane pUje che. zrAvako derAsara jAya che. 3| sAdhuo Agama bhaNe che. munio dayA pALe che. | prAjJa dharma Acare che. 6| sarjanane te seve che. 11] bhAIne tame laI jAo cho. | teo badhAM saMskRta bhaNe che. | te badhI [strIo] jaMgalamAM jAya che. (7) saMdhi chuTI pADo - munibhI rAjagRhanagare / 6. mAvasyate | kasmA iti / 7. tAmavAmanyata | 3. mahAvIratyarthaH | 8. tAdRgjJAnam / tasmAjjJAnam / 9. paricchaH | 5. tamAkhrayate | 1. 4i sarala saMskRtama-1 410) 44444pATha-164
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha 1 hyastana bhUtakALa karmaNi + AjJArtha hyUstana bhUtakALa karmaNi : ahIM paNa vartamAnakALa karmaNinI jema ja tha' vagere karmaNi pratyaya lagAvavA. tathA hyastana bhUtakALa kartarinI jema dhAtunI AgaLa '' lagAvavAnA niyama samajavA. dA.ta. 1. Tm (To) = javuM ekavacana dvivacana agamye agamyAvahi agamyathAH agamyethAm agamyata agamyetAm huM javAyo hato, ame be javAyA hatA... ItyAdi rIte artha samajavo. tathA 'huM tenA dvArA marAyo hato' - vagere prayogo dhyAnamAM rAkhavA. prathama puruSa dvitIya puruSa | tRtIya puruSa + 2. av + gam (gajba) - jANavuM ekavacana dvivacana avAgamye |prathama puruSa |- dvitIya puruSa |+ avAmyathA: tRtIya puruSa |- avAzamyata ekavacana aikSye prathama puruSa - dvitIya puruSa tRtIya puruSa | + jIjI sarala saMskRtam-1 3. s = jovuM aikSyathA: aikSyata bahuvacana agamyAmahi bahuvacana avAgamyAvahi avAgamyAmahi avAgamyethAm avAgamyedhvam avAgamyetAm avAgamyanta 4.24110 agamyadhvam agamyanta dvivacana aikSyAvahi aikSyethAm aikSyetAm bahuvacana aikSyAmahi aikSyadhvam aikSyanta 888884pATha-17 24
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNe pahelAM je as ( 2jo gaNa) dhAtunA vartamAnakALanA rUpa joyA hatAM tenA hyastanabhUtakALanA rUpo joI laIe H ekavacana dvivacana Asva Astam AstAm prathama puruSa dvitIya puruSa tRtIya puruSa prathama | pratyaya |puruSa | rUpa artha niyama H- hyastanabhUtakALanI jagyAe vartamAnakALa pachI '-' pratyaya lagADI zakAya che. jema ke 'ahaM gAnDjham' AnI jagyAe 'ahaM zAmi sma' Ama paNa kahI zakAya che. A rIte hyastanabhUtakALa saMbaMdhI niyama vage2e pUrNa thayA. have, AjJArtha tarapha vaLIe : * AjJArtha - kartari * AjJArtha H- koIne AjJA karavA, potAnI IcchA jaNAvavI vagere arthamAM A arthanA (pratyaya yukta) rUpo vaparAya che. jemake pitA putrane AjJA kare ke 'ghaDo laI Ava' tyAre ghaTamAnaya evo prayoga thAya. mAre sAmAyika ka2vuM che. (ka2vAnI IcchA che) to 'ahaM sAmayi ravALi' evo prayoga thAya. 1. nam (b) = javuM [pa2smaipada] dvitIya pratyaya |+ |puruSa | rUpa artha tRtIya pratyaya puruSa | rUpa Asam AsIH AsIt * + ekavacana Ani gacchAni mAre javuM che. (IcchA arthamAM) 0* gaccha tuM jA tu / tAt gacchatu / gacchatAt te jAya. dvivacana Ava gacchAva koI pratyaya nathI. amAre bee javuM che. tam gacchatam tame be jAo. bahuvacana Asma Asta Asan tAm gacchatAm te be jAya. artha zUnya 0 = jIjI sarala saMskRtam-1 224111 NETTEEpATha-17 jI.ja bahuvacana Ama gacchAma amAre javuM che. ta gacchata tame badhAM jAo. antu gacchantu teo badhAM jAya.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhvam nana [T] = utpanna thavuM (Atmane pada) | | | ekavacana -- dvivacana | bahuvacana prathama pratyaya che ___ Avahai Amahai paraSa rUpa nIce | jAyAvahai jAyAmahai artha + mAre utpanna | amAre be e amAre thavuM che. (IcchA)| utpanna thavuM che. | utpanna thavuM che. dvitIya pratyaya | sva ithAm puruSa rUpa + gAyatva | nAcethIm | nAyadhvam | artha kI tuM utpanna thA. tame be utpanna thAo. tame utpanna thAo. tRtIya pratyaya - tAm itAm antAm puruSa rUpa + gAyatIm | nA vetAm | gAyattAm artha - te utpanna thAya. | te be utpanna thAya. | teo utpanna thAya. - A rIte AjJArthanI vAta thaI. sAthe A pAThamAM rUpasaMbaMdhI eka navI vAta joIe. vit + vat pratyaya : A pratyayo jhim sarvanAmanI sAthe lAge che. ane tenA rUpo sAta vibhaktimAM te-te sarvanAma pramANe ja thAya che. mAtra te te sarvanAmanA rUpa pachI cit ane vanuM pratyaya vadhArAmAM mUkavAmAM Ave che. teno artha "koIka thAya che. dA.ta. : = koI Rsvit = koIka 0 = koInuM vit = koIkanuM. vi + vis (pu.) ekavacana dvivacana bahuvacana 5. vi. + kazcit kaucit kecit hi. vi. na kaJcit tu. vi. + kenacit kAbhyAJcit kaizcit ca. vi. + kasmaicit kebhyazcit 5. vi. - kasmAccit 5. vi. - kasyacit kayozcit keSAJcit saM. vi. 3 mizvit keSucit sarala saMskRta-1 112) pATha-17 kAMzcit
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. la. la. la. tR. vi. ya. vi. ch. la. 5. vi. sa.vi. u. la. dvi.vi. u. la. dvi.vi. tR.vi. tha.vi. ch. la. 5.vi. sa.vi. u. la. dvi.vi. tR.vi. tha.vi. 111111 | | ||||||| + far + fakt (zall.) dvivacana kecit 11 ekavacana kAcit kAJcit kayAcit kasyaicit kasyAzcit kasyAJcit kiM + cit (napuM.) ekavacana dvivacana kiJcit " ekavacana kazcana kaJcana kenacana kasmaicana kasmAccana kasyacana kasmiMzcana kAbhyAJcit fai + ekavacana kAcana kAJcana kayAcana kasyaicana kayozcit " bAkInA rUpo pulliMga pramANe kiM + cana (pu.) dvivacana kaucana " kasyAzvana 17 kecit 11 kAbhyAJcana " 77 kayozcana ?? a(zal.) dvivacana kecana ?? kAbhyAJcana ?? ?? bahuvacana yovana 17 kAzcit 17 kAbhizcit kAbhyazcit 11 kAsAJcit kAsucit bahuvacana kAnicit " bahuvacana kecana kAMcana kaizcana kebhyazcana 17 keSAJcana keSucana bahuvacana kAzcana " ch. la. .vi. kAsAJcana sa.vi. kasyAJcana kAsucana hai hai sarala saMskRtam - 1 hai.. 113 8.2.1.1.1.2.2 pATha- 17.4.4 kAbhizcana kAbhyazcana 17
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. vi. li. vi. niM + vana (napuM.) ekavacana kiJcana ' gaNa- 6 - ubhayapada : sam+A+viz = kahevuM. [To tell] bAkInA rUpo pulliMga pramANe... * kyAreka avyayane paNa pratyayo lAge. dA.ta. vAvit/ vASana = kyAreka. dhAtuo OM tatsama zabdo maiM kArAnta pulliMga :rAT = rAga, Asakti [Attachment] rasa = 2sa [Juice] prayatna = prayatna, mahenata [Effort] nIva = jIva, prANI [Living being] zabdo brAhmaNa = brAhmaNa [Brahmin] kArAnta napuMsakaliMga : a 3nvita = yogya [Proper] Arya = kAmakAja [Work] svapna = svapna [Dream] pUrva = pUrve, pahelAM [Before] * vizeSaNa :zubha = zubha, sAruM [Auspicious] OM navA zabdo a kArAnta pulliMga : gRha = ghara [Home] dvivacana kecana '' bahuvacana kAnicana 97 gaNa- 10 - ubhayapada : |vi+TTa = phADavuM [To tear] pApa = pApI [Sinful] to = loka, mANasa [People] + 3 kArAnta pulliMga : |rUkSu = zeraDI [Sugar cane] |- prabhu = prabhu, mAlika, bhagavAna [God] kArAnta pulliMga : (pitR pramANe) |veq= devara, dIyara [Brother-in-law] haiM kArAnta strIliMga : mukti = mokSa [Heaven] rukti - vacana, vANI [Speech] - vizeSaNa : = netR = jItanA2 [Winner] * vizeSa nAma che. a kArAnta pulliMga RRSanina = RSabhadeva 5ramAtmA : == zreyAMsamAra = zreyAMsakumAra jIjI sarala saMskRtam-1 9429114 NEET.jIjIpATha-17 22
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAribhASika zabdo :akArAnta napuMsakaliMga : * avyayaH glAzAt - pAsethI [From] puraH = AgaLa, sAme [Front] sAzAt avyayanA yogamAM pAMcamI vibhakti ja Ave. dA.ta. sAdhu pAsethI = so: sAzAt | pAmyA zAsana = zAsana [Reign] (1) saMskRtanuM gujarAtI karo : 1. mayA pUrva dharma Acaryata, tenA'haiM suvanavinde, vinde haiM / 2. yadA mayA rAjagRhanagaro'gamyata tadA mayA jino mahAvIro'dRzyata / bhoH! tvamapi mahAvIraM pazyA'taH rAjagRhanagaraM zIghraM gaccha / 3. rAgasya jetA jino mahAvIro mayA vandyate / 4. RSabhajinAya zreyAMsakumAreNekSaNAM raso'dIyata / 5. pApA AtmIyena pApenaiva mriyante, ato mA''caratu pApaM kazvidapi / 6. nRRNAM prayatnena vinA'pi gagane kaizcana meghairgarNyate / 7. nayatAbdinendraH / nayatA-- jhainuM zAsanam / 8. anyairyad yadAcaryate tatsarvaM yUyaM mAcarata, yaducitaM tadeva prAjJairAcaryate / 9. amuSmin anyasmin kasmiMzcid vA jinAlaye te ciraM nRtyantu jinasya pura:, tena ca zAtAmapi vindantAm te / (2) gujarAtInuM saMskRta karo : 1. lokonI vAtacItane na gaNakA2 [T[]. paraMtu, sArA kAryamAM sajjanone anusara. 2. tuM badhAM jIvone khamAva. 3. 'he kumArapAla ! tuM 'koI paNa mANase kyAreya paNa mArA dezamAM hiMsA na AcaravI'- e pramANe ghoSaNA kara" - ema zrIhemacandrasUrijI bolyA. 4. strIo gharanI bahA2 na nAco. 5. gautama ! tame jAo ane brAhmaNane upadeza Apo. 6. te be dvArA jevuM jinAlaya svapnamAM jovAyuM tevuM jinAlaya te be raco. 7. lAMbA samaya sudhI pratIkSA kara, pachI ja bhagavAna maLe che. 8. kumArapAla rAjAnA dezamAM koIpaNa zrAvaka dIna na hato. 9. jo tuM mokSane Icche che to jaina dharmane Acara. ja sarala saMskRtam-1 22115 TEC.jI.jI.hapATha- 1794
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) khUTatI vigata pUro :ni rUpa | mULadhAtu gaNa pada puruSa vacana kALa /artha sAdo artha 1 ATyata 2 |mArvata 3 mirgata 4 prArthyAvahi pa gArpayata (4) khUTatI vigata pUro :naM. gujarAtI artha mULadhAtu rUpa gaNa pada puruSa vacana kALa | artha huM lajajA pAmyo. ra tio tole che. 3 tame bee citra doryuM hatuM. 4 |ame bee oLaMgyuM hatuM. pa tame spardhA karo. (5) khUTatI vigata pUro : rU5 rUpa | sAdo mULa arthaga 5 prayoga puruSa vacana artha dhAtu kALIda 1 | atRpyAdi | upAdizyathAH | asahadhvam 4 | adArayan pa | pravartethAt (6) khUTatI vigata pUro :naM.' rUpa sAdo artha | kALa eka ddhi bahu artha | prayoga vacana vacana vacana hya. bhU, karmaNi sAntv AjJArtha vaha hya. bhU, kartari 4 | ava + nam| | AjJArtha |li (kSa,). hya. bhU. karmaNi jaja sarala saMskRta-1 akAu1) jApATha-17 P ) = 0 | 0 0 - -
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - 18 AjJArtha karmaNi + vidhyartha * AjJArtha karmaNi ke TI ( ) = javuM ekavacana | dvivacana bahuvacana prathama puruSa | mukhya gamyAmahai dvitIya puruSa |Tcasva gamyethAm gamyadhvam tRtIya puruSa | citAm | mukhyatIm gamyantAm * gujarAtImAM je kriyAne sahAyakAraka "do" evuM kriyApada lAgatuM hoya te kriyAnuM saMskRtamAM AjJArtha rUpa vAparavuM ane enA gauNakarmane prathama vibhakti lagADavI. dA.ta. mUrkhAone babaDavA do. kone ? mUrkhAone gauNa karma sahAyakAraka kriyApada sta - mUra jalpantu "a- hovuM [gaNa - 2] AjJArtha kartari paramaipada rUpa ekavacana dvivacana bahuvacana prathama puruSa asAni asAva asAm dvitIya puruSa gdha. stam tRtIya puruSa ke stu stAm * vidhyartha * a. "Ama karavuM joIe" - ItyAdi vidhi arthamAM che. saMbhAvanA arthamAM vidhyartha payoga thAya che. dA.ta. 1. zrAvake pratikramaNa karavuM joIe. zrAva: pratikramaNa - 2. te Aje Avaze tevuM saMbhave che. sa: kAnzit sarala saMskRtama-1 110) ja apATha-1874 santu
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ima * vidhyartha rUpo , mAm (kaccha) - javuM pirasmAda] ekavacana | | dvivacana bahuvacana pathama pratyayana rphayam Iva puruSa rUpa + Tcheya gaccheva gacchema artha - mAre javuM amAre bee amAre joIe. javuM joIe. javuM joIe. dvitIya pratyayana m Itam puruSa rUpa + che. gacchetam gaccheta artha + tAre javuM tamAre be e tamAre javuM joIe. javuM joIe. joIe. tRtIya pratyayana t | rRtAm : puruSa rUpa + saccheit | TcchatAm | TcheyuH artha ke teNe javuM joIe. te bee javuM joIe. teoe javuM joIe. - jovuM [Atmane pada) ekavacana | dvivacana bahuvacana prathama pratyayane Iya Ivahi Imahi puruSa rUpa + IkSeya IkSevahi IkSemahi artha mAre jovuM amAre bee amAre joIe. jovuM joIe. jovuM joIe. dvitIya pratyayana IyAthAm puruSa rUpa + IkSethAH IkSeyAthAm IkSedhvam artha - tAre jovuM tamAre bee tamAre jovuM joIe. jovuM joIe. joIe tRtIya pratyayana ta IyAtAm Iran rUpa pheMkSeta | pheMkSeyAtAm IkSeran artha teNe jovuM joIe. te bee jovuM joIe. tioe jovuM joIe. IthAs Idhvam puruSa pa . ja sarala saMskRtamu-1 18) pATha-184
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ syAta syuH |:: vidhyartha bhAla :: pracch (pRcch) - 57j. ____ 45vayana vayana | dvivayana dvivayana | bahupayana: prathama puruSa + pRcchyeya / pRcchyevahi | pRcchye mahi dvitIya puruSa + pRcchyethAH | pRcchyeyAthAm | pRcchyedhvam tRtIya puruSa + pRcchyeta / pRcchyeyAtAm | pRcchyeran as = aaj, thaj [ga - 2] | avayana | dvivayana / barDavayana 5thama 125 + syAm syAva syAma dvitIya puruSa + syAH syAtam | tRtIya puruSa + syAt syAtAm mitro ! eka AThamA gaNano ' dhAtu Dagalane pagale upayogamAM Ave che bhATe ten|| 35o nAthe mu45 samazo.. sa. 5 :- .... kR = 72. 45 - 8, Gmaya56 [tiri] parasmapada * vartamAnakALa * Atmane pada 5. 5. + karomi kurvaH kurmaH | kurve kurvahe kurmahe di.5. + karoSi kuruthaH kurutha | kuruSe kuthei kurudhve tR. pu. + karoti kurutaH kurvanti | kurute kurvAte kurvate parasmapada * hyastana bhUtakALa * Atmane pada 5. pu.+ akaravam akurva akurma | akurvi akurvahi akurmahi di... akaro: akurutam akuruta akuruthA: akurvAthAm akurudhvam tR. 5.. akarot akurutAm akurvan | akuruta akurvAtAm akurvata 525 * bhAzArtha * sAmane 5. pu. karavANi karavAva' karavAma| karavai karavAvahai karavAmahai di. 5.. kuru kurutam kuruta | kuruSva kurvAthAm kurudhvam tR. .. karotu .. -kurutAm kurvantu | kurutAm kurvAtAm kurvatAm 38 sarasa saMskRtam-1.333443888888416-18:38
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ parasmapada *. vidhyartha * Atmane pada 5. pu., kuryAm kuryAva kuryAma | kurvIya kurvIvahi kurvImahi a.'.- kuryAH kuryAtam kuryAta kurvIthAH kurvIyAthAm kurvIdhvam . . + kuryAt kuryAtAm kuryuH | kurvIta kurvIyAtAm kurvIran vartamAnakALa * karmaNirUpo * hyastana bhUtakALa 5.5.. kriye kriyAvahe kriyAmahe | akriye akriyAvahi akriyAmahi a. pu., kriyase kriyethe kriyadhve akriyathA: akriyethAm akriyadhvam ta... kriyate kriyete kriyante | akriyata akriyetAm akriyanta AzArtha vidhyartha 5. 5., kriyai kriyAvahai kriyAmahai | kriyeya kriyevahi kriyemahi a.'.- kriyasva kriyethAm kriyadhvam | kriyethAH kriyeyAthAm kriyedhvam tR. 5.+ kriyatAm kriyetAm kriyantAm | kriyeta kriyeyAtAm kriyeran dhAtuo + - 1 - 5256 :- ut+pad = utpanna 5j vi+smR = (mUlI 4j [To forget] ____ [To be born] adhi+vas = 752 pesa + 1 - 10 - 556 :[To sit upon] A+dA (yacch) = Aj [To take ] | 1 nAT = 125 72j, madeg4qj [To act] + ga - 4 - pAtmane5 :- + ga - 1 - Atmanepada :nis+pad = panaj, nI54 pari+sev = bhatyaMta sevaj [To serve] [To become] * tatsama Act |* A arAnta svIsiMga : samatA = samatA [Peace] * aArAnta parisaMga:- ArAdhanA = mArAdhanA [Adoration] abhiSeka = amiSe [Coronation]| * vizeSa vAta - pAta, pavana [Air] bhayaGkara = mayaM52 [Horrible] 3. sasa saMskRtam-1431200.3.3.3.3.3.3.346-1844
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhruva = dhruva, sthira [Permanent] | *pAramApi Awal * nUtana ho : |* asanta napuMsaliMga:* aArAnta napuMsaliMga: sAmAyika = 48 miniTanI 55 alIka = 8 [Lie] rAtribhojana = rAtre sUryAsta pachI 4madhU choDavAnI jaina kriyA [Dinner after sunset] pratikramaNa = hivasa / zatanA pAponI * irAnta strIliMga : mAphI mAMgavAnI jaina kriyA apakIrti = apayaza [Disgrace] * nAma-a asanta pulliMga:* a asanta pulliMga:- akabara = 412 20% andha = sAdhaNo [Blind] bIrabala = jI259 maMtrI pAdapa = vRkSa [Tree] * avyaya :* vizeSa: bahuzaH = pAre pAre [Frequently] adatta = na mApej [Not given] zvaH = mAvatI [Tomorrow] ph ) 4 (1) saMskRtanuM gurAtI ro :1. zrAvako hiMsAM nAcaret, zrAvakeNAlIkaM na bhASyetAdattaM nAdIyeta, rAtribhojana nAkriyeta / mayA sAmAyikamAcaryai / yadi yUyaM mahAvIraM jinaM vandedhvam, sAdhumapi nameta tarhi jIvane sukha syAt / sAmAyike zramaNa iva bhavati zrAvakastena bahuza: sAmAyika kuryAt / 'tvaM zvaH rAjagRhanagare edhi' iti mayeSyate / zrAvakeNa yathA jaino dharmo nizamyate tathaiva yadyAcaryeta tarkheva sa vastuto jainaH zrAvako bhavet / yuSmAbhirAdinAthasya jinasya pratimA pUjyeta / tvayA kiM kriyate ? ityapRcchad akabaraH / mayA'ndhA gaNyante ES ARE saMskRtam-1. 4 para 888.8.3.3.8416-18:44 - 6
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti yuSmAbhiH dRzyate eva tathApi yadi yuSmAbhirahaM pRcchyeya tadA yUyamapi andhA bhavetaiveti avadad bIrabalaH / 9. yadi janAH mAM pazyeyuH tadA mamA'pakIrttiH syAditi tasyA bhayena dharmo naiva kriyeta zrAvakeNa / (2) gujarAtInuM saMskRta karo : 1. tame Avo ane ahIM beso. 2. 3. mArA dvArA pratikramaNa karAze. 'tuM atyAre bhayaMkara jaMgalamAM cho' - ema vicAra. kAraNa ke saMsAra bhayAnaka jaMgala jevo che. sAmAyika dvArA samatA maLe che. pratikramaNa dvArA ArAdhanA thAya che. ArAdhanA ane samatA dvArA zrAvake mokSane meLavavo joIe. mATe zrAvake ArAdhanA ane samatA meLavavI joIe. tethI zrAvaka dvArA sAmAyika ane pratikramaNa karAvA ja joIe. 4. 5. 6. 7. 8. Aje mahAvIrasvAmI rAjagRha nagare Avaze. mArA dvArA Aje rAjagRhanagara javAze. (3) mane oLakho : 9. naM. rUpa 1 avamanyedhvam |2 laghethAH 3 vilikhyantAm 4 lajjeran 5. nirdizyeyAtAm mULadhAtu kALa/puruSa vacana pada gaNa | sAdo artha artha (4) khUTatI vigata pUro H naM. muLadhAtu gaNa kALa/ | puruSa| vacana pada prayoga rUpa | sAdo artha artha |1 |sar |2|35+viz 3 s jI sarala saMskRtam-1 vidhyartha | 1 AjJArtha | 2 vidhyartha | 3 jI.jI.4122 8.0.8.88.8pATha-1 8 jI.jI H 2 y . kartari karmaNi kartari
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) issili :(sa25 - puruSa vayana, 11 / artha, tari-bhAvAmA 35o :-) (A) (B) El.d. 1. cintayatu + yAcAvahai cintyetAm / , yAcAvahe cintayeva ayAcAmahi cintayetam yAcAmahai cintayet ayAcethAm cintayema ayAcetAm cintayasi yAcyAmahai cintayAva yAcadhvam cintayAvaH yAcyasva acintayAma yAcate acintayatam yAcante cintayAma yAceta cintyAmahai yAcase acintayatAm yAcemahi cintyasva yAcevahi cintayata yAceyAthAm cintayati yAcatAm 18. cintayanti - yAcyetAm (6) mAdI 42yA pUrI :- (pari+tyaj pAtunuM 4 35 cha tevU 4 A + zas pAtunule 35 yatuM khoya te auj.) pari+tyaj A+zaMs in mi w or co os seus 10. 11. 13. 14. 15. 16. 17. El.d. 1. parityajAmi AzaMse 2. parityajAvaH 3. AR saMskRtam-1.8.8.843D8.8.3.3.3.3.3418-18.44
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ ............... 3. parityajAni 4. paryatyajan 5. parityajeyam (7) mAdI 42yA pUrI :(AjJArtha ke vidhyarthanA sarakhA rUpa dvArA khAlI jagyA pUravI.) AjJArtha vidhyartha El.d. 1. vapa vapeH 2. syAm - 3. _ kriyeyam uJcha 5. Ahvayantu (8) pAdI 42yA pUrI : (je rUpa ApyuM hoya tenA pachI je rUpa AvatuM hoya tenA dvArA khAlI jagyA pUravI.) El.d. 1. karotu - kurutAm 2. syAva - 3. * azuSyat - - 4. corayetam - - 5. agarjaH - - 000. SE sasa saMskRtam-1.3.3.3128.3.3.3.3.3.3.3416-18.3.4
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - 19 hI vyaMjanAnta zabado [Part - I] A zabdanA aMte svara AvatA hoya tevA zabdonA rUpa ApaNe joyAM jema ke - nina vagere. have, zabdanA aMte vyaMjana AvatA hoya tevA zabdonA rUpa joIzuM. dA.ta. nanamu vagere niyamo :- (khAsa noMdha :- nimnokta niyamo gokhyA pachI paNa rUpa to gokhavA ja paDavAnA che mATe niyamo na gokhatA rUpa gokhI lo to paNa cAle.) * puliMga / strIliMga nAmonA rUpo mATenA pratyayo ke ekavacana | dvivacana | bahuvacana au as am A bhyAm bhis bhyas 5. vi. - dvi. vi. tu. vi. - ca. vi. 5. vi. . 5. vi. ka. sa. vi. - saMbodhana as osa Am au asa napuMsakaliMganA pratyayo - prathamA-dvitIyA vibhaktimAM 0, rUM, rU ane... bAkInA pratyayo puliMga jevA. vyaMjanAMtanAmanA pratyayonA traNa vibhAga thaze. (1) pahelA pAMca pratyayo - , , , am ane au (5) (2) dvitIyA bahuvacanathI mAMDIne svarAdi (9) pratyayo. (3) vyaMjanAdi (7) pratyayo. (1) pahelA pAMca pratyaya mATenA niyama :(A) prathama vibhakti eka vacanano pratyaya lopAya tathA zabdanI aMte rahelA saMyukta vyaMjananA aMtya vyaMjanano paNa lopa thAya. 8 sarala saMskRtama-1 (Aripa 4 pATha-1974
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ El.d. * marut + s - marut / / * bhagavat + s = bhagavAn / (B) at, vat, mat, vas, yas aMtavANA zahoma paDeTA pAya pratyayo ane saMbodhanamAM upAMtye na umerAya che. El.d. * bhagavat + as = bhagavantaH / saMbodhanamA bhagavan ! . * dhImat + as = dhiimntH| saMlopanamA dhIman ! ___ * zreyas + as = zreyAMsaH / saMbodhanamA zreyan ! (C) vat, mat, as, in saMta nabhomA prathama meyanamA upatya svara hI thAya che. . . 6... bhagavat + s = bhagavAn / . tevI 4 rAta.... zrImAn / dhImAn / bageremA samaxj. (D) n bhane s maMtaain namoma tathA 'mahat' 2068i paDe pAya pratyayo pUrva upAMtya svara dIrgha thAya che. ha..ta. rAjan - rAjA, rAjAnau, rAjAnaH / rAjAnama, raajaanau...| zreyas + zreyAn, zreyAMsau, zreyAsaH / zreyAsam, shreyaasau...| vidvas + vidvAn, vidvAMsau, vidvAMsaH / vidvAMsam, vidvaaNsau...| mahat + mahAn, mahAntau, mahAntaH / mahAntam, mhaantau...| (E) zAs, jas, cakAs, daridrA, jAgRbhA pAMya pAtu tebha'4 nA dhAtunA vartamAna kRdanta puliMga nAmomAM na lAge nahi. ha.d. zAsat + zAsat, zAsatau, zAsata: / zAsatam, shaastau...| dadat + . dadat, dadatau, dadataH / dadatam, ddtau...| (F) prathamA savayanano 's' pratyaya dAtA zahanA mAya b, g, d nA sthAne mazaH bh, gha, dhthAya. El.d. budh + bhut / / guh + ghuTa / duh + dhuk / (2) svAhi pratyaya bhATenA niyama :-: 1. (A) an aMta nabhonA a no svA pratyaya pUrva do5 thAya che. parantu jha nI pahelAM saMyukta ke svyaM jana hoya to e lopAya nahi. El.ta. rAjan + rAjan + 'as = rAjJaH / parantu Atman + Atman + as = AtmanaH / RE ARE saMskRtama-1888(ARDEE.SE..3.3418-18.3.4
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 (B) an maMtavAya nmon| anI pulsiMga / strIliMgabhAM saptamI me'vayana pratyaya pUrve vikalpa lopa thAya che. El.d. rAjan + i = rAjJi athavA rAjani / / 2. vas maMtavA nAmomA svarA pratyaya pUrva vasno us thAya bhane / us pUrva i Aya to doya. El.d. vidvas + vidvas + as = viduSaH, viduSA tyA sedivas + sedivas + as = seduSaH, seduSA tyAha (3) vyaMnAhi pratyaya bhATenAniyama :vyaMnA pratyayana pUrva.... 1 an, in aMtavA nAbhIma aMtya n dopAya. . El.d. rAjan + bhyAm = rAjabhyAm / / vas maMtavANa nabhomA sno d thAya che. El.d. vidvas + bhyAm = vidvadbhyAm / ... 3 as aMta nabhomA s no o thAya che. Ed. manas + bhyAm = manobhyAm / bAkInA 6 aMtavALAM nAmomAM no thAya che. .. .ta. cakSus + bhyAm = cakSubhyA'm / tAlavya vyaMjana saMtavALA nAmomAM tAlavya vyaMjanano ane viza nA zuM no k gthAya che. 6.ta. vAc + bhyAm = vAgbhyAm / vAc + su = vAkSu / diz + bhyAm = digbhyAm / 52ntu rAj, viz, dviS mAM T, D bhane duha, muha, sniha bhAM ... k, ga sane T, D thAya. tema upAnaha t, dyAya.. 5 maMtya vyaMnabhAM yatA 32Ara. (vyaM4nathI za3 tht| pratyaya pUrva) vAc + vAk - vAm / / dRz + dRk -g / payomuc + payomuk - g| / spRz + spRk - g / bhiSaj + bhiSak - g| / mRz + mRk -g / saj + sak - g|' uSNih + uSNiT - D / diz + dik - gA | bhRjj + bhRT - D / ET sasaMskRtam-138890.BEEEEE.3416-1944
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ sni snuha 6 upAnaha - upAnat - d| tviSa tviTa - i / rAj + rAT - dd| viz + viTa - D / sRj + sRT - D / pracch + praTa - D / lih + liT - D / / devej + deveTa - D / turAsAh + turAsAT - dd| | suvRzc + suvRT - D / vizvavAh + vizvavATa - D / / Dabala pheraphAra muha muk-g tema4 muT - dd| snik-g tema4 . sniT-D / ... snuk-g tema4 snuT-D naz naka-g / naT - dd| . takSa + tak-g / taTa - dd| / druh + dhruk-g / dhruT - D / z maMtam (viz), ch aMta (pracch) tathA vazca (vRzca), bhrasj (bhRsj), sRj, mRj, yaj, rAj, bhrAj mA28Awadi maMtya vyaM4nano S thAya che. mane // S no T, D thAya cha; El.d. viz viSa - viTa - viD / nimnokta niyamo jarUrI che. te gokhazo. napuMsaka rUpa banAvavAnA niyama :1. nakArAMta sivAyanA nAmone prathama bahuvacanamAM ane dvitIyA bahuvacanamAM upAMtye na umerAya che. El.d. jagat + jagat + i = jaga + n + t + i = jaganti / zreyas + zreyas + i = zreyAs + i (naayen| niyamathI pAtya 12. hI4) :. zreyA + n + s + i = zreyAMsi / / vidvas - vidvA + n + s + i = vidvAsi / 2. "tkArAMta sivAyanA nAmomAM prathamA bahuvacanano upAMtya svara dIrgha thAya cha. .El.d. * nAman + nAmA + n + i = nAmAni / 3. at aMtavA vartamAna hantamA prathama / dvitIya vimatina dvivayanamA ane bahuvacanamAM upAMtye na umerAya che. EX ARE saMskRtam-1.338 12D83.3.3.3.3.3416-1944
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ dA.ta. chat 1 chat + chuM - accha + +t+ - chantI Tccha - chat + rU = 9 + n +t + DuM = Tcchatti 1 paratu.... thA, "pAtra vagere bIjA gaNanA ane chaThThA gaNanA vartamAna kudantamAM prathama / dvitIyA vibhaktinA dvivacanamAM vikalpa na umerAya che. dA.ta. * yAt + yAtI athavA thAtI ! (bIjo gaNa) * vizad + vizAtI athavA vilantI | (cho gaNa) 4. trIjA gaNanA ane zAs (zAsa) Adi pAMca bIjA gaNanA vartamAna kRdantamAM prathama / dvitIyA vibhaktinA dvivacanamAM - umerAya nahiM ane... bahuvacanamAM vikalpa umerAya. ekavacana dvivacana | bahuvacana dA.ta. * ra (trIjo gaNa) vat | ta | ti ke dakti ! * zAs zAsat | zAsatI | zAsati zAsanti / strIliMga rUpa mATenA niyama vyaMjanAnta vizeSaNonuM napuMsaka prathamA vibhakti dvivacananuM rUpa e strIliMganuM aMga bane pachI "navI pramANe rUpa karavA. ekavacana - | dvivacana | bahuvacana mAlika bhavitA | mAvatya * vizat +vizatI : vizantI vizatyau vizantyau vizatyaH vizantyaH / 2. sakArAMta ane 8 kArAMta vizeSaNomAM dIrgha chuM umerI pachI "navI' jevA rUpa karavA. dA.ta. vahu + DuM = vahI + = $tra * vyaMjanAnta rUpo * rUpamAM jyAre kArAnta ke tukArAnta vagerenA pu. strI. | napu. ekathI vadhAre rUpo ApyA che tyAre je pheraphAra che tene judA TAIpanA akSarathI darzAvela che. 1. nAmu - vAdaLa [2 attavALA puJ ekavacana dvivacana bahuvacana 5. vi. nanamu- ganapura jalamucaH dvi. vi. jalamucam tu. vi. - namuvA- natamurakhyAm natamukhaH 0i8 sarala saMskRtabha-1 44444 pATha-1943
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ jalamuce --- jalamugbhyAm jalamugbhyaH 5. vi. + . jalamucaH . : jalamucoH jalamucAm sa. vi. + jalamuci " jalamukSu saMbodhana . jalamuk-g ! jalamucau ! jalamucaH ! 2. vAca - [ca antavANAstrI.] 5. vi. + vAk - g vAcau vAcaH dvi. vi. + vAcam ta. vi. + vAcA vAcA vAgbhyAm vAgbhiH ya. vi. + vAce vAgbhyaH vAcaH . . " . 5. vi. + vAcoH vAcAm sa. vi. . . vAci vAkSu saMbodhana , vAk - g ! vAcau ! vAcaH ! 3. rAj - 21% [ja antavANA .] 5. vi. + rAT - D rAjau di. vi. + rAjam rAjA rADbhyAm rAbhiH 2. vi. rAje rADbhyaH rAjaH " + + ++ ++ vi.. . " rAjoH . rAjAm sa. vi. - rAji " rATsa, rATtsu saMbodhana - rAT - D ! rAjau ! rAjaH ! 4. vaNij- vepArI [j mantavA pu.] 5. vi. + vaNik - g. vaNijau vaNijaH di. vi. - vaNijam + vaNijA vaNigbhyAm vaNigbhiH + vaNije vaNigbhyaH vaNijaH . vaNijoH vaNijAm sa. vi. + vaNiji. .. " vaNikSu saMbodhana + vaNik - g ! vaNijau ! vaNijaH ! ET sasa saMskRtam-13.88 9300.3.3.3.3.3.3.3416-16:38
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ eM + + + + + + vi. Urje 5. Urja-ba/ 4 [ja zanta napuM.] .. 5. vi. + Urcha - g UrjI Urji dvi. vi. - tR. vi. + UrjA UrgabhyAm UrbhiH UgdyaH 5. vi. + UrjaH 5. vi. + UrjAH UrjAm sa. vi. + Urji Urbu saMbodhana + Urcha - g ! - UrjI ! Urji ! 6.saj - bhAgo [ja zanta strI.] 5. vi. - sraka - g srajau srajaH. vi. vi. + srajam / tR. vi. + sajA sragbhyAm sragbhiH 2. vi. + saje sragbhyaH 5. vi. - srajaH srajoH srajAm sa. vi. + saji srakSu saMgopana sak - g ! srajau ! srajaH ! 7. marut - pavana [t antavA pu.]. 5. vi. + marut - d marutau marutaH .. vi. vi. + tR. vi. + marutA marudbhayAm marudbhiH 5. vi. + marudbhayaH 5. vi. + marutaH 5. vi. - maruto: marutAm sa. vi. + maruti saMbodhana + marut ! marutau ! marutaH ! 33 saha saMskRtam-1.4.44 139.4.444444516-18.44 + + + + + 5. vi. marutam murute / marutsu
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagat saritaH 8. jagat - 4gata, vizva [t antavA napuM.] jagatI jaganti di. vi. + tu. vi. + jagatA jagadvyAm jagadbhiH 5. vi. + jagate jagadbhayaH 5. vi. + jagataH jagato: jagatAm sa. vi. - jagati jagatsu saMgopana - jagat ! jagatI ! jaganti ! 9.sarit - nahI [t antavANA strI.] 5. vi. + sarit saritau saritam d. vi. + saritA saridbhyAm saridbhiH 2. vi. + sarite saridbhyaH 5. vi. + saritaH 5. vi. + saritoH saritAm sa. vi. + sariti saritsu saMbodhana - sarit ! saritau ! saritaH ! 10. gacchat - 4du / 4] / 4627j [at mantavANA pu.] gacchan gacchantau gacchantaH gacchantam gacchataH gacchatA gacchadbhayAm gacchadbhiH 5. vi. + gacchate gacchadbhayaH 5. vi. + gacchataH gacchatoH macchatAm sa. vi. + gacchati gacchatsu saMbodhana - gacchan ! gacchantau ! gacchantaH ! ES ARE saMskRtam-1.1.18 43.3.3.3.3.3.3.8416-18.3.3 "
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra. vi. dvi.vi. tR.vi. tha.vi. 5. vi. 5. vi. sa.vi. saMbodhana tR. vi. tha. vi. 5. vi. 4. la. sa.vi. saMbodhana pra. vi. dvi. vi. tR.vi. tha. vi. u. la. 4. la. 11. bhavat = Apa [at antavAnA pu.] bhavantau bhavAn bhavantam sa.vi. saMbodhana bhavatA bhavate bhavataH 19 bhavati bhavan ! 17 12. dadat - Apato / khAdhI raheba [at antavANI pu.] u. la. dadat - d dadau la. la. 99 dadatam dadatA dada dadataH dadati dadat - d ! mahAn mahAntam " mahatA mahate bhavadbhayAm "" mahataH 19 99 bhavato: 11 bhavatAm bhavatsu bhavantau ! bhavantaH ! dadadbhayAm ?? dadatau ! 13. mahat - bhoTuM [ at antavANA pu.] mahAntau 19 dadato: 99 19 mahadbhyAm 19 11 mahatoH mahati mahan ! mahAntau ! 3 sarasa saMskRtam-1 3.33133 4.34. bhavantaH bhavataH bhavadbhiH bhavadbhayaH 11 " dadata: "" dadadbhiH dadadbhayaH "" dadatAm dadatsu dadata: ! mahAntaH mahataH mahadbhiH mahadbhayaH " zrI mahatAm mahatsu mahAntaH ! 88415-9688
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ + + + + + + 14. mahat - bhoTuM[at mantavAmAna] 5. vi. mahat , mahatI mahAnti di. vi. + tR. vi. + mahatA mahadbhyAm mahadbhiH 2. vi. . mahate mahadbhayaH 5. vi. . mahataH mahatoH mahatAm sa. vi. + mahati mahatsu saMbodhana meM mahat mahatI mahAnti ___15. dhImat -buddhizANI [mat antavANA pu.] ekavacana dvivacana bahuvacana vi. + dhImAn dhImantau dhImantaH a. vi. + dhImantam dhImataH ta. vi. + dhImatA dhImadbhayAm / dhImadbhiH ya. vi. + dhImate dhImadbhyaH 5. vi. + dhImataH 5. pi. + dhImatoH dhImatAm / sa. vi. + dhImati " dhImatsu saMbodhana + dhIman ! , dhImantau ! dhImantaH ! 16. dhImat = buddhijI [mat mantavANA napuM.] 5. pa. - dhImat . dhImatI dhImanti di. vi. + tR. vi. + dhImatA dhImadbhayAm dhImadbhiH 2. vi. - dhImate dhImadbhayaH . 5. vi. + dhImataH pa. vi. + dhImato: dhImatAm sa. vi. - dhImati dhImatsu saMbodhana + dhImat ! dhImatI ! dhImanti ! ES ARE saMskRtam-1.1.3.89380.3.3.3.3.3.3.3416-184.4 + + + + +
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAtuo - gaNa - 1 - ubhayapada :- 15 gaNa - 6 - Atmane pada :magna = Azaro levo, bhajavuM | + prak = pUchavuM [To ask]. [To resort to] | gaNa - 10 - ubhayapada :na gaNa - 1 - Atmane pada : samUtram = jovuM, sAbita karavuM pratimA = uttara Apavo [To prove]. [To answer] - gaNa - 4 - parasmapada : | [ ] = khuza thavuM, khuza karavuM nirjha n = vikheravuM [To scatter] [To be happy/To please] - zabdo ) ja tatsama zabdo che | nAma - 4 kArAnta puliMga :A kArAnta puliMga :- ifmpatyapura = kAMpilyapuranagara para pAra = paropakAra [Obligation] | - avyaya :namassAra = namaskAra [To bow] | sarva = kAyama mATe [Always] ja A kArAnta napuMsakaliMga :- | ja pAribhASika zabdo ja vahumAna = bahumAna, sanmAna > A kArAnta puliMga :[Respect]. arhat, siddha, AcArya, upAdhyAya, malsa = maMgala, zubha [Auspicious] sAdhu = arihaMta, siddha, AcArya, vizeSaNa : upAdhyAya ane sAdhu paMca parameSThi tarIke zreSTha = sarvottama [Best] prasiddha che. temAM ra nUtana zabdo ja siddha = mokSamAM gayelA A kArAnta puliMga :- A vArtha = jaina zAsanamAM rAjA tulya mIna = mAchalI [Fish] 35TdhyAya = jaina zAsanamAM yuvarAja A kArAnta napuMsakaliMga :- | tulya, sAdhune sUtra bhaNAvanArA sainya = senA, lazkara [Army]. vyaMjanAta zabdo ja * rU kArAnta strIliMga : 2kArAnta pu. :vibhUti = vaibhava [Might] nanAmu = vAdaLa [Cloud] ) vizeSaNa : 2 kArAnta strI.:zItana = ThaMDuM, zIta [Cold]. vAr = vANI [Speech] jaja sarala saMta-1 435) pATha-194
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ t kArAnta pu. :rAkh = rAjA [King] - g kArAnta pu. - vaLin = vANiyo [Merchant] t kArAnta navuM. :f = UrjA, baLa, teja [Energy] nkArAnta strI. H- - mrat = mALA [Garland] + t kArAnta pu. Hmat = pavana [Wind] = -> maiM kArAnta napuM. :nAt = vizva [World] - t kArAnta strI. H- sarit = nadI [River] at kArAnta pu. : rADt = jatuM [Going] at kArAnta pu. :vavat = ApatuM [Giving] at kArAnta pu. : mahat = moTuM [Large] at kArAnta navuM. : : mahat = moTuM [Huge] mat kArAnta pu. :dhImat = buddhizALI [Intelligent] mat kArAnta napuM. : dhImat - buddhizALI [Intelligent] > chat pramANenA rUpavALA zabda H sat = sajjana, sAcuM, sAruM, vidhamAna [Noble] arhat = arihaMta, paMcaparameSThImAM sarvocca pada at kArAnta pu. :*bhavat = Apa [Your honour] > nAt pramANenA rUpavALA zabda Hviyat = AkAza [Sky] * bhavat = Apa-A zabdanA prayoga vakhate tR. pu. no prayoga karavo. dA.ta. mavAn tra rAghdhati ? = Apa kyAM jAo cho ? paNa, bhavAn tra rAzi ? A rIte dvitIya puruSano prayoga na karavo. na (1) saMskRtanuM gujarAtI karo : 1. 2. jalaM muJcatyataH meghaM 'jalamug' ityudyate / namo'rvaMdvaca:, siddhemya: AvArlemya:, upAdhyAyebhyaH sarvebhyaH sAdhubhyazca / eSa namaskAraH sarveSAM maGgalAnAM zreSThaM maGgalamasti / vAcaiva rAT prINayet kupyedvA / yAdRzI vAk tAdRzaM phalam / 4. kAmpilyapure vaNigbhirudyogAH kriyante'to bhavAnapi tatraiva 3. gacchatu / hajI sarala saMskRtam-1 hajI49136 TTTTTTpATha-19 jI.ja
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. bhavadbhayAM kiM saridgamyeta ? tatra zItalo marudvidyate / 6. pireva vitate humAna : | paropakArAya satA vibhUtayaH / yadi bhavAnalIkaM vadettarhi bhavati kasyA'pi vizvAso na ti | bhavAnAgacchatu, Asane'sminnupavizatu / gujarAtInuM saMskRta karo :moTA mANaso kyAreya paNa juThuM bolatA nathI. nadInI mAchalInI duniyA nadImAM ja hoya che. pavana dvArA A be mALAo laI javAya che. vANiyAo rAjAne dhana Ape che ane vepAra mATe anujJA mAMge che. mahAvIra bhagavAnanI vANImAM teja che. tenAthI pApIonA pApa paNa nAza pAme che. 6. A jagatamAM AdinAtha bhagavAna badhA rAjAomAM zreSTha che. AkAzamAM moTA-moTA vAdaLo garje che. jema rAjAonuM teja sainya che, vANiyAonuM teja paiso che tema sajajanonuM teja ahiMsA che. pavanathI nadI khaLabhaLe che. (3) zabda maMdira : - 6 9. 2 - 2 5 - 6 sarala saMskRtama-1 130)ja88888pATha-1974
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ ADI cAvI H- (1) vAdaLa - *3/1 (4) (2) teo jAya che - (3) (3) jinadharma - 3/1 (3) (4) vANiyo - 2/2 (3) (5) paiso - 1/1 (2) (6) teo zoka kare che - (3) (7) teo paDavA joIe - (3) (8) putra 2/1 (2) (9) sajjana - 6/3 (2) (4) khUTatI vigata pro H |naM. zabda 1 jalamuc 2 vAr |3|rAn 4 vaNij 5 g (1) (2) (4) (5) (6) (7) ubhI cAvI :- duniyA 4/1 - (3) AkAza - 7/3 - (4) 1 - jaMgala - 1/1 (2) te zobhe che- (3) pAMdaDuM - 1/1 (2) moTAo - 6/3 (3) vibhakti vacana liMga vibhaktinuM nAma artha rUpa 1 3 ra ra 3 1 4 2 5 3 *3/1 = tRtIyA vibhakti ekavacana A rIte badhe samajI levuM. kauMsamAM ApelI saMkhyA akSaranI saMkhyAne sUcave che. 000 jIjI sarala saMskRtam-1 224138 ETC...4pATha-1944
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ pA6 - 20 + + + + ++ cigallo QQE] (Part - II) AgalA pAThamAM ApaNe keTalAMka vyaMjanAta zabdonA rUpa joyA. A pAThamAM keTalAka vadhu rUpa joIe :1. bhagavat - magavAna [vat zanta pu.] ekavacana dviyana bahuvacana 5. vi. + bhagavAn bhagavantau bhagavantaH dvi. vi. + bhagavantam bhagavataH tR. vi. + bhagavatA bhagavadbhayAm bhagavadbhiH ya. vi. + bhagavate bhagavadbhayaH 5. vi. + bhagavataH 1. vi. + bhagavato: bhagavatAm sa. vi. . bhagavati __ bhagavatsu saMbodhana - bhagavan ! bhagavantau ! bhagavantaH / 2. dhanavat - dhanavAna [vat 2rAnta napuM.] 5. vi. + dhanavat dhanavatI dhanavanti di. vi. + tu. vi. . dhanavatA dhanavadbhyAm dhanavadbhiH 2. vi. + dhanavate dhanavadbhayaH 5. vi. + dhanavata: 5. vi. . dhanavatoH dhanavatAm A. vi. + dhanavati dhanavatsu saMgodhana dhanavat ! dhanavatI ! dhanavanti ! 3. suhRd - mitra [d zanta 5.] 5. vi. + suhRd suhRdau suhRdaH di. vi. + suhRdam tR. vi. . . suhRdA suhRdbhyAm suhRdbhiH ES ARE saMskRtam-1-8584303UUUUU3416-20.4.4 + + + + + +
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ suhRde suhRdi 5. vi. 1 + + + + + + + suhRde suhRdi 2. vi. + suhRdbhayaH 5. vi. + suhRdaH 5. vi. + suhRdoH suhRdAm sa. vi. + suhRtsu saMgopana - suhRd ! suhadau ! suhRdaH ! ___4.suhRd - mitra/sne [drAnta napuM.] suhRd suhRdI suhRndi di. vi. + tR. vi. + suhRdA suhRdbhayAm suhRdbhiH 5. vi. + suhRdbhayaH 5. vi. + suhRdaH 5. vi. + suhRdoH suhRdAm sa. vi. + suhRtsu saMbodhana - suhRd ! suhRdI ! suhandi ! 5. Apad = Apatti [d (rAnta strI.] 5. vi. + Apad Apadau ApadaH dvi. vi. + Apadam ApadA ApaTyAm ApadbhiH Apade ApadbhayaH 5. vi. + ApadaH 5. vi. + ApadoH ApadAm sa. vi. + Apadi Apatsu saMbodhana Apad ! Apadau ! ApadaH ! 6. vIrudh = veda [ zanta strI.] vIrut-d vIrudhau vIrudhaH a. vi. + vIrudham ta. vi. + vIrudhA vIrudbhyAm vIrudbhiH vIrudhe vIrudbhyaH 5. vi. + vIrudhoH vIrudhAm sa. vi. + vIrudhi saMbodhana - vIrut-d ! vIrudhau ! vIrudhaH ! ES ARE saMskRtam-1.44.4 140.3.3.3.3.3.3.8416-20.4.4 _ __ 2. vi. + vIrudhaH 5. vi. vIrutsu
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ + + + + + + 7. rAjan - 21% [an zanta 5.] 5. vi. + rAjA rAjAnau __ rAjAnaH dvi. vi. + rAjAnam / rAjJaH tR. vi. + rAjJA rAjabhyAm rAjabhiH 2. vi. + rAjJe rAjabhyaH 5. vi. - rAjJaH 5. vi. + rAjJoH rAjJAm sa. vi. - rAjJi, rAjani rAjasu saMbodhana + rAjan ! rAjAnau ! rAjAnaH ! 8. Atman - AtmA [an zanta pu.] 5. vi. + AtmA AtmAnau AtmAnaH di. vi. + AtmAnam AtmanaH tR. vi. + AtmanA AtmabhyAm AtmabhiH 2. vi. + Atmane AtmabhyaH 5. vi. . AtmanaH 5. vi. + AtmanoH AtmanAm Atmani Atmasu saMbodhana - Atman ! AtmAnau ! AtmAnaH ! 9. mahiman - bhaDimA [an rAnta pu.] 5. vi. + mahimA mahimAnau mahimAnaH di. vi. + mahimAnam mahimnaH ta. vi. + mahimnA mahimabhyAm mahimabhiH mahimne mahimabhyaH 5. vi. + mahimnaH mahimnoH mahimnAm sa. vi. + mahimni, mahimani " mahimasu saMlopana + mahiman ! mahimAnau ! mahimAnaH ! ET ARE saMskRtam-1.44.34:0333333.8 16-20.44
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmasu 10. nAman - nAma [an asanta napuM.] 5. vi. + nAma nAmnI, nAmanI nAmAni di. vi. - " tR. vi. + nAmnA nAmabhyAm nAmabhiH 2. pi. + nAmne nAmabhyaH 5. vi. + nAmnaH 5. vi. - nAmnoH nAmnAm sa. vi. + nAmni, nAmani " saMgopana + nAma, nAman ! nAmnI, nAmanI ! nAmAni ! 11. karman - [an asanta napuM.] 5. vi. + karma karmaNI karmANi di. vi. - " ta. vi. - karmaNA karmabhyAma karmabhiH karmaNe karmabhyaH karmaNaH karmaNoH karmaNAm sa. vi. + karmaNi " karmasu saMbodhana - karma ! karman ! karmaNI ! karmANi ! 12.sIman = sImA [an arAnta strI.] 5. vi. + sImA sImAnau sImAnaH a. vi. + sImAnam " sImnaH sImnA sImabhyAm sImabhiH sImne sImabhyaH 5. vi. + sImnaH 5. vi. + sImnoH sImnAm sa. vi. + sImni, sImani saMbodhana + sIman ! sImAnau ! sImAnaH ! 33 sa saMskRtam-1.44.89.EDU.3.3.3.3.3.3 416-20.44 " 5. vi. + + + + + + // sImnaH sImasu
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ zazI + + + + + + 13. zazin = yandra [in zanta .] 5. vi. + zazinau zazinaH di.vi. + zazinam tR. vi. + zazinA zazibhyAm zazibhiH 2.vi. + zazine zazibhyaH 5. vi. + zazinaH 5. vi. + zazinoH zazinAm sa. vi. + zazini zaziSu saMlApana - zazina ! zazinau ! zazinaH ! 14. bhAvin - mAvI, thanAra, bhaviSya [in zanta napuM.] 5. vi. + bhAvi bhAvIni a. vi. + 1. vi. + bhAvinA bhAvibhyAm bhAvibhiH 2.vi. + bhAvine bhAvibhyaH 5. vi... - bhAvinaH 5. vi. - bhAvinoH bhAvinAma sa. vi. + bhAvini bhAviSu saMbodhana + bhAvi, bhAvin ! bhAvinI ! bhAvIni ! ____15. kakubh - hiza [bha asanta strI.] kakup kakubhau kakubhaH kakubham kakubhA kakubbhyAm kakubbhiH ya. vi. + kakubhe kakubbhyaH 5. vi. - kakubhaH 5. vi. + kakubhoH kakubhAm sa. vi. + kakubhi kakupsu saMbodhana + kakup ! kakubhau ! kakubhaH ! 38 sarasa saMskRtam-1.434143888.8.3.38 16-20.44 + + + + + + + + + + + +
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. la. dvi. vi. tR.vi. tha. vi. ch. la. 5. vi. sa.vi. saMbodhana u. la. dvi. vi. d. la. tha. vi. 5. vi. a. la. sa.vi. saMbodhana u. la. dvi. vi. tR. vi. tha. vi. ch. la. 5. vi. 16. viz vaizya, vepArI [ z arAnta pu.] vizau - - vid-D vizam vizA vize vizaH 19 tAdRza: 77 sadRk 11 19 sadRzA sadRze vizi viT-D ! vizau ! 17. tAdRz - tevuM [z anta pu.] tAdRk - g tAdRzau tAdRzam tAdRzA tAdRze sadRza: 99 " viDbhyAm viDbhiH "" viDbhyaH "" vizo: 91 " 99 tAdRzo: tAdRzi tAdRk - g ! tAdRzau ! 18. sadRz - sabhAna [z arAnta napuM . ] ekavacana dvivacana sadRzI 11 tAdRgbhyAm tAdRgbhiH 11 " sadRgbhyAm 99 11 sadRzo : " viza: vizAm viTsu, viTtsu vizaH ! " sa.vi. sadRzi saMbodhana sadRk ! 8. sarasa saMskRtam - 1 34.31444443.3.3 sadRzI ! tAdRza: 11 tAdRgbhyaH 11 tAdRzAm tAdRkSu tAdRzaH ! bahuvacana sadRzi 11 sadRgbhiH sadRgbhyaH 11 sadRzAm sadRkSu sadRzi ! 416-2043
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ { dhAtuo gaNa - 1 - parasmapada :- | gaNa - 4 - Atmane pada :pra + sat (lI) = prasanna thavuM prati + pad = tarapha pagalAM bharavA, [To be happy] AcaravuM, svIkAravuM [To accept] > gaNa - 1- Atmane pada : | gaNa - 10- Atmane pada - ami+artha prArthanA karavI [Topray] ghu (dyata) = prakAzavuM [To shine]. > gaNa-6-ubhayapada :nivRt = pAchA pharavuM [To reum] + viz = pharamAvavuM [To order] = sodo) ' ja tatsama zabdo che [> sarvanAma :> 3 kArAnta puliMga :- para = bIjuM, bIjA [Another] prantha = grantha, zAstra [Scriptures] nAma - A kArAnta napuM. :> A kArAnta napuMsakaliMga - triSaSTizanA puruSatri= granthanuM #Arya = kArya, kAmakAja [Work] nAma, 3 kArAnta pulliMga :- 63 uttama puruSonA jIvana mRtyu = mRtyu, maraNa [Death] caritrano mahAgraMtha >; kArAnta strIliMga : A kArAnta puliMga :mavitti = bhakti [Worship] amaya = zreNika mahArAjAnA maMtrI A kArAnta strIliMga : tathA dIkarA. sevI = cAkarI [Service]. ja vyaMjanAM zabdo ja nUtana zabdo . vat kArAnta pulliMgaH- e kArAnta puliMga :- | mAvat = bhagavAna [God] rva - abhimAna [Arrogance] * vat kArAnta napuMsakaliMga : A kArAnta napuMsakaliMga :- dhanavat = dhanavAna [Wealthy]. mA = ghara [Abode] * 6 kArAnta puliMga :sAdA = sahAya [Help) |sun = mitra [Friend] Aja sarala saMskRtam-1 ajIjape jIjAjI pATha-2044
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ >nkArAnta napuMsakaliMga :- | *rUna kArAnta pulliMgaHsu = mitra [Friend] - zazin = candra [Moon]. ja kArAtta strIliMga :mApad = Apatti [Distress] | *n kArAnta napuMsakaliMga* " kArAtta strIliMga :- | vinuM = bhAvI, bhaviSya [Future] vIrudhu = velaDI, latA [Creeper] * kArAnta strIliMga - * na kArAnta pulliMga - rAjan = rAjA [King] ma = dizA [Direction] mAtman = AtmA, jIva [Soul | *zuM kArAnta puliMgahiman = mahimA [Greatness]. vik = vaizya, vANiyo [Merchant] che ana kArAnta napuMsakaliMga : kArAnta pulliMga - nAma = nAma [Name] * kArAnta strIliMga :- JtA tevuM [Such, like] saman = sImADA, maryAdA, sImA * kArAnta napuMsakaliMga :[Limit] I [ = samAna [Similar]. noMdha :- mitro ! zuM kArAnta napuMsakaliMgamAM kazuM nuM rUpa ApyuM eTale tenuM napuMsakaliMga ja rUpa thAya tevuM nathI. napuMsakaliMga uparAMta tenA pulliMga, strIliMga rUpo paNa che. tAza, za, mahat, dhanavat A badhA vizeSaNo che. mATe, tIvra, tAzI, tAzi (napuM) / -, sa , zaka (pu). tAzI, tAdR, tAdRzyaH (strI.) tathA yAvatI, tAvatI vagere jyAre amuka zabdo nakkI pulliMga, strIliMga ke napuMsakaliMga ja dhyeya che. jemake, guma vagere. mATe, kyAMka saza, tAm vagerenA pulliMga, strIliMga ke napuMsakaliMga koIpaNa rUpa dekhAya te sAcuM ja samajajo. > "Apad pramANe jenA rUpa cAle tevA zabda : sampan = saMpatti, sukha [Wealth]. zina pramANe jenA rUpa cAle tevA zabda - vakravarjina = cakravartI, cha khaMDane jItanAra rAjA jaja sarala saMskRtabha-1 444) pATha-204
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) nIyana pAiyonuM gu42rAtI sd :1. bhrAtrA svasRbhyaH saGkaTe dhanam vizvAsazca dIyete, svasA rakSyate ca / na hi bhrAtrA kadApi svasA tAbyate / bhagavatA neminAthena rAjA kRSNa ApatsvarakSyata / ye sampadi suhRda Apadi na suhRdaste dhImatA tyajyante / 4. mahadidaM jagatsarvamasmAka suhRdastIti vicintayetyavadanmahAvIra stIrthaGkaraH zreNikam / 5. prabhUtamapi dhanaM dhanavatAmApadAM vIrudivaiva bhavati na tu sukhAyA'ta: bho dhIman ! tyaja tAdRgdhanam / zazino jyotsnayA, jaladhe: sImnA vizo dhanena ca mahimA jAyate / mama kevalajJAnaM bhAvyeva, yato mayA samyak prabhorbhaktiH kriyata iti vizvAso bhavati zrAvakasya / zreNikasya putro nAmnA'bhayo'tIva dhImAnAsIt / tIrthaGkarasya mahAvIrasyopadezena so'pi saMsAramatyajatprAvrajacca / ApadAmAspadaM darpo'stIti hemacandrAcAryo granthe nAmnA triSaSTizalAkApuruSacaritre'likhat / nIcenA vAkyonuM saMskRta karo :bhagavAnanA nAmanA mahimAnI paNa koI sImA nathI. cakravartI rAjAo paNa maraNa dvArA choDAtA nathI. agninuM bIjuM nAma bhagavAna mahAvIranA AgamamAM "teja:kAya" A pramANe kahevAya che. he AtmA! tuM tane jANa, tuM tArI sAthe ja laDa, tuM tArA mATe ja kaMIpaNa kArya 72. A mitra dvArA ApattimAM mArI rakSA karAI hatI. mATe A ja mAro sAco mitrache. jema candranI jyotmAnI koI sImA nathI tema bhagavAna mahAvIranA mahimAnI koI sImA nathI. sAcA mitro dvArA ApattimAM sahAya karAya ja che. lokonA rakSaka buddhizALI mahAvIra dvArA sAco ja upadeza apAya che. 9. hamaNAM mArA manamAM dharma ja rame che kAraNa ke gaIkAle sAdhu bhagavaMta pAsethI mArA dvArA bhagavAna mahAvIranI vANI sAMbhaLAI hatI. 3 sasa saMskRtam-1.44418608888888416-20.44 laM taM 6
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 sarasa saMskRtam - 13331483333333 415-20.3.3 (3) khUTatI vigato puro :- (nimnokta zabdomAM je zabdanI je vibhakti, vacana lakhela hoya te zabda pramANe bAkInA zabdonA te ja vibhakti vacana lakhavA) kakubh tAdRz nAman zazin Apad vIrudh rAjan rAjasu vIrudhaH 1 2 3 4 pa 3 4 5 (4) nimnokta mAhitI mujaba khUTatI vigato pUro : naM. vilati bhagavat dhanavat suhRd mahiman ApadA vacana 7/7 2/2 3/3 4/1 6/2 Atman bhagavAn dhanavat suhRd kakubbhyAm mahimA bhAvin bhAvi nAmnoH viz sadRz karman sampad viT-D sadRk sIman karma sampad
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) khAlI jagyA pUro Hmahiman - 2, 1 = 1. 166 - 3, 3 = mahat (pu.) - 6, 3 = 2. 3. 4. 5. maLavat - 7, 1 = (6) zabdamaMdira : 4-3 dhImat (napuM.) - 3, 1 3-2 7 ra 4 7-8 = 5-5 UbhI cAvI :- (1) tuM pakaDa / Azaro le (2) (2) tevuM - 3/1 (3) (3) nadI - 6/3 (3) (4) tuM sa2ka - (2) (5) sajjana - 4/1 (2) (6) maryAdA - 6/3 (2) (7) sAthe--avyaya (2) (8) mANasa - 6/3 (3) (9) amAre choDavuM joIe (3) (10) vANI - 3/1 (2) 8-9 6. N 9. 11 4 10 - vaLinlR - 5, 1 = { - 1, 2 = rAg - 8, 1 = mavat - 2, 2 = (1) (2) (3) (4) 10 ADI cAvI : Izvara - 3/1 (3) samAna - 3/1 (3) = sAcuM - 6/3 (2) te dekhAya che (3) (5) samAna - 6/3 (3) (6) maryAdA - 1/1 (2) (7) nAma - 6/3 (2) (8) talavAra - 3/1 (3) (9) vAdaLa - 3/1 (4) (10) huM mAnuM - (AjJArtha) (2) (11) gaIkAle (1) hajI sarala saMskRtam-1 jI.jIjI149ONNECT pATha-20 jIja
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ pA6 - 21 / dizam + + + + + + dize dizaH dizAm dikSu agrebord ALGE! [Part - III] diz - hiza [z arAnta strI.] ekavacana dvivacana bahuvacana 5. vi. + dik - g dizau dizaH di. vi. + dizA digbhyAm digbhiH 2. vi. + digbhyaH 5. vi. + 5. vi. + dizoH sa. vi. + dizi saMbodhana - dik - g ! dizau ! dizaH ! dviSa - duzmana, dveSa 12nAra [Sa zanta napuM.] 5. vi. - dviTa - D dviSau dviSaH vi. vi. - dviSama " ta. vi. + dviSA dviDbhyAma dviDibhaH 2. vi. + dviSe / dviDbhyaH 5. vi. - dviSaH 5. vi. + dviSoH dviSAm sa. vi. - dviSi dviTsu, dviTtsu saMbodhana + dviT - D ! dviSau ! dviSaH ! dhanuS - dhanuSya [S zanta napuM.] 5. vi. + dhanuSI dhanUSi di. vi. - 1. vi. + dhanuSA dhanubhyA'm dhanurbhi 5. vi. + dhanuSe 5. vi. + dhanuSaH 5. vi. + dhanuSoH dhanuSAm sa. vi. + dhanuHSu saMbodhana , dhanuH ! dhanuSI ! dhaSi ! 3 sasa saMskRtam-1.3.3.8(150.3.3.3.3.3.88 416-21.4.4 dhanuH dhanuryaH dhanuSi
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. la. dvi.vi. tR.vi. tha.vi. 4. la. 5.vi. sa.vi. saMbodhana u. la. la. la. tR.vi. ya. vi. 4. la. 5.vi... z. la. saMbodhana 5. vi. Pa. la. tR.vi... tha. vi. paM. vi. 4. la. prAvRS - 12sA6, yobhAsu [S arAnta strI.] prAvRT - D prAvRSau ?? + prAvRSam prAvRSA prAvRSe | | | prAvRSaH 19 11 AziSi AzI: ! prAvRSi prAvRT-D ! prAvRSau ! AziS - AzIrvA6 [ S arAnta strI.] AzI: AziSau AziSam AziSA AzIrbhyAm 77 AziSe AziSaH prAvRDbhyAm ?? candramasaH " prAvRSoH 11 ?? " AziSoH " " AziSau ! candramas - thandra [s arAnta pu.] candramAH candramasau "" candramasam candramasA candramase candramobhyAm " candramasoH prAvRSaH " prAvRDbhiH prAvRDbhyaH " sa.vi. candramasi saMbodhana - candramaH ! candramasau ! 3. sarata saMskRtam-1 3.3.1.4. prAvRSAm prAvRTsu/prAvRTtsu prAvRSaH ! AziSaH 1. AzIrbhiH AzIrdhyaH 19 AziSAm AzISSu / AzISu AziSaH ! candramasaH 99 candramobhiH candramobhyaH ?? candramasAm candramassu / candramaHsu candramasaH ! 3.8.8.8.8 415-29 JE
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ . payas - 5, pausl [s ||raant napuM.] 5. vi. + payaH - payasI payAsi a. a. payasA payobhyAm payobhiH 2. vi. + payase payobhyaH 5. vi. + payasaH " pa. vi. + " payasoH payasAm sa. vi. - payasi " payassu payaHsu saMbodhana + payaH ! payasI ! payAMsi ! Ayus - mAyuSya [s ||raant napuM.] 5. vi. + AyuH AyuSI AyUSi di. vi. - " __ AyuSA AyubhyAm AyurbhiH ya. vi. - AyuSe " AyurvyaH 5. vi. - AyuSaH " pa. vi. + " AyaSoH AyuSAm sa. 1. + AyuSi AyuSSu/AyuHSu saMbodhana + AyuH ! AyuSI ! AyUMSi! bhAs - Hza [s (rAnta strI.] 5. vi.. bhAH bhAsau vi. vi. + bhAsam bhAsam " . ta. vi. + bhAsA bhAbhyAma bhAbhiH 2. vi. + bhAse bhAbhyaH 5. pi. + bhAsaH 5. vi. + bhAsoH bhAsAm sa. vi. + bhAsi bhAssu saMbodhana - bhAH ! bhAsau !.. bhAsaH ! : jaja sarala saMskRtana-1 ja )jajaja jApATha-21 jajI bhAsaH + + +
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. la. dvi. vi. tR.vi. 2. vi. ch. la. 5. vi. u. la. Pa. la. tR. vi. tha. vi. paM. vi. vi. sa.vi. saMbodhana - 5. apsaras - apsarA [s arAnta strI.] apsarasau apsarAH apsarasam apsarasA apsarobhyAm ?? apsarase pra. vi. dvi. vi. tR. vi. ya. vi. 5. vi. 4. la. sa.vi. saMbodhana - apsarasaH apsarasi apsaraH ! zreyas - 'syAeMza zreyAn zreyAMsam zreyasA zreyase zreyasaH " zreyaH 19 17 zreyasA zreyase zreyasaH 77 1 apsarasoH 17 zreyobhyAm 11 apsarasau ! 24 [ iyas azanta pu.] zreyAMsau zreyasoH 11 17 zreyasi zreyAMsau ! zreyan ! zreyas - 'syAza24 [iyas arAnta napuM. ] zreyasI zreyAMsi zreyobhyAm ?? "1 11 apsarasaH ?? apsarobhiH apsarobhyaH zreyasoH "" apsarasAm apsaraHsu / apsarassu apsarasaH ! zreyAMsaH zreyasaH zreyobhiH zreyobhyaH 11 zreyasAm zreyaHsu/zreyas zreyAMsaH ! 11 zreyasAm sa.vi. zreyasi zreyaH su/zreyassu zreyAMsi ! saMbodhana zreyaH ! zreyasI ! hai hai sarala saMskRtam - 1 34.4153 4. .V.4.4.4.4 pATha - 21.44 zreyobhiH zreyobhyaH 11
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ viduSaH vidvas - vidvAna [vas ||raant pu.] vidvAn ... --vidvAMsau vidvAMsaH vidvAMsam " tR. vi. + viduSA vidvadbhyAm vidvidbhiH 5. vi. + viduSe " vidvadbhayaH 5. vi. + viduSaH " 5. vi. + " viduSoH viduSAm sa. vi. + viduSi vidvatsu saMbodhana - vidvan ! vidvAMsau ! vidvAMsaH ! vidvas - 1972 [vas antavAmA napuM.] 5. vi. * vidvat viduSI vidvAsi 1 tR. vi. + viduSA vidvadbhayAm vidvadbhiH . vi. + viduSe ". vidvadbhayaH 5. vi. + viduSaH " - " viduSoH viduSAm sa. vi. - viduSi vidvatsu saMbodhana vidvat ! viduSI ! vidvAsi ! madhulih = prabhara [he zanta pu.] 5. vi. +madhuliT - D madhulihau madhulihaH di. vi. + madhuliham " . vi. + madhulihA madhuliDbhyAm madhuliDbhiH vi. - madhulihe madhuliDbhyaH vi. + madhulihaH vi. * " madhulihoH madhulihAm sa. vi. + madhulihi " madhuliTsu /madhuliTtsu saMgopana +madhuliT-D ! madhulihau ! madhulihaH ! ST ARE saMskRtam-1.4.S.QDRESS.3.3.28 -21.44
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra. vi. la. la. tR.vi. ya. vi. 5. vi. 5. vi. u. la. dvi.vi. tR.vi. ya. vi. upAnah = bhuttA [h arAnta strI.] upAnat - d upAnahau ch. la. u. la. upAnaham upAnahA upAnahe upAnaha: sa.vi. saMbodhana "" pra. vi. la. la. tR. vi. ya. vi. paM. vi. 4. la. sa.vi. kAmaduha saMSodhana - kAmadhuk g ! kAmaduhau ! kAmaduhaH " 97 sa.vi. upAnaha saMSodhana - upAnat-d ! upAnahau ! kAmaduh = abhadhenu gAya [h arAnta pu. ane strI.] kAmadhuk-g kAmaduha kAmaduhaH 11 kAmaduham kAmaduhA kAmaduhe upAnadbhayAm 11 kAmaduhA kAmaduhe 11 kAmaduhaH "" upAnaho: 17 kAmadhugbhyAm " kAmaduho: "" 11 ?? kAmadhugbhyAm " upAnahaH 97 kAmaduha - 6cchA pUranAra [ha arAnta napuM. ] kAmadhuk kAmaduhI kAmahi 19 "" kAmaduho: " upAnadbhiH upAnadvayaH 11 upAnahAm upAnatsu upAnahaH ! kAmadhugbhiH kAmadhugbhyaH 17 kAmaduhAm kAmadhukSu kAmaduhaH ! kAmadhugbhiH kamadhugbhyaH "" kAmaduhAm kAmadhukSu kAmadRMhi ! kAmaduha kAmadhuk ! kAmaduhI ! hai. sarata saMskRtam - 1.3 1.4.4.4.4.4.4. pATha- 21..
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitro, A rIte vyaMjanAta zabdonA rUpo samApta thayA. vyavasthita pAkA rAkhazo. khUba upayogI che. - dhAtuo ) - gaNa - 6 - parasmapada - | * gaNa - 1 - Atmapada - A + $= kheMcavuM, AkarSavuM | pra + zuM = prakAzavuM, jhaLakavuM [To attract] [To shine] ja tatsama zabdo che |kArAnta puliMga :- A kArAnta pulliMgaH vandrama = ca [Moon] kurbana = duSTa mANasa [Wicked]] kArAnta napuMsakaliMga :teSa = dveSa [Hatred] payam = pANI, dUdha [Milk] > avyaya : gAyu = AyuSya [Life span] vAta: = bahArathI [Externally]. 2 kArAnta strIliMga :- kriyAvizeSaNa : mAm = prakAza [Light] vAraMvAra = vArevAre [Frequently] akSarajU = apsarA [Angel] vyaMjanAM zabdo che 1 cam kArAnta pulliMga - - za kArAnta strIliMga - zreyas - kalyANakArI [Beneficial] lim = dizA [Direction] yam kArAnta napuMsakaliMga - > 5 kArAnta pulliMgaH- zreyas = kalyANakArI [Beneficial] dvivuM = duzmana [Enemy] va kArAnta pulliMga - 15 kArAnta napuMsakaliMga:- vida = vidvAna [Wise] dhanur = dhanuSya [Arrow] vankArAnta napuMsakaliMga - 16 kArAnta strIliMga :- vik = jANakAra [Leamed] pravR6 = varasAda, comAsu [Rain] >i Tu kArAnta puMlliMga : zin = AzIrvAda [Blessing] madhurit = bhramara [Bee] jaja sarala saMskRtabha-1 jIlapIjIjAja pATha-14
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ +ha zanta strIliMga:- - nAman pramAle 35 yA :upAnah = kRtt| [Shoe] preman = prema, sne [Love] > hrAnta divaMga+strIliMga:- Ayasama >> Ayus pramAle 35 thAle :kAmaduh = madhenu 2||y [Cow] arciS = squon [Flame] +ha zanta napuMsaliMga: - vizeSa :kAmaduh = 67 puurn||2 [Desire fulfiller] 2197 = opzej [As much] > zazin pramAne 35 yAda :- tAvat = teTaj [So much] jJAnin = zanI, MLt2 [Intelligent]| mAyAmA (1) nimnati saMskRta vAiyo- gurAtI :1. saMsAre vastuto'psaraso'pi na zreyasyo'to vidvadbhistRNamiva tA: tyajyante / 2. dhanurbhirdviSo bAhyata eva nazyeyuH, premNA tu dviSAM dveSo nazyati / candramasA svIyayA bhAsA dizaH prakAzyante / 4. mahAvIraH jinaH zreNikAyAzIrayacchattataH zreNikena tAdRk karmA''yaMta yena sa tIrthaGkaro bhavet / 5. bho mahAvIra ! bhavAnasmabhyamapyAziSastAdRzI: yacchatu / 6. tvaM viduSo namA''tmAnaM teSAmupAnahA sadRzaM manyasva, tena jJAnI tvaM bhavaH / 7. pratikramaNaM zreyo'styata: bho bAlA: ! pratyahaM pratikramaNaM kurvantu / 8. manuSyasyA''yuSA yAvatya ArAdhanA bhaveyustAvatI: kuru, na hi tvaM vAraMvAraM manuSyaH syAH / 9. arcISi bhavantyagneH sUryasya candramasazca bhAso bhavanti / EX ARE saMskRtam-1944NEERS.5.8 16-21.4.4
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) gujarAtInuM saMskRta karo1. jema bhamarAo jUtAomAM na hoya paNa phUlomAM ja hoya tema vidvAno sajajanomAM hoya paNa durjanomAM na hoya. 2, vidvAnone kAmadhenu gAyo khuza nathI karatI paNa grantho khuza kare che. 3. phUlanI mALAo dvArA bhamarAo kheMcAya che. 4. comAsAmAM vAdaLAo dvArA pANI varasAvAya che. 5. rAga ane dveSa manuSyanA moTA duzmano che. 6. gajasukumAla muni dvArA potAnA doSonI sAthe ja yuddha karAyuM. 1. premathI duzmano paNa mitra thAya che. 8. jagatamAM mAruM koI duzmana nathI, badhA mArA mitra ja che. che. A jagatamAM mokSa ja kalyANakArI che. (3) khAlI jagyA pUro :1. pAnad - 1/1 = 2. mathutid - 32 - 3. apsaram - 43 = 4. Ayur - 31 - 5. mAm -4/2 = viz - 2/1 = 1. dhanum -1/2 = 8. Azi -7/39. payaNa - 8/1 = A sarala saMskRtama-1 paTaSTOja pATha-14
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) khUTatI vigato pUro :- (je te zabdanA rU5 pamANe bAkInA zabdonA rUpa lakho.) niM. kriSa | pravRSa | vandramaN candramAsa patha | mAsu |vidas (pu.)apsaram |vikram (napuM.) zreyas (pu.). bhAssu prAvRTa-D payasI vidAya: sarala saMskRta-1 jajalapo ajAjI pATha-14 (navuM) nimnokta mAhitI mujaba khAlI jagyA pUro - vacana (strI.) | (napuM.) vimanti diz | dhanuS | AziS | Ayus | zreyas / madhulih | kAmaduha kAmaduh | upAna 1/1 2/2 3/3 4/1 para
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) zabdamaMdiraH 6-8 3- 3 ADI cAvI :(1) dhanuSya - 3/1 (3) (2) amAre bolavuM joIe- (3) (3) sAcuM - 7/3 (2) (4) buddhi - 8/1 (2) (5) te gusse bharAya che. (3) (6) tuM gayo hato. (3) (7) mitra - 3/1 (3) (8) dhana - 6/1 (3) (9) tuM nAma - (2) (10) te doDe che. (3) (11) bhagavAna - 63 (4) ubhI cAvI :(1) dhanavAna - 4/1 (4). (2) pavana - 7/3 (3) (3) sAruM 4/1 (2) (4) bhagavAna - 7/1 (4) (5) ApavuM, dAna - 6/1 (3) (6) dhanavAna - 6/3 (4). (7) te name che - (3) (8) tuM doDa (2) (9) AvatIkAle - avyaya (1) 000 jika sarala saMskRtabha-1 alAugoja pATha-144
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - rara kudatta - (Part-I) avyayakudatta mitro ! tame saMskRta bhASAnuM eka mahattvanuM aMga bhaNavA jaI rahyAM cho. kRdanta = dhAtune pratyaya lAgI banatuM nAma je adhUro artha jaNAve. dA.ta. khAvAne = vAvitum, ramIne = ratvA, lakhato = tivana ItyAdi kudatta 1. avyaya kRdanta 2. vizeSaNa kRdanta 1. hetvartha kRdanta 2. saMbaMdhakabhUta kRdanta 1. karmaNi 2 kartaribhUta 3. vartamAna 4 vartamAna bhUtakRdanta kRdanta karmaNi kRdanta kari kRdanta vyAkhyA :(1) avyayakadanta = je kRdantanA rUpamAM koI pheraphAra na thAya tevA kudatta. dA.ta.- nI (navuM) - netuma = laI javAne have AnA koI rU5 na thAya. A pAThamAM ApaNe mAtra avyayarUpa kRdanta ja joIzuM. vizeSaNarUpa kRdanta AvatA pAThamAM joIzuM. (1) hetvartha kRdanta : * gujarAtI pratyayaH- "vAne saMskRta pratyayaH- "tum vikAraka. mULa dhAtu + tum = hetvartha kRdanta dA.ta. nI + tum = netun gujarAtI artha:- laI javAne mAm + tum =Atun gujarAtI artha :- javAne 44 sarala saMtamu-1 la14444444 pATha-rara jIjI
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ "tuma pratyaya vikAraka che. - koIpaNa gaNanA dhAtunA anya koIpaNa svarano tathA upAjya hRsvasvarano guNa thAya che. dA.ta. (1) nI = 6+ rUM.+ tum n + + 0 = netum - (2) fkSa = kSetum 10mA gaNa mATenA vizeSa niyamo:(1) guNa - vRddhinA niyama lAge. dA.ta. vun - voyituma kath - kathayitum (2) dazamA gaNanI nizAnI lAge. dA.ta. =Arathitum (3) mInA anya no lopa thAya, 6' umerAya, tum umerAya. dA.ta. taduM - vRddhi - tAt + artha = tADaya = tADAyatuma ahIM je " umerAya che te teno rU' kahevAya che. seTu - 10mA gaNanA dhAtuo badhA seTa ja che. e sivAyanA gaNamAM amuka dhAtuo sek = jene rU lAge tevA hoya che ane keTalAMka aniTu = jene rUna lAge tevA dhAtuo hoya che. te vAta prAthamika mAhitImAM agharI che. mATe te vAta bIjI bukamAM Avaze. atyAre je-je seTu dhAtuo haze te tamane jaNAvI devAmAM Avaze. tathA veTu = vikalpa rU lAge. amuka seTu hoya ane amuka aniTu hoya. sek mAM "jha' nizAnI = aniTu athavA ve. (2) saMbaMdhakabhUta kRdanta : saMskRta pratyaya "vA avikAraka, gujarAtI pratyaya- jaIne mULadhAtu + va = saMbaMdhakabhUtakRdaMta dA.ta. nI navI = laIne seno rU lAge ane saMprasAraNa thAya :- dA.ta. vas - patnI - avikAraka pratyaya hovAthI guNa vRddhi na thAya. + 10mA gaNamAM guNavRddhi thAya. guNa vRddhi karI 'maya lagADI, anya jha' no lopa karI rU lagADI "vA pratyaya lagADavo. dA.ta. vun - guNa - vor sarala saMskRtabha- AjIjaka jIjAjI pATha-ra ja
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ :. cor + aya = coraya, ano do5 coray + seTano 'i' + tvA = corayitvA upasargavALA dhAtu tathA gni pratyayAta dhAtu pachI vA ne badale ya pratyaya dAge. __El.d. anu + bhU + ya = anubhUya = anumavIne jo dhAtune aMte hRsvasvara hoya to "tya pratyaya lAge. El.d. vi + ji + tya = vijitya have, ApaNe 1 thI 21 pAThamAM jeTalA dhAtuo AvyA temAMthI keTalAMka dhAtuonA kRdanta tamane dekhADIe chIe. jyAM huM lagADela hoya te senA " samajavAnA. khAlI najara mAMDajo jethI tamane khyAla AvI jAya svAdhyAyamAM pachI tamane tenI prekTIsa karAvavAmAM Avaze. noMdha :- ahIM ApavAdika niyamo ghaNA che. paNa te vAcakone ghaNA agharA paDavAthI ApyA nathI. noMdhanIya rUpone alaga TAIpamAM rAkhela che. ni. | dhAtA | gaNa | hetvartha kRdanta saMbaMdhaka bhUtakRdanta| seTu ___ aT aTitum aTitvA arcitum arcitvA pra + artha 10 prArthayitum prArthya - arpa 10 arpayitum arpayitvA as asitum asitvA as bhavitum bhUtvA apa+IkSa apekSitum apekSya kath kathayitum kathayitvA pra+kAz prakAzitum prakAzya . kup kopitum kopitvA kupitvA krudha kroddham kruddhvA kraSTum/kaSTuMm kRSTvA kSam (kSAm) kSamitum kSamitvA kSeptum kSiptvA khAd khAditum khAditvA 10 / gaNayitum gaNayitvA 33 sa saMskRtam-1.4.4416.83.88.8.38 16-22.3.8 arca Gm Rao < m ra 20 . kRS kSip hai * 16. gaNa
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra 2 . . janitum ra ra ra jap japitvA - - - - - - cal jetum calitum jIvitum 9 ra ra ra ra tyaj - naM. | dhAta | gaNa | hetvartha kRdanta saMbaMdhaka bhUtakRdanta| seTu 17 gm(gcch)| / 1 . .. mantum - gatvA adhi+gam adhigantum adhigamya car caritum caritvA A +car Acaritum Acarya cint cintayitum cintayitvA cur 10 corayitum corayitvA jan(jA) janitvA japitum ji (jay) jitvA calitvA jIva jIvitvA jim jemitum jemitvA 28 | taD tADayitum tADayitvA tyaktum tyaktvA parityaj parityaktum | parityajya upa+diz | 6 | upadeSTum / upadizya 2 keTalAMka noMdhanIya kRdantonI yAdI : pATha-1 thI 21 mAM AvelA dhAtumAMnA noMdhanIya kRdanto :(mitro ! nIcenI yAdI khAsa vAraMvAra vAMcazo, amuka kRdanta ApavAdika niyamothI pane cha.) ni. | dhAtu | gaNasit | hetvartha kRdanta | saMbaMdhakabhUtakRdanta | ava+ tR - avataritum avatIrya adhi+sthA | 14 adhisthAtum adhiSThAya anurudh / 4 anuroddham anurudhya anu+iS / 4 anveSTum, | anviSya, anveSya anveSitum adhi+vas | 1 | | adhivastum adhyUSya | A + zliS| 4 || AzleSTum AzliSya 33. sala saMskRtam-14.38 4 .8.3.3.3.3.3.3 416-22.3.3 * * hara |
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAtu | A+he A+ruh A+dA(yacch) A+pRcch iS (iccha) 12 | iS upa+viz E utvayaM hanta | saMbaMdhakabhUtakRdanta AhvAtum AhUya AroDhuM Aruhya AdAtum AdIya ApraSTum ApRcchya eSitum, eSTum | iSTvA, eSitvA eSTum, eSitum | iSTvA , eSitvA upaveSTum upavizya toSTum tuSTvA tottum tuttvA taritum tIrvA tarpitum tarpitvA, tRptvA traptum, taptum dagdhum dagdhvA draSTum dRSTvA dAtum dattvA deSTum diSTavA drohitum, drogdhum | duhitvA, dugdhvA, drodum dUdvA, drohitvA doSTum duSTvA nantum natvA naSTum naSTvA nirgantum nirgatya nirdizya niSkraSTum, niSkRSya niSkaSTuMm 24. diz naz ni+gam nir+diz ni+kRS nirdeSTum ST ARE saMtam-1 8. 8 D S .S.S.S.8.8 416-22.8.3
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ praSTum . boddham buddhvA . 2 m < m < < ni. | dhAtu | gara| seTa hetvartha kRdanta | saMbaMdhakabhUtakRdanta | puS | 4 | |.. --poSTum / puSTvA 33 | praccha (pRcch) pRSTvA 34 prati+A+gam | 1 pratyAgantum pratyAgamya | prati+dA pratidAtum pratidIya 36 | budh (bodh) | 1 bhavitum bhUtvA muha / |* | mohitum,mogdhum | mohitvA,muhitvA, moDhum / mUvA, mugdhvA melitum / melitvA,militvA praSTum, maSTum mRSTvA mantum matvA yoddham yuvA roSitum | roSitvA, ruSitvA roDhum rUvA rantum lobhitum, lubhitvA, lobhitvA, | lubdhvA lopitum luptvA, lupitvA loTitum | luTitvA, loTitvA labdhum labdhvA voDhum UvA | vRSa (varSa) varSitum | vRSTvA, varSitvA 52 | vimRz vimraSTum,vimaSTuMm vimRzya 53 | viz || veSTum | viSTvA 54 | vid (vind) | | | vettuma, veditum | viditvA, veditvA SU ARE saMskRtam-1.444D8.333388 416-22.24 [A A Xian Xian Si Gang Gang Gang Gang . . ratvA 2 lobdhum 2 2 . vaha . m
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuS < mm.0 2 . sRj sidh naM. dhAtu gaNa sa hetvartha kRdanta | saMbaMdhakabhUtakRdanta 55 vRdh (vardha) vardhitum vardhitvA, vRddhvA zoSTum zuSTvA zubha zobhitum zubhitvA, zobhitvA sthA sthAtum sthitvA praSTum sRSTvA spRz spraSTum, spaSTuMm spRSTvA seddham siddhvA snih | snehitum, snihitvA,snigdhvA, sneDhum, snegdhum |snehitvA,snIvA saha sahitum, soDhum | sahitvA, sovA saMs srasitum . sraMsitvA, sastvA 65 sam+A+diz samAdeSTum samAdizya zram (zrAm) zramitum zramitvA, zrAntvA zliSa zleSTum zliSTvA 68] A+diz AdeSTum Adizya A+kRS AkraSTum, AkaSTuMm AkRSya vyaMjana saMdhi niyama-14 ahIM ghaNo upayogamAM Avela che. niyama vyavasthita besADazo to aDadhA kRdantanA rUpa kevI rIte banyAM te samajAI jaze. jema-jema vAMcanamAM A dhAtuo Avaze tema-tema yAda rahetA jaze. svAdhyAyamAM jo khabara na paDe to A koTho rIphara karI zakAze. . . m 2 2 - ( dhAtuo * gA -6 - 52smaipa :- |- 1 - 10 - maya56 :ni + viz = pesa. [To sit] vi + rac = 25j, panAj, 42j [To create] EE saMskRtam-1.338433333.4.4 pA6-22.44
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zabdo - A ja tatsama zabdo che -- ArtadhyAna = "A bahu duHkhe che - A > A kArAnta napuMsakaliMga :- rIte je vicAravuM te. nara = nagara, zahera [City]. > A kArAnta strIliMga :tattva = padArtha, rahasya [Real thing] TrizanA = dezanA, 35 guNa yukta gAsana = Asana, pAtharaNA [Seat] bhagavAnanI vANI [Lecture ] > A kArAnta strIliMga :- 1 nAma -a kArAnta pulliMga :zitnI = zilA, paththaranI zilA [Stone] zradchAvArtha = pAMcaso ziSyanA guru > vizeSaNa : jaiinAcArya hirSa = lAMbu, dIrgha [Long] NTR = pAMcaso ziSyo sahita prasiddha = prasiddha, prakhyAta [Famous] skaMdakAcAryane ghANImAM pIlanAra > sarvanAma : vakhuauzika AMkhathI ja jhera okato ane = aneka, ghaNAM badhAM [Many] bhayAnaka sarpa > kriyAvizeSaNa : > A kArAnta strIliMga - nitya = nitya, kAyama [Always] thanA = mithilA nAmanI nagarI navA zabdo che > rUkArAnta puliMga :> A kArAnta puliMga :- *vIduvatti = RSabhadevanA putra - bharata sarva = sApa [Snake] . mahArAjAnA nAnAbhAI - takSazilAnA mA = mArga [Way]. rAjA > A kArAnta napuMsakaliMga :- > a kArAnta napuMsakaliMga :duSkRta = kharAba kAma, khoTuM kAma varDaraSya = daMDaka nAmanuM jaMgala [Sin / misdeed] avyayo ja pAribhASika zabdo niSa = pAse, samIpamAM [Near ] > A kArAnta puliMga :- svayaM = jAte, pote [Self] nimAra = devonI eka jAta *prati = tarapha [Toward]] meru = meru parvata, jyAM tIrthakaronA tataH pa = tyAra pachI [After] janmAbhiSeka thAya. vyaMjanAta zabdo :> A kArAnta napuMsakaliMga :- | zina pramANe rUpa cAle :avadhijJAna = avadhijJAna. briti = sAdhu, vatavALA [Saint] . *A zabda "vAduvatina tarIke paNa Ave che. *prati - A avayanA yogamAM bIjI vibhakti lAge. jema ke - gAma tarapha jAya che. grAma prati Tcchati | ja sarala saMskRtabha-1 168) pATha-2 jaja
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) saMskRtanuM gu42rAtI za :1. munibhirmokSagantuM vAJchyate / 2. prabhormunisuvratasyAnujJAmalabdhvaiva skandakAcAryoM nAmnA mithilA magacchat sa tatrArtadhyAnena mRtvA'gnikumAreSvajAyata / avadhijJAnena ca pAlakasya duSkRtamavagamya, pRthvyAmavatIrya, dIrghA zilA viracya, nagare tA kSiptvA tannagaramadahat / tataH tannagara daNDakAraNyamiti prasiddha jAtam / ahaM nityaM sAdhu vanditvA tasya nikaSA paThAmi / caNDakauzikaM sarpa sAntvayitumanekAni kaSTAni sovA'pi prabhurmahAvIro vanamagacchat / tIrthaGkarA nirvRtyA mArgaM bhavyAJjIvAnupadeSTuntebhyo dezanAM yacchanti / prabhummahAvIramabhiSektuM sarve devA: svIyeSu yAneSu svIyaiH suhRdbhissaha mere parvatampratyacalan / gujarAtInuM saMskRta karo :1. buddhizALI mANaso duniyAnA tattvane jANavAne Icche che. AcAryo upadeza ApavA mATe A Asano upara beso. pratikramaNa karavA mATe zrAvako guru bhagavaMta pAse jAo. sAdhuo dvArA doSone jItavA mATe pravajyA levAI. ArAdhanA karavA mATe A strIo upAzrayamAM gaI. 6. bhagavAnane homavyo atyaMta muza thAya che. te munine joI tame namana karo. juo, juo, badhAM temane joI namana kare che. bhagavAne pote dharmanuM AcaraNa karI pachI upadeza Apyo. 9. bAhubalI yuddhamedAnamAM ja sAdhu banI kevaLajJAna meLavavA mATe jaMgalamAM (3) saMracA paatun| tvarthahanta bhane saMbaMdhabhUtAnta ho : B A B 1. avatIrya - AhvAtum 6. AzliSya - tottum 2. adhiSThAya - eSitum 7. AhUya - kraSTum 3. anurudhya - gantum 8. Aruhya - avataritum 4. anviSya - krodhum 9. AdIya - anveSitum 5. adhyUSya - AdAtum 10. ApRcchya - toSTum * alabdhvA = na labdhvA HT ARE saMskRtam-1 4.4414993.8.38 406-22.88 A
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ A B A adhiSThAtum 15. tuSTvA 11. iSTvA 12. eSitvA * AzleSTum 16. kruddhvA 13. upavizya * AroDhum 17. kRSTvA adhivastum 14. gatvA 18. tuttvA (4) chUTatI vigato pUrI : naM. gRhanta35 mULadhAtu dRhanta 1 vastum 2 natvA 3 patitum 4 rakSitvA 5 vaditum (5) chUTatI vigato pUrI : |naM. | gujarAtI artha prazaMsA karIne pUjA karavA mATe jApa karIne jItavAne thaIne 1 ra 3 4 5 2 3 2. 3. vas hetvartha gRhanta tum rahevAne 1 - pratyaya | artha gaNa (6) samAMthI yogya 35 zUMTI ghAlI gyA pUro : (khAlI jagyAmAM pUrelA rUpathI bhinna je kRdanta che te lakhavuM) El.d. 1. tRp - tarpitum (trapitum, tRptum, tarpitum), tRptvA (dahitvA, dagdhvA, daDhvA), dah - 4. dA dRz - (draSTum, dRzitum, darzitum), (dAtvA, dattvA, dItvA), (diztum, diSTum, deSTum), 5. diz - hai sarala saMskRtam - 14.43 170 44.44.4.44 pATha- 22.2.2 ********** B anuroddhum ApraSTum Tum upaveSTum je kRdanta che te sivAyanuM kRdanta uSitvA kRdanta mULadhAtu kyuM pratyaya gaNa je kRdanta che te gRhanta ? sivAyanuM kRdanta rUpa
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha kRdanta (Part - II) vizeSaNakRdanta je kRdantanA rUpane vibhakti lAge, vizeSyanA AdhAre vibhakti, vacana, liMga badalAya te vizeSaNa kRdanta. - - 23 dA.ta. nI = JIta (aMga) - nItaH, nItau, nItA: - nItam, nIte, nItAni - nItA, nIte, nItA:, -> [1] karmaNibhUtakRdanta :- (karmanuM vizeSaNa) bina pramANe vana pramANe zALA pramANe saMskRta pratyaya :- 'ta' (avikAraka) gujarAtI pratyaya H- 'lo' niyamo : 1) saMbaMdhakabhUtakRdantanI jema saMprasAraNa thAya. dA.ta. vas - SitaH = rahelo 2) karmanuM vizeSaNa thAya. tethI karmanA liMga, vacana, vibhakti lAge. (1) ninena dharma: AvaritaH / (2) mayA pratimAM Avaritam / (3) tena samatA AvaritA / ahIM joyuM ke karmaNi prayoganI jema kartA tRtIyA vibhaktimAM ane karma prathamA vibhaktimAM Ave. 3) bhAve prayogamAM (eTale ke dhAtu akarmaka hoya athavA karmanI vivakSA na hoya tyAre) karmaNi bhUtakRdanta napuMsakaliMga ekavacanamAM Ave. dA.ta. pustAni patitAni = pustao: patitam / vAla: suptaH - vAlena suptam / = pramadA sthitA = pramadayA sthitam / 4) 'gati' arthavALA dhAtu, pit, mut ane akarmaka dhAtuonuM karmaNibhUtakRdanta vaparAya tyAre kartariprayoganI jema kartAne prathamA ane karmane dvitIyA vibhakti paNa lAgI zake. dA.ta. (1) jI.jI sarala saMskRtam-1 24101 'gati' arthamAM - rAmeNa grAmo gataH / rAmo grAmaM gataH / bAla: gRha praviSTam / vAlA: gRhaM praviSTA: / 224524 pATha-23 24
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) di dhAtunA arthamAM - mayA udakaM pItam / ahaM udakaM pItaH / (3) muLa dhAtunA arthamAM - bAlena odanaM bhuktam / bAlaH odanaM bhuktaH / (4) akarmaka dhAtu Ave tyAre - vyAdhraNa mRtam I vyAdhraH mRta: | vArnizai: Dita|| vAhanaccha: DitA: | 5) 10mA gaNamAM guNa-vRddhi karI, teno rU umerI pachI "ta' lagADavo. dA.ta. pus - vor - vori - vAritaH | [2] kartaribhUtakRdanta :- (kartAnuM vizeSaNa) saMskRta pratyaya- tavat (avikAraka) gujarAtI pratyayaH"lo. 1) karmaNibhUtakRdanta + vat pratyaya = kartaribhUtakRdanta nIta+vat = nitavat 2 ahIM dhAtunuM saMprasAraNa tathA 10mA gaNAdinA niyamo karmaNinI jema samajavAnA. dA.ta. 3Satavata, varitavat A kRdanta kartari hovAthI kartAnuM vizeSaNa bane, tethI kartAnA liMga, vacana, vibhakti lAge. dA.ta. nina dharmamudrivAn | jina dharmamuSTivartI | ninAda dharmamupaviSTavanta: | artha :- bhagavAne dharmano upadeza Apelo. mAvat pu pramANe puliMgamAM rUpo cAle. phalaM pakvavat, phale pakvavatI, phalAni pakvavanti artha - pAkeluM phaLa. dhanavat napu. pramANe rUpo cAle. senA yuddhAya gatavatI, sene yuddhAya gatavatyau, senAH yuddhAya gatavatyaH / artha:- lazkara yuddha mATe gayeluM. rUM lAgI navI pramANe rU5 cAle. dRSyata :- (1) rAmeLa rAvaLa hataH ? tAlita: 9 karmaNibhUtakRdanta (2) rAma: rAvaLa havA / tADitavAna 9 kartaribhUtakRdanta artha - (1) rAma dvArA rAvaNa marAyo. (2) rAme rAvaNane mAryo. (1) vArtha ziSyA nata: - karmaNi bhUtakRdanta artha - ziSya dvArA AcArya vanyAyA. (2) ziSyaH navAn ! - kartaribhUtakRdanta artha - ziSya AcAryane vandana karelA. jaja sarala saMta-1 Aja10) pATha-23 jaja
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ dA.ta. vartamAna karmaNi kRdanta :saMskRta pratyayaH- "mA" gujarAtI pratyaya :- "Ato" dhAtunuM je karmaNi rUpa hoya temAM tRtIyA puruSa ekavacananA rUpamAMthI te kADhI "mana lagADI devuM. nIyate - naya + na = niyamana artha - laI javAto. A kRdanta karmaNi hovAthI karmanuM vizeSaNa bane, tethI karmanA liMga, vacana, vibhakti lAge tathA kartA tRtIyA vibhaktimAM Ave. (1) vInnena nIyamAna dhaTe pazyati | bALaka dvArA laI javAtA ghaDAne te juve che. (2) vinena yAtrAnAnAM nAnAM marataH rAnaM roti | garIba dvArA maMgAtA dhananuM bharata dAna kare che. (3) sI vecanAnuM thAna draSTavA | teNIe calAvAtA rathone joyA. 2 kRdanta jo pulliMga hoya to vina' pramANe rUpa cAle. dA.ta. nIyamAna: 2 kRdanta jo strIliMga hoya to "zInA pramANe rUpa cAle. dA.ta. nIyamanA 2 kRdanta jo napuMsakaliMga hoya to "vane pramANe rUpa cAle. dA.ta. niyamAna[4] vartamAna kartari kudatta :saMskRta pratyaya :- " (paramai. dhAtune), "mAna' (Atmane. dhAtune) "Ana' - (bIjI bukanA AtmAne. dhAtuo mATe) gujarAtI pratyaya :-to | tI | tuM / tA kartari prayoga vartamAnakALa tRtIyapuruSa bahuvacananA rUpamAMthI prati ke anne kADhI bata, mAna ke "bAne pratyaya lagADavA. paramaipadI dhAtu hoya to 'mati kADhI at lagADavo. AtmAnapadI dhAtu hoya to mane kADhI "pAna lagADavo. dA.ta. (1) natti karyuM at =nayat - nayan (puliMgamAM gacchanuM pramANe rUpa cAle.) > nayana, nayanta, nayanta: (TcchanuM pramANe) > naya, nayantI, natti (Rt napuMsakaliMga pramANe) > nayantI, yasyau, tya: (navI pramANe) (ra) vandanta = vandra + na = vandramAna: nina pramANe rUpa cAle. ahIM, van + jha - gaNanI nizAnI tathA ane pratyaya che. Aje sarala saMskRtabha-1 103)cha chachachachachacha pATha-23 1} } $ $ $
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe, ane nIkaLI javA chatA "vandra AvuM na thAya paNa " Akho ja rahe. jyAre at pratyaya lAge tyAre pUrvokta "svarAdi pratyaya hoya to Ano lopa thAya." A niyamathI 1 no lopa thaI jAya mATe "nayA na thAya. ) vandramAna:, vandramAna, vandramAnA (nina pramANe) ) vandramAna, vandramAne, vandramAnAni (vana pramANe) > vandramanA, vandramAne, vandanAH ("zAnA pramANe) yurvate - :, karato ) :, vaLI, gA: (nina' pramANe) > kRNa, vaLe, vaLAni (vana pramANe) > T, 9 , pvA : ("zA nA pramANe) ahIM, rUpa banAvavA mATe niyamo :napuMsakaliMgamAM cha, chattI, chatta A pramANe 1/ra vibhaktinA ekavacana, dvivacana, bahuvacananA rUpo karavA. bAkInAM puliMga chat pramANe. 6ThThA gaNanA dhAtuonA rUpamAM > vita, vitI /visatI, vinti > "mRgata, mRgantI / pragati, vRtti A rIte dvivacanamAM pheraphAra jANavo. bAkI badhuM sarakhuM. strIliMgamAM :napuMsakaliMga dvivacana (1/2 vibhaktimAM) laI rUpa nahI pramANe karavA > dA.ta. chattI, chinya, chindaH | nayansa, niyatya, nayanya: vAkyo A rIte bane ke :(1) ahaM dharmaM upadizantaM AcAryaM pazyAmi / kRdantanuM karma va.ka. kRdantanA kartA. - artha:- dharmano upadeza ApatA AcAryane huM jou chuM. pariNA~ A pramANe vartamAnakRdanta "gA vIrtha A pramANe kRdantanA kartAne anusaryu. saMkSepamAM A koTho dae kRdanta mATe rIphara karazo. che sarala saMskRtabha-1 (10) pATha-23
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ tvA | kRdantanA nAma | saMbaMdhaka bhUtakRdanta hetvartha datta | karmaNibhUtakRdanta, kartaribhUtakRdanta vartamAna kartari vartamAna karmaNi kRdanta | kRdanta saMskRta pratyayaH tum tavat | at, mAna, bAna, mAna gujarAtI pratyayana Ine lolI/lelA | lo/lIluM/lA | to/tI/nuM/tA vizeSa pheraphAra:- avikAraka vikAraka avikAraka avikAraka ante, anti vAne Ato saMprasAraNa se ? saMprasAraNa saMprasAraNa kADhI kADhI ja sarala saMskRta-1 chachachachapa)cha4jI pATha-234 siTra mAM rU/tya, | semAM huM semAM DuM rU5 banAvavuM | rUpa banAvavuM 1. nItavat 1. nayana 1. nIyamAnaH dAMto :- 1. nItva | 1. netan 1. nIta ' ane laIne laI javAne laI javAyela gujarAtI artha - 2. vayitva |2. voyituma, 2. varita | laI gayela laI jato || laI javAto 2. varitavat | 2. vorayana | 2. guryamALa: corela corato | corI karAto corIne coravAne corAyela
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ gas naMbara thai | nam vad vas tyaj dah ET ARE saMskRtam-1.3.3.3 90.3.3.3.3.3.3.3.418-23.83 |-rrr , w, v u p pac zaMs kSi (kSaya) gam(gaccha) dRz(pazy) dA (yaccha) pA (pib) >> 21 nopanIya hantonI yAhI < 56 | karmaNibhUtakRdanta | kartaribhUtakRdanta | vartamAna kartari | vartamAna karmaNi hanta kRdanta parasmapada nata natavat namat namyamAna paramaipada udita uditavat vadat udyamAna paramaipada uSita uSitavat vasat uSyamANa paramaipada tyakta tyaktavat tyajat tyajyamAna parasmapada dagdha dagdhavat dahat dahyamAna paramaipada pakva pakvavat pacat pacyamAna paramaipada zasta zastavat zasat zasyamAna parasmapada kSita, kSINa kSitavat, kSINavat kSayat kSIyamANa paramaipada gata gatavat gacchat gamyamAna parasmapada dRSTa dRSTavat pazyat dRzyamAna parasmapada dattavat yacchat dIyamAna paramaipada pIta pItavat pibat pIyamAna paramaipada kruddhavat krudhyat krudhyamAna paramaipada puSTavat puSyat puSyamANa paramaipada nRttavat nRtyat nRtyamAna . datta 2 kudh puS nRt 2
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai| sarasa saMskRtam - 14.33177.4.4.4.4.4.4. pATha- 23 hai hai naMbarlR dhAtu 16 naz 17 18 19 20 21 22 23 24 11212122 25 26 27 28 29 30 O muh sRj spRz diz kRS lubh kSubh sidh zram zam budh dhAv vap gaza 4 4 4 ha { 4 4 4 4 4 1 1 pada karmaNibhUtakRdanta paramaipada paramaipada paramaipada paramaipada paramaipada paramaipada paramaipada paramaipada paramaipada paramaipada parasmaipada paramaipada paramaipada paramaipada paramaipada naSTa tuSTa mUDha, mugdha sRSTa spRSTa diSTa kRSTa lubdha kSubdha siddha zrAnta zAnta buddha / bodhita dhAvita upta kartaribhUtakRdanta naSTavat tuSTavat mUDhavat, mugdhavat sRSTavat spRSTavat diSTavat kRSTavat lubdhavat kSubdhavat siddhavat zrAntavat zAntavat buddhavat / bodhitavat dhAvitavat uptavat vartamAna kartari | vartamAna karmaNi hanta {nta nazyat nazyamAna tuSyat tuSyamANa muhyat muhyamAna sRjat sRjyamAna spRzat spRzyamAna dizat dizyamAna kRSat lubhyat kSubhyat sidhyat zrAmyat zAmyat bodhat dhAvat vapat kRSyamANa lubhyamAna kSubhyamAna sidhyamAna zramyamANa zamyamAna budhyamAna dhAvyamAna upyamAna
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ naMbara dhAtu | 56 kSama sica siJcat praccha zuca 3. sara saMskRtam-1 8.8.8909.3.3.3.3.3.3.8 418-23.3.3 m- 022-220PP mmm ra 2 | parasmapada paramaipada paramaipada paramaipada paramaipada parasmapada paramaipada paramaipada - paracyapada paramaipada paramaipada paramaipada paramaipada paramaipada paramaipada paramaipada paramaipada | karmavibhUtakRdanta | kartaribhUtakRdanta | vartamAna kartarivartamAna karma hanta kRdanta dUDha, dugdha dUDhavat, dugdhavat druhyat druhyamANa kSAnta kSAntavat kSAmyat kSamyamANa snigdha snigdhavat snihyat snihyamAna iSTa iSTavat icchat iSyamANa sikta siktavat sicyamAna pRSTa pRSTavat pRcchat pRcchayamAna zucita/zocita | zucitavat/zocitavat zocat zucyamAna tIrNa tIrNavat tarat tIryamANa hRta hRtavat harat hriyamANa yukss zuSkavat zuSyat zuSyamANa ruSTa/ruSita ruSTavat/ruSitavat ruSyat ruSyamANa UDha UDhavat vahat uhyamAna iS/iSita iSTavat/iSitavat iSyat iSyamANa duSTa duSTavat duSyat duSyamANa bhrAnta bhrAntavat bhramat bhramyamANa vRSTa vRSTavat varSat vRSyamANa mRSTa mRSTavat mRzat mRzyamAna
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 sarasa saMskRtam - 1 3.3.3 1784.4.4.4.4.2.8415-23.2.2 |naMbara dhAtu 48 zliS A+hve 48 luT 50 51 viz para labh 53 54 55 pada 57 158 59 u 61 dara jan (jA) yudh vid dR sah kSam zubh vRdh man uc gaNa 4 1 4 1 4 4 6 10 & 1 1 1 1 4 1 pada parauMpada paramaipada paramaipada paramaipada Atmanepada "" " "" ubhayapada Atmanepada " " " " " karmaNibhUtakRdanta zliSTa AhUta luTita / loTi viSTa labdha jAta yuddha vitta / vinna dIrNa / dArita soDha kSAnta zubhita/zobhita vRddha mata ucita / rocita kartaribhUtakRdanta zliSTavat AhUtavat luTitavat loTitavat viSTavat labdhavat jAtavat yuddhavat vinnavat / vittavat dAritavat / dIrNavat soDhavat kSAntavat zubhitavat / zobhitavat vRddhavat matavat rucitavat rocitavat vartamAna kartari | vartamAna karmaNi Ihanta zliSyat Ahvayat luTyat vizat labhamAna jAyamAna yudhyamAna vindamAna dArayat sahamAna kSamamANa zobhamAna vardhamAna manyamAna rocamAna In zliSyamAna AhUyamAna luTyamAna vizyamAna labhyamAna janyamAna yudhyamAna vidyamAna dIryamANa sahyamAna kSamyamANa zubhyamAna vRdhyamAna manyamAna ucyamAna
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. sarasa saMskRtam - 14.4.31803.1.4.4.4.43 pA4-23.3.3 naMbara dhAtu 63 64 5 yuj 66 67 68 69 06 71 72 anu+rudh 4 Atmanepada anu+iS 4 paramaipada gaNa 4 1 bhaj ut+pad 4 nis+pad 4 1 pra+sad (sId) dyut A+ +kRS A+rabh pada 1 Atmanepada "" 39 "" paramaipada Atmanepada 6 paramaipada 1 Atmanepada karmaNibhUtakRdanta anuruddha anviSTa/ anviSita yukta bhakta utpanna niSpanna prasanna dyotata / tita AkRSTa Arabdha kartaribhUtakRdanta anuruddhavat anviSTavat anviSitavat yuktavat bhaktavat utpannavat niSpannavat prasannavat dyotitavat dyutitavat AkRSTavat Arabdhavat noMdha : pATha 1 thI 22 sudhInA dhAtuomAM noMdhapAtra dhAtuonA rUpa kramasa2 Apela che. vartamAna kartari kRdanta anurudhyamAna anviSyat yujyamAna bhajamAna utpadyamAna niSpadyamAna prasIdat dyotamAna AkRSat ArabhamANa vartamAna karmaNi hanta anurudhyamAna anviSyamANa yujyamAna bhajyamAna utpadyamAna niSpadyamAna prasadyamAna dyutyamAna AkRSyamANa ArabhyamANa
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ - dhAtuo - > gaNa - 1 - Atmane pada :- - gaNa - 1 - parasmarpada :A + ma = AraMbha karavo. traM vina = uga pAmavo, vairAgya [To begin] pAmavo. [To be disgusted] (aa zabdo ja tatsama zabdo che |- rU kArAtta strIliMga - - e kArAnta pulliMga :- ziti = paddhati, rIta [Tradition] sata = saMketa, nizAnI [Sign] kArAnta strIliMga - na ga kArAnta napuMsakaliMga :- |ii, nagarI To . na = AhAra, anna [Food] > 8 kArAnta puliMga :maya = bhaya, Dara [Fear] vIna = bI, bIja [Seed]. (tte pramANe). ne ? kArAnta strIliMga : TTi = Sa karanAra, duzmana [Enemy] nArI = nagarI, nagara [City] # vizeSanAma ja - rU kArAnta strIliMga :- - a kArAnta puliMga :zAnti = zAMti, svasthatA [Peace]. vIrna = muninuM nAma vizeSaNa : gija = bhagavAna mahAvIranA samayanA sahita = sAthe, yukta [With] eka rAjA ra nUtana zabdo che brunda% = eka evA mahAmuni jenI - A kArAnta puliMga :- jIvatA cAmaDI utAravAmAM AvI chatAM para = nagarajano [Citizen]. samatA rAkhI. = aDada [Black gram] | kArAnta strIliMga :sUpa = stUpa, nAnI devakulikA vaizAstrI = eka nagarInuM nAma [Temple]]> kriyAvizeSaNa :kArAnta napuMsakaliMga : to = thoDuM [Little] bApa = dukAna [Shop] vyaMjanAM nAmo :- A kArAnta strIliMga :fmalI = gocarI, sAdhu bhagavaMtanI AhArIne rAzi pramANe rU5 cAleHgrahaNanI kriyA pakSan = pakSI [Bird] jika sarala saMskRtabha-1 181) 24. pATha-23
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAva [1] saMskRtanuM gujarAtI karo :1. zatughamAnA: kSiLa: zrAvaoLa rakSitAH | 2. mAtrA pakvamannaM jemitumAnItamasmAbhirkhAditamasmAbhirgRhAbahirApaNe naiva khAdyate / 3. jJAtiSu svajaneSu ca snihyannAtmA bahuzo bhrAntasteSAmAtmanAM hitAya bhagavatA mahAvIreNa jaino dharma upadiSTaH / kayAcidapi rItyA vaizAlI nagarI jetuM kulavAlakena muninA saha kuNikena vimRSTam / tAM nagarIM gatvA kulavAlako'vagatavAn yaduta munisuvratasya bhagavatasstUpasyorjeya purI na nazyati / 4. 5. 6. sa senayA sahitaM kuNikamAhUya saGketaM prAyacchat / 7. duSTena kulavAlakena paurAn 'stUpAnnagarasya bhayaM vartate' iti kathayitvA taissaha stUpo dhvastumArabdhaH / saGketamanusRtya kuNikasya senA stokaM nivRttA / 8. 9. pazcAt 'yathA yathA stUpo dhvasyate tathA tathA dveSTAro nivartante' iti vArtA vaizAlyAmadhamena kulavAlakena kathitA / [2] gujarAtInuM saMskRta karo H candanabALAe prabhune bhikSAmAM aDada ApyA. ApattimAM svajano rakSA nathI karatA paNa AcarAyelo dharma rakSA kare che. kheDUtoe vAvelA bIjo Aje UgelA che. prabhunA badhAM karmo nAza pAmyA pachI prabhue mokSane meLavyo. mota dvArA laI javAtA mANasane joIne paNa tame saMsArane choDyo nahIM ? karma dvArA pIDAtA evA A lokone joI koNa saMsA2thI udvega na pAme ? karma dvArA pIDAyelA tame aneka du:kho sahana karyA. have dharma mATe du:kho sahana nathI karatA ? - i 3. 4. 5. 6. 7. saMsAramAM bhaTakato jIva dharma sivAya kyAMya zAMti pAmyo nathI. AvatA evA motane joIne paNa baMdhakamuni khaLabhaLyA nahIM, namaskAra ho temane ! ahIM 'kheDUtoe vAvelA' - A prayoga dekhItI rIte kartari prayoga lAge. mATe kartaribhUtakRdantano prayoga dekhItI rIte thAya. paNa vAstavamAM vAvela kriyAnA kartA - kheDUtane vAvela kriyApada na anusaratA karma evA bIjane anusare che. mATe karmane anusaratuM hovAthI karmaNi bhUtakRdanta vAparavuM. jIjI sarala saMskRtam-1 24.49182 jI.jIELETE pATha-23 4.4 8. 9. 1.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] phUTatA vigato pUrI :- (bhenA me pAtuole pAra na pA52.) naM. gujarAtI artha saMskRta karyuM pratyaya mULa Apela kRdanta sivAyanA kRdanta? dhAtu anya traNa kudatta pRhA karelAne mATe 2 bheTatAne kAraNe 3 be pakhALAI rahelAomAM 4 |apAyelAonuM pa choDelAne [choDI denArane | [4] phUTatI vigato 5 :na. hanta 35 mULa karyuM pratyaya artha Apela kRdanta sivAyanA dhAtu kRdanta ? anya traNa kudatta 1 khAditena 2 militavataH 3 | likhate 4 madyamAnAt 5 kathitAbhyAm [5] tii :- ( deg4 paatun|| 4 hanta // 2 / ho..) naM. A nata . pItavat . dahat tyajyamAna udita nRtavat kSayat pacyamAna uSita diSTavat . dRzyamAna tyakta mugdhavat pIyamAna | dagdha . snigdhavat yacchat puSyamANa pakva sRSTavat nRtyamAna zaMsita puSTavat krudhyat nazyamAna kSita lubdhavat vijamAna muhyamAna AhUtavat vadat dizyamAna 10 dRSTa naSTavat . druhyat / sRjyamAna 83 sa saMskRtam-1 238 183.3.3.3.3.3.3.3 416-23.38 B D zaMsat gacchat Gm F2 namat gata
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ dizat ___ B C D natavat - vindamAna . lubhyamAna vittavat . vahat udyamAna UDhavat . vapat . AhUyamAna dagdhavat sniAt . vijyamAna dugdhavat vasat vidyamAna dRSTavat Ahvayat uhyamAna uptavat upyamAna kSiptavat pacat uSyamANa tyaktavat sRjat krudhyamAna viktavat lubhyat namyamAna pakvavat muhyat snihyamAna 22 | dUDha . uSitavat . tyajat druhyamANa 23 snigdha . gatavat . nazyat . dIyamAna 24 AhUta . dattavat - nRtyat . gamyamAna 25 | UDha . kruddhavat . puSyat . kSIyamANa |26| vigna - zasitavat - pibat . zasyamAna 27 | vinna . uditavat - pazyat dahyamAna [6] asabhA Ape visepanA mAghAre pAdAkyA pUrI :- (cull traNa kRdanto dvArA pachInI khAlI jagyA pUro) 1. A + rabh - ......... (Arabhta, Arabdha, Arambhita)..., ..., .... 2. A + kRS - ....(AkRSitavat, AkRSTavat, AkRSyavat), ...., ..., ... 3. dyut - ......... (dyutamAna, dyotyamAna, dyotamAna) ....., ..., .... 4. pra+sId - ......... (prasIdyamAna, prasadyamAna, prasIdimAna) ....., ...., .... 5. nis+pad ....... (niSpadita, niSpanna, niSpatta) ...., ...., .... 6. ut+pad .......... (utpannavat, utpaditavat, utpattavat) ....., ...., 7. bhaj - ......... (bhAjyamAna, bhaktamAna, bhajamAna) ...., ...., .... 8. yuj - ........ (yojyamAna, yujyamAna, yuktamAna) ....., ...., ..... 9. anu+iS - ....... (anviSita, anviSiSTa, anviSta) ....., ...., .... 3. sala saMskRtam-1.3.3.3 98.3.3.3.3.3.3.3 416-23.3.3
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ > vidhyartha kRdanta : H 2. 3. 2. V 1. 2. kRdanta - [Part-III] vidhyartha ane bhAve kRdanta seTsamAM rU lAge dasamA gaNamAM guNa/vRddhipUrvaka atha lAgI haiM lAge. mukh + dhoyitavyam / - 1. guNa thAya. dA.ta. - raLIyam / dasamA gaNamAM yathAyogya guNa / vRddhi thAya. dA.ta. ya pur - ghoSaLIyam / A no chu thAya. RR nI vRddhi thAya III aMtya ke upAMtya rU / OM no guNa thAya. dA.ta. nI - neyam / vjha - vyam / IVo no av thAya. dA.ta. bhU - mo - madhyam / mun + mokhyam / aMtya 6 no , g no // thAya. upAMtya Ja nI vRddhi thAya. pac pAkyam / dA.ta. vidhyartha kRdanta karmanuM vizeSaNa bane. kartAne tRtIyA ke SaSThI lAge. dA.ta. mayA phavuM rtavyam / mama va rtavyam (mAre A karavA yogya che.) vidhyarthakRdanta bhAve ane karmaNi prayogamAM Ave. dA.ta. mA sthAtavyam / * t ane apratyaya ka kriyA ka2nA2 arthamAM dhAtu pachI tR athavA aru pratyaya lAge che. dA.ta. netR / nAya = laI janA2 tR pratyaya pUrve guNa ane a pratyaya pUrve guNa / vRddhi thAya. jIjI sarala saMskRtam-1 2.44 185)EEEEE pATha-24 ja - pATha 'A karavuM joIe' A pramANe vidhiarthamAM vidhyartha kRdanta vaparAya che. dA.ta. rakSA karavA yogya = rakSitavyam vidhyartha kRdantanA traNa pratyayo che. = tavya, anIya, ya tavya 1. dA.ta. anIya - J ra4 I aMtya koI paNa svarano ane upAMtya hrasvasvarano guNa thAya. dA.ta. - rtavyam / dA.ta. ras - rakSitavyam / dA.ta. vA - veyam / dA.ta. - Aryam| -
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ * nI - netR / nAyaka / rakSa - rakSit / rakSaka / vRdh - vardhita / vardhaka / ---- gam - gantR / gamaka / .. kR - kartR / kAraka / / han - hantR / ghAtaka / * tR / aka pratyaya lAge tyAre te paatun| bhane SaSThI dAge. El.d. rAmaH janAn nayati = rAmaH janAnA netA / (neta) sAdhuH rAgaM hanti = sAdhuH rAgasya hantA / (hanta) strIliMgamA tR + I dAge... nI + tu + I = netrI / bhane... aka na pahale ikA lAga. Eu.ta. nI + ikA = nAyikA / * tR pratyaya pUrva seTamA isAro cha... rakSit / pAtuna artha- sUyantAhanta .ta. gam (4) gamana (4) | pratyaya / ana / a / ti / pheraphAra | vikAraka vi127 avikAraka napuMsaliMgA / pulliMga strIliMga gamanam / gamaH / gatiH / poSaNam / / poSaH / puSTiH / Becis pAtuma apUrva ca - j no k - gthAyache. mane upatya anI vRddhi thAya che. .ta. pac - pAkaH / tvA, ti bhane ta pratyaya dAge tyAre yam, ram, nam, gam, han, man, kSaNa, kSiNa, RNa bhane van pAtuma anunAsino do5 thAya che. | pratyayAtvA saMbaM5 bhUtanta ti mAvantA ta bhalibhUtanta dhAtu liMgA gataH matvA mataH gam gatvA gatiH man matiH NOTE : maavntn| 32403 sthAne uni sane 203 sthAne bhane 5 / SaSThI vimati..EL.d. rAmasya gamanam - ni SaSThI nagarasya rakSaNam + bhane SaSThI - nta samApta EX ARE Restam-1 3 GEEDSSSSSSS 15-24.38
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ h IkSa IkSya qn k h qn 6 ghuS car qn qn tuS w qn mitro ! A kRdanto atyaMta upayogI che. vadhAre ne vadhAre tene rUDha karazo. keTalAMka noMdhanIya vidhyartha kRdantonI yAdI ja dhAtu |gaNa tavya anIya | iS (iccha) | | eSTavya eSaNIya / eSya eSitavya IkSitavya IkSaNIya kus kositavya kosanIya kosya kSeptavya kSepaNIya kSepya gam gantavya gamanIya gamya ghoSayitavya ghoSaNIya ghoSya caritavya caraNIya carya DI (Day) Dayitavya DayanIya Deya toSTavya toSaNIya toSya dah dagdhavya dahanIya dAhya diz dezanIya dezya dRz (pazy)| 1 draSTavya darzanIya dRzya da (dAr) daritavya / dAraNIya dArya . darItavya druha 4 drohitavya, drogdhavya drohaNIya drohya naz nazitavya, naMSTavya nazanIya nAzya pA (pib) pAtavya pAnIya puS poSTavya poSaNIya poSya praSTavya pracchanIya pracchya bhajanIya bhAjya, bhAgya mohitavya, mohanIya moDhavya, mogdhavya 21 | vimRz _ vimaTavya, | vimarSaNIya | vimRzya vimraSTavya SE sarala saMskRtam-1 888 8888888 16-2444 deSTavya h qn peya pracch bhaj bhaktavya muha mohya |
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ na 22 23 uh 24 labh 25 vah 26 vid 27 viz 28 zaMs 29 dhAtu A+rabh zuS |30 saha |31 sRj 32 snih 33 spRz naM dhAtu 1 vah ra u uha 4 kamp 5 vap 6 dyut gaNa 1 1 1 1 6 6 1 4 1 6 4 H 6 tavya Arabdhavya roDhavya tR voda labdhavya voDhavya vettavya/veditavya veSTavya zaMsitavya zoSTavya sahitavya / soDhavya sraSTavya snehitavya / sneDhavya, snegdhavya spraSTavya / spaSTavya > keTalAMka noMdhanIya bhAvakRdanta ane tR tathA aka pratyayavAjA 3po ga - 1 vAhaka pra+kAz prakAzitR prakAzaka rodR rohaka kampitR kampaka vaptR vApaka dyotitR dyotaka aka anIya ArabhaNIya rohaNIya labhanIya vahanIya vedanIya vezanIya zaMsanIya zoSaNIya sahanIya sarjanIya snehanIya sparzanIya a vaha / vAha prakAza roha kampa vapa / vApa dyota roca zraya/ zrAya ya Arabhya rohya labhya vAhya/vahya vedya vezya zaMsya/ zasya zoSya sahya sRjya / sa snihya spRzya vapana upti dyotana dyutii ti rocita rocaka rociti 7 ruc 8 zri zrAyita zrAyaka zrati 8. sarasa saMskRtam - 1 34.41884.ZZZZZ.? pATha -24.4.4 ana ti vahana UDha prakAzana prakAziti rohaNa rUr3hi kampana kampiti rocana zrayaNa
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ aka na |pAtu / t / aka | a / ana ana | ti | & |bhaj bhaktR | bhAjaka bhaja/bhAja | bhajana | bhakti | |10|IkSa IkSitR / IkSaka / IkSa / IkSaNa | IkSiti 11 garcha garjita garjaka / grj| garjana | garjiti 12 | zikSa zikSita | zikSaka | zikSa | zikSaNa | zikSiti 13 A+he | AhvAtR | AhAyaka Ahvaya AhvAna | AhvAti AhvAya |14|vAJcha vAJchitR | vAJchaka | vAJcha | vAJchana |vAJchiti 15 |zlAgh zlAghitR | zlAghaka zlAgha / zlAghana |zlAghiti 16 | kSi (kSay)| kSetR / kSAyaka kSaya/kSAya kSayana | kSiti 17 laGgha laGghita | laGghaka | laGgha laGghana laGghiti 18 pra+sad / prasatta prasAdaka / prasada / prasadana / (sId) prasAda 18 has hasita | hAsaka hasa/hAsa hasana | hasiti 20 arja arjitR / arjaka | arja | arjana | arjiti | |21 arha | arhita | arhaka / arha / arhaNa | arhiti kaSTuM / karSaka karSa karSaNa / kRSTi kraSTa 23 gam | gantR | gamaka | gama | gamana | gati / 24 | bhram | bhramita | bhrAmaka bhrama/bhrAma | bhramaNa | bhrAnti | 25 zas / zasita | zaMsaka | zaMsa | zaMsana | zasti zaGkita zaGkaka zaGkana zaGkiti 27 spardha spardhita | spardhaka | spardha spardhana | spardhiti | 28|jalpa jalpita | jalpaka | jalpa | jalpana | jalpiti | |28 | sev sevita | sevaka / - seva sevana | seviti 30/vRS varSita | varSaka varSa varSaNa | vRSTi 33 saha saMskRtam-188.8 184SSSSS.3416-24.44
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ naM dhAtu tR 31 yAc yAcitR yAcaka 32 bhrAj bhrAjitR bhrAjaka 33 A+rabh Arabdha ArAbhaka / Arambhaka naM dhAtu 1 kup 2 krudh 3 puS 4 nRt 5 naz 6 tuS 7 muha 8 lubh tR kopitR kroddha poSTa nartitR nazitR / naSTa toSTa aka 8 kSubh 10 mad |11 zram 12 zam 13 jan ( jA ) janitR gaNa aka kopaka krodhaka poSaka nartaka nAzaka toSaka mohaka mohita mogdha/moda lobhitR / lobhaka lobdha kSobhitR kSobhaka maditR mAdaka zramitR zrAmaka zamita zAmaka janaka / jAnaka - a yAca bhrAja Arabha / ArAbha / Arambha 4 a kopa krodha poSa narta naza / nAza toSa moha lobha kSobha mada / mAda zrama / zrAma zama / zAma jana/jAna ana ti yAcana yAciti bhrAjana bhrAjiti ArabhaNa Arabdhi ana ti kopana kupita krodhana kruddhi poSaNa nartana nazana toSaNa mohana puSTi nRtti naSTi tuSTi mUDha/ mugdhi lobhana lubdha kSobhaNa kSubdha madana matti zramaNa zrAnti zamana zAnti janana ja hai sarala saMskRtam - 13.3.3160 4.3.3.3.3.3.3 pATha-24.XX
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ na dhAtu 14 yudh 15 sidh 16 duh 17 zuS 18 tRp 18 man 20 kSam 21 ruS 22 vid 23 yuj 24 as 25 iS 26 s 27 ut+pad 28 zliS 28 snih tR yoddha seddha drohita drodR/ drogdhR zoSTa tarpitR, traptR tartR mantR aka yodhaka sedhaka drohaka zoSaka tarpaka mAnaka kSantR, kSamitR kSAmaka roSaka vedaka yojaka eSTa trasitR utpattR roSTR veditR yoktR asitR Asaka eSita/ eSaka trAsaka utpAdaka zleSTa zleSaka snehita / snehaka snedR/snegdhR a yodha sedha droha zoSa mana/mAna kSama /kSAma roSa veda yoja asa/Asa eSa trasa/trAsa utpada / utpAda zleSa sneha ti yuddhi dhana siddhi drohiti ana yodhana drohaNa zoSaNa zuSTi tarpaNa tRpti mati kSAnti ruSTi vitti yukti asana asti eSaNa iSTi manana kSamaNa roSaNa vedana yojana trasana trasti utpadana / utpatti utpAdana zleSaNa zliSTi snehana snIDhi 30 duS doSTa doSaka doSa doSaNa dRSTi OM lup lopitR lopaka lopa lopana lupti 32 luT loTitR loTaka loTa loTana luTiti 33 anu+rudh anuroddha anurodhaka anurodha anurodhana anuruddhi hai hai sarala saMskRtam - 13.33181.4.4.4.4.4.3.3 pATha- 24.3.3
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNa -6 ane 10 na pAtu tR / aka a | ana / ti / 1 mil melitR | melaka | mela / melana militi 2. likh / lekhita | lekhaka | lekha | lekhana | likhiti 3 sRj sraSTa | sarjaka | sarja sarjana sRSTi |4 |spRz spraSTra/spaSTuM sparzaka | sparza | sparzana | spRSTi | 5 diz / deSTra / dezaka | deza / dezana | diSTi | | muc (muJca)| moktR / mocaka |moca/mokSa mocana mukti 7 pracch / praSTra | pracchaka | praccha pracchana pRSTi 8 sica sektR | secaka | seca secana | sikti uJchitR | uJchaka uJcha uJchana | uJchiti 10| kRS kaSTaMkraSTra | karSaka | karSa karSaNa | kRSTi |11 | tud / todita | todaka | toda | todana | tuditi | martR | mAraka | mara/mAra | maraNa __ mRti 13 | cint cintayita | cintaka | cinta | cintana | cintanA daNDayitR | daNDaka | daNDa / daNDana daNDanA 15 pIr3a pIDayita | pIDaka | pIDa | pIDana | pIDanA pUjayitR | pUjaka pUjana pUjanA varNayitR | varNaka varNa varNana varNanA 18 | sAntv sAntvayita sAntvaka | sAntva | sAntvana| sAntvanA 18 | ghuSa | ghoSayitR | ghoSaka | ghoSa | ghoSaNa | ghoSaNA |20|cur | corayitR | coraka | cora | coraNa | coraNA |21 tul | tolayita | tolaka | tola | tolana | tolanA |22 | bhUSa | bhUSayita | bhUSaka | bhUSa | bhUSaNa | bhUSaNA 23 | taD (tAD)| tADayita | tADaka tADa tADana tADanA 24 | bhakS bhakSayita | bhakSaka bhakSa | bhakSaNa bhakSaNA ES ARE saMskRtam-1.3.8.8(AEDE.S.S.S.S.S.8 16-24.3.8
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ naM pAtu tR / aka | a | ana / ti | kathayitR . kathaka | katha | kathana | kathanA 26 gaN gaNayitR / gaNaka | gaNa | gaNana | gaNanA 27 rac racayitR racaka raca . racana racanA 28 kSat kSAlayita kSAlaka kSAla kSAlana kSAlanA 28 arpa arpayitR | arpaka | arpa | arpaNa | arpaNA 30 mRg / mRgAyata / mRgaka | mRgayitR / mRgaka | mRga | mRgaNa | mRgaNA 31 va varjayita | varjaka | varja | varjana | varjanA u2 abhi+vAd abhivAdayita abhivAdaka abhivAda abhivAdana abhivAdanA 33 ava+dhIr avadhIrayita avadhIraka avadhIra | avadhIraNa avadhIraNA mitro ! ana, a, ti pratyayamA tinI 42yA a + A / ana + A bhUDIne 59 // 35 janAvI zAya che. pUjanA / pUjA, kathanA / kathA vagere. // 49||vaa mATe 4 10 bhAgamA tina usu 'ana+A' Puii 35||pes che. 'ti' DIne 59 // 35 thaI / che. (10mA nayAM pAtumo 'seTa' DovAthI badhe i .) al.d. kathiti, gaNiti vagere. A rIte vidhyartha | bhAva kRdanta samApta thAya che. uparokta badhA rUpo vyavahAramAM vaparAtA nathI hotA tathA AnA rUpo banAvavAnA niyamo paNa ghaNA che. tethI jema jema rUpo prayogamAM AvatA jaze tema tema khyAla AvI jaze. be - traNa vAra koThA vAMcI cokkasa jazo. sthaLa saMkocane kAraNe badhAM rUpo ahIM ApI zakAyA nathI. * kI bunAM as bhane kR dhAtuna bAhanto :1. as - bhavitum, bhUtvA, bhUta, bhUtavat, bhavat, bhUyamAna, bhavitavya, __ bhavanIya, bhavya, bhavana, bhava, bhUti, bhavitR, bhAvaka / kR - kartum, kRtvA, kRta, kRtavat, kurvANa, kriyamANa, kartavya, karaNIya, kArya, karaNa, kara, kRti, kartR, kAraka / - tva/tA/ ya pratyaya . ghAtune Thema bhAva arthamA ana, a, ti pratyaya lAgecha tema zahane tva, tA pratyaya dAge che. 6.ta. prasanna + tA = prasannatA (prasanna5j, suzI) tva ane ya pratyaya lAgata 35 na.bha. 4 yAdI. tA pratyaya dAta A rAnta strI. 35 yAda. ES sarasa saMskRtam-1 888938888888416-24.4.4
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ' pratyaya lAgatA zabdanA pahelA svaranI vRddhi karavI. ' pratyaya mAtra e kArAnta zabdane ja lAge che. dA.ta. (1) sundara = saundaryam (2) dhara vairyam (3) sUra - zauryam (4) hIna = vaicam (5) gambhIra = gAmbhIryam - dhAtuo ) >> gaNa - 1 - parasmapada :- | gaNa - 1 - Atmapada :para + dR= parihAra karavo, choDavuM. briAn = zobhavuM [To shine] [To leave / abandon] ja tatsama zabdo che |anartha = nuksAna, saMkaTa [Damage] > A kArAnta puliMga :- 1 = kArAnta napuMsakaliMga:mAtara = Adara, mAna [Respectl mamatva = Asakti [Attachment]. zrama = thAka [Weariness] > A kArAnta strIliMga:> e kArAnta napuMsakaliMga :- yitanA = jayaNA [Care]. vrata = vrata, pratijJA [Oath] niputA = laghutA [Insignificance] > A kArAtta strIliMga :- | 3 kArAnta pulliMga :kriyA = kriyA, pravRtti [Activity] mumukSu = mokSe javAnI IcchAvALo namratA = namratA [Humility]. | ja pAribhASika zabda che > 3 kArAnta napuMsakaliMga :- | * kArAnta puliMga :vastu = vastu, cIjavastu [Thing] nimajjA- namaskAra mahAmaMtra, navakAra navA zabdo ja vyaMjanAta zabdo che > A kArAnta pulliMga - >i dhImat pramANe rUpa cAle - fpakSu = mAMganAra [Beggar] zrImad = dhanavAna, lakSmIvALA [Rich] (1) saMskRtanuM gujarAtI karo :1. guru ziSya 3paSTavya ziSya% sa puro jJAnusa2LIyA ! 2. sarvarALAmAM nivRti nuM zikSitavya: I A sarala saMskRtabha-1 4441944444444 pATha-24,4
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 5. (2) nimnokta gujarAtI vAkyonuM saMskRta karo : 1. tAre A badhAM sAdhune vaMdana karavA joIe. 2. mokSamAM laI janAra mahAvIra bhagavAnanA upadezane Acaravo joIe. 3. 4. 6. 7. 8. zrImadbhirjanairbhikSukebhyo dhannamannaM vA kimapi deyameva / zrAvakairmokSaM labdhuM jIvA naiva tADayitavyAH, naivAnRtaM bhASaNIyam, naivAdattamAdeyam, naiva kimapi coraNIyam, sadaiva pramadA pariharaNIyA, kutrA'pi mamatvaM naiva kartavyam / namratA, laghutA, yatanA samatA cA''caraNIyA | 9. mumukSuNA sarvAsu kriyAsu nirvRtireva spRhaNIyA / Apatsu sampatsu ca sarvadA namaskArassmaraNIyaH / sadbhirbhagavadbhinoMditAni kAryANi naiva kartavyAni, bhagavatoditaJca sarvaM kartuM prayatitavyam / zrameNaiva siddhiH kAryANAm, zrameNaiva nA bhrAjate'taH zramo na tyaktavyaH kAsucidapyApatsu / tyaktavyeSu dhaneSu tvaM kiM muhyasi ? naiva mogdhavyaM kutrA'pi, sarvANi vastUni tyAjyAni / dharmano upadeza ApanAra AdinAtha bhagavAnane bharata cakravartI namyA. roja zrAvake bhagavAnanI pUjA karavI joIe kAraNa ke jIvo tenAthI zAMti meLave che. rAjAe jema nagarInI rakSA ka2vI joIe, tema zrAvakoe potAnA vratanI rakSA karavI joIe. bhagavAnanI ane gurunI AjJA vicAraNIya nathI. paraMtu AcaraNIya che. bhaviSyanA anarthone jANavA mATe manuSya yogya nathI. joyelI ke sAMbhaLelI vAta khoTI paNa hoI zake che. AthI kAyama joyelAne ke sAMbhaLelAne ja na anusaravuM. guru sevA karavA yogya che, tattvo jANavA yogya che ane paramAtmAnI bhakti karavA yogya che. jI sarala saMskRtam-1 2 TTTTTTT pATha-14 ja
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) pATI 42yA pUrI :- .. El.d. 1. jIv - (tR) = jIvitR -- 2. daha - (ti) - ... |9. mR - (tR) ...... 3. diz - (ana) 10. kath - (ti) = ..... 4. puS - (tavya) = ..... | 11. snih - (ana) = .... pracch - (ya) 12. dhAv - (tavya) = ..... 6. labh - (a) = 13. lubh - (ya) = ..... 7. Aribh - (aka) = ..... 14. krudh - (a) = .... vid - (anIya) = ..... | 15. spRh - (anIya) = ..... (4) nIyana hone tva pratyaya baust :1. mUka - ......... 2. stoka - ........ 3. dakSa 4. nara - ......... 5. nR- ...... 7. gagana - ....... 8. bhavya - ........ 9. jetR - ....... (5) nIyana zahoma tA aum :1. sarala - .......... 4. samAna - .......... 7. adhama - ......... 2. zItala - ......... 5. mUrkha - .......... 8. satya - 3. lavaNa - ....... 6. Rju - ........ 9. zaTha - (6) phUTatA vigato pUrI :na |rUpa mULadhAtu karyuM kUdatta? | pratyaya artha, A sivAyanA A | pAThamAM Avela koI paNa traNa ditto pAtya 2vastavya |caraNIya |jIvana | jaya PROP EX sasa saMskRtam-1.3.889.3.3.3.3.3.3.8416-24.44
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ naM 35 mULadhAtu kayuM kRdanta? | pratyaya artha| A sivAyanA A pAThamAM Avela koI paNa traNa kudanto 6 | smRti jemitR nAyaka bhaNitavya saraNIya kSeya japana jalpa | aTiti |15/ paThita 16 dhAvaka |17| khAdanIya |18| nRtya (7) pArI 42yA pUroM : (7 mAMthI koIpaNa be kRdantathI pachInI khAlI jagyA pUro) dyut - ......... (dyotita, dyotR, dyavitR) .......... , . 2) garcha - ........... (gartR, gartR, garjita) ........... , IkS - ........... (IkSaka, IkSyaka, aikSaka) .......... , bhaj - .......... (bhajAna, bhajana, bhAjana) ........... , zuS - .......... (zuSTi, zuSti, zuSki) .. .. , ...... tras - ........... (trastavya, trasitavya, trAstavya) tRp - .......... (tarpanIya, tanIya, tarpaNIya) ......... 8) kamp - .......... (kampya, kampiya, kAmpya) ......... 8) DI - ......... (DAya, DIya, Deya). 000...... ....... ET ARE saMskRtam-1.3.384COD.R.B.R.B.4.4.416-24.4.4
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - rapa adhikatA ane zreSThatA darzaka pratyayo adhikatA (Comparative) :- be vastumAMthI ekamAM bIjA karatA adhikapaNuM - vadhupaNuM batAvavuM hoya te arthamAM ta2 pratyaya lAge che. dA.ta. mya adhikataraH / zreSThatA (Superlative) - tevA prakAranI badhIya vastumAM tenI zreSThatA batAvavI hoya (sarvAdhikapaNuM batAvavuM hoya, to tama pratyaya paNa lAge che. dA.ta. sarveSa dhita : I 2 ta2 - tama pratyaya tara + adhikatA darzaka pratyaya tame zreSThatA darzaka pratyaya. A banne pratyayo vizeSaNane, kriyApadanA rUpane tathA keTalAka avyayane lAge. * putara - naputaH I * pArvatara - tama | kaDavaitara - 3vaitama ! dhAtumAM tathA keTalAka avyayomAM adhikatA-zreSThatA batAvavA mATe keTalIka vAra tara-tama pratyayanA sthAne tarA-tamAm pratyaya lAge che. dA.ta. * patitaram - patitamAn + 3nvestarAm - tamAm * pulliMgamAM ane strIliMgamAM nina tathA vana nI jema rUpo karavA. * strImAM pratyaya lAgI zIlA jevA rUpa karavA. 2 - kuSThapratyaya ka tara arthamAM sphayam ane tama arthamAM kRSNa pratyaya lAge che. dA.ta. mahat - mahIya, mahiSA tapu - naya, dhiSThA Ane tara-tamabhAva kahevAya che. - niyamo:1. phemi - rUjha pratyaya lAgatA pahelAM zabdanA aMtyasvarano athavA aMtya vyaMjana sahita upAMtya svarano lopa thAya che. dA.ta. . pu + ca = san + {{ - navIyam | napu + DraSTa = san + rUjha AMdhiSTha I sarala saMskRtama- 1 9 77 pATha-5 che
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ * mahat + Iyas = maha + Iyas = mahIyas / ) mahat + iSTha = mah + iSTha = mahiSTha / 2. Iyas - iSTha pratyaya guzavAya vizeSAne lAgecha. dhAtu sApita vizeSAne Con nathI. tara-tama pratyaya padhAyane dAge che. 6.d.) pRthu + prathIyas, prathiSTha / ) pAcakatara, pAcakatama / 3. pRthu, mRdu, bhRza, kRza, dRDha, parivRDha 206n| R no r thAya che. El.d.) pRthu + prathIyas - prathiSTha / ) mRdu , pradIyas - mradiSTha / 4. sthUla, dUra, hasva, kSipra, kSudra bhai A. aMtya sva2 sahita vyaMna TopAya tathA yuvam zabdamAM van no lopa thAya ane B. lopa thAya pachI aMtya svarano ane upAMtya hrasva svarano guNa thAya che. El.d.) sthUla - stho = / sthviiys-sthvisstth| dUra - do davIyas - daviSTha / . isva - hus = isIyas - isiSTha / yuvan-yu-yo = yavIyas - yaviSTha / 5. bhUNa zahone pratyaya sAmA vizeSa janya Doya to Iyas - iSTha pratyaya lAgatA pahelA te pratyayo lopAya. ha... balavat mahAvat lopAya tathI... bala + Iyas = balIyas / bala + iSTha = baliSTha / * pulliMga / napuMsaliMga 35 * * Iyas aNtvaannaan|| 35 zreyas za06 vA thAya. iSTha saMtavANAnA pu. 35 jina bhane napuM. 35 vana prabhA. * strIliMga rU5 . Iyas ne DII I sI ndii|| 35 thAya. ha.sa. zreyasI / iSTha ne 'A' dI zAlA // 35 thAya. pa.ta. zreSThA / zreyas na'. 35o :'zreyaH zreyasI zreyAMsi' na. prathamavimati / dvitIyA hiin| 35o pulliAM zreyas prA. vimati mejavayana/dvivayana/ bahuvacana 8.8 sa saMskRtam-1.4.S.SCAGO 8.3.3.3.3.3.3 416-25.8.8
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ naM. |maLazabda 1 kSipra ra 3 4 uru sthira pApa paTu mahat dhanavat 5 ha 7 8 kRza 9 dRDha |10 pRthu |11 bhRza 12 mRdu 13 Rju 14 antika 15 alpa 16 kSudra 17 guru 18 18 dUra 20 prazasya 21 priya dIrgha 22 bahu 23 bahula 24 yuvan artha jaldI pahoLuM nizcala duSTa, pApI hoziyAra pApIyas paTIyas bhoTA, mahAna mahIyas zrImaMta pAtaLuM majabUta vizAla puSkaLa komaLa saraLa najIka thoDuM tuccha bhAre lAMbu hUra Iyas iSTha kSepIyas kSepiSTha varIyas variSTha stheyasa stheSTha pApiSTha paTiSTha mahiSTha dhanIyasa dhaniSTha stutya priya tara tama kSipratara kSipratama urutara urutama sthiratara sthiratama pApatara pApatama paTutara paTutama mahattara mahattama dhanavattara dhanavattama krazIyas kraziSTha kRzatara kRzatama draDhIyas draDhiSTha dRDhatara dRDhatama prathIyas prathiSTha pRthutara pRthutama bhrazIyas bhraziSTha bhRzatara bhRzatama pradIyas pradiSTha mRdutara mRdutama RjIyas RjiSTha Rjutara Rjutama nedIyas nediSTha antikatara antikatama alpIyas, alpiSTha, alpatara alpatama | kanIyas | kaniSTha kSodIyas | kSodiSTha gariSTha garIyas drAghIyas drAghiSTha davIyas daviSTha zreyas zreSTha preyas preSTha kSudratara kSudratama gurutara gurutama dIrghatara dIrghatama dUratara dUratama prazasyatara prazasyatama priyatara priyatama bhUyas bhUyiSTha bahutara bahutama bahulatara bahulatama yuvattara yuvattama puSkaLa gha/ lagabhaga baMhIyas baMhiSTha juvAna yavIyas, yaviSTha/ kanIyas kaniSTha hai. sarasa saMskRtam - 14.3.3200 .3.3.3.3.2.2 pATha- 25.3.2
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ naM. | bhUNa | artha | Iyas / iSTha / tara | tama / 25] bADha sAdhIyas | sAdhiSTha| bADhatara | bADhatama 26 | vRddha | 529 varSIyas/ | varSiSTha// vRddhatara | vRddhatama jyAyas | jyeSTha vRndAraka | bhoTeM, zreSTha | vRndIyas | vRndiSTha vRndArakatara vRndArakatama 28 | sthUla sthavIyas sthaviSTha| sthUlatara | sthUlatama sphira | vizaNa | spheyas | spheSTha | sphiratara sphiratama hrasva nAnu-vadhu | hasIyas | hRsiSTha | hRsvatara | hasvatama dhAtuo * ga - 1- 525 :- | - * 9 - 10 - mayapaE : anaune :upa + a = 604na 42 ___[To eam] | pal [pAl] = pAlana 42, paNa + ga - 1- sAtmanepa:- [To maintain/obey] ram = 2madhU, bhAsata thaj [To play] krID = 2madhU [To play] upa + IkS = upekSA 42vI [To neglect] - A tatsama zo * * uzanta paridaga:- a zanta pulliMga :- pazu = pazu [Animal] kAla = basa, samaya [Time] natana zawal * himAlaya = himAlaya parvata - a asanta pulliMga :- a asanta napuMsaliMga:- atisAra = A31 [Loose motion] rAjya = 2|0y, sAmA%ya [Kingdom]| viSaya = pAMya chndriyon| viSaya, sA kAraNa = // 25, hetu [Reason] pAj, pIj vagere [Subject] indriya = chandriya, mAMgere modaka = dAuvo [Sweetmeat] [Sense organ]]- a asanta napuMsAsa:abhimAna = abhimAna[Pride] |zvabhra = na24 [Hell] - A zanta strI :- | tADapatra = una jAuna 5il preraNA = protsAuna[Encouragement] [Leaves of palm tree] SE ARE saMskRtam-1 4.8.8 20.88.3.3.3.3.3 416-25.3.3
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ vana = moTuM [Mouth]. mA kArAnta strIliMga - rasta = lohI [Blood] - nAjita = nAgilA, jaMbUsvAmInA suta = dharma, puNya [Good deed) |pUrvabhavanI patnI pAtra = pAtrA, sAdhu mahArAja jemAM huM kArAnta puliMga :vApare te [Vessel]. ravi= mahAvIra svAmI bhagavAnano jIva - A kArAnta strIliMga :- ja pAribhASika zabda che. mA = patnI [Wife] | ma kArAnta pulliMga :- rUkArAnta puliMga :- mahAvida = jaMbudvIpanA eka kSetranuM nAma. rAzi = samUha, Dhagalo [Heap] ja avyaya :- rU kArAnta napusakaliMga :- punaH = vaLI, pharIthI [Again]. zuvi= ujjavaLa, nirmaLa [Pure] vyaMjanAta zabdo - maruta * 3 kArAnta puMlliMga : pramANe rUpa cAle tevA zabdo :ripu = duzmana [Enemy] vizvani = vizvane, duniyAne jItanAra ja vizeSaNa : [King of the world]] vaya = potAnuM [One's own]. patha{ pramANe rUpa cAle tevA zabda - vyanI = khoTuM [False] viva = vANI [Speech yathArtha = sAcuM, vAstavika [Truth]. samartha = sakSama [Capable] mana = mana, citta [Mind]. vizeSanAma - * vizeSanAma :A kArAnta puliMga :- zazi pramANe cAle tevA zabdo : maMdhara = sImaMdharasvAmI. vartamAnamAM vAddhakALa = devarniMgaNI kSamAzramaNa vidyamAna tIrthakara nAmanA pUrvadhara mahAmuni bhavavatta = jaMbUsvAmInuM pUrvabhavanuM nAma (1) saMskRtanuM gujarAtI karo :1. priyatamAyA bhAyA nAgilAyA: preraNayA nAmnA bhavadatto munirguronikaSA punaragacchat / 2. ahiMsA zreSThA vizve, sarveSAM dharmANAM mAnyA ca / jaine dharme ca sA bhUyiSThA pAlyate / devaiH kSiptaM zucitaraM jalaM prabhoH puraH varSati, taizca muktAni zucitarANi puSyANyapi varSanti / A sarala saMskRtabha-1 202) pATha-25
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyatra sevitebhyaH pApebhyastIrthe sevitAni pApAni gariSThaM kaSTaM yacchantyato mA''carantu bhavanto rAtribhojanaM zatruJjaye / anyebhyastIrthebhyaH zatruJjaya AcaritAni sukRtAni baMhIyasaH puNyasya kAraNAni bhavanti / ye ripUn jayanti te vizvajitaH, ye svIyAnIndriyANi jayanti te vizvajittarAH, ye svakIyaM cittaJjayanti te vizvajittamAH / vyalIkenA'bhimAnena ca yuktena vacasA marIcirdrAghIyasaM karmaNAM rAzimupArjitavAn / 8. 9. raktasyAtisAreNa bhagavAn mahAvIraH kraziSTho jAtaH / nedIyasaM svakIyaM AtmAnaM vismRtya kSodiSTheSu viSayeSu mA ramasva / (2) gujarAtInuM saMskRta karo H 1. 2. 3. 'tArA karatA zarIrathI kRza evo paNa huM tArA karatA manathI vadhAre dRDha chuM. badhI kriyAomAM zreSTha evI bhagavAnanI pUjAnI upekSA na karavI joIe. arihaMta bhagavAno ja sAcA dharmane kahevAne sauthI vadhAre hoMziyAra che. atyaMta juvAna evA paNa bhagavAna apsarAomAM moha pAmyAM nathI. mANasa khAI-khAIne jADo, vadhAre jADo thAya che. mATe khAvAnI Asakti choDa. 4. 5. 4. 5. 6. 7. 6. 7. 8. 9. devarkiMgaNIkSamAzramaNanA samayamAM Agamo tADapatramAM lakhAyA. atyaMta vizALa rAjyane meLavIne cakravartI rAjAo dharmane AcaryA vinA (dharma na AcarIne) narakamAM gayAM. atyAre mahAvidehamAM vicarI rahelA sImaMdhara bhagavAna lokone ahiMsAno upadeza Ape che. zatruMjaya karatA sImaMdhara svAmI vadhAre dUra che. badhAM karatA siddha bhagavAno vadhAre dUra che. 1. - ahIM paMcamI vibhakti Ave. tenA karatA, tenI apekSAe - A arthamAM paNa pAMcamI vibhakti lagADavI. hajI sarala saMskRtam-1 9429203 jI.jI.ra pATha-25 4.4
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) phUTatI vigato ro :ni |rUpa mULazabda | pratyaya | adhikatAdarzaka ke zreSThatAdarzaka ? 1 kSepIyas 2 prabhRtatara 3 | variSTha 4 zucitama 5 stheSTha (4) Til :adhikatAdarzaka zreSThatAdarzaka 1. nedIyas hasiSTha kSodIyas kaniSTha garIyas yaviSTha drAdhIyas jyeSTha alpIyas spheSTha 6. varSIyas nediSTha kanIyas gariSTha spheyas drAghiSTha 9. hasIyas kSodiSTha (5). pArI 42 // 52 :1. bahula - ......... (bahuleyas, brahiyas, baMhIyas) 2. vRndAraka - .......... (vRndArakeSTha, vRndAroSTha, vRndiSTha) 3. prazasya - .............. (zreyas, prazasyes, prazasyis) 4. Rju - ......... (RjviSTha, RjveSTha, RjiSTha) 5. bahu - .......... (bahus, bhUyis, bhUyas) (6) bhane mogapo :1. huM guruvAyI vizeSone 4 uj chu - ........... 2. pAtusAdhita vizeSAne 59 // 9 mapitA arthamai clj chu. ............. 3. vAgata aMtya svarano do5 tha ya che.... 4. Iyas - iSTha pratyaya yatA bhaa2|| za06nA aMtya van no yo5 56 5 cha.............. 5. sabheje to tara - tama pratyayanI 42yAme pAtune dAta pratyayo chIme - 33 sa saMskRtam-11.3.42040.3.3.3.3.3.3.3 416-25.38
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha 26 svAmitvadarzaka pratyaya, vvi pratyaya ane sati saptamI svAmitva = mAlikIpaNuM 1. svAmitva darzaka pratyaya (1) svAmitva darzAvavA mATe (vALA arthamAM) zabdane mat pratyaya lAge che. dA.ta. thI (buddhi) dhImat = buddhivALo parantu zabdano aMtya ke upAMtya varNa s kAra hoya, zabdane aMte ke upAMtye Ja ke A hoya tema ja zabdanA aMte 20 vargIya vyaMjana hoya to mat nA sthAne prAyaH vat lAge che. dA.ta. . takSmI - lakSmIvat / (lakSmIvALo) tahit + mat = Dip + vat - DidAn / mAs + vat = bhAsvat (kiraNovALo sUrya) dhana + vat - = dhanavat / (2) bhUmi zabdamAM mat lAge. dA.ta. bhUmimat (= bhUmivALo) svAmitva arthamAM maiM kArAMta zabdane jJa pratyaya paNa lAge. ane.... tyAre aMtya a lopAya. dA.ta. dhana + n = nin / rAza + phan = zin / 63 + n = plin / mAyA, medhA tathA at aMtavALA zabdone A arthamAM vin pratyaya lAge che. tapas + vin tapasvin tapasvI / manasvin manasvI / yazasvI / manas vin yazas yazasvin mAyAvin medhAvin mAyAvI / mAyA medhA medhAvI / + C = - vin vin vin pulliMga rUpo banAvavA mATe : + mat pratyayavALAnA pulliMga rUpo dhImat pu. pramANe. vat pratyayavALAnAM pulliMga rUpo maLavat pu. pramANe. na pratyayavALAnA pulliMga rUpo zazin pu. pramANe. vin pratyayavALAnA pulliMga rUpo zazin pu. pramANe. hajI sarala saMskRtam-1 242205 TaTTTTT pATha-26 haja = = - -
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ + + por + por por napuMsakaliMga rUpo banAvavA mATe :) mat pratyayavANAna napuMsaliMga 35o dhImat (napuM.) pramANe ) vat pratyayavANAnA napuMsaliMga 35o dhanavat (napuM.) pramANe , in pratyayavApAna npuNsliN| 35o bhAvin (napuM.) prabhArI ) vin pratyayavANAnA napuMsaliMga 35o bhAvin (napuM.) prabhArI strIliMga rUpo banAvavA mATe :42.4 pratyayavA 206 pachI hII 'I' bherI 'nadI' prabhArI 35 4241. El.d. ) dhImat + I = dhImatI ) dhanavat + I = dhanavatI ) mAnin + I = mAninI ) mAyAvin + I = mAyAvinI * nA dj = sadRza artha A arthamAM tal vagere sarvanAmane traNa pratyaya lAge che. (1) dRza (2) dRz (3) dRkSa niyamo :(1) mA pratyayo dAtA sarvanAmanA che8|| bhakSarano so5 26 A' ubhe2|y. El.ta. tad + dRz = ta + A + dRz = tAdRz (2) idam bhane kim mA 238 // i no hI I thAya che. IdRz - kIdRz 1 dRza / 2 dRz / u dRkSa * tevu | tAdRza | tAdRz / tAdRkSa / taa2|4 + tvAdRza / tvAdRz / tvAdRkSa * kevuM kIdRza / kIdRz kIdRkSa * sbhaa2|| 4 asmAdRza asmAdRz | asmAdRkSa - bhaa|| 4 . mAdRza | mAdRz | mAdRkSa * tamA ? | yuSmAdRza | yuSmAdRz / yuSmAdRkSa * mAvu + IdRza | IdRz / IdRkSa ES ARE saMskRtam-1 33.8209.3.3.3.3.3.3.8 416-26.3.3
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 2 1 2. 3. 4. * vvi pratyaya * abhUtatadbhAva je pahelA tevuM hatuM nahi te tevuM athavA tenA jevuM thayuM evo artha jaNAvavA mATe zabdane Xi pratyaya lAge che. AmAM zabdane rUM lAge. pachI jo zabda karma rUpa hoya to ane kartA rUpa hoya to meM ane kyAreka as dhAtunA rUpo lAge. dA.ta. (na HT) Ja|nA rUva mati = LaDrImavati / artha :- gaMgA thAya che, gaMgA jevI thAya che. (na sva) asva sva rati - svIroti / = rUM lAgatA thatA pheraphAra avyaya sivAyanA a kArAMta tathA A kArAMta zabdanA a - A no lopa thAya. (tenA sthAne dIrgha rphe lAge) dA.ta. dhanImati / DrImati / aMtya svara rU ke 3 hoya to dIrgha thAya. rphe na lAge. dA.ta. zutti-zuSImati / Tu-padUmati / aMtya svara hrasva RR hoya to rI' thAya, rphe na lAge. dA.ta. mAtR-mAtrIti| maiM kArAMta tathA manam, aruSa, cakSub, zvetas, rahas, ranas zabdanA aMtya vyaMjanano lopa thAya. dA.ta. rAjJa--rAkhImati / zvetas - khetImati / 'vvi' pratyaya lAgI bhUtakALanA ane bhaviSyakALanA rUpo paNa thAya. devIbhUtaH, devIbhaviSyati / dA.ta. gaddIbhUtA, gaDDIviSyati / kRdanta paNa thAya :- revIsUya, gaddImUya devIbhavat, devIbhUyamAna / ItyAdi svayaM samajavuM. * sati saptamI * jayAre pahelI kriyAnA AdhAra para bIjI kriyA thatI hoya tyAre pahelI kriyAnA dhAtunuM vartamAna kRdanta banAvI tenA kartAnuM vizeSaNa banAvavuM ane baMnene saptamI vibhakti lagADavI. dA.ta. bine viharati pati nanA: suplinaH Jasan - amavan vamUluH.... bhagavAna vicare chate loko sukhI hatA. jIjI sarala saMskRtam-1 - ja.2200 2.XXXXXX pATha-26 hRSTa
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ * anAdara arthe SaSThI jayAre bIjI kriyA prathama kriyA pratye anAdara vyakta karatI hoya tyAre prathama kriyAnA vartamAna kRdantane ane kartAne vikalpe SaSThI vibhakti lAge che. guro: pazyata: (sata:) ziSyo'vinayamaLot| gurau pazyati (sati) ziSyo'vinayamakarot / El.d. athavA... dhAtuo gaNa - 10 - ubhayapada :Ja + varga - Avarjita karavuM, Avarjita thavuM. [To attract] OM tatsama zabdo maiM kArAnta pulliMga :seva = sevaka, nokara [Servant] svArtha = svArtha [Selfishness] prANa = prANa, jIvana [Life] homa = lobha [Greed] hRdaya = hRdaya, dila [Heart] sarpa A kArAnta strIliMga : sevA - sevA, cAkarI [Service] pIDA = pIDA, du:kha [Pain] vizeSaNa :TurnajJa = dubaLo [Weak] * nUtana zabdo che. a kArAnta pulliMga : maiM kArAnta napuMsakaliMga :- va = vaja dhAtu, IndranuM zastra - gaNa - 1 - Atmanepada :s = dhvasta thayuM. [To perish] = sApa [Snake] zabdo vehna = zarIra [Body] 3paRTT = grahaNa [Eclipse] zUdra = zUdra, halakI jAti[Lowest caste] brAhmaNa = zaucavAdI jAti, brAhmaNa maiM kArAnta napuMsakaliMga :DadyAna = bagIco, udhAna [Garden] [A type of weapon] taMtra = patnI [Wife] > 6 kArAnta strIliMga :bhUmi = jamIna, pRthvI [Land, Earth] unnati - unnati, prabhAvanA [Progress] = sarvanAma H vahu = ghaNuM badhuM [Lot of] > vizeSaNa : du:vita = duHkhI thayela [Unhappy] Arta = pIDAyela, du:khI [Oppressed] vRndra = samUha [Group] vRttAnta = banAva, vAta [Information] ddaridra = garIba [Poor] jI.jI sarala saMskRtam-1 jI.jI.4208)EX...XXX pATha-26 jI.jI
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ parakIya = pAraDuM [Another one's] mUDha = bhora pAbhela, khAsata [Attached] [Having no beginning] OM vizeSanAbha anAdi = za3nAta rahita mammaNa 2. 3. 4. a arAnta pusTiMga :sambhAga zeTha (atyaMta bhUsa) 5. 6. (1) saMskRtanuM gubharAtI uro : 1. bhagavatA pArzvanAthena kathitasya sevakasya vadanenodyamAne namaskAramantre nizAmyati sati sarpo'pi devIbhUtaH / aho ! kIdRzaM namaskAramantrasya mAhAtmyam / bahavo mahIyAMsaH parvatA bhUmau dRzyante kintu na teSu meruNA sadRzaH kospi / ato mesteSu mahiSThaH / 1 prathIyasyudyAne munInAM vRnde sthite sati teSAM mRdiSThayA vAcA''varjito'haM teSAM bhrazIyasIM bhaktimAcaram / 7. * pAribhASika zabdo a arAnta pulliMga :namaskAramantra = navakAra mahAmaMtra siddhazilA, 14 A arAnta strIliMga :siddhazilA rAjalokanA uparanA cheDe rahela siddhonuM sphaTikamaya nivAsasthAna avyaya :vizvataH cAre bAjuthI all direction] 8. Sapana = yathA kanIyasyapi vajre patite sati parvato dhvaMsate tathA alpIyasyapi pApa Acarite satyAtmA durgatiGgacchati / duHkhitasya vRttAnta AkarNite sati satAM hRdayAnyArdrIbhavanti / Arttasya pIDitasya ca ye sevAM kurvanti te mAnavA api devIbhUtAH / ArtaM pIDitaM vA ye hasanti te devA api dAnavIbhUtAH / dehasya pIDAM vismRtya yadi tvaM suSThu kaSTaM sahethAH tarhi kastvAdRzo mahAn ? kuru dharmaM, vismara dehasya pIDAM / svajanIbhUtA api janA na tvadIyA yadi tvaM daridrIbhUtaH / yadi tvaM dhanI tarhi parakIyA api janAH tvadIyAH / dhik tAdRzaM saMsAram ! hai. sarasa saMskRtam - 14.3.2064.4.4.4.4.2.2 pATha- 26.hai.hai = [From
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. kecijjIvAH svIyaM prANaM rakSituJjIvantassanto'pi zavIbhavanti, kintu munistu pApaM tyaktuM samarAGgaNe zavIbhavati / (2) gujarAtInuM saMskRta karo :- (ddhi pratyayano yathAsaMbhava badhe upayoga karavo.) 1. namaskAra maMtrathI duzmano paNa svajana bane che. 2. sUryanuM grahaNa thaye chate divasa paNa rAtri thAya che. zubha kAryothI zUdra paNa brAhmaNa thAya che, azubha kAryothI brAhmaNa paNa zUdra thAya che. pagathI laMgaDo thayelo paNa manathI majabUta mAnava himAlayane paNa oLaMgI jAya che. manathI dubaLo thayelo mAnavI gharanI bahAra paNa nIkaLavAne sakSama nathI thato. lobhavALo mammaNa atyaMta bhAre duHkhane narakamAM meLave che. 6. tuM mArA jevo che, huM tArA jevo chuM - siddhazilAmAM badhAM sarakhA bane che. 1. pIDAyelAo paNa namaskAra mahAmaMtrathI sukhI thAya che. 8. dharmavALAone kyAMyathI paNa bhaya nathI. dharma ja cArebAjuthI temane rahe che. anAdi ane anaMta evA saMsAramAM mAtA paNa patnI banI, patnI paNa mAtA banI. pitA paNa dIkarA banyA,dIkarA paNa pitA banyA. he mUDha ! have to bodha pAma, saMsArane choDa, Asaktine choDa. (3) nIcenA zabdonA bri pratyaya lagADI artha karo : naina = ......... ... 2. mUva = ........... .... 3. raudra = . . ... 4. vakSa = ........................... 5. prAjJa = * * (4) mane oLakho :na rU5 || artha | tri' pratyaya pachI | vibhakti vacana rahela kudatta 1 suvamavaddhi prabalIbhUya 3 zastrIbhUyamAnena 4 mayUrIbhUtAH 5 sUdIbhavati che sarala saMskRtama-1 44410) pATha-16 0
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - ra0 samAsa [Part-I] - dvanda samAsa mitro ! Aje tame saMskRta bhASAnA hArdane bhaNavA jaI rahyAM cho. saMskRtanA granthomAM pagale pagale jeno upayoga thayela che te eka mahattvapUrNa saMskRtanuM aMga eTale "samAsa chUTA-chUTA rahelA zabdone bhegA karI akhaMDa banAvavAnI prakriyA e ja samAsa. juo :- samAsa lakSaNa :- be ke tethI vadhAre padone joDI eka pada banAvavuM te samAsa. samAsanA upayogI muddAo :* samAsamAM vaparAyela chellA nAma sivAyanuM nAma jo svarAMta hoya to mULa zabda kAyama rahe che. jemake mahinAthaneminAtha ! ane jo vyaMjanAta hoya to gAm pratyaya pUrve je aMga hoya e aMga levAya che. dA.ta. vijhana: | apavAda: karmadhAraya ane bahuvIhi samAsanuM prathama pada jo mahat hoya to tenuM nahIM thAya che. dA.ta. mahApuruSa: I ane jo prathama pada sarvanAma hoya to mULa zabda Ave che. dA.ta. tasya pustaR = tandustam | a$i $ = amadam | parantu maHd ane yupta pUrvapada tarIke ekavacanamAM hoya to kramaza mat ane vata thAya. jemake mama pitA = manvitI ! tava mAtA = vanmAtA | | samAsanA artha pramANe dareka padone vibhakti lagADI chUTA pADavA athavA artha anusAra jarUra pramANe zabdo umerIne paNa chUTA pADavA te samAsano vigraha kahevAya che. dA.ta. rAnapuruSa = rAjJa: puruSaH | (rAjAno sevaka) ne vandrAdi samAsa lakSaNa kArikA cakArabahulo dvandvaH, sa cAsau karmadhArayaH / yasya yeSA bahuvrIhiH, zeSastatpuruSaH smRtaH // samAsa prakAra :(1) dvandra (2) tapuruSa (3) bahuvIhi (4) avyavIbhAva (5) sukhum (1) dvanda samAsanuM lakSaNa : jyAre be athavA tethI vadhAre pado va (= ane) thI yukta tyAre vano lopa 7i sarala saMskRtama-1 444211)jajaja pATha-274
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ karI te padone joDavA te dvandva samAsa kahevAya che. unha 1. Itaretara 2. samAhAra 3. ekazeSa 1) Itaretara dvandva - je samAsanA tamAma pada mukhya hoya te. + 1) A samAsamAM be vastuno samuccaya hoya to dvivacana ane tethI vadhAre vastuono samuccaya hoya to bahuvacana thAya ane samasta samAsanuM liMga aMtima zabda pramANe Ave. dA.ta. rAmazva bharatazva = rAmabharatau / janakazca putrau ca = janakaputrAH / rAmazca lakSmaNazca bharatazva = rAmalakSmaNabharatAH / sarpazca kukkuTazva mayUrI ca sarpakukkuTamayUryaH imAH / = * * A apavAda : (1) Jaravazva vaDavA 4 = JaravavaDavau ahIM aMtima vaDavA zabda strIliMga hovA chatAM samasta samAsanuM liMga pu. thAya che. (ghoDo ane ghoDI) (2) addazva rAtribdha - ahorAtra: ahIM rAtri zabda strIliMga chatAM aMte pu. ekavacanano prayoga thAya che. (divasa ane rAta) paraspara yonino saMbaMdha dharAvanAra athavA vidhAno saMbaMdha dharAvanAra kArAMta nAma aMte hoya to chellA zabdanI pUrvanA zabdanA RR no A thAya che. dA.ta. hotA va potA pa neSTA ca= hotRpotAneSvara: / mAtA ca pitA 6 - mAtApitaro / samAsamAM jo putra zabda hoya to paNa A niyama lAge. dA.ta. pitA = 'putrazya - pitAputrau - devatA dvandvasamAsa - vedamAM prasiddha devatA vAcaka zabda vaparAyelA hoya tyAre A samAsa thAya che. vAyu sivAyanA prasiddha sAhacarya saMbaMdha dharAvanAra devonA dvandvasamAsa karatA pahelA pUrvavartI zabdanA aMtya svarano A karavo. dA.ta. sUryazva candramAzva = sUryAcandramasau / agnizca marucca = agnAmarutau / parantu agnimna vAyukhta - anIvAyU ke vApvanI / = jIjI sarala saMskRtam-1 24.2 21.TET..? pATha-17 dara
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ Note :- agni zabda pachI spema ke vadhuLa zabda Ave to agni no rU dIrgha thAya. anizva somatva = anIsomau / agnimna varuNazva = anIvaDuau / 2) samAhAra dvandva A samAsa, samAsamAM AvalA padonA - vAkyonA samudAyane pradhAna kare che. -- 1) samAsanA vigrahamAM aneka pada hovA chatAM samAsa thayA pachI rUpa napuMsaka ekavacanamAM ja Ave. dA.ta. AhArazva nidrA 4 mayaM ca = AhAranidrAmayam| Note :- samUha artha jaNAvavA mATe vigrahamAM, samAsamAM Avela padanI saMkhyA pramANe tak sarva nAmanA SaSThI vibhaktinA rUpane, samAhAra zabda sAthe joDavAmAM Ave che. = dA.ta. AhArazva nidrA 2 mayaM ca (teSAM samAhAra:) - AhAranidrAbhayam / 2) samAhAra dvandva nIcenA sthAnomAM thAya. 1. zarIranA aMga - hastau ca pAvau Sa temAM samAhAra: 4. hastapAdam / 3. 2. janmajAta naisargika vairI prANI - sarpanatam / (sApa ane noLiyo) vAjIMtranA sAdhana - veNuzva mRva ca = vetRvam (vINA ane Dhola) guNa sivAyanA jaDapadArtha - zAzva apUvazva - zALApUvam (zAka ane puDalA) paNa, guNa hoya to - rUpa~ sparzazva = rUpasparzI |[Itaretara] bhinna liMgavALA nadIvAcI, dezavAcI ke nagaravAcI nAma - VT na zozva == = 5. - zom / kosalAzca kurukSetraM ca = kosalakurukSetram | mathurA ca pATaliputraM ca = mathurApATaliputraM / samAnaliMga hoya to na thAya. Note : A = B = dA.ta. TT | yamunA 2 = gajJAyamune me / grAma vAcaka zabda hoya to na thAya. = dA.ta. suratazva mavazva - surataruvau / 3) vikalpe samAhAra dvandva samAsa vRkSa, mRga, tRNa, dhAnya, paMkhI vAcI nAmano thAya tathA pUrva / apara, athar / uttara, azva / vaDavA A joDakAno vikalpe samAhAra thAya. hajI sarala saMskRtam-189213 TET pATha-27422
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghAta. vRkSa mRga - Amrazca nIMbazva = AmranIbam - Amrana / (gAMjo rakhane sImaDo) rurukRSNasAram - rurukRSNasArAH (ruru - kRSNasAra nAmanI be haraNanI jAta) tRga - kuzakAzam-kuzakAzA: / (Duza, aza nAmanI ghAsanI bhata) dhAnya - yavagodhUmam- yavagodhUmAH / ( 41 jane 6 3 ) paMjI - zukakapotam - zukakapotA: / (popaTa ne jUtara ) bheDAmA - pUrvAparam pUrvApare / adharottaram adharottare / azvavaDavam - azvavaDavau / 4) uparanA je (2/3) niyama bhATenA vizeSa niyamo : 1) chelsA zabdanA aMte tAlavya, d, S e h hoya to temAM a ubherAya. 6l.d. vAk ca tvak ca = vAktvacam / (tvac = yAmaDI) 2) saMtya hIrgha svara hrasva thAya. e - ai no i ane o - auno u thAya che. ila - 6.. sarpazca kukkuTI ca= sarpakukkuTim (sAya khane DuDuDI) 5) guNavAcaka zabda 5raspara virodhI hoya to vikalpe samAhAra thAya. 6l.ta. sukhaM ca dukhaM ca = * sukhadukham athavA sukhaduHkhe / 6) nIcenA zabdo bahuvacanamAM hoya to ja samAhAra thAya. senAnA aMga - rathikAzca azvArohAzca = rathikAzvAroham / (rathasavArI ane ghoDasavAro) badarANi ca AmalakAni ca = badarAmalakam / (jora jane sAmanA) vanaspati - plakSAzca nyagrodhAzca = plakSanyagrodham / (pIpaNA jane vaDa) vagere kSudra kavanaMtukha - yUkAzca likSAzca yUkAlikSam (tU ane sija) parantu khe'vayanamAM badaraM ca AmalakaM ca = badarAmalake / rathikazca azvArohazca rathikAzvArohau / plakSazca nyagrodhazca = plakSanyagrodhau / yUkA ca likSA ca = yUkAlikSe | A badhAM sthaLe ekavacana hovAthI Itaretara samAsa thayo. hai ? sarasa saMskRtam - 1.4.4.4214.4.4.4.4.4.3.3 pATha- 27.3. = =
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7) aniyamita samAhAra 1) 2) 3) 4) 3Cvaram (UMTa ane gadheDo) 5) OMSTrazazam (UMTa ane sasalA) 6) mAMsazoNitam (mAMsa ane lohI) 7) Trmazaram (ghAsanI be jAta darbha ane za2) vAlIvAsam (dAsI ane dAsa) 9) tRLopattam (ghAsa ane paththara) vagere. 8) vazva azvAzva = Lavavazvam (gAyo ane ghoDAo) putrAzva pautrAzva = putrapautram (dIkarAo ane potrAo) strImAram (strI ane juvAna) 8) nitya Itaretara dvandva samAsa :- 1) 2) 3) RRvasAme (Rgveda ane sAmaveda) 4) zuvatI (sapheda ane kALu) 5) adhyayanataparNI (abhyAsa ane tapa) 6) AdyavasAne (zarUAta ane aMta) 7) 9) dvandva samAsamAM zabdamAM thatA pheraphAra H vadhi = payazva = dhipayI (dahIM ane dUdha) sarpimadhunI (ghI ane madha) 7) vAmanaye (vacana ane mana - manam mAM a umerAyo) 1) auzva pRthivI 5 - dyAvAvRthivyo (svarga ane dharatI) ghauzva pRthivI 4 - rovI (svarga ane dharatI) 2) = = 3) ghauzva pRthivI ca = dyAvAmUmI (svarga ane dharatI) cauzva pRthivI 7 - dyAvAzme (svarga ane dharatI) 4) 5) 6) = nAyA va patizva = JAyApatI, nampatI, vaimpatI (pati, patnI) akSiLI = dhruvI 6 = JakSipruvam (AMkha ane bhama2) eta guia = Etyeit (zal-yzu) 8) nakhtabdha vivA ca = navattavivam (rAta ane divasa) rAtrau 5 vivA 6 = rAtrintivam (rAta ane divasa) 10) ahani = nizAyAm = = aharnizam (rAte ane divase) 9) jIjI sarala saMskRtam-1 19.1815 Nee.TET pATha-27 TE
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2) ekazeSa dvandra * lakSaNa - eka ja zabda be vAra athavA tethI vadhAre vAra sAthe Ave athavA eka ja varganA eka strIliMga ane pulliMga ema be zabdo Ave to teno samAsamAM eka ja pada rAkhI zeSa padano lopa karavo te ekazeSa dvanda samAsa. A. eka zabda be ke vadhu vAra Ave tyAre dvivacana ke bahuvacanamAM lakhAya. dA.ta. vizva vizva vizva ti vinAH | - pazva dhaTakya = dhaTa B. eka ja varganA strI ane puruSa hoya to pu. kAyama rahe. ane jo napuMsaka hoya to te kAyama rahe. dA.ta. - mAtA pitA = pitA - zrIha%i vrataLI = brahmA * bhrAtA vava va = prAtarA - taTa: taTI taTas = tAni 1 % samAsamAM zabdone goThavavAno krama - 1. rU, sakArAMta zabda prathama mUkavo. El.ta. zakunizca bhImazca = zakunibhImau / guruzca ziSyazca = guruziSyau paNa ziSya na thAya. 2. svarAdi zabda prathama Ave che. dA.ta. sarvazva rathagneti = karavAthI thAya paNa... rathAUM na thAya. 3. jyAM ekathI vadhu svarAdi zabda hoya tyAM kArAnta zabda prathama Ave. dA.ta. rUdrazyaTsfzva = sanI thAya paNa rUdrAnI na thAya. 4. alpa svara ane hRsvasvaravALA prathama mUkAya. dA.ta. raNava dhanaMnaya = harijanana paNa dhananayarI na thAya. kuzazca kAzazca = kuzakAzau / 5. Rtu ane nakSatranA nAma krama pramANe, brAhmaNAdi jAtinA, AzramanA, vedanA nAma uccatAnA krame ane pUjyanA samudAyamAM vadhu pUjanIya sau prathama mUkAya. dA.ta. * hemantazizira vasanta: | RttirohiSya yudhiSThira - brahmakSatrividra | / brahmasvaryacce | RsAyaSi | | namoDalliIvApAdhyAyasarvasAdhukhyaH || sarala saMskRtabha-1 21) pATha-274
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAsa mATenA dhyAnapAtra niyamo : samAsamAM jyAM saMdhi thatI hoya tyAM saMdhi karavI anivArya che. 2) samAsanA vigrahamAM chelle "=' nI jagyAe "ti" zabda paNa vaparAya che. vigrahamAM chelle samApadanA aMte je vibhakti / vacana hoya (prathamA vibhakti sivAyanA) te vibhakti | vacanavALuM tad nuM rUpa mUkavuM. dA.ta. remantabdha zizizva vasalveti hemantaziziravaktA: tevuM = hemantaziziravasanteSu { dhAtuo > gaNa - 4 - parasmapada - A + rad = ArAdhanA karavI. [To devote]. - zabdo tatsama zabdo ja ja nUtana zabdo che a kArAnta puliMga :- | kArAnta puliMga :rona = roga, bimArI [Disease] pramAH = ALasa [Laziness] zo zoka, AghAta [Shock] vantha = baMdhana, karmabaMdha [ie]. manuSya = manuSya, mAnava [Human] gaLIva = jaDa, nirjIva [Non-living] vAI = svarga, devaloka [Heaven] pU8 = ghuvaDa [Owl] 3patha = upAya [Plan, remedy]. % = kAgaDo [Crow] * A kArAnta napuMsakaliMga :- | paritApa = trAsa, pIDA [Annoyance] ma = krama, paripATI [Order] kRti = ziyALa [Fox] mArotha = svasthatA [Health]. * e kArAnta napuMsakaliMga :rUpa = rU5, suMdaratA, sauMdarya [Beauty] adhyayana = bhaNavuM, adhyayana [Shuda| grIna = jANakArI [Information) nA kArAnta strIliMga : na = zraddhA [Faith]. avasthA = paristhiti [Situation]. vAritra = saMyama [Renunciation] - vizeSaNa : vizvana = baMdhana, baMdhAvuM [Restriction]. apUrva = apUrva, navuM [Unprecedented]] vyasana = saMkaTa [Problem] bata = adbhuta, alaukika | saraLa = zaraNa, AdhAra [Shelter, [Amazing] refuge] jaja sarala saMskRtama-1 aAjara1) pATha-274
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 3 kArAnta puliMga :- | vizeSanAmo che hetu = kAraNa [Reason] A kArAnta pulliMga - na vizeSaNa : zarIna = zakAla mahAmaMtrI azuma = kharAba [Bad] * kArAnta puliMganirmULa = nirdayI, krUra [Heartless] mAryamahari - AryamAgiri vaSya = ThaganAra [Rogue] rUdrabhUti = IndrabhUti gautama gaNadhara pAribhASika zabdo nibhUti = agnibhUtigaNadhara - A kArAnta pulliMga - vAyubhUti = vAyubhUti gaNadhara praHI6 = dharmAnuSThAnomAM golamAla, | avyayaH [Negligence] 3 TOUTHT = gceleil (Quickly] RSIya = 4 che. krodha, mAna, mAyA, lobha avazya = nakkI [For sure] yaT = yoga. mana, vacana, kAyAnI pravRtti natti - rAtri [Night]. dhanurtiAya = dharmAstikAya, cAlavAmAM divA = divasa [Day] sahAyaka ajIva dravya * mazaH = krame karIne [Orderly] adhati = adhamastikAya, vyaMjanAM zabdo :sthira rahevAmAM sahAyaka ajIva dravya |. - | zazina pramANe rUpaH ane rapa .. pAchAzArtiA = AkAzAstikAya. iihana = zarIrI, jIva, manuSya . jagyA ApanAra ajIva dravya [Living being] putriAti(r)Arya = pudgalAstikAya,nanjina = mastrI, pradhAna [Minister]. varNAdiviziSTa dravya tina = hAthI [Elephant] che e kArAnta napuMsakaliMga|mArthasutina = AryasuhastIsUri mithyAtvi = mithyAtva, khoTA dharmamAM daharina = daDhaprahArI sAcAnI buddhi mahuta pramANe rUpa cAle :* rU kArAnta strIliMga :- naLamRt = gaNadhara virati = avirati, pApanA patha pramANe rU5 cAle - tapas = tapa, tapazcaryA [Penance] paccakhANa na levuM. jaja sarala saMskRtabha-1 jajajara1844444jI pATha-74
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1). saMskRtanuM gujarAtI karo - (jyAM samAsa che tyAM vigraha karI pachI artha karavo.) mithyAtvA'virati - pramAda - kaSAya - yogA: karmaNAM bandhasya tavaH | samyagdarzana-jJAna-cAritrANi mokSasya mArgaH / dharmAstikAyA'dharmAstikAyA''kAzAstikAya-pudgalAstikAyA anIvAH | avazyameva hi soDhavyaM kRtaM karma zubhAzubham / mana eva manuSyANAM kAraNaM bandhamokSayoH / dRDhaprahAryacintayat - hA ! mayA nighRNena daridrau dampatI tADitau / 1. ghUko divA na pazyati, kAko naktaM na pazyati / apUrvaH ko'pi kAmAndho, divAnaktaM na pazyati / / etAni roga - zoka - paritApa - bandhana - vyasanAni dehinAm aparAdhasya vRkSasya phalAni / sukha-du:khe, lAbhAlAbhayoH, jayAjayayo: ca muniH dharme sthirataro bhavati | (2) gujarAtInuM saMskRta karo :- (jyAM samAsa thato hoya tyAM avazya karavo.) deva-dAnava-manuSyoe bhagavAna mahAvIrane vaMdana karyA. dharmanA pAlanathI krame karIne Arogya, rU5, sukha, zAnti, mokSa maLe che. zakaTAlamaMtrInA sthalibhadra ane zrIyaka dIkarAo tathA yakSA-thakSadinA - bhUtA -bhUtadinA - seNA - veNA - reNA dIkarIo hatI. he bhagavAn ! sukha, duHkha, saMpatti, Apatti badhI avasthAmAM tuM ja mAruM zaraNa che. Arya mahAgiri ane Arya suhastijIe jaina zAsananI adbhuta prabhAvanA karI. 6. IndrabhUti - agnibhUti - vAyubhUti bhAIo prabhu mahAvIranA gaNadhara hatAM. 1. te pati-patnI dharmane ArAdhI svargamAM gayelA. 8. adhyayana ane tapa A ja mahAtmAonuM jIvana che. * . sarala saMskRtabha-1 10 pATha-2747
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ a wo 9. mA-bApane je bhagavAnanI jema pUje che, mAtA-pitAnI sArI badhI AjJAonuM je pAlana kare che, divasa rAta temanI sevA cAkarI kare che te dikaro jaladIthI mokSane meLave che. (3) khUTatI vigato pUro :naM. vigraha samAsa artha kayo samAsa 1 | devAzcAsurAzceti | gaGgA ca yamunA ceti 3 | vardhamAnazca neminAthazceti 4 | sUryazca candramAzceti 5 | ahazca rAtrizceti (4) khUTatI vigato pUro :ni.| samAsa vigraha | artha kyo samAsa? 1 | vAGmanase |3STrazaram | aharnizam 4 vita 5 arhatsiddhAcAryopAdhyAyasAdhubhyaH (5) khUTatI vigato pUro :naM. gujarAtI artha vigraha | samAsa |kayo samAsa? 1 | mitra ane zatru zramaNa ane zrAvaka Ha | hAtha ane paga | svajana ane jJAna pa | paisA ane kIrti (6) nimnokta vArtA vAMcI saMskRtamAM Apela praznonA saMskRtamAM javAba Apo:____ asti vRkSa-patra-puSpa-phala-pakSibhiryuktaM nAmnA brahmeti vanam / tatra karpUratilako nAma hastI / taM dRSTvA sarve ja sarala saMskRta-1 ajarara0) pATha-7 Aja 7 da
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRgAlAzcintayanti sma / yadyayaM kenA'pyupAyena mriyeta tadAsmAkametasya dehena prabhRtaM bhojanaM bhavet / tatra zRgAlena kathitam - 'mayA mateH prabhAvAdasya maraNaM sAdhayitavyam' / anantaraM sa vaJcakaH karpUratilakasya nikaSA gatvA praNamyAvadad 'bhagavan ! kRpayA mAM pazyatu / ' karpUratilako'vadat 'kastvaM ? kutaH Agata: ?" so'pyavadat 'zRgAlo'ham / sarvaiH pazubhirmilitvA bhavato nikaSA bhavantamAhvAtuM preSito'ham / yataH rAjJA vinA na sthIyate vane, tatazva vanasya rAjye guNairyuktaM bhavantamabhiSektuM ta icchanti / aJjasA''gacchatu bhavAn' - ityuktvA sa zRgAla utthAya calitaH / 8. tata: rAjyasya lobhenAkRSTo hastI zRgAlasya pazcAt [pAchNa-pAchj] dhAvan paGke patitaH / tatastena hastinoditam 'mitra ! zRgAla ! kimadhunA kartavyam ? paGke patito'haM mriyeya ?" zRgAlena hasitvAditam 'mama vacasi kRtasya vizvAsasya phalamanubhUyatAM, kiGkurve'ham ?" iti / * prazno: 1. vanasya nAma kimAsIt ? 2. 'vRkSa - patra - puSpa - phala - pakSibhiH' ityasya vigrahaH kassyAt ? hastino nAma kimAsIt ? 3. 4. zRgAlA: kiM cintayanta Asan ? 5. zRgAlena kenopAyena hastino maraNaM sAdhitam ? hastino nikaSA gatena zRgAlena kimuditam ? 7. praNamyeti rUpaM kasya kRdantasyA'sti ? 6. saMbodhanavibhaktiratra kimasti ? kiyatya: (32sI) ? anayA vArtayA kA upadezau labdhavyau ? 9. preSitaH = bholAyelo. hai hai sarata saMskRtam-1 hai hai hai 221.4.4.4.4.4.4.hai 415-27.hai.hai
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - 28 24124 - [Part-II] 26. gati 4. dviguP * tatparuSa samAsa : A pAThamAM ApaNe samAsanuM mahattvapUrNa aMga tapuruSa samAsa joIzuM. A samAsano pracura upayoga Avaze:1. vibhakti 1. upapada tapuruSa * tapuruSa 2. na! di tatparamAM tapuruSa samAsa, "tatparuSa 3. karmadhAraya tapuruSa 5. pAdi tapuruSa tapuruSa * tapuruSa samAsanA keTalAka sAmAnya niyamo :1) A samAsa uttarapada pradhAna che. uttarapadanA liMga pramANe samAsanA rUpa cAle. 3) vigraha karatI vakhate uttarapadane prathamA vibhakti lAge. 4) uttarapada strI hoya ane ene strIliMga banAvavA mATe mAM, , lAgelA hoya to te hRsva thAya che. ma nuM thAya. dA.ta. (1) prAtaH nIvijan = prAptinI viza: artha - AjIvikAne pAmelo. (2) gatimata: mAlAm = pratimAnaH artha :- mALAne oLaMgI gayelo (3) pavU vi: = khya : artha :- pAMca gAyo ja sarala saMskRta-1 aAjaroja pATha-2844 2)
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAgapatvamIH A jagyAe aMte ' na hovAthI hrasva na thAya. je zabdamAM strI. pratyayanA rphe ke OM na hoya te hrasva na thAya. dA.ta. sujju dhIH = sudhIH artha :- sArI buddhi 'A' no Ja to thAya ja. dA.ta. atimAna: 1. vibhakti tatpuruSa lakSaNa :- prathamA vibhakti sivAyanI cha vibhaktithI vigraha pAmanArA tatpuruSa samAsa e vibhaktitatpuruSa samAsa. 1. dvitIyA vi. tatpuruSa 2. tRtIyA vi.tatpuruSa 3. caturthI vi. tatpuruSa vibhakti tatpuruSa 6. saptamI vi. tatpuruSa 5. SaSThI vi. tatpuruSa = 4. paMcamI vi. tatpuruSa *(1) dvitIyAvibhakti tatpuruSa samAsa :- (A) dvitIyA vibhaktivALA nAmano ti, atIta, patita, ta, prApta, Apanna, gamI tathA bumukSu vagere IcchAdarzaka nAma Adi zabdonI sAthe thAya che. dA.ta. (1) bina zritaH - binazritaH artha :- bhagavAnane AzrayIne rahela. = = (2) du:vam atIta: - 3:vAtItaH (3) suSam ApannaH = suvApannaH (4) nai patitaH - gapatitaH (5) grAmajJata: (6) mokSa prApta: = mokSaprApta: = grAmagataH * ahIM ApelA niyamomAMthI vidyArthInI zakti-saMyoga joI yathAyogya niyamo ja adhyApake karAvavA. 4 sarala saMskRtam-1 2.94923 XXXNET.4 pATha-28 44 artha :- duHkhane oLaMgI gayela artha :sukhane pAmela. artha :- khADAmAM paDela. artha H- gAmamAM gayela artha :- mokSane pAmela
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) nivRtti nathI - nivRtinI artha :- mokSamAM janAra (8) mana vumukSu = navumukSu: artha - AhArane vAparavAnI IcchAvALo prApta, bApuna zabda pahelAM paNa mUkI zakAya. dA.ta. prati kavi = prAptinI viza:, nIvijAprApta: Apanno jIvikA = ApannajIvikaH, jIvikApannaH (B) koIpaNa kArya athavA sthitinI sAthe pUrvapadamAM dvitIyAnta kAlavAcI zabda Ave tyAre thAya. dA.ta. (1) saMvatsara (vAva) vIsa: = saMvatsarI: artha :- eka varSa sudhIno vasavATa (2) muhUrva suryam = muhUrtasuvam artha:- muhUrta sudhInuM sukha (3) kSaNa suvam = kSaNasuram artha - eka kSaNa mATenuM sukha (C) aluka samAsa : vibhaktinA lopa thayA vinA thato samAsa = aluka samAsa dA.ta. pAra Ata: = parata: artha :- pAra pAmela. (D) nitya samAsa :- dvIphUDha: (mUrkha) AvA samAsano vigraha na thAya. jo karIe to artha badalAI jAya. dA.ta. ravadvamAphUDha: = [palaMga upara caDhelo] (2) tRtIyA vibhakti tapuruSa samAsa [A] tRtIyAnta zabdano pUrva, sakza, sama, na vAcI tathA nahi, nipuNa, mizra, kUkSma vagere zabdo sAthe thAya. dA.ta. (1) mArsana pUrva = mAsapUrva artha :- mahInA pahelA (2) mAtra saza: =mAtRsaza: artha :- mAnI samAna. (3) svaRA sama: = svarUsa: artha :- bahenanI samAna. (4) mArsana : = mAnaH artha :- mahIno ocho (5) vIvA naMda: = vAkyU: artha :- vANIthI jhaghaDo. (6) vAva nipuNa: = vAnipu: artha - vANIthI hoMziyAra (7) zaOMraya mizra: = zarjarAmizra: artha :- sAkarathI mizra (8) dhAra sna: = dhArAsnaphTa: artha:- dhArathI tIkSNa, sUkSma. [B] pUrvapada kAraNa hoya ane uttarapada kArya hoya tyAre paNa tRtIyA vibhakti tatparuSa samAsa thAya. dA.ta. (1) vagekha traNa: - vajhavra: artha :- vajathI ghavAyeluM jaja sarala saMskRtamu-1 ajIjI-rara4) jha pATha-28 ja
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ [C] pUrvapada kartA athavA sAdhana hoya ane uttarapada dhAtusAdhita zabda hoya tyAre paNa tRtIyA vibhakti tapuruSa samAsa thAya. dA.ta. (1) ninena rakSita = binarakSita: artha - bhagavAna dvArA rakSAyela. (2) rAmeLa hata: = ramata: artha :- rAma dvArA haNAyela. [D] "artha' zabdano artha jyAre dhana thato hoya tyAre tRtIyAntano artha zabda sAthe tRtIyA vibhakti tapuruSa samAsa thAya. dA.ta. (1) dhAnyana artha = dhAnyartha artha :- anAja dvArA AvelA paisA. [E] pUrvapada ane uttarapada khAvAnI vastu hoya tathA pUrvapada e uttarapadamAM mizrita karI khAvAnI vastu banatI hoya tyAre tRtIyAvibhakti tapuruSasamAsa thAya. dA.ta. Dena (sada) dhAnA: = "guDadhAnA: artha:- goLanI sAthe dhANA = goLadhANA. Atman zabdano saMkhyApUraka zabda sAthe tRtIyA vibhakti samAsa thAya. dA.ta. AtmanA paMkhyaH: = mAtmapaSnama: artha :- pote jemAM pAMcamo che tevuM 2M (sada) naH = duSyonaH artha:- dahIMbhAta/dahIM sAthe bhAta tRtIyA vibhakti alupha samAsaH(A) bonas - acchas - san - amar - taman A badhAM zabdonI sAthe tRtIyA vibhakti alupha samAsa thAya che. dA.ta. (1) ogasA Rtam = mogasARtama artha :- prabhAvathI karAyela. (2) annasA Rtam = abbAsAhRtam artha :- jhaDapathI karAyela. (3) sadakSA Rtam = sa hRtam artha :- ekAeka karAyela. (4) alpa Rtam = klasabruitam artha :- pANI dvArA karAyela. (5) tama Rtam = tamasAgrutam artha :- aMdhakAra dvArA karAyela. (E) tapasA kRtam = tapasAkRtam artha :- tapazcaryA dvArA karAyela. nanuSa pachI mam zabdano tRtIyA alupha samAsa thAya. dA.ta. kanuSa -N: = nanuSA: artha :- janmAMdha koInuM nAma banatA hoya tyAre manasA'tA ane manasIjJAthI A be alupha samAsa thAya. paNa, koInuM nAma na hoya to mano guptA ane manojJAthI Avo ja samAsa thAya. (1) manasAguptA = manathI niyaMtrita, manoguptithI gupta (2) manasIjJAthI = manathI jANanAra. ja sarala saMskRtama-1 ajarapa) pATha-2844
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) caturthI vibhakti tatparaSa samAsa (A) uttarapadamAMthI pUrvapadanI vastu banavAnI hoya to caturthI vibhakti tapuruSa samAsa thAya. dA.ta. sonAmAMthI kuMDala bane. kuNDatA dirathamU-kRSNadiratham artha :- kuMDala mATenuM sonuM. (B) vati, ti, suvuM, kSita vagere zabdanI sAthe caturmanta nAmano samAsa thAya. dA.ta. (1) Depyo vatiH vevatiH artha - devo mATe bhoga. ziSyAya hitam = ziSyaditam artha:- ziSyanuM hita. (3) vInAya suram = vInasuram artha :- bALaka mATenuM sukha. (4) pavitratA rakSita: = pavitratArakSita: artha - pavitratA mATe rakSAyela. (C) artha = mATe jyAM thatuM hoya tyAM artha zabdano caturthyanta pada sAthe caturthI vibhakti tapuruSa samAsa thAya. A samAsa jenuM vizeSaNa banato hoya tenA liMgane ane vacanane anusAra vigrahamAM rUdram nuM rUpa mUkAya che. dA.ta. (1) ninAya kaye rU!: = kinArtha: rU!: artha :- bhagavAna mATenI . zeraDI. (2) ninIya rU mAnta = ninALuM mAne artha - bhagavAna mATenI be mALA. (3) ninIya rUmAni puSkALa = vinAni puSkALa artha - bhagavAna mATenA phUlo. (D) caturthI vibhakti aluka samAsa:(1) parasvaipam (2) kAtmanepam (3) paranaimISA (4) kAtmane nANA (4) paMcamI vibhakti tapuruSa samAsa (A) mA, mIta, mati vagere bhayavAcaka zabdo tathA ati, bapoDha, mana, muvatta, patita, atriddhavagere zabdo sAthe paMcamyartha nAmano paMcamI vibhakti tatparuSa samAsa thAya. dA.ta. (1) vyAdhrA bhayam = vyAdhramayam artha :- vAghathI bhaya. (2) pApAt bata: = pAmIta: artha - pApathI Darelo. (3) pApAt matiH = pApamItiH artha - pApathI Dara. (4) TukIr petara = kukavAveta: artha :- duHkha rahita (5) suvAk bapoDha = kupoDha: artha - duHkha rahita che. sarala saMskRtabha-1 kalara) pATha-28 jaja
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) parAtpa nna = mana: artha :- ghaDAthI judo (7) rukhya mutta: = >>rmamuktaH artha - karmothI chUTI gayela. (8) purNAhU patita = pustapatitaH artha :- pustaka uparathI paDela. (9) vaSAr patrad: = toSApatrasta: artha :- durguNothI trAsela. (B) paMcamI vibhakti alupha samAsa :> pUrvapadamAM to, anya, anita, TUra tathA tevA arthavALA zabdo ane chUchuM vagere zabdo hoya to alupha samAsa thAya. dA.ta. (1) stochAt muktaka = stonmatta: artha :- thoDA mATe bacI gayo. (2) anyA mukta: = atpA--sta: artha - thoDA mATe bacI gayelo. (3) zaktiRt kAta: = ttibhrAtaHartha - pAsethI Avela. (4) dUrAd AgataH = dUrAdAgataH artha - dUrathI Avela. (5) chaThThIrmAta: = chaThThIvAta: artha :- kaThInAIthI Avela. (5) SaSThI vibhakti tapuruSa samAsa (A) SaSThI antavALA nAmano bIjA zabda sAthe A SaSThI vibhakti tapuruSa samAsa thAya che. dA.ta. rAjJa: pu!: = rAnapuruSa: artha :- rAjAno mANasa. pratimAsya samaya: = pratima samaya: artha :- pratikramaNano samaya. (B) apavAda :- kartA arthamAM tU ane aru pratyaya lAgelA dhAtusAdhita nAma sAthe na thAya. dA.ta. (1) ghaTastha RrtA = paTachataf Ama na thAya. paNa, pUjJa, adhyApa% vagere amuka zabdo sAthe samAsa thAya che. dA.ta. (1) nina) pUjJa: = jinapUjJa: artha -bhagavAnanI pUjA karanAra. (2) saMskRtasya adhyApakaH = saMskRtAdhyApakaH artha :- saMskRta bhaNAvanAra. (C) dvitIya, tRtIya, vaturtha vagere zabdo jyAre samUhanA eka bhAgane sUcave tyAre SaSThI vibhakti tapuruSa samAsa thAya. dA.ta. (1) kritIya morace dvitIyamo / mavadvitIyam lADavAno bIjo bhAga. paNa, jo dvitIya zabda bIjo bhAga na sUcave paNa bIjIvAra sUcave to samAsa na thAya. maThThI tiya = bIjI vArano lADavo to ahIM samAsa na thAya. sarala saMskRta-1 ajara ajAjI pATha-28 jaja
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ (D) pUrva, apara, adhara, sattara ane ardha (ardha zabda napu.mAM hoya to ja) nI sAthe eka ja avayavIsUcaka zabdano SaSThItapuruSa samAsa thAya. dA.ta. (1) chAyastha pUrva6 = pUrvajaya: artha:-zarIrano uparano bhAga. (A samAsamAM pUrva vagere zabda samAsamAM pUrvapadamAM Ave.) (2) codhI artha = ardhacam artha - vaDano aDadho bhAga. paNa, jo ya vagere zabda bahuvacanamAM hoya to tenI sAthe pUrva vagereno A samAsa na thAya. dA.ta. cha trANAm pUrvam ahIM samAsa na thAya. kAraNa ke pUrva zabda vidyArthIonA avayavane sUcavato nathI. tathA ardha zabda jo puliMgamAM Ave to ardha zabda pAchaLa mUkAya. dA.ta. (1) grAmastha ardha = prArdha thAya. paNa ardhagrAma: na thAya. (E) divasa vagereno bhAga darzAvatA zabdo sAthe paNa A samAsa thAya. dA.ta. (1) nizAya: madhyam = madhyeniza artha - madhyarAtri (2) gaDhaH pUrva = pUrvANam artha - divasano pUrva bhAga, savAra. ghaTanA banyA pachI vItelA samayasUcaka zabdano ghaTanA sUcaka zabda sAthe SaSThI vibhakti tapuruSa samAsa thAya. dA.ta. (1) saMvatsara rakSita = saMvatsarIkSita: artha:- dIkSA lIdhe eka varSa thavuM. (2) mAsa: gAtIyA: = mAsaNAtA artha :- janme eka mahino thayo che jene (G) SaSThI vibhakti aluka samAsa : niMdA arthamAM - vauravam, vevAnapriyaH (mUrkha) sagapaNa dharAvatA zabdomAM pitR:putra = pitAno putra. apavAdaH-mAtu: svasaT = mAtu:qsA / mAtu:svasaT / mAtRthvI artha - mAtAnI bahena. (2) vasuH patiH = vikRti /vasutiH artha-bahenano pati na draSTAMto :- (1) vIvoyuktiH = vANIno upAya (ra) vispati = sUrya, divasano mAlika (3) zivADuM: = AkAzamAM daMDAkAre tArAno dekhAva (4) bRhaspati = suraguru (5) pazyato: = sonI athavA dekhatA ja corI karanAra ja sarala saMskRtabha-1 (8) Aja pATha-28 jaja 1 A
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. saptamI vibhakti tapuruSa samAsa [A] paTuM, pablita, cuta, pravINa, siddha Adi zabdono pUrvapadanA saptamyanta zabda sAthe saptamI vibhakti tapuruSa samAsa thAya che. dA.ta. (1) sane paTuH = yamapaTuH artha :- saMyamamAM hoMziyAra (2) rAtre paMDitaH = zAstrapaNDita: artha :- zAstramAM paMDita (3) dharme zataH = dharmazata: artha :- dharmamAM kuzala (4) +Arthe pravINa = $AryapravINaH artha - kAmamAM hoMziyAra (5) vidyArthI siddha = vidyAsiddha artha:- vidyA jene siddha oya te mitro ! ahIM niyamo ghaNAM che mATe keTalAMka draSTAMto tamane ApI daIe chIe jethI vAMcanamAM takalIpha na paDe. vizeSa jijJAsue vyAkaraNAdino abhyAsa karavo. pUrvAdane Rtam = pUrvArdhabrutam artha :- savAre kareluM puruSeSu uttamaH = puruSottamaH artha :- puruSomAM uttama tIrtha grA: = tIrthaH artha:- tIrthamAM kAgaDA jevo, atilobhI. phUpe mahU: rUva = kUpamaMDUcha: artha :- kUvAnA deDakA jevo-TUMkI dRSTivALo - samarIne siMda = sa{/siMha artha - raNamoracAmAM siMha [B] saptamI vibhakti alaka samAsa :1. keTalAMka draSTAMto :- niMdA arthamAM - (1) dezUra: = gharamAM zUravIra (2) pAtrasurata: = khAvAmAM kuzaLa (3) jhezUra: = vAto karavAmAM zUravIra (4) henardI = gharamAM vAcALa. anya alupha samAso :(1) dhaSThira: = yuddhamAM sthira Deol: = gaLAmAM jhera hoya jene, zaMkara (3) 32sittaramI: = chAtI uparanA vALa (4) paruda: = kAdavamAM uganAra kamaLa (5) takhtarama: = hAthI na : = kAnamAM japanAra, cADIyo, cugalIkhora (7) vara: = AkAzamAM cAlanAra-paMkhI, vidyAdhara (8) neza: = pANImAM sUnAra, mAchalI. jaja sarala saMskRtabha-1 . pATha-2844 2.
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) pravRSina: = comAsAmAM utpanna thanAra deDako. (10) zaniH = zaradaRtumAM utpanna thanAra (11) chatte : = kALamAM yogya samaye utpanna thanAra (12) viviga: = devalokamAM utpanna thanAra 3. vaikalpika aluka samAsa :(1) varSagaH / varSanaH = eka varSamAM utpanna thanAra (2) raveza: / raziya: = AkAzamAM sUnAra (3) gAmevAsa: / grAmavAsa: = gAmaDAmAM vasavATa (4) pUNejA / pUrvANA : = savAramAM yogya samaya A pramANe bIjA paNa alupha samAso saMbhavI zake che. te-te tamAre samajI levA. TUMkamAM, vigrahamAM bIjI-trIjI vagere je vibhakti hoya teno samAsa karatAM krame karIne bIjI vibhakti tapuruSa samAsa.... vagere thAya. * * * vibhakti tapuruSa samAsa saMpUrNa * * * 2. nanta puruSa > pUrvapadamAM nam no uttarapadamAM bIjA zabda sAthe nagna tapuruSa samAsa thAya che. nagna = na samajavo. A samAsamAM... [A] uttarapada jo vyaMjanathI zarU thatuM hoya to na nA sthAne umeravo ane svarathI zarU thatuM hoya to 1 nA sthAne mana mUkavo. dA.ta. (1) na hoyaH = ayogya: artha - ayogya, yogya nahIM. (2) na kazanam = anazanam artha :- na khAvuM, anazana. (3) vAva = anAvara: artha - anAdara, Adara na hovo te [B] keTalAMkamAM na ja rahe. jemake (1) namrAT = vAdaLa (2) napAt = rakSA karanAra (3) nAm = svarga ( = sukha na $ = % duHkha, na ma yatra - nAm = svarga, jyAM duHkha nathI te) (4) nAsatya = sAcuM (na satyam =nA satyam = sAcuM) (5) nap: noLiyo ja sarala saMskRtabha-1 ra30 Aja pATha-28
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ ] 0 0 = | Ta [C] keTalAMkamAM vikalpa na rahe. nA: athavA a = parvata ke vRkSa. [D] aniyamita nan tapuruSa samAsa - (1) pantha = abhyAsa, patham = unmArga na pumAna strI = napusaka = napuMsaka, na puruSa na strI. Ro jarAya (1) khUTatI vigato pUro. niM.1 vigraha samAsa | artha | kayo samAsa ? na artha na auSadhiH na udyAnam na ucitam pa | ne vinAzaH (2) khUTatI vigato pUro:naM. samAsa | | vigraha | artha | kayo samAsa? yauvanaprAtaH 2 | mUpititaH 3 |litaH | rAkSasA'patrastaH | mahAvIrabhaktaH (3) khUTatI vigato pUro :naM. viraha | kayo samAsa ? 1 sevA sutra: | guroH bhayam | antikAd AgataH | jinAya idaM dhenave rakSitam ja sarala saMskRtama-1 pATha-284 2 | ja samAsa che ja
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - ra9 24181 - [ Part - III ] 3. karmadhAraya tapuruSa lakSaNa - vizeSaNavAcI ane vizeSyavAcI zabdo vacce prathama vibhaktimAM thato samAsa = karmadhAraya samAsa. dA.ta. (1) 3ttama: nana: = uttamagana: artha:- sAro mANasa (2) vandraH rUva : = vandro zva7: artha :- candra jevo ujajavala karmadhAraya zabdano artha :karma = kriyA ane dhAraya = AdhAra. kriyAno AdhAra kevala uttarapada na hoya paNa Akho samAsa hoya te karmadhAraya. dA.ta. $MII nacchati = kALo sApa jAya che. ahIM gamanakriyAno AdhAra ekalo sApa nathI, paNa kALo sApa che. 1. upamAna 9. madhyamapada pUrvapada lopI D. upamAna uttarapada karmadhAraya 8. mayUra samAsa baMsakAdi 3 vizeSaNa, 7. supUrva 4. vizeSaNaubhaya / pada pada 5. vizeSaNauttara pada pUrvapada 6. kupUrva pada * je vastu sarakhAvAya te upameya. jenI sAthe sarakhAvAya te upamAna ane baMnemAM je sarakhApaNuM te sAdhAraNa dharma. dA.ta. candra jevuM ujajavala moTuM. candra e upamAna, mukha e upameya ane sarala saMskRtana1 jAjara3ra) jajaja pATha-29 ja
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujajavaLatA e sAdhAraNa dharma. (1) upamAna pUrvapada karmadhAraya tatpuruSa samAsa : pUrvapadamAM upamAnano uttarapadamAM sAdhAraNa dharma darzaka pada sAthe A samAsa thAya che. dA.ta. dhana: phLa zyAma: ghanazyAmaH artha:-vAdaLa jevA kALA, kRSNa. (2) vidyut (upamAna) va capata: (sAdhAraNa dharma) vidyuccapalaH vijaLI jevo capaLa. (2) upamAna uttarapada karmadhAraya tatpuruSa samAsa : pUrvapadamAM upameya hoya ane uttarapadamAM upamAna hoya ane sAdhA2Na dharmano ullekha na hoya to A samAsa thAya. dA.ta. puruSavyAghraH = puruSa (upameya), vyAghra (upamAna) A samAsanA be rIte vigraha thAya H = = (1) puruSa: vyAghra: va = puruSa vAgha jevo che. A vigraha karo to samAsa upamA alaMkAra kahevAya. ane ItyAdi samAsa samajI levA. = (2) puruSa: va vyAghraH = puruSa ja vAgha che. to rUpaka alaMkAra kahevAya. A rIte (1) muttuM candraH va = moDhuM candra jevuM = mulavandraH = (2) muhUM va candraH = moDhuM ja candra = mulavandraH Note :- pahelA be samAsamAM vizeSatA pahelA samAsamAM sAdhAraNa dharmano khAsa ullekha che. bIjAmAM ullekha nathI. jo sAdhAraNa dharmano ullekha hoya to tenI sAthe prathama samAsa ja thAya dA.ta. ghana: phLa zyAma: bhRSNa: ahIM ghanazyAma: bhRSNaH ema thAya parantu bhRSNadhanaH ema bIjo samAsa na thAya. (3) vizeSaNa pUrvapada karmadhA2ya tatpuruSa samAsa : vizeSaNa pUrvapadano uttarapadamAM vizeSya sAthe A samAsa thAya. dA.ta. nIlaM ca tad utpala == nItotvatam / artha :- lIluM kamaLa mahatI ca sA satI ca = mahAsatI / gambhIrakhvAsau nAzva - gambhIranAvaH artha H- gaMbhIra avAja traNeya liMgamAM tad nA rUpothI vigraha thAya che. mAtra puM. ekavacanamAM aau thI vigraha thAya che. dA.ta. bhAva te amarAva-mAmA: / artha :- bhakta devo jI.jI sarala saMskRtam-1 2.44933)jI TEST pATha-29 42
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) vizeSaNa ubhayapada karmadhAraya tatparuSa samAsa :A. banne pada vizeSaNa hoya tyAre thAya. dA.ta. zIta va ta 3ur 4 = zItoSTham | artha - kaMIka ThaMDu, kaMIka garama. eka ja vyaktie karela be kArya batAvanAra vizeSaNarUpa be kRdanta hoya, temAMthI prathama kRdanta AgaLanI kriyA batAve ane dvitIya kRdanta tenI pAchaLa thayelI kriyA batAve tyAre thAya. dA.ta.) kAvau snAta: pAt anuttiH: = nAtA-liptA artha - pahelAM snAna karyu pachI mAliza karI > sAva tim paDyA Tram = vItIm | artha - pahelAM pIdhuM pachI UlaTI karI. > mAlI vanvita: pazvAt pUnita: = vanditapUnita: | artha :- pahelAM vaMdana karyA pachI pUjA karI. C. te ja pramANe eka bhUtakRdanta ane tenA pachI teno ja niSedha batAvanAra A ke mana thI zarU thatuM bhUtakRdanta Ave tyAre paNa A samAsa thAya dA.ta. hRtam va tat achUtam 2 = chUtAchUtam artha - kaMIka kareluM kaMIka na kareluM. (5) vizeSaNa uttarapada karmadhAraya tatparuSa samAsa :A. pUrvapadamAM vizeSya ane uttarapadamAM vizeSaNa Ave tyAre A karmadhAraya samAsa thAya. dA.ta. rUmayuvatiH artha - hAthaNI, dhenuartha:- dudha detI gAya, nisto: artha :- thoDo agni. B. masti, marjiA , prA_ma, Dara, tattana: A pAMca zabdo prazaMsA-zreSTha arthamAM uttarapadamAM Ave ane potAnA liMgamAM ja rahe che. dA.ta. zrIhALeSa zreSTha = grIhami7i % = zreSTha brAhmaNa. nomavarSA = zreSTha gAya. motana: = zreSTha gAya. lAvo. = zreSTha gAya. dharmaprajAvuMm - zreSTha dharma. C. nidanIya vastunA athavA vyaktinA karmadhAraya samAsamAM vizeSaNa uttarapadamAM Ave. dA.ta. taiyArabavahUHi artha - vyAkaraNazAstramAM DaphoLa. keTalAMka apavAdo :amuka zabdo uttarapadanA badale pUrvapadamAM paNa Ave. sarala saMskRtabha-1 ra34) Aja pATha-2904
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ r 1 ja dA.ta. (1) kutsita rAga = hirAnA artha - kharAba rAjA (2) tiH punItaH = ARtAna: artha:- kharAba kuMbhAra pUjya vastu pUrvapadamAM Ave. dA.ta. kUpavRndArazna: artha :- rAjAomAM zreSTha amuka zabdo uttarapada - pUrvapada beyamAM AvatA hoya. dA.ta. (1) netrachALa: / #ALanetra = kANo pa nna: / jhapAva: = khoDo (3) hasta$s: / $hata = hAtha jenA kuMThita thaI gayA che. zarIra:/ zarIra: = ujjavaLa zarIravALo (5) zarIravRddha: / vRddhazarIra: = gharaDA zarIravALo mAtra pUrvapadamAM ja Ave : zvAsa nAthabdha = padmanAtha = eka ja mAlika (2) sarve ra te vinAzva = sarvaninA: = badhAM bhagavAna (3) purA | khya tat jJAnakhya = purANajJAnam = jUnuM jJAna (4) prathamakhya tatraM bdha = prathama kram = paheluM ghara vizeSa :apazvAsa azva = svArdha = pAchaLanuM aDadhuM, bIjuM aDadhuM. sata, mahata, parama, uttama, utkRSTa pUjya vastu ke vyaktivAcaka zabda hoya to niyamAM sat vagere zabdo pUrvapadamAM Ave. dA.ta. zvAsa puruSazva = satva6Sa: = sajjana puruSa. mahAzvAna puruSazva = mahApu!: = mahApuruSa. (6) kupUrvapada karmadhAraya tapuruSa samAsa :1 kharAba arthamAM paNa karmadhAraya samAsa thAya. tsita nA sthAne pUrvapadamAM Ave che. dA.ta. rullita: putra: = putra: artha :- kharAba dIkaro. keTalAMka dhyAnapAtra samAso :(1) Rtsita zvaH = RgvaH = kharAba ghoDo. (2) rUSata panthA: = $Apatha = kaMIka rasto che. (3Sat = thoDuM) (3) rUSan gana = nitam = kaMIka pANI che. (4) RtvitaH puruSa: = puruSa: / puruSa = kharAba mANasa (5) rUSat 3SNam = vAm / jvaccham / RNam / kuSNam = -- kaMIka garama rUSat zabda sAthe paNa A samAsa thAya.dA.ta. rUSadrattama = kaMIka lAla. jaja sarala saMskRta - 3pa) pATha-2944
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) supUrvapada karmadhAraya tapuruSa samAsa : zobhana, sAdhu, sujhu ke saca zabdathI vigraha thato hoya, prazaMsA sUcita thatI hoya tyAre A samAsa thAya. ane ' zabda pUrvapadamAM lAge. dA.ta. (1) mana: dharma sudharma: artha - sAro dharma. (2) sIdhu vanam suvanam artha - sAruM vacana (8) mayUrabhaMsakAdi karmadhAraya tapuruSa samAsa athavA aniyamita karmadhAraya tatparuSa samAsa :aniyamita karmadhAraya samAsomAM mayUravyava' samAsa pahelo hovAthI mayUragacchAvi samAsa A rIte prasiddha thayela che. AvA samAsomAM vizeSya pUrvapadamAM Ave ItyAdi ghaNI aniyamitatA che. keTalAMka draSTAMto joIe - (1) mayUrezvAsa vyasa% = mayUravyasa: = ThagAro mora (2) adhama: nara: = narAdhama: = adhama mANasa (3) viziSTa tena: = teno vizeSa: = vizeSa prakAranuM teja (4) anya naram =nArAntaram = bIjuM nagara (5) mAni nanmAni= jhAntara = bIjAM janmo (6) 3 evI = 3SpAvavam = UMcuMnIcuM 30 navakhya = 3LyAnIvam = UMcuMnIcuM (8) nAti gvina vUina: jenuM kaMI na hoya. (9) nAsti to bhayam stha = vuiktamayam = jene kyAMyathI paNa bhaya na hoya. (10) aznIta pibata ityevaM satataM yatrAbhidhIyate sA = aznItapibatA - jyAM khAo-pIo evuM satata kahevAmAM Ave. (11) mAM - ada rUti yasya kriyAyAmathI te sA = minir / ahapUrva = pahelAM huM - pahelAM huM - A pramANe jemAM kahevAmAM Ave (7) (12) : vizachI nati manyate : = zi: = kyAM jau ? A pramANe vicAranAra, digUDha. (9) madhyamapada lopI karmadhAraya tapuruSa samAsa :> jemAM pUrvapada sAmAsikapada hoya ane uttarapada sAthe samAsa thatI vakhate sAmAsika pUrvapadanA chellA padano lopa thAya te samAsa. jaja sarala saMskRtama-1 jAjara3 pATha-29
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ dA.ta. (1) zA: priya: yasya saH = zApriya: (bahuvrIhi) zAkapriyaH pArthivaH zAkapArthivaH sAmAsikapada uttarapada madhyamapadanolopa artha :- zAka jene priya hoya tevo rAjA. (2) sturIpradhAna: pR: = sturIi: = kasturI jemAM mukhya che tevuM haraNa. (3) memunAmA parvataH = meruparvataH = meru nAmano parvata. (4) himAlayanAmA parvataH = himAlayaparvataH = himAlaya nAmano parvata. (5) papUro vRkSa: = tpavRkSaH = IcchA pUranA vRkSa *** karmadhAraya tatpuruSa samAsa saMpUrNa 4. dvigu tatpuruSa samAsa jemAM pUrvapadamAM saMkhyAvAcaka vizeSaNa hoya tathA samAsamAM samUhanI vivakSA hoya to A samAsa thAya ane napuMsaka ekavacanamAM Ave. = dA.ta. trayALAM muvanAnAM samAhAra: = tribhuvanam artha :- traNa bhuvana pakhtAnAM pAtrALAM samAhAra: = pakhtapAtram artha :- pAMca pAtrAno samUha niyama :- 1. utta25damAM aMte a hoya to rUM thAya ane strIliMgamAM Ave. dA.ta. trayALAM toLAnAM samAhAra: - trilojI artha :- traNa loka pavAnAM vaTAnAM samAhAraH = parzvavaTI = pAMca vaDalAono samUha. aSTAnAM adhyAyAnAM samAhAra: - aSTAdhyAyI = ATha adhyAyavALuM sUtra pANini vyAkaraNa. = = parantu pAtra ane bhuvana zabda utta25damAM hoya to uparokta mujaba ja thAya. dA.ta. pazcapAtram = pAMca pAtrA utta25damAM aMte Ja, akSa, ajJa hoya to vikalpe thAya. dA.ta. pazvAnAM vAnAM samAhAra: pazvavI / pazvavatvam artha :- pAMca khATalAono samUha. pakhtAnAmanAnAM samAhAra: = pakhvAddI artha :- pAMca aMgono samUha utta25damAM aMte dIrgha svara hoya to tatpuruSanA sAmAnya niyamathI hrasva thAya. dA.ta. saptAnAM pRthvInAM samAhAra: rUti saptavRthvi artha :- sAta pRthvI pabdhanu : artha :- pAMca gAyo hajI sarala saMskRtam-1 244230 NTENT.X pATha-29 jIja 2. = 3.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Note :- pUrva56 o zivAya 3 saMdhyA pAya: za06 Doya bhane Akho samAsa koI vizeSa nAma thatuM hoya to dvigu samAsa na thAya, karmadhAraya ja thAya. EL.ta. sapta ca te RSayazca = saptarSayaHmartha :- saptarSi // 2 // paJca te janAzca = paJcajanAH artha - pAMca pAMDava uttarazcAsau dhruvazca = uttaradhruvaH artha - uttaradhruva 7 M0 79 v mAdhyAya (1) pUratI vigato pUro. ni.| samAsa | viyaDa | martha / yo samAsa ? kudezaH vidvatprakANDam bhuktanidritaH nRsihaH kRSNasarpaH kadannam paramabhaktaH | utkRSTalekhakaH | antimajinaH (2) puTata qiuto pUro. ni.vigraha samAsa | artha yo samAsa ? mahAvIranAmA jinaH kutsitaH kulAla: vaiyAkaraNazcAsau khasUcizca pItaM ca tad apIta ca mahAzcAsau rAjA ca Adau pItaM pazcAt bhukta rakta ca tad puSpaJca nA eva vyAghraH le | bhaktAzca te janAzca SE ARE saMskRtam-1 8.5.8 BDS.S.S.3.3.3.3 4/6-28.44 / Gma
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha samAsa - [Part - IV] 5. prAdi tatpuruSa samAsa (1) pUrvapadamAM pra, ava, sam, anu, tiras, ava, vi, ati, pari, prati, 35 vagere upasarga hoya ane uttarapada koI nAma hoya tyAre prAditatpuruSa samAsa thAya ane te vizeSaNa bane che. (2) utta2pada prathamAnta vizeSaNa hoya tyAre prAyaH pUrvapada avyayarUpa hoI zake. dA.ta. atyAM tenI atitenasvI = atyaMta tejasvI = 30 (3) pUrvapadamAM phat avyayano A thAya che. dA.ta. par ravatam = Arttam = kaMIka lAla (4) upasargamAM vibhaktinuM vargIka2Na :- prathamA vibhakti : = (1) pratkRSTa: AcArya: = prAcArya: - mukhya AcArya. (2) prakRSTA gatiH = prakRtiH = unnati. = (3) atizaya; mAnI - atimAnI = atyaMta abhimAnI. dvitIyA vibhakti : (1) atiAntaH mAtAm = smRtimAta: = mALAne oLaMgI gayela. (2) atiAntaH maryAvAm = atimaryAvaH = maryAdAne oLaMgI gayela. tRtIyA vibhakti :- (1) arthena saMskRtaH = arthasajJatAH = arthathI yukta = (2) anutir arthena = anvaSa~ = arthathI saMgata, yogya. (3) arthena viyuktam = vyartha = nakAmuM, vyartha, artha rahita. caturthI vibhakti : (1) pariztAna: adhyayanAya = paryadhyayanaH = adhyayana mATe thAkelo. (2) paDyAmAya dhruntaH - utpaDyAmaH = yuddha mATe taiyA2. paMcamI vibhakti : = (1) vitam arthAt = vyartham = nakkAmuM, phogaTa. (2) apAnta: siddhAntAt= apasiddhAnta; = siddhAntanI bahAra nIkaLI = gayeluM. RRjI sarala saMskRtam-1294923 TELECOpATha-304.ja -
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) niAntaH maryAvAyAH = nirmaviH = maryAdAmAMthI nIkaLI gayela. (4) nirmAta: AzAyAH = nirAza: = zAmAMthI nIkaLI gayela. (5) uddata: mA't = GanmAf: = mArgamAMthI nIkaLI gayela. - SaSThI vibhakti : nAnuna: adha: - adhokhAnu: [ghUMTaNanI nIce] arthasya yogyaH = yathArtha: [arthane yogya] keTalAMka upayogI prAdi samAsa :- viparIta: pakSa: - vipakSa: = vipakSa arthamanutaH = anvartha: = arthane anurUpa. 6. gati tatpuruSa samAsa pUrvapada upasarga ke vvi pratyayAnta avyaya hoya ane uttarapada dhAtusAdhita rUpa hoya tyAre A samAsa thAya che. dA.ta. > 3rI kRtvA = rItya prAduH bhUtvA prAdurbhaya zuklIbhUya zuklakRtya artha :- svIkArIne artha :- utpanna thaIne artha :- sapheda thaIne artha :- sapheda karIne 7. upapada tatpuruSa samAsa pUrvapadamAM nAma avyaya ke upasarga hoya, utta25damAM dhAtu sAdhita nAma hoya... (= kRdanta hoya) tyAre A samAsa thAya. vigraha vakhate prAyaH uttarapadamAM te dhAtunuM kriyApadanuM rUpa vaparAya che. dA.ta. rUdde tiSThati - gRhastha gharamAM rahenAra = = susvena bodhyate - subodha: = sukhethI samajI zakAya tevuM sughena labhyate = pulama: = sukhethI meLavI zakAya tevuM duHhena tamyate = purNamaH = duHkhethI meLavI zakAya tevuM uttarapadamAM thatA pheraphAra H A vyaMjanAMta dhAtuomAM :- (1) kyAreka koI pheraphAra na thAya H (1) nAM mukhvatIti nAmul = vAdaLa, pANIne choDe te (2) kyAreka aMte a umerAya H - (1) amnasi rohatIti - askvoDuhaH = kamaLa, pANImAM uge te. (2) zirasi rohatIti = zirorudaH = vALa, mAthAmAM uge te. jIjI sarala saMskRtam-1 4.842404.88.888pATha-304.2
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) manno mAt, nanno na, gam no jJa, hano haiM, ba ke haiMn thAya. (1) puchyuM manatIti puSyamAn = puNyavAna (2) paTTAnnAyate ti padmanaH = kamaLa, kAdavamAMthI utpanna thanAra (3) turaM/ Azu rAtIti turA: / AzuT: = jhaDapathI janAra, ghoDo (4) zatru haeNnti ti - zatruha: / zatrughnaH = duzmanane haNanA2 (5) vRtraM tti rUti vRtrahana - vRtrA - vRtrarAkSasane haNanA2 Indra B svarAMta dhAtuomAM : 1 (1) hrasva haiM, 3, RR kArAMta dhAtuomAM kyAreka guNa/vRddhi na thAya ane aMte t umerAya. dA.ta. (1) vidhvaM nayatIti vizvanit = vizvane jItanAra (2) puchyuM rotIti puchyuMt = puNyane ka2nA2 (2) kyAreka chellA svaranI vRddhi thaI a umerAya. dA.ta. (1) mAMM rotIti jhumbAra: = ghaDAne ka2nA2, kuMbhA2 ahIM mAM rahela aMtya RR nI vRddhi gar + 5 = { + Ar+ 36 = nmAra: | (3) kyAreka chellA svarano guNa thAya + a umerAya. dA.ta. ahIM (1) guhayAM zete = gunhAzaya: = guphAmAM sUnA2, siMha. = 'zI' dhAtu che. anya rphe no guNa 6 + a = an + Ja ::. gRhAzaya: (2) jAryuM roti kRti hrAryara: = kAmakAja ka2nA2, svayaMsevaka = (4) kyAreka koI pheraphAra na thAya. dA.ta. svayaM bhavatIti svayammU: = ApameLe thanA2 (5) anya A, ghe, o, au no kyAreka 'a' thAya. dA.ta. (1) dhanaM vavAtIti = dhanavaH = dhanane ApanAra kube2. - ahIM 'va' dhAtunA aMtya A no a thayo. (2) madhye tiSThatIti madhyasthaH madhyamAM rahenAra, madhyastha, taTastha (6) anya A, pe, ae, au no kyAreka A paNa thAya. dA.ta. (1) vizva pAtIti vizvapA = vizvanI rakSA ka2nA2 ahIM 'pA' dhAtunA aMtya Ja no A ja rahyo. O sarala saMskRtam-1 2222414 = 44pATha-30AET
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ = (2) vadhu vadhAti kRti vasudhdha = sonAdine dhAraNa karanAra pRthvI. ahIM 'T' dhAtunA aMtya Ja no jha na thayo. (7) kyAreka dhAtune ana ke phna pratyaya paNa lAge. dA.ta. (1) nAM mUlayatIti vaMzamULaH = vaMzane zobhAvanAra. (2) madhu vinatIti madhupAyI = bhamaro, madha pInAra. = (8) vigrahamAM pUrvapada su, Tul ke vur ane uttarapada karmaNirUpa hoya to svarAMta dhAtumAM guNa karIne JaumerAya, vyaMjanAMta dhAtuomAM emane ema a umerAya. dA.ta. (1) 3:ghena nIyate = vurNaya: - du:khethI jItI zakAya tevuM. (2) 6Hghena labhyate = urjAma: = duHkhethI meLavI zakAya tevuM. (3) sulena namyate = muttamaH = sukhethI meLavI zakAya tevuM. keTalAMka aniyamita upapada tatpuruSa samAso (1) lalATa tapati rUti tattAtaMtapaH = kapALa jenuM camake che, puNyazALI (2) rAtrau varati rUti / nizAyAM dharatIti - rAtriparaH / nizAparaH rAte bhaTakanAra rAkSasa = (3) priya vavati kRti priyavavA = priya bolanArI - (4) AtmAnaM paSThita manyate rUti 'itamanyaH = potAnI jAtane paMDita mAnanAra, abhimAnI. (5) na sUrya pazyanti kRti = JasUryapazyAH = sUryane paNa na jonAra pahelAnA kALanI rANIo. vai:tya = UMce karIne A rIte avyaya sAthe paNa upapada tatpuruSa samAsa thAya che. -H tatpuruSa samAsamAM zabdomAM thatA keTalAMka pheraphAro HkarmadhAraya ane bahuvrIhi samAsamAM mahat no mahA Adeza thAya che. dA.ta. (1) mahAvelaH = mahAzvAsau revazva - moTA deva (2) mahAvA u: = moTA hAthavALo [bahuvrIhi samAsa.] paNa, mahattevA mAM mahAkSevA na thAya. kA2Na ke SaSThI tatpuruSa samAsa che. mahataH sevA = mahattevA jIjI sarala saMskRtam-1 94ra4ra ETLETTEpATha-3044
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapuruSanA uttarapadamAM thatA pheraphAro krama parvapadamAM uttarapadamAM pheraphAra | - udAharaNo avyaya ke kuti | akruta |(1) nitam kRtiSNa: saMkhyAvAcaka niraGgulam artha AMgaLImAMthI nIkaLI gayela. (2) te eka praHTTPrtha = citta artha H be AMgaLInA mApavALuM. 2. siMkhyAvAcI, puNya | rAtri | rAtri (1) 3maya: rIcya samAhAra:ekadezavAcI, dvirAtram avyaya ke artha :- be rAtano samUha saMkhyAta zabda (2) rAtri gatinti : = atirAtraH artha : rAtane oLaMgI gayela. 3 saMkhyA ane puNya adam | hU |(1) adbhaH pUrvam - pUrvaka sivAyanA uparanA artha : divasano pUrva bhAga. pUrvapadamAM 4 uparokta sivAyamAM, adam | a |(1) pu Sya takedazva = puSyAm artha puNyazALI divasa (2) yallo: samAhAra: = tha: artha : be divasano samUha. pa. sAmAnyathI koIpaNa sakhA | (1) dhanyastha karavA = thavasarad: zabda hoya artha : dhanyano mitra (zAlibhadra) sakha 6. sAmAnyathI koIpaNa | rAganuM zabda hoya rana | | (1) {nagRhastha rInA = rAjagRharAjaH artha: rAjagRhanagarano rAjA, vaizALAnaH ItyAdi samajI HlevuM. che sarala saMskRtabha-1 3 upATha-304
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapuruSanA samAsamAM liMgavidhAna tapuruSa mukhyatayA uttarapadanA liMgane ja anusare che. paNa, kyAreka temAM apavAda hoya che. jema ke - apavAdaH (1) gatitapuruSa temaja prApta - sApuna zabda pUrvapadamAM hoya to vizeSa anusAra liMgAdi lAge. jemake - (1) karIchUta: artha = svIkArela paisA karI dhanam = svIkArela paisA 3rIkrUtA sapUt = svIkArela paisA (2) pratinIvijha: nara: = AjIvikA meLavela manuSya prAptinIvija pramavI = AjIvikA meLavela juvAna strI prAptinavicha natram = AjIvikA meLavela patnI ahIM paNa ghaNAM niyamo che. te sahu na ApatA vAMcanamAM upayogI bane te rIte mAtra sAmAnyathI dizAsUcana ja karela che. vizeSa niyamo vyAkaraNAdimAMthI samajI levAM. # # # tapuruSa samAsa saMpUrNa + + + R dhAtuo ) - gaNa - 1 - Atmapada - pra + ya = atyaMta prayatna karavo. [To try very hard] tatsama zabdo - vizeSaNa :* ma kArAnta pulliMga - niSNana = niSphaLa, vyartha mAnanda = AnaMda, khuzI [Happiness] [Unsuccessful] utsava = utsava, mahotsava [Festival]| nUtana zabdo ja mava = bhava [World] 3 kArAnta pulliMga - kamAva = abhAva [Non-existence]/sura = deva [Deity] - kArAnta napuMsakaliMga - amara = deva [Deity) pusta5 = pustikA [Book] - nA kArAnta strIliMga - parampara = paraMparA [Tradition] ja sarala saMskRta- 1 (ra44) pATha-304
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ - adhya) : * vizeSaNa : # vizeSanAma :HIR = 8 thI 18 varSano yuvAna, kumAra - A kArAnta puliMga :[Minor boy] amara = amara nAmano chokaro pAribhASika zabdo . - A kArAnta pulliMgaH- rei = AmaMtraNa arthamAM he! [Hey !] anuttara = anuttara, atyaMta sukhI evA zrI = ekavAra [Once]. devanI jAti sAkSAt = sAkSAta [Direct] e kArAnta napuMsakaliMga :- 1 noMdha:- samAsanA niyamomAM je sagarva = samyatva, sAcI zraddhA draSTAMto ApyA che tenA artho tenI bAjumAM ja ApI dIdhA hovAthI ahIM zabdonI yAdImAM te-te zabdonA artho ApyA nathI. R & navI dilAva (1) saMskRtanuM gujarAtI karo : (jyAM samAsa hoya tyAM vigraha karI samAsanuM nAma lakhI artha karavo.) 1. mAtrAjJApAsaH putro mAtrAnandalo mavati kSaNasukhadAH bahukAladuHkhadAH viSayA: sarve, dukhAtItaM sukhaM tu nirvRtyAH, tallabdhaM kSaNasukhaM parityajya kSaNaduHkhamurIkRtya saMyame prayatitavyam / yenA''patsvapi dharmo rakSitaH, sa dharmarakSito bhavati / mokSArAdhanAH kurvantu, na tu saMsArArAdhanAH, saMsArAya kRtA bayo'pyArAdhanA niSphalAH / AgamakathitAH sarvA ArAdhanA: sAkSAt paramparayA vA mokSArthA eva / triInanda Ano vigraha A rIte thAya. mAnandu chatIti Ana: (upapada tapuruSa) matre mAnavaM: = mAtrAnanda : (caturthI vibhakti tapuruSa) vahu%7,uvA:' no vigraha nIce mujaba thAya. kurNa thacchannati TuvA : (upapada tapuruSa). bahurnikuvA = vahuzvAsa nagna = vahuna: (karmadhAraya) vahutti 3:: = duniyurvivAda (ddhi. tapu.) ja sarala saMskRtama-1 jAjarampa ijApATha-304 | = A A A A
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. pApabhIto du:khApeto bhavati, duHkhabhItaH sukhamukto bhavati, ataH he bhagavan ! duHkhAnyApadazca santu naH / 7. amarakumAraH stokAnmukto namaskAramantrasya prabhAveNa / namaskAramantramRte tu sa mRtassyAt / 8. kintu tvamidaM pustakaM samyak paThestarhi saMskRtapAraGgatastvaM bhave. | 9. saMvatsaradIkSitasAdhuranuttarasuracittaprasannatAmapi laGghate / 10. vaivAnAyi! rUpamAnamAyAmA paratohara:, na tAn sevasva, yadi tAn sevethA: tarhi na hi tava samyaktvaM tiSThet / samyaktvApoDhastu tvaM devAnAMpriya eva / (2) gujarAtInuM saMskRta karo : (jayAM samAsa thato hoya tyAM vigraha sAtheno samAsa avazya lakhavo.) 1. pakSIo khecara kahevAya. 2. tuM cugalIkhora na thA. 3. prabhunA bhakta devoe sarvajJa bhagavAnane gaMbhIra avAjathI namaskAra karyA. jaina dharma zreSTha dharma che. zreSTha jaina te che je Agamone mAne, AgamamAM kahela vAtone pALe. 5. huM pahelA, huM pahelA e rIte asaMkhya devoe prabhuno meru nAmanA parvata upara janmAbhiSeka mahotsava karyo. sAdhu UMcAnIcA badhAM gharomAM gocarI jAya. 1. maryAdAne oLaMgI gayelo atyaMta abhimAnI jIva narakamAM jAya che. ane duHkhathI atyaMta trAselo huM kyAM jau ? huM kyAM jau ?" ema digUDha thaI jAya manuSyabhava atyaMta dukhethI meLavI zakAya tevo che mATe tene niSphaLa na karo. manuSyanA bhavamAM ja mokSe jaI zakAya che. dharmapriya rAjA kumArapALa sajajanapuruSa kahevAya che, paNa kharAba mANasa nahIM, kAraNa ke teo jIvonI hiMsA karanArA na hatAM. ulaTuM teoe rAjayamAM ahiMsAnI ghoSaNA karI hatI. ja sarala saMskRtama-1 a2jara4) 800AjapATha-304
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ vigraha | artha | kayo samAsa ? ru w q & cm (3) khUTatI vigato pUro : samAsa zrAntAgataH tadabhAvaH maccittam zubhAzubham mahArogaH gauradehaH nRpatAna: 8 vasudhA paNDitammanyaH (4) khaTatI vigato pUro. naM.artha 1 |kharAba ghoDo kiMIka lAla 3 | kaMIka garama navo ghaDo | rAtre bhaTakanAra dhana ApanAra vizvane jItanAra duzmanane haNanAra IjhaDapathI janAra viraha | samAsa |kayo samAsa ? 0 ja da m 0 1 * 0 0 0 ja sarala saMskRtabha-1 ajara4C00080pATha-30
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - 31 44124 - [Part - V] bahuvati samAsa lakSaNa :- sAmAnyathI je samAsamAM pUrvapada vizeSaNa hoya, uttarapada vizeSya hoya ane Akho samAsa bIjA koI padanuM vizeSaNa hoya tyAre A samAsa jANavo. bahuvrIhi samAsa vizeSaNa che. tethI tenA vigrahamAM vizeSyanI jAti ane vacana pramANe tathA arthanA saMbaMdhane anusAre "yat sarvanAmanA cha e vibhaktinA rUponA prayogo thAya che. A samAsa anya pada pradhAna che. cannA kayAM rUpano kyA sthAne upayoga karavo te samAsanA vizeSya parathI nakkI thAya. dA.ta. - puliMgamAM :ja dvitIyA :- nam 36 yam : = naitho grAma: artha :- maLeluM che pANI jene tevuM gAma. ja tRtIyA - ratha yena : = ratha: azva: artha - vahana karAyela che ratha jenA dvArA tevo ghoDo. ja caturthI :- mAnIta manane yauM sa: = mAnItonanaH vArtaH artha - lavAyela che bhojana jenA mATe tevo bALaka. paMcamI :- nitA: gara: yA : = nitAri: veza: artha:- nIkaLI gayelA che duzmano jemAMthI tevo deza. SaSThI - vadu dhanaM yastha : = dudhano nara: artha - ghaNuM badhuM dhana che jenuM tevo mANasa. saptamI:- naivaNam 39 minsa: = Rvo : samudra artha:- khAruM che pANI jemAM evo te samudra. - napuMsakaliMgamAM - che dvitIyA - nazvam 30 vat tat = 0tho vanam | artha :- maLeluM che pANI jene te vana. - strIliMgamAM : saptamI -tam vInam ca sI = 3navInA mU: che sarala saMskRtabha-1 ( 48) pATha-3 14
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha :- vAveluM che bIja jemAM tevI pRthvI. A rIte anya udAharaNo paNa samajI levA. uparanA udAharaNomAM yar nI je vibhakti AvI che tenI te ja vibhakti haMmezA Ave tevuM nathI. samAsa e ja hoya paNa vizeSya badalAI jAya to patnI vibhakti paNa badalAI zake che. dA.ta. "zaratha:' e "vara:' nuM vizeSaNa bane to. 'jha ratha: yastha : = ratha nara: = vahana karAyela che ratha jeno tevo te mANasaA rIte vigraha thAya. * strInuM vizeSaNa bane tyAre tavInA ema thAya. mATe, vizeSya joI arthano vicAra karIne vigraha vAkya samajI artha karavo. bahuvati samAsa vizeSaNa hovAthI sAmAnyataH vizeSya pramANe tenA jAti / vacana thAya che. para bahuvati samAsanA prakAra : 1. samAnAdhikaraNa bahuvahi 2. vyadhikaraNa bahuvahi te upamAna bahuvahi 7. naba 'bahavAti, samAsa *bahuvahi | samAsa B. sabahuvIDi/ 6. 4. saMkhyAbahuvahi prAdibahuvahi 5. dizA bahuvahi (1) samAnAdhikaraNa bahuvati : jenA vigrahamAM banne padane samAna vibhakti (prathamA vibhakti) lAge te - dA.ta. (1) mahAnta vIdU yastha : = mahAvIdu naH | prathamA vibhakti/ sarakhI vibhakti A sarala saMskRta-1 zAra444444pATha-314
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha :- moTA che be hAtha jenA tevA nalarAjA. (2) zvetam ambaraM yasya saH = zvetAmbaro muniH / artha:- sapheda kapaDAM che jenA tevA muni. (3) vaca: no prinsa: = vahunavI pheza: artha:- ghaNI badhI nadIo che jyAM tevo deza. (2) vyadhikaraNa bahuvati : vigrahamAM samAsanA padone bhinna bhinna vibhakti lAge che. dA.ta.) vas paLa yastha : = vakrapALiH (hari:) I artha :-cakra jenA hAthamAM che tevA kRSNa. > RSabha kA yevu te = RSamAya jinA: artha -RSabhadeva jemAM pahelAM che tevA jinezvara bhagavaMto ) haste vADuM: yastha : = hastAku: | artha - hAthamAM dAMDo che jene tevo cokIdAra. [ re tAvijJAna= jenA vigrahamAM samAsika padano (vizeSaNano) artha vizeSya padArthanI sAthe upasthita hoya te. dA.ta.) takhta | yaD : = navu vara: | artha :- lAMbA che be kAna jenA evo te gadheDo. A gadheDAnuM vizeSaNa che tethI gadheDo hoya tyAM tenA lAMbA kAna paNa hoya che. 2 ativijJAna = jyAM vizeSaNa padanA arthanI vizeSya padArthanI sAthe upasthiti Avazyaka na hoya te. dA.ta.) vitrI / : vitra: (T:) ! artha :- vividha prakAranI gAyo che jenI evo te govALa. jyAM jyAM govALa hoya tyAM tyAM tenI gAyo hoya te jarUrI nathI.] (3) sabahuvatiH sada avyaya sAthe tRtIyAnta nAmano A samAsa thAya. ane tyAre sadano saAdeza thAya. dA.ta.) putreNa sada vidyate : : = putra: (rameza:) > parivAre sada vidyate : : = saparivAra: > mitra sa6 vartate sa samarrA (strI) .. > vena sa6 vartate sA sadhavA | artha :- patinI sAthe je hoya te sadhavA strI. ja sarala saMskRtabha-1 4rapa0) chapATha-31
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) saMkhyA bahuvati : pUrvapadamAM saMkhyAvAcaka zabda ke upasarga, uttarapadamAM saMkhyAvAcaka zabda avyaya ke Asana, pradUra, dha% zabda Ave to A samAsa thAya che. A samAsa thAya tyAre aMtya svarano athavA svara sahita vyaMjanano lopa thaI ma umerAya che. dA.ta.) zAna samI satti te = 356 : / dasanI AsapAsa. > devA trayonA hitrA: = (be ke traNa) diH bAvRttA: vaza= viza: (vIsa) parva... triza: ItyAdi artha - be vAra rIpITa karAyelA dasa = vIsa adhikzavatvAriNa: (cAlIsathI vadhAre) vagere. - apavAda :- viti zabdamAM ti no lopa thAya che. dA.ta. viMzataH mAsanA = mAnavaza: / artha - vIsanI najIka. tri, 35 pachI catur zabda Ave to uparano niyama na lAge. mAtra umerAya dA.ta. trayo vA vaOAro vA = trivatura: artha :- traNa athavA cAra. 5. dizA bahutIti: je be dizAnI vaccenA khUNA - vidizAno bodha karAve che. samAsamAM pUrva, kSaNa vagere dizAvAcaka pada ja joIe. dA.ta.) kaLathI: pUrvAzva vizottarInam = rakSaNapUrva | parva pUrvottara ItyAdi. artha:- dakSiNa ane pUrva dizAnI vaccenI dizA, agnidizA. (6) prAdi bahuvati: prAditapuruSanI jema niyama lAge. mAtra abhyapadanuM vizeSaNa bane eTalo phera. dA.ta.) viti pam yathA: sA virUpa (nyA) | artha - nIkaLI gayuM che rUpa jeNInuM evI te rUparahita kanyA. > nitA ganA: yasmAt tat nirNanam vanam ! artha - nIkaLI gayA che mANaso jemAMthI tevuM te nirjana jaMgala. (7) na bahuvIhi - pUrvapada niSedha batAve tyAre thAya. ke an lAge dA.ta. ) vidyamAnA rUpamAM yatha : = anupama: artha :- jenI koI upamA nathI te anupama. > vidyamAnaH putra vacce sa: athavA > na putra: yastha : = aputraH | artha :- gerahAjara che putra jeno. 2 vikalpa ka ke an ane upasarga sAthe vaparAyelA rUpa paNa kAyama rahe. A sarala saMskRtama-1 ajarapa1)jIjAjaijApATha-3104
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ dA.ta. vidyamAnaputrA keTalAkamAM teno e na thAya. dA.ta. nivRtta: (8) upamAna bahuvati :- - - - 2 pUrvapada koI upamAdarzaka nAma hoya tyAre upamAna bahuvIhi kahevAya. uttarapadamAM sAmAnya dharma hoya to vigraha SaSThI vibhaktithI thAya che. dA.ta. ) pAnAm bdhi: rUMva Ni: yastha sa: = pabdhiH | athavA > pAnAm va Anya: yastha : = pazvi : | artha - kamaLo jevI sugaMdha che jenI te pAgadhI. > candrasya kAntiH iva kAnti: yasya saH = candrakAntiH / athavA candrasya iva kAntiH yasya saH = candrakAntiH / uttarapadamAM upameya hoya tyAre ubhayapada samAnavibhaktimAM Ave. dA.ta. rumane rUMva kSiA yastha: sa = $manAkSI. artha :- kamaLa jevI be AMkho jeNInI che, te kamalAkSI strI. * lagADavAnA niyamo (1) uttarapada dIrgha chuM - 5 kArAMta hoya athavA R kArAMta hoya to avazya varu lAge che. dA.ta. > vaheca no mit : = vahunavI veza: artha:- ghaNI badhI nadIo che jemAM tevo deza. > (2) rrA nas = karme banAvela A jagatuM. (2) A sivAya sarvatra vikalpa che thAya. dA.ta.) (1) adhyayananimitta: | adhyayanimitta vIsa: | artha :- adhyayanane mATe vasavATa. A kArAMtamAM cha lAge to vikalpa hRsva thAya. dA.ta. nakkImA nImAryA, nImAryA ! artha - lakSmI jenI patnI che tevo mANasa. dha samAsane aMte thanArA pheraphAro: akSi - akSa, dharma nuM dharman, dhanuS nuM dhanvan bhane gandha nuM gandhi thAya. dA.ta.) (1) mane rUMva phaLo ya sa = manAkSa nara: artha - kamaLa jevI be AMkho che jenI tevo mANasa. jaja sarala saMskRtama-1 ajarapara)jApATha-3 1.jIjI
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) zobhano dharmo yasya saH sudharmA / artha :- sAro che dharma jeno te sudharmAsvAmI. (3) khyAt adhigatam = adhiSyam, adhiSya dhanu: yasya sa: adhijyadhanvAH artha :- paNacha caDAvela dhanuSya che jenuM tevo. (4) padmasya rUva gandha: yasya saH = padmandhi: / artha :- kamaLa jevI gaMdha che jenI te padmagaMdhI. (36, prati, su, surabhi athavA upamAdarzaka pUrvapada hoya tyAre gandha nuM gandhi thAya che. sugandhi vagere...) hetvarthakRdanta pUrvapadamAM ane utta25damAM hrAma (IcchAvAcaka) zabda hoya to bahuvrIhi samAsa thAya tyAre anusvArano lopa thAya che. gantuAmaH = javAnI IcchAvALo. > montuAmaH = khAvAnI IcchAvALo. patituAma: = bhaNavAnI IcchAvALo. vikalpe hituMAma: paNa thAya. * bahuvrIhi samAsa saMpUrNa dhAtuo parasmaipada : - gaNa 1 tram = dhrujavuM, trAsa pAmavo. [To be annoyed] ami+mU = abhibhUta thavuM, parAbhava | sam + RN = samRddha thavuM = thavo [To be defeated] [To prosper] - nir + f[ = saMpUrNa jItI levuM [To win all] X + tum = pralobhana ApavuM. [To tempt] ava+gam = jANavuM [To know] parA+ni = parAjaya karavo gaNa - 4 - Atmanepada :vahu + man = bahumAna karavuM, AmanyA jALavavI [To respect] = san + ban = utpanna thavuM [To be born] tRp = samartha hovuM [To be powerful] = [To defeat] nai = gAvuM (yati) [To sing] mlai : = mlAna thavuM, karamAvuM [To fade] gaNa 1 - Atmanepada :ava+jJAC = snAna karavuM [To bathe] 1 = hajI sarala saMskRtam-1 22253 gaNa 4 - paraApada : > gaNa - 10 - ubhayapada :A +-lok = jovuM, avalokana karavuM. [To see] 24pATha-31:14
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( zabdo ke ja tatsama zabdo che atyanta = atyanta [Extreme] - A kArAnta pulliMga- 3Syana = ujavaLa [Bright] na = kula, pitAjIno vaMza, samUha nirgata = nirmaLa [Pure]. [Family] 55 = , 41289 [Insignificant] adhAra = aMdhAruM ( nyU rotIti)| vAra = udAra [Generous] [Darkness] nUtana zabdo pIttApa = pazcAttApa [Regret] + kArAnta pulliMga - vANa = bANa [Arrow]. gurjara = gujarAta rAjaya, gujarAtI vRddha = gharaDo, vRddha [Old]. [State of Gujarat] vAnara = vAMdaro [Monkey]. | manana = agni [Fire] lAvAna = dAvAnaLa [Forest fire] [3pa = upasarga, Apatti rAkSasa = rAkSasa [Monster] (Harassment] - A kArAnta napuMsakaliMga :- vivAra = sUrya [Sun] taica = sainya, senA [Any] niHzreyas = mokSa [Salvation] dhyAna = dhyAna, mananI ekAgratA vita = durjana [Mean] [Concentration][sanI = bakhtara, kavaca [Armour]. hRdaya = hRdaya, dila [Heart] |pantha = musAphara [Traveller . - 3kArAnta puliMga :- | madra = abhimAna [Pride] mRtyu = mRtyu, mota [Death] rava = avAja [Noise]. ke A kArAnta strIliMga - |+ kArAnta napuMsakaliMga :kRtajJatA = kRtajJatA. [Gratefulness]/ pAnA = ekAMta, eka ja dizAnI - rUkArAnta puliMga : draSTi, janAra [One dimensional senApati = senApati (General) | vision] pratiSThA = pratiSThA, kIrti [Prestigel |evadhAra = jakAra, Ama ja. ra vizeSaNa : [Definite] vividha = vividha jAtajAtanuM varNana judA-judA dharmo [Religions] [Various) phebdhana = baLataNa, lAkaDAdi agni tIvra = tIvra [Extreme] prajavalita karavAnI sAmagrI [Fuel] ja sarala saMskRtama-1 ajarapa) jApATha-3 14
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ varuNa = bhayaMkara [Terrible] paryavasAna = cheDo, aMta [End] bharatakSetra = bharatakSetra (maratanAma - kSetramiti ) yauvana = yuvAnI [Youth] pAritoSiSTha = InAma [Prize] A kArAnta strIliMga : = ghaDapaNa [Old age] jarA ghaTA = ghaMTa [Bell] tamiA = rAtri [Night] maiM kArAnta pulliMga pi = vAMdaro [Monkey] maiM kArAnta napuMsakaliMga : - surabhi = sugaMdhI [Fragrant] vizeSaNa :=> pratyatA = samartha [Able] mAraLanti = maraNa lAve tevuM (maraLamatte yasya sa:) [Which results with death] suvRtta = sadguNI, sArA AcAravALo [Well mannered] dhavana = sapheda [White] parAjya = pArakuM [Another one's] snAna = karamAyeluM. [Faded] homata = komaLa, mulAyama [Soft] * vizeSanAmo-a kArAnta pu. :vastupAla, gujarAtanA senApati lavaNa lava, rAmanA dIkarA. akruza = kuza, rAmanA dIkarA. vaizaratha = dazaratha, rAmanA pitA rAma rAmacandrajI * pAribhASika zabdo : a kArAnta pulliMga Jo = loka sivAyano bhAga, jayAM kazuM nathI. anaMta alokAkAza svarUpa. |syAdAva = (syAvitti vAva:) 'Ama paNa che, Ama paNa che'- A rIte jakAra vinA kahevuM. Azrava : = = = pApanA daravAjA saMvara nava tattvamAMnuM eka tattva, bandha bAMdhavA. = nava tattvamAMnuM eka tattva, pApakarmane aTakAvanA2 = nava tattvamAMnuM eka tattva, pApane a kArAnta napuMsakaliMga :jJAnAvaraNIya = jJAnane DhAMkanAra karma varzanAvarIya = UMghAdi lAvanAra karma vevanIya = jIvane sukha-duHkha ApanAra karma = mohanIya = jIvane mUDha ka2nA2 karma AyuSya narakAdi gatimAM bAMdhanAra = karma vastupAla |itra = UMcA-nIcA gotrane ka2nA2 karma antarAya = vastu bhogavavAmAM aTakAyata karanAra karma tenAta - tejapAla, gujarAtanA pukhya = nava tattvamAMnuM eka tattva, puNya mahAmaMtrI = jIjI sarala saMskRtam-1 2249255)TEEEEEpATha-31 4.2
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ - A zanta svAdi :- 18 vyaMxid Aal nirjarA - ni, nava tattvabhAnu me tatpa,* 'zazin' prabhAra 35 :karmane khapAvavA. vAdin = pAhI, pA6 42nAra + avyaya : > nAman = nAma, senAthI 71 sAyaM = Aid [Evening] shrii|hine pAbhe. kadApi = syAreya 59 [Anytime] kila = 5252 [Really] (1) saMskRta- gurAtI 2 :1. anantakevalajJAnAlokitatattvo jagadguruH saMsAraduHkhatrastAn jIvAn saMsAradu:khAd rakSituM samyak tattvamupAdizat / gurjaradezamahAmantriNA vastupAlena gurjaradezasenApatinA ca tejapAlenA'lpasainyenA'pi buddhiprabhAvAd ripavaH parAjitA: gurjaradezazca rakSitaH, vayaM gurjarAstAbhyAM kRtajJatAmarpayAmaH / vividhadhanadhAnyasamRddha rAjagRhanagare'tyantasamRddhiyuktakulasaJjAto'pi zAlibhadrastAn viSayAn tRNamiva matvA tyaktavAn, yataH ete sarve'pi viSayA mRtyA Agate sati rakSitu na pratyalAH / 4. tIvratamatapodhyAnAnaladagdhasarvakarmA sa gajasukumAlamuniH zubhadhyAnayukto lokAlokasthavastuprakAzaka kevalajJAnaM labdhvA mokSa gatavAn / ApadabhibhUto'pi yo na dharmaM tyaktavAn so'yaM skandako mahAmuniH / rAmaH pitA'pi, putro'pi, dazarathApekSayA putro rAmaH lavaNAGkazApekSayA pitA'pi / ato naiva 'aya putra eva, pitaiva ve'ti avadhAraNa samyagiti anyavAdivacananirAsapratyalaM vacana bhagavatoditam / 7. tadA janAH 'idamitthameve'tyavadhAraNena mithyAtvayuktA Asana, naiyAyikAdyanyadarzaneSvapi tathaivoditamAsIt, kintu bhagavatoditam ES ARE saMskRtam-13.38RNDS.3.3.3.3.3.346-3 1.3.4 5.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. 9. nIvAnIva-mukhya-pApAzrava-saMva-nirjhA-bandha-mokSAH bhagavatopadiSTAH / etadavagamA'nantaraM samyagAcaraNena jIvo ni:zreyasadhiAti / (2) gujarAtInuM saMskRta karo H 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 'idamitthamapyevamapyasti' ayameva syAdvAdaH / jayatu yAvaccandradivAkarA asatyAndhakArayutatamisrAnAzasatyadivAkarassyAdvAdaH / saMsAradAvAnalendhanAni mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogajAni jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya- vedanIya- mohanIyA''yuSya - nAma -gotrAntarAyAbhidhAnAni karmANi nirjityaiva jIvo nizreyasaM labdhuM klRpto bhavet / 9. doSathI duSTa paNa mANasa guNasamRddhine pAme che jo tenA hRdayamAM pazcAtApa pedA thAya. durjanoe pheMkelA vacanarUpI bANothI bhayaMkara evA A kaliyugamAM sajjano ja kavaca che, tenA vinA A vizva jIvI ja kevI rIte zake ? potAnA moTA prabhAvathI nAza karI dIdhela che duzmanonA zaurya jeNe evA te bharatacakravartI paNa RSabhadeva bhagavAnane ja zaraNa mAne che. RSabhadeva bhagavAna jenI zarUAtamAM che ane mahAvIra svAmI bhagavAna jenI aMtamAM che tevA jinezvaro amAruM kalyANa karo. zubhavicArothI yukta che mana jenuM evA sadguNI sajajano kyAreya paNa koIne niMdatA nathI. jJAnarUpI sAgaramAM sAcA jJAnI mahAmunio kAyama avagAhana kare che. eTale ja temano AtmA sapheda, ujjavaLa ane maLarahita bane che. sarvabharatakSetrane jItavA mATe samartha paNa cakravartI rAjAo motane jItI zakyA nathI. to e bharatakSetrane jItavAno lAbha zuM ? A mAruM ane A pArakuM A pramANe tuccha cittavALAo mAne che. mAruM e tAruM ane saunuM A pramANe udAra cittavALAo mAne che. jema sugaMdhI paNa phUla sAMje karamAyeluM thaI jAya che tema badhAMe eka divasa ghaDapaNane anubhavavAnuM ja che. mATe juvAnInA madathI matta na thA. vRddhonI AmanyA jALava. jIja sarala saMskRtam-1 24425 LETTEjI.japATha-3 1.4.4
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) gu4rAtIno saMskRta vigraDa DarI sabhAsa 5ze :1. anantI che kRpA jemanI evA te arrihaMta paramAtmA adbhuta che svAdhyAyo jenA evI te copaDI - meLavAyelI che namratA jenA dvArA evA te mahAmuni - 2. 3. 4. 5. krUra che hRdaya jenuM evo te kAlasaukarika (kasAInuM nAma)- udAra che mana jenuM evA te mahAvIra svAmI - sabhAsavAyono vigraha rI gubharAtI aze : (4) 1. siktavRkSaM vanam - 2. pRSTAgamaH ziSyaH 3. iSTamokSAH zrAvakAH 4. buddhagranthAH zramaNAH 5. tyaktapApAH sAdhavaH (5) vArtA vAMthI Apesa praznonA saMskRtamAM zvASa Ayo :purA kila brahmapuraM nAma nagaramAsIt / tasya nikaSA eva mahadvanamAsIt / tasmin bahavo vAnarA abhavan / atha asmin nagare janA evamamanyanta parasparamakathayan ca 'yadasmin vane ghaNTAkarNo nAma rAkSasaH vasati, sa janAn khAdati ghaNTAM ca tADayati / ekadA kenA'pi paureNa kenacid vyAghreNa khAditasya pAnthasya raktAdIni dRSTAni / sa nagaramAgatya kathitavAn 'mayA dRSTAni ghaNTAkarNena khAditasya janasya raktAdIni / ' tatotrastaiH pauraiH nagaraM tyaktvAnyatra gantumArabdham / tatastasya purasya nRpatinA ghoSitam 'yaH kazcidimaM ghaTAkarNaM tADayet tasmA ahaM pAritoSikaM yaccheyam / ' tadanantaraM kazcitprAjJaH puruSo vanamagacchat / ghaNTAravamanusaraMzva ghaNTAM tADayato vAnarAnapazyat / phalaistAn pralobhya tebhyo ghaNTAmAdAya nagare ghoSitavAn 'mayA tADito ghaNTAkarNo mRtaH tasya ghaNTA ca mayA''nItA / ' tato rAjJo mahat pAritoSikaM labdhvA sa mahatIM pratiSThAmalabhata / - prazno : (1) nagarasya nAma kimAsIt ? (2) kasmAt paurAH sahasA trastAH ? (3) prAjJena kiM kRtam ? (4) rAjJA kiM ghoSitam ? ( 4 ) asyAH vArtAyAH nAma kiM syAt ? hai. sarasa saMskRtam-1 4.4.42584.XXX..x416 - 3133
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - 3ra 21412 - [Part - VI] avyayIbhAvAdi samAsa (1) avyayIbhAva samAsa : pUrvapadamAM upasarga ke avyaya hoya ane uttarapadamAM koI nAma hoya tyAre A samAsa thAya. A samAsamAM avyayanI jema vibhaktino lopa thAya che eTale "dhadari AnuM badhI vibhaktimAM "dhadari' ja rahe. A kArAnta nAmanuM pAMcamI vibhaktinA artha sivAya napuM. ekavacananuM rUpa thAya. kyAreka paMcamI, tRtIyA athavA saptamI paNa lAge che. = aMtya dIrdhasvara hRsva thAya. 5, che no ruM ane mo, gau no jha thAya. 2 aMtya " no lopa thAya paratu uttarapada napuM. hoya to vikalpa lopAya. anya ane mana no gama karavo. judA-judA arthamAM avyayI bhAva : saptamI vibhaktino artha - kRSNa = dham artha - ghaDAmAM. (2) sAmIpyano artha :- na: pan = 3pa6 artha :- nadInI pAse. (3) samRddhi arthamAM -madrALa samRddhi: = sudram artha :- madra dezanI samRddhi. kharAba sthitino artha :-vitA Rddhi = vRddhi yavanAnAM vRddhi = kuryavanam artha :- musalamAnonI paDatI (5) abhAvano artha :- vRkSAmamAva: = nivRkSam artha :- vRkSa rahita atizaya ke pasAra thaI gayAno artha :- yauvanaspatyiyaH = tiyauvanam artha :- yauvanane oLaMgI gayela. ayogya kAlano artha - nidrA samrati yujete = atinidram artha - vartamAnamAM UMgha yogya nathI. (8) pachIno artha :- sAdhu zvAn = anusAdhu artha :- sAdhunI pachI. yogyatAno artha gunAnA yogya = anu mukham artha - guNone yogya. (10) anukramano artha:- mAnupUrvekha = anukrama artha - kramane anusarIne sarala saMskRtama ArapIjIAi pATha-2, (4).
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) punarAvRttino artha - vine vine = pratinim artha :- divase divase (1ra) anullaMghana darzAvato artha-maMtimatiSNa yathA sthIttatha yathAmati artha :- buddhine oLaMgyA vinA jevI rIte thAya tevI rIte. zaktimanatikramya yathA syAttathA = yathAzakti artha - zaktine oLaMgyA vinA jevI rIte thAya tevI rIte. (13) sAdezyano artha :- sAdha: saza: = sasAdhu artha :- sAdhunI samAna. (14) ekI sAtheno artha - nevunena yupat satsaMvanam artha -lakhavAnI sAthe (15) sAkalya | tamAma artha - susvapa aparityajya yathA sthAthI - saTum artha - kuTuMbane choDyA vinA, saparivAra. (16) maryAdA ke abhividhi (thI, mAMDIne) artha:- gadhe. A athavA nannadherImsa = garbhAdha artha - sAgara sudhI athavA sAgarathI mAMDIne (17) tarapha arthamAM :- niM prati = pratyani artha :- agni tarapha (18) bAranA arthamAM - grAma vadi = vidifmam artha -gAmanI bahAra. jha : (be AMkhanI) nIpam = pratyakSama, jha : paramU=parokSanuM - avyayIbhAva ATalA arthomAM thAya che. A sivAyanA artho vagerenI mAhitI vyAkaraNAdimAMthI meLavI levI. (2) karmavyatihAra : yuddhanA viSayamAM banne pakSa samAna sAdhana-hathIyAra vaDe yuddha karatA hoya. athavA samAna vastu grahaNa karavA pUrvaka laDatA hoya tyAre A samAsa thAya. vigraha vakhate hathIyArane tRtIyA ane jenuM grahaNa karyuM hoya tene saptamI vibhakti lAge. 2. uttarapadamAM aMtya svara ne badale mUkavo 3hoya to guNa karIne rU lagADavo. 3. pUrvapadamAM aMtya svara dIrgha thAya. dA.ta. ruddhezva vaLezva pratye dru yuddha pravRtta = dhvanki | ) kezeSu kezeSu gRhItvA idaM yuddhaM pravRttam = kezAkezi / ) bAhubhizca bAhubhizca prahRtya idaM yuddhaM pravRttam = bAhUbAhavi / sAdhana judAjudA hoya to A samAsa na thAya. blAdezina thAya. yAda rAkhavA yogya keTalAka udAharaNo : , neza: = prati (thoDuM zAka) yAda param = pAm I (gaMgAnI pAra) sarala saMskRtama-1 hajA260) ja jajaja pATha-3244
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ ) gaGgAyAH madhyam = madhyegaGgam / (iunI vayye) athavA ) gaGgAyA: pArAt = pAregaGgAt / gaGgAyA: madhyAt = madhyegaGgAt / (3) supsu5 samAsa : upara jaNAvelA samAsomAMthI koIpaNa samAsa na hoya tevA samAso AmAM sAve. El.d. ) pUrvaM zrutam = zrutapUrvam / ) pUrvaM bhUtam = bhUtapUrvam / pUrvaM dRSTam = dRSTapUrvam / ) tiSThanti gAvaH yasmin kAle saH = tiSThadguH kAlaH / / (4) pRSozahisamAsa : jemAM samAsa thayelA pado badalAyA hoya te. * pRSata: udaraM = pRSodaram (5vana) ) manasaH ISiNaH = manISiNaH vidvAMsaH / ) mahyAM rauti = mayUraH / (bhora) vArINAM vAhakaH = balAhakaH / (vA.) zabAnA zayanam = smazAnam / / * pizitaM AcAmati iti pizAcaH / - dhAtumo >18 - 1 - parasmaipa :- prati + budh = pratiSopa pAvo. ud + budh = vi.sita thaj, vlel j|[To awake] [To blossom] | pra + nam = atyaMta nbh7|2 72vo. [To bow gracefully] - zaho tatsama zabdo > a zanta napuMsaliMga:> azanta pulliMga :- kuTumba = kuTuMba. [Family] svIkAra = svI2 [Accept] ratna = ratna [Gem] vicAra = viyara [Thought] | prAyazcitta = pApano 3 [Atonement] HT ARE saMskRtam-1 (RFRDS.SE.S.S.8 16-32.88
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ > ? kArAnta puliMga :- sati = samUha [Group] zuddhi = zuddhi [Purity]. > vizeSaNa :> A kArAnta strIliMga - siMhata = bheguM thayeluM [United] manovanA = guru mahArAjane thayelA > vizeSa nAma - pApane jaNAvavA ja A kArAnta puliMga:> nUtana zabdo- e kArA pu- siddhAvata = zatruMjaya mAruM = samUha [Bundle]. | pAribhASika zabdo - tAta = pitA [Father] parato = parabhava [Next life] | A kArAnta puliMga :prayAsa = mahenata [Effort] chAyotsA = kAyotsarga, kAussaga 6 = dAMDo [Stick] > A kArAnta napuMsakaliMga :jinAlaya = derAsara [Temple] samavasaraNa = samavasaraNa, jyAM prabhu jaya kArAnta napuMsakaliMga :- birAje dRSTAnta = udAharaNa [Example] | huMkArAnta strIliMga:ja A kArAnta strIliMga - kifthajI = IrIyAvahI anumodana = prazaMsA, anumodanA vyaMjanAM zabdo :[Praise]. ja rUkArAnta strIliMga: thar pramANe rUpa cAle. yaSTi= lAkaDI [Stick] vayam = uMmara [ase] (1) saMskRtanuM gujarAtI karo :1. saTurva nitine zrAva kinArya chatuM ! 2. nirvivAraM citta dhyAnA rucyate | kRSNaH sAhAyyArthamupanemi gatavAn / bhavyapaGkajobodhadivAkaraM guNaratnamahAsAgaraM jinezvaraM pratidinaM praNamAmi / 5. vizAvAda mAnarthaH zarvajo ! 6. vAraMvIyAbhAve munaH jhAyotsA vi . ja sarala saMskRtabha-1 ()jAjajIjAjI pATha-32jIjI
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) na 7. vastupAlassalokaH pratidinaM calannanusiddhAcalamAgataH / 8. atinidrA parityAjyA'tibhojanaM tyaktavyamatihAsyaJca varjanIyam / dharmakriyA na yathecchaM kriyate kintu yathopadeza kriyate / nimnokta gujarAtI vAkayonuM saMskRta karo :badhI vastu kriyAne yogya ane guNane yogya ApaNane maLe che. mATe ja kahevAya che ke je vavAya te meLavAya. bharatanI pAchaLa AkhuM sainya bharatakSetrane jItavA mATe cAlyuM. ghaDapaNa e umaranI kharAba sthiti che. yauvana umaranI sArI sthiti che. sArI uMmaramAM dharmakriyA AcaravI joIe. uMmaranI kharAba paristhitimAM bIjA lokonI dharmakriyAnI anumodanA karavI joIe. A bagIco vRkSarahita ane ghAsarahita che mATe ApaNe ahIM ja besIe jethI jIvahiMsA na thAya. zastra-zastranA, dAMDA-dAMDAnA, hAtha-hAthanA yuddhathI be sainyo khUba ja laDyAM. pachI muninA upadezathI bodha pAmelA te banne senApatio siddhAcala tarapha sainya sAthe cAlyA. himAlaya sudhI sammati rAjAnuM rAjaya hatuM. 1. pahelA joyelA evA paNa siddhAcalane joIne te atyaMta khuza thayo. 8. krama pramANe badhAM bhagavAnane te bALake pUjyAM. 9. samavasaraNamAM devo dAnavo badhAMe zakti pramANe bhagavAnanI bhakti karI. (3) nimnokta samAsanA vigraha karI artha lakho :1. 3pavanam - ............. 2. Anaram - ..... 3. 03iife -............ 4. bhUtapUrvam - ........ 5. anarmalam - ............. nimnokta arthanuM gujarAtI karI samAsa karo :1. gharanI pAse 2. vipnano abhAva 3. kIDAno abhAva 4. pahelA sAMbhaLela. 5. vidhine oLaMgyA vinA jevI rIte thAya tevI rIte. ja sarala saMskRtama-1 aAjaroja pATha-2,
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) pAta vAMthI pUcheda 5znano saMskRtamA 4aa bhApo. purA kila AsId vRddhaH / mRtyukAle'pi tasya prANA na gacchanti / tadA tasya putrAstamakathayan / 'he tAta ! yusmAkaM kecchA adyApyapUrNA'sti yena yuSmAkaM prANA: sukhena na gacchanti ?' tadA vRddhenoditam - 'astyupadezo yamadattvA na paralokaM gantuM pratyalo'ham / ' tadA putrA avadan 'kaH sa upadezaH ?' tadA vRddho'vadat - 'yaSTibhAram Anayata / ' te putrA aJjasA tathA kRtavantaH / anantaraM tena vRddhena kathitam 'he putrAH ! yUyaM pUrNaM yaSTibhAraM troTitum prayatadhvam / sarvaistathA prayatitam / kintu na ko'pi taM troTituM pratyalo'bhavat / tato vRddho'vadad 'adhunA yaSTIrimA: pRthakkRtya troTituM prayatadhvam / ' evaM kRte tu sarvAstA alpenaivA''yAsena truTitAH / / tato vRddhenoditam, 'he putrAH ! anena dRSTAntena avabodhata yaduta 'asaMhatA nazyanti saMhatAzca na nazyantIti / ' putraiH tadupadezasya svIkAraH kRtaH sukhinazca jAtAH / prazna :1. kasmAt kAraNAt vRddhasya prANA na gacchanti ? 2. vRddhena ka upadezaH dattaH ? 3. kadA putrA: yaSTI: troTituM apratyalA jAtA: ? 4. kaH upadezaH katha dattaH vRddhena ? 5. upadezAnuguNaM (= upaheza mu45) asyAH vArtAyAH kiM nAma bhavet ? 6. asyA vArtAyAH ki labdhavyam ? anyo'pi ko'pi upadezaH kiM bhavata: cetasi asti? 8. upadezasvIkAreNa putrAH kIdRzAH jAtA: ? 9. asyAM vArtAyAM tAdRzaH kaH zabdaH yaH bhavatA nAvagataH ? 000 3.8 sasa saMskRtam-1.3.88258D83.3.3.3.3.3 416-32.3.3
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAsa - ja sarala saMskRta-1 tapuruSa bahuvahi anya - 2- samAhAra kendra ekazeSa dvandra vibhakviMtatparUpa na rupa kaya pa . 6pa tatparuSa tatparuSa tatparuSa taskuruSa taskuruSa saptamI | dvitIyA tRtIyA catuthI alaMpha alupha alupha paMcamI alaMpha SaSThI alaMpha prathamA dvitIyA tRtIyA caturthI paMcamI SaSThI alaMka | vibhakti vibhakti vibhakti vibhakti vibhakti vibhakti upamana upamana vizesa viNa viNa kupUrvapada supUrvapada na maLe pUrvapada uttarapada pUrvapada ubhayapada uttarapada baMsAdi pada lopI pATha-3ra44
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahuvahi anya upamAna uttarapada sarala saMskRtabha-1 upamAM rUpaka sabavAhi samAnAdhikaraNa vyadhikaraNa bahuvIhi bahuvahi saMkhyA dizA prAdi na upamAna bahuvIhi bahuvIhi bahuvIhi bahuvIhi bahuvIhi alaMkAra alaMkAra taguNa atarguNa saMvijJAna saMvijJAna avyavIbhAva karmavyatihAra supsa pRSodarAdi (26) saptamI arthamAM sAmIpya samRddhi kharAba sthiti abhAva atizaya ayogya pachI arthamAM arthamAM arthamAM arthamAM atyaya arthamAM kAlanA arthamAM arthamAM yogyatA arthamAM anukrama arthamAM i5. ii. i2. i3. punarAvRti anullaMghana sAdazya arthamAM arthamAM arthamAM ekIsAthe arthamAM tamAma arthamAM 16. maryAdA + abhividhi 17. tarapha arthamAM i8. bahAranA arthamAM i9. pratyakSa vagere pATha-32 ja
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ jita gujarAtI koza che T6 = auSadha [10]. anuttara = anuttara [30] | | ma+vAnsa nmAnavuM [12] na = Aga [14] manuM + P = anubhavavuM [15] [ ma = abhiSeka [18] nIva = jaDa, nirjIva [27] anuman = mAnya karavuM [16] | amara = deva [30] ajJa - ajJAnI, DaphoLa [16] anumodanA = prazaMsA [32] | mA = sAthe [7] ajJAna = ajJAna [9] anuput Agraha karavo [12]] gayo ayogya [15]. mannA = jaladIthI [27] anu+vR = anusaravuM [11] . | gari zatru [8] = bhaTakavuM [2]. ane = ghaNAM badhAM [22] | ga-pUjA karavI [2] ata: = AthI [11]. = vacce, vinA [10]. | sarva - jvALA [21] tithi : mahemAna [10]. anya AMdhaLo [18] | man - kamAvuM [12]. atisAra -jhADA [25], gathAra - aMdhAruM [31]. artha - IcchavuM [9]. atIva atyanta [14] mana - AhAra, ana [23] { ApavuM [9] atyata - atyanta [31] anya = bIjuM, jUduM, bhinna [13]] marda-arihaMta [19] tra = ahIM [6] . anyatra = bIjA sthAne [6] mai - saryuM [9] atta na ApeluM [18]. apaphrarti - apayaza [18] manAra AbhUSaNa [8] adbhata = alaukika [27] apa+nat = dUra karavuM [12] ati bhamaro [10] adhama = halakuM, duSTa [15]. apa2 = bIjuM, bIjA [20]. atnI - khoTuM [15]. dharma - adharma [8] aparAdha = guno [11] avavaza - khAlI jagyA [12]. madha + sAm meLavavuM [9]. gaI = paNa [8]. ava+ - jANavuM [31]. dha + =jANavuM [9] apUrva apUrva, navuM [27] avaI - snAna karavuM [31] dhavat upara besavuM [18] akksa - AzA rAkhavI [9] | ava+ = oLaMgavuM [12] ya+sthA - UbhA rahevuM [13]] priya apriya [8]. evadhAra =jakara [31] adhurA = hamaNAM [10] | apriya = apriya [vi] [9]. avadhI - tiraskAra [12]. adhyayana bhaNavuM [27]. apsaram =apsarA [21]. eva + na = namI javuM [10] nA cheDArahita [15]. maga = abhavya [13] ava + man - avajJA karavI [13] attara = pachI [11]. abhAva = abhAva [30] avayaM nakkI [27]. artha -nuksAna, saMkaTa [24] | ma+artha = prArthavuM [20]. avasthA paristhiti [27] manana = agni [31] badhAna-nAma [16]. ava + dhI-tiraskAravuM [12] anAki - anAdi [26]. manasva dhAvavuM [11] azubha = kharAba [27] anArya = anArya [11] mana eka [14] azru AMsu [14]. manu + 6 = zodhavuM [13]. ma+mU parAbhava thavo [31] | ma dhyeya agaNita [10]. anujJA = rajA [9]. mana abhimAna [25] | masalya khoTuM [9] * vizeSa oLakha mATe kausamAM pATha naMbara sUcavela che. keTalAMka tatsama zabdono, sAmAsika zabdono | | ane vizeSa nAmono AmAM samAveza karavAmAM nathI Avyo. ja sarala saMskRtama-1 a2uda6 888888ka.gu. koi
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ talavAra [11] | - AzA rAkhavI [12][3nati - prabhAvanA [26] asura = dAnava [7] AzA - AzA [2] 35+3 = upArjana karavuM [25] s pheMkavuM [7] zin AzIrvAda [21]. 35 + = upekSA karavI [25] hiMsa - hiMsA tyAga [11] | + unna bheTavuM [8]. 352 upakAra[10]. sahita ahita [10] |Asana = Asana [22] 35+vijJa -upadeza Apavo [11] aho Azcaryano udgAra [11] |mAspada - ghara [20] 3paleza upadeza [10] A + [ sAMbhaLavuM [15] | + 8 = bolAvavuM [9]. 35 + nI pAse laI javuM [9] A + 5 = AkarSavuM [21] rU! = zeraDI [17] 352/5 = grahaNa [26]. bAjarI - AkAza [8] phiccha = IcchA [9]. 3patra paththara [11]. gAma - jaina zAstra [16] |ti e pramANe [6] 35 + vim = besavuM [10] +[ JAvavuM [8] philAna atyAre, hamaNAM [12] 3pa upasarga [31] AcaraNa karavuM [8] |ndriya Indriya [25]. rUpAnad jUtA [21]. gavAra = AcaraNa [12] bdhina = baLataNa [31]. upAya = upAya [27] mAjJi = AjJA [9]. gurUva = peThe, jema, jANe [9]. 3mI =be, bane [13] mAtman AtmA, jIva [20] phi6 javuM [7]. 3ciAsa = utsAha [11]. khAtara Adara, mAna [24] [6 (ThTha) - IcchavuM 5]. 5 - UrjA, baLa, teja [19]. +aa (yachuM) levuM [18] kSa jevuM [9]. Rte vinA [8] A + him - pharamAvavuM [20] phiMthI IriyAvahI [32]] kri. aizvarya [14] AdhyAtmika AtmA saMbaMdhI rivara = bhagavAna [9] trIpa - RSi, sAdhu [11] [10] vitta vacana, vANI [17] | patra = eka sthAna [6] kAnanda AnaMda, khuzI [30] vita yogya [17] = ekavAra [30] A+nI = lAvavuM [12] 3qna = ujjavaLa [31] pati - ekAMta [31]. kApaNa dukAna [23] chuM = vINavuM [8] hatAza = AvuM [13] Apad - Apatti [20] ta = ke [9]. iva ja [6] A + VchuM = pUchavuM [19]. svar utkaMThA [10] gvam - emae pramANe [12] nAyAsa mahenata [32] | n + pan - kUdakA mAravA [8] | molana = bhAta [10]. Ayu = AyuSya [21]. +56 = utpana thavuM [18]. mi dizA [20] bA+rama zarU karavuM [23] Disleva mahotsava [30]. the kema, kevI rIte [16]. bArInI ArAdhanA [8] = pANI [11]. tha = vArtA [13]. mA + sAm ArAdhavuM [27]. vidhi - sAgara [8] | k = kahevuM [5] A + 6 =caDhavuM [13] TR = udAra [31] | 1 - kyAre [] mAro - svasthatA [27] +vu -vikasita thavuM [32] [ pa kyAreya paNa [31] mArta - pIDAyela, duHkhI [26] dAna - bagIco [26] pi = vAMdaro [31] mArca - Aryo [15]. - dhaMdho [10] mana - kamaLa [14] A + to - jovuM [31] |d + vim - kaMTALavuM [23] | m - pUjavuM [9]. mArU Avarjita thavuM [26]]n + tha = UbhA thavuM [11] | #gukha = dayA [15] hila sarala saMskRtabha-1 ja Oja88888.gu.koNa che
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ [26] Rti = kajiyo, kaliyuga [10] STa = saMkaTa, pIDA [13] H anton = stats [27] = [14] = - vhAraLa = kAraNa, hetu [25] kArya = kAmakAja [17] tti = kAla, samaya [25] fai = [9] = fabry [8] vhiri = bhUMDa, Dukkara [10] ti = kharekhara [31] 2 = Asl [14] [32] kula [21] [10] taH = kyAMthI, zAthI [12] = [6] p = gusso karavo [16] kumAra = kumAra [30] = kula, samUha [31] s = bheTavuM [10] - al [12] = kRtajJatA = kRtajJatA [31] [9] = tuM = kartA, karanAra [15] glam-ugd [9] - usg [4] = kRSNa = kRSNa mahArAjA [9] homata - mulAyama [31] ma = krama, paripATI [27] mazaH = krame karIne [27] kriyA - kriyA, pravRtti [24] jhIk ramavuM [25] vantr - samartha hovuM [31] | kSam = kSamA karavI [11] (1)=sed [5] kSal (kSAl) = dhovuM [9] kSa (kSayU) = kSaya pAmavuM [2] farqg [10] kSudra = kSudra, tuccha [31] sukSma = khaLabhaLavuM [4] kSetra = khetara [8] lagna = laMgaDo [14] dhvanitra = kodALo [8] = Tata = big [3] Tna = AkAza [12] [19] [31] = gaLamRt = gaNadhara [27] T[ = gaNavuM [7] gam (gacch) = 4vuM [3] T[ = garjanA karavI. [7] tra = avayava [10] fuR = uda [12] guru = gurujI [14] gurjara - gujarAta [31] gurjara - gujarAtI [31] gRha * ghara [17] ug [31] gautama = gautamasvAmI [9] prantha = grantha, zAstra [20] East [12] var = cAlavuM [1] cak = cAlavuM [1] citta - n, la [27] = = mana [12] cit - vicAravuM [5] vira = lAMbo samaya [11] (a) = aleg [6] atale [14] chAtra = vidyArthI [8] G = [dea [19] nana = mANasa [9] C = [ual [14] nan(gA) = janma thavo [10] nam = jApa karavo. [2] narA = ghaDapaNa [11] nav = babaDavuM [2] G = well [10] G=HYS [13] natamur = vAdaLa [19] jJAti - jAti, vaMza [14] nAtma - mUrkha, Thaga [14] for (14) = Dag [2] jina = bhagavAna [7] ninAlaya - derAsara [13] f(3) = gug [2] FGET = [16] - well [17] jIvita Fila - Dag [1] netR = jItanAra [17] jyotsnA - cAMdanI [12] jJAti jJAna = jIvana, prANa [14] - 2 [31] = = dhuN = ghoSaNA karavI [6] ch-gas [27] ca - ane [7] AFGAATIT = ZENOU [9] -su-l [21] - [12] (34) - Asg [14] candramas - candra [21] (A) - Hurg [10] = samAja [13] * jJAna [16] Rg = krodha karavo [3] zeSa - krodha, gusso [13] hajI sarala saMskRtam-1 TTTTTTTTTx.gu.kozajI
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ tata: - tyAra pachI, tethI [7] vilIya = tAruM [13] | za = deza [7] tata: - te kAraNe [11] hoziyAra [12]. da = zarIra [26] tata: pa = tyAra pachI [22]. = dAMDo [32]. dina = jIva [27] tatra - tyAM [6] sajA karavI [5]. roSa = doSa, karma [13] tattva = padArtha, rahasya [22] vat = ApatuM [19]. ghut (dyota) prakAzavuM [20] tathA tema, tathA [10]. raya = dayA [8] dara = daravAjo [14] tathApi = to paNa [11]. ridra = garIba [26]. di duzmana [21]. talIya - tenuM [13]. tu droha karavo [5] | deva - dveSa [21] tarka saMbhALavuM [13]. I - abhimAna [20] deTTa kaeNSa karanAra, duzamana [23]. tapas = tapa, tapazcaryA [27] . darzana = zraddhA [27]. dhana = dhana [8] tamannA = rAtri [31] darzana = judA-judA dharmo [31]. dhanapati kubera [12] ta6 = vRkSa, jhADa [14] 26 = bALavuM [1] dhanavat = dhanavAna [20] tarda to [10]. rAna = dAna [10]. | dhanum = dhanuSya [21]. tara = cora [12] rAnava = dAnava [7]. dharma = dharma [9]. tADapatra = tADapatra [25]. (ca) ApavuM [3] dhavana = sapheda [31] tAtA - pitA [32] vAsukha = bhayaMkara [31] dhI - saMrakSaka [16] tAza = tevuM [11] vAvAnar = dAvAnaLa [31]. dhAnya = anAja [16] . tALuM = tevuM [20]. vi = divasa [27]. dhAn = doDavuM [5]. tAracha = tArA [12]. vivAra sUrya [31]. fdhana - dhikkAra thAo [10], tAvat = teTaluM [21] kizuM dekhADavuM [4] | In = buddhizALI [19]. tIrtha yAtrAdhAma [14] vira = dizA [21]. 6 = devAdAra hovuM [13] tIvra = tIvra [31]. phIna - duHkhI [15] dhenu gAya [14]. tu ke, paraMtu [7]. tIrSa lAMbu, dIrgha [22]. dhyAna = dhyAna [31] tu to, paNa [12]. 33 = duHkha [9]. | dhruva dhruva, sthira [18] tun duHkhI karavuM [4] duHvita = dukhI thayela [26] dhvas = dhvasta thavuM [26] tura = ghoDo [16]. kuti kharAba gati [15]. dhvani = avAja, dhvani [12] tulya = samAna [14] durga = duSTa mANasa [21]. = nahIM [7] tunuM vajana karavuM [6] gurjata - dubaLo [26] | narta - rAtri [27]. tu khuza thavuM [3] 36 -duSita thavuM [7] | RR = nagara, zahera [22]. = ghAsa [10] Duta = kharAba kAma [22]. | nakArI nagarI, nagara [23]. ta6 = tRpta thavuM [11]. 3hitu = beTI [16]. navI - nadI [14]. ta (ta) = taravuM [6]. 6 (6) = phADavuM [11] nama: - namaskAra ho! [12]. tyam choDavuM [1]. dara (pazya) = jovuM [3]. namAra = namaskAra [19]. tram trAsa pAmavuM [14] dakti udAharaNa [32]. namajjA2 = navakAra [24], tram pUjavuM [31] vi = deva [7]. nam namavuM [1] tUTavuM[11] = devara, dIyara [17] namratA = namratA [24] jijI sarala saMskRtama-1 A rahaC)00AjajIsa.gu.kokaja
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ nara = mANasa [12] | pas = kamaLa [14] pApa = pApa, duSkRtya [11]. nara = naraka [8]. parkarAMdhavuM [1]. pApa = pApI [17] nam nAza thavo [3] paTa = kapaDuM [14] pA (pina) pIvuM [3] nA nATaka bhajavavuM [18] pa = bhaNavuM []. pAritoSika InAma [31] nAnA = aneka [14] pat = paDavuM [1] pAva - Aga [16] nAman = nAma [20] patra = pAMdaDA, vanaspati [16] |fja = pitA [15]. nAtha = netA [12]. pathar = pANI, dUdha [21] | = pIDA, duHkha [26]. niHzreyas =mokSa [31]. para = pArakuM [26]. vI = pIDA karavI [5] niSa = samIpamAM [22]. paramparA = paraMparA [30]. | puSya = puNya, puNyakarma [13] nitya = kAyama [12] patno = parabhava [32] | putra = dIkaro [11] nit- niMdA karavI [2] paraspara = paraspara [16] puna: = vaLI, pharIthI [25] niSpanna = AmaMtraNa devuM [12] parIstha = pArakuM [31] pura: = AgaLa, sAme [17] nitizaya = anupama [12] parIki = parAjaya karavo [31] purA = pahelA [16]. nis + a =vikheravuM [19] para + DuMm = tapAsa karavI [9] purA = nagarI [23] nis + = khaseDavuM [14]. paritApa = trAsa, pIDA [27] | puruSa = mAnava [15] nim + am nIkaLavuM [12]. paricam pUrepUruM choDavuM [8] puruSArtha prayatna [14] nirmULa =nirdayI, dUra [27] pari + nI - paraNavuM [12] pu6 poSavuM [3] nis + f = jItI levuM [31] pari+sen = atyaMta sevavuM [18]| puSpa = phUla [14] nis + lim = dekhADavuM [13]. para + huM na choDavuM [24]. puta - pustikA [30] nirmana = nirmaLa [31] | parIvAra - paropakAra [19]. pUgA pUjA [2] nivRti- mokSa, sukha [15]. | paf - pAMdaDA [12] |pUN = pUjA karavI [7]. ni + vRt pAchA pharavuM [20]. paryavasAna H cheDo, aMta [31]. | =pUravuM, bharavuM [13]. ni + vizuM besavuM [22] parvata - parvata [7]. pUrva = pUrve, pahelAM [17] nizam (zAma)=sAMbhaLavuM [16] panna [pAnuM pAlana karavuM, pRtha - jUduM-jUduM [14]. ni = sonAmahora [16] ] | pALavuM[25] pRthvI - pRthvI [14]. niSNana - niSphaLa, vyartha [30] pavana = pavana [8] paura = nagarajano [23]. ni + sUt nAza karavo [12] | pazu = pazu [25]. 9 + artha = prArthanA karavI [13] nis + patnIpajavuM [18]. pazvAt = pachI [8] + zuM jovuM [9] nI (navuM) = laI javuM [2]. pazvAttApa - pazcAttApa [31] | prANa prakAza [9] mANasa [16] patizIlA = nizALa [12]. | _ + 1 prakAzavuM [21] nRt nAcavuM [3]. pANi = hAtha [11]. pra + f phekavuM. [15]. pati - rAjA [11] pAtra = pAtrA [25] prajju (pRccha) - pUchavuM [5]. nemineminAtha bhagavAna [9]. pa6 = paga [14] gA - saMtati, prajA [10] cAya nIti [11]. pApa - vRkSa [18] prata-tarapha [22]. pakSanuM pakSI [23] pAnIya - pANI [8] ---Tvla + ma +Am (ccha) - papha = kAdava [14]. | pantha - musAphara [31] pAchuM AvavuM [10]. ja sarala saMskRtabha-1 ra01 .gu.koza 4
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratirUMksa pratIkSA karavI [9] Id = phaLa [15]. | mRtya nokara, sevaka [11] prati badalAmAM ApavuM[13] | vantha = baMdhana, karmabaMdha [27] | manana = AhAra [13]. prati + pad = svIkAravuM [20] vizvana baMdhana, baMdhAvuM [27] bom = are!he! [10]. prativudha = pratibodha thavo [32] | vaheH = bahAra [15] | pram = pharavuM [8]. pratimAn = uttara Apavo [19] vadu = ghaNuM badhuM [26] prAn = zobhavuM [24]. prati = pratimA [10] | vahu+manuM sanmAnavuM [31]. prA = bhAI [15]. pratiSThA = pratiSThA [31]. | vahumAna = sanmAna [19]. makSa jhaDapathI [10]. pratyana = samartha [31] | duza vAre vAre [18]. mata maMgala, zubha [19]. pratyaEUR = roja [13]. vINa = bANa [31]. mA = maNi [10], pram = prasiddha karavuM [14] vIta = bALaka [9] | mati = buddhi [14]. x + nam namavuM [32]. vAhAta: bahArathI [21]. | -6 abhimAna [31] pravata = prabaLa [9]. vIna bI, bIja [23]. | mahIya = mAruM [13] prama = prabhA, teja [11] (vadhu) - jANavuM [5]. | -6 (mA) = chakI javuM [4] mu = bhagavAna [17]. brAhmaNa = brAhmaNa [17]. | navuM = madha [14] ppUta puSkaLa [10] pavitta = bhakti [20] | mathutid bhamara [21] prama = juvAna strI [10]. | mam = bhakSaNa karavuM [7]. | manas mana, citta [25] pramA6 = ALasa [27] mAvat = bhagavAna [20] | manuSya = manuSya, mAnava [27] + = prayatna karavo [30] | man Azaro levo [19] manuM mAnavuM [11] prayatna = prayatna, mahenata [17] | man = bolavuM. [2]. mannina-mastrI, pradhAna [27]. + 6 =prarUpaNA karavI [8] | madra = kalyANa 14] kendra - dhIre [11]. x + tuma = lobhAvuM [31] | tha = bhaya, Dara [23]. | mamatva = Asakti [24] pra + vran - dIkSA levI [13] | mayajJa = bhayaMkara [18]. mayUra = mora [9]. pra + sad = prasanna thavuM [20] | bhava = bhava [30]. maraNa = maraNa [13] prasa6 maherabAnI, kRpA [12] | | mavat = Apa [19] | mukun = pavana [19] prasiddha = prakhyAta [22]. | pavitavyatA - niyati [13] mada moTuM [19]. pra+ThuM = prahAra karavo [11] | bhavya = bhavya [13] mahAvIra = mahAvIrasvAmI [9] prajJa = hoziyAra [11] mAra = samUha [32]. mahimana mahimA [20] prANa = jIvana [11]. | mA - patnI [25]. mA =mAtA [15]. prANa = prANa [26] | bhAvina = bhAvI [20] mAnava = mANasa [7] prAyazcitta pApano daMDa [32]. | mAthuM bolavuM [11] mA = mArga [22] prava6 = comAsuM [21] | mAm = prakAza [21] mApa = aDada [23]. priya = vahAluM, priya [12] | fmakSa = gocarI [23]. mAdAbhya = mahimA [11] prI [ [] khuza karavuM [19]| fmakSa mAMganAra [24]. fman = maLavuM [4]. 0 [ kha ] khuza thavuM [19] | mU (4) = thavuM [2] | mana mAchalI [19]. premanuM prema, sneha [21] pUmi = 1 pRthvI 2i6 | mukti = mokSa [17] preraNaT = protsAhana [25] | mUk = sajAvavuM [6] | mu mun] = mUkavuM [10] . sarala saMskRtabha-1 che. Aisa.gu.kozIza
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ muddamot= khuza thavuM [13] | rakta = lohI [25]. tuma = lobha karavo [4] mumukSu =mumukSu [24]. ram = rakSaNa karavuM [1]. na = loko [17] mudde mUMjhAvuM, ghelA thavuM [3] rajU = racavuM [8]. nAma = lobha [26] mUva = mUMgu [10] rananI rAtri [14]. vevas = vANI [25]. mUDha = moha pAmela [26]. ratna = ratna [32]. vajha IndranuM zastra [26] mUrva = mUrakha [11]. racyA = zerI [10] vakhya = ThaganAra [27] 5 = zodhavuM [10] ram =ramavuM [12] van = ThagavuM [15] mRtti = mATI [16] . ram = Asakta thavuM [25] vaLad = vANiyo [19] mRtyu = mRtyu, maraNa [20] rava = avAja [31] vana moTuM [25]. (khri) = maravuM [10] ravi = ravi, sUrya [10]. vat = bolavuM [1]. zuM vicAravuM [8]. raNa = rasa [17] | vaghu = vahu [15]. megha = vAdaLa [9]. rakSaNa = rAkSasa [31]. | vana = jaMgala [8]. mokSa mukti, mokSa [10]. ra = rAga, Asakti [17] | varka vandana karavuM [9]. mova = lADavo [25]. ranana = rAjA [20] va| = vAvavuM [5] nAna = karamAyeluM [31] rAjU = rAjA [19]. vayam = uMmara [32]. nai = karamAvuM [31] rAjya = sAmrAjya [25] vRkSa vRkSa [7] yata: = je kAraNe [11] rAzi = samUha, Dhagalo [25] varga = choDavuM [9]. yatana = jayaNA [24] ripu = duzmana [25]. vaLuM = prazaMsA karavI [5]. yati = sAdhu [8] tti = paddhati, rIta [23] vasudhA pRthvI [10]. ya prayatna karavo [10] sutron] = gamavuM [12] vim = vasavuM [1] tra = jyAM [6] guNa = gusso karavo [6] vastu = cIjavastu [24] yathA = jema [10] 6 = UgavuM [10] vastuta: = vAstavamAM [12]. yathArtha = vAstavika [25]. rUpa = rU5, suMdaratA, sauMdarya [27] vi6 = vahana karavuM [7] vi = jo [10]. ra = roga, bimArI [27]. va = athavA [7]. yakuta = ke [12] raudra = bhayaMkara [13]. vI = vANI [19] yadi = lAkaDI [32] taputA = laghutA [24] vIk = IcchavuM, vAMchavuM [14] yAt mAMgavuM [10]. nam = oLaMgavuM, AjJA vAta = vAta, pavana [18] yAtrA = jAtrA [13] toDavI [13]. vAtsalya = vAtsalya [15] yAdaza = jevuM [11]. nanna = zaramAvuM [13]. vAlina vAdI [31] yAna = vAhana [12]. | tam = prApta karavuM [10]. vanara = vAMdaro [31]. thAvat = jeTaluM [21] vaLa = mIThuM [12] vAya = kAgaDo [10] yuna =joDavuM [14] tavA = khAruM [12] vAraMvAra = vArevAre [21] yuddha laDAI [11] tAlUna - pUMchaDI [12] | vAri = pANI [14] yudhdha = yuddha karavuM, laDavuM [10]. tik = lakhavuM [4] - vArtA = vAta [15] yogana = yojana [16] su laTavuM, ALoTavuM [10] viprada = laDAI [14] yauvana = yuvAnI [31] | _| - lupta thavuM [6] vivAra - vicAra [32] jaja sarala saMskRtama-1 aAjara03).gu.koza
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ vin = DaravuM [14] vyavasthA = vyavasthA [15]. zUdra zUdra, halakI jAti [26]. vira = dhana, paiso [15]. vyasana = saMkaTa [27] zaSIR = ziyALa [27] viphADavuM [17] vyAdhra = vAgha [14]. | zo zoka, AghAta [27] vid vidyamAna hovuM thavuM [13]] vyAdha = zikArI [10]. zraddhA zraddhA [11] vim - vidvAna [21]. | vrata = vrata, pratijJA [24]. | zrama = thAka [24]. vid[ vin] meLavavuM [10]] vratina sAdhu, vratavALA [22] | zramaNa = sAdhu [8] vinaya = bhakti [14] | zam = prazaMsA karavI [2] zrama [ zrIm] - thAkavuM [4]. vinA vinA [8]. za6 = zaMkA karavI [10]. fza [ ] Azraya karavo [7] vinAra = vinAza [11] za8 = lucco [9]. zrImad = dhanavAna [24]. vipUti vaibhava [19]. zam (zAma) = zAMta thavuM [4]. zreyas - kalyANakArI [21] viSNu vizeSa vicAravuM [8] | sara = bANa [10] zreSTha = sarvottama [14]. viyat = AkAza [19] saraLa = AdhAra [27]. jJAn = vakhANavuM. [12]. viyo = viyoga [12]. zarIra = zarIra [14] sniSa = bheTavuM [8]. vi + ra = racavuM [22]. ziva = maDaduM [11]. zva: = AvatIkAle [18]. vi + lin doravuM [13]. zazin = candra [20] zvapra = naraka [25]. vividha jAtajAtanuM [31] zastra = zastra [10] zvakU = sAsu [15], vizeSa taphAvata [12]. za DALI [12]. saMyo = saMyoga [12]. vizuM pravezavuM, pesavuM [10] zAtA = zAtA, sukha [16] saMsAra = saMsAra, bhava [13]. vi vaizya, vANiyo [20]. zAnita = zAMti, svasthatA [23]. | saMta = bheguM thayeluM [32]. vizva = jagata [11]. zAlibhadra = zAlibhadra [7] | saMti - samUha [32]. vizvavat - vizvane jItanAra | zAsana = zAsana [17] | navarAt = pAsethI [17] [25]| zik = zikSaNa levuM [12] saphUTa = Aphata [11]. vizvata: = cAre bAjuthI [26] | zillA paththaranI zilA [22] [ sA - saMketa, nizAnI [23] vizvAsa = bharoso [14] | zizirAnta pAnakhara Rtu [12] sA = saMgha [13] viSaya = viSaya [25]. | zizu = bALaka [14] sajhana = sAro mANasa [15] vi+ = bhUlI javuM [18] | ziSya celo [14] sat = sajjana, sAcuM [19]. vIrum - velaDI, latA [20] zIdhra - jhaDapathI [11] satya = sAcuM [9]. vata (varta) - hovuM thavuM [11] | zItana ThaMDuM zIta [19] laza = tulya, samAna [14]. vRddha gharaDo, vRddha [31] | zItala ThaMDaka [12]. zuM = samAna [20] vadhu (varSa) vadhavuM [11] | mAthuM [8] saT = kAyama [8] vattA banAva, vAta [26]. | suvi nirmaLa [25] | salAma = jinAgama [15]. vara = samUha [26] (ziva) - zoka karavo [6] | va = kAyama [10]. va6 (varSa) varasavuM [8] zuddhi zuddhi [32]. sanoda = bakhtara, kavaca [31] ve pUjavuM [10]. | guma - zubha, sAruM [17] samatA = samatA [18]. vaiyA- = asabhyatA [10] guma (ma) zobhavuM [11] | samarI - raNabhUmi [10]. cI khoTuM [25] |zu - zoSAvuM [6] samartha - sakSama [25]. ja sarala saMskRtama-1 4404) zazazazagu.korAjI
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAna - tulya, samAna [11] suta = dharma, puNya [25] sa+A+vin - kahevuM [17] suvuM = sukha [9].. san + 2dhuM = samRddha thavuM [31]sura = deva [30]. san + nana = utpanna thavuM [31]|surata - sugaMdhI [31]. san + man = utpanna thavuM[14]] suva = sonuM [10] sakhyattva = samyakatva [30] suvAra - sonI [12] sa [ = sAruM [8] sura = sadgaNI [31]. san + tas - jovuM [19] sujhu - sAruM, sArI rIte [11] sara = nadI [19] suhRk mitra [20] sarva = sApa [22]. = rasoIyo [9] sarva = badhAM [13]. sUnu dIkaro, putra [14]. sarvatra = badhe [6]. sUrya = sUrya [8] sarva = kAyama mATe [19] (4) = sarakavuM [2]. sada = sAthe [6] | n = sarajavuM [4] sahita = sAthe, yukta [23]. tam = saryuM [9]. sad = sahana karavuM [11] senA = lazkara [10] sa - sAthe [7] senApati = senApati [31]. sAkSAt = sAkSAta [30]. sarva = sevaka, nokara [26]. sAdhu = yati [15] sevA = cAkarI [20] sAt = zAMta karavuM [6] sek = sevA karavI [12] sa rca = saphaLatA [14] sainya = senA, lazkara [19]. sAthe - sAMje [31] saudaryA - bahena [12]. sAra = sArabhUta [13]. saundarya - khUbasUratI [12]. sArathi = sArathi [10], tUpa = sUpa [23] sArtham - sAthe [6]. to - thoDuM [13], [23] sAdA = sahAya [20]. = UbhA rahevuM [3] lim (signa) - siMcavuM [5]. dvid = sneha karavo [5] siddhAMta = zatruMjaya [32] Jda = lAgaNI [14]. lim - siddha thavuM [4]. svartha = spardhA karavI [13]. sIna = maryAdA, sImA [20] pUT = aDavuM [4] 6 = IcchavuM [8] mRti = yAdadAsta [14]. mit] = smaravuM [2] bres jharavuM, kharI paDavuM [12] pram = mALA [19]. svachIya = potAnuM [25] svijhana = sagAvahAlA [13] | svadhA = kalyANa [14]. svana = svapna [17]. varSa - jAte, pote [22]. sva = svarga, devaloka [27] 4 = bahena [16] svati = kalyANa thAo [11] svAdhyAya = bhaNavuM [15]. svArtha = svArtha [26]. svAda = kalyANa [14] | svI2 = svIkAra [32] vIya = potAnuM [11]. darga = havelI [12]. dan = hasavuM [8]. | tim hAthI [27] di = ja, kharekhara [8] hiMsa - hiMsA [11] hita = hita [10] hima = barapha [12] hRdaya = hRdaya, dila [26]. hR[4] = haravuM [6]. de - he! [30] hetu - kAraNa [27]. Dha: = gaIkAle [15] jaja sarala saMskRtana-1 44205)ajAjajIsa.gu.korAjI
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubharAtI-saMta Doza aMta - paryavasAna [31] anna anna [23] | 5 = A + kRS [21] aMpA = andhakAra [31] | apayaza = apakIrti [18] mA 2 = ata: [11] Hd =asaGkhyeya [10] | apUrva = apUrva [27] 12 = AkAza [8] mana - anala [31] | apriya = apriya [8] mA 25 = gagana [12] mazAna = ajJAna [9] apsarA = apsaras [21] . | 24051 = viyat [19] mazAnI - ajJa [16] | abhavya = abhavya [13] bhAagni [14] maTana 2 = aT [2] | samAva = abhAva [30] bhAga = pAvaka [16] 436 = mASa [23] | abhibhUta thaj = abhi+bhU [31] | bhAga - puraH [17] 43j = spRz [4] abhimAna - darpa [20] mAya 42po = anu+rudh [12] atyaMta prayatna 42vo - pra + yat | abhimAna = abhimAna [25] | mAghAta = zoka [27] [30] | mamimAna = mada [31] | maay29|| = AcAra [12] atyaMta sevaj = pari+sev [18] | mallimAna 42j = mad [4] mAya295 42j = A+car [8] atyanta - atIva [14] | mAlavAhana 42j = abhi + vAd | mAya2j = prati + pad [20] atyanta = atyanta [31] [12]| mAyA2 = AcAra [12] satyAre - idAnI [12] | mAmiSe = abhiSeka [18] All = AjJA [9] athavA = vA [7] | ayogya = ayogya [15] mA toDavI - laGgha [13] mahamuta = adbhuta [27] | sarita = arhat [19] mAtmA - Atman [20] adharma = adharma [8] | bhare ! = bhos [10] mAtmA saMbaMdhI - AdhyAtmika adhyayana = adhyayana [27] mo = aloka [31] [10] ananta = ananta [15] | 2440135 = adbhuta [27] | mAthI = ata: [11] anA4 - dhAnya [16] | 244 52vI = ava+man [13] | mA62 = Adara [24] Mult = anAdi [26] | AqpizAna = avadhijJAna [22] / 2 = zaraNa [27] anArya = anArya [11] | ma1ya1 - gAtra [10] mAdhyAtmi: - AdhyAtmika anuttara = anuttara [30] | apadosj = A lok [31] [10] anupama - niratizaya [12] 4 = dhvani [12] | mAna = Ananda [30] anumapaj = anu + bhU [15] | mA4 = rava [31] bhA5 = bhavat [19] anumohana = anumodanA [32] | asamyatA = vaiyAtya [10] | bhApatuM = dadat [19] anuro5 42yo = anu+rudh [12] | mati = ahita [10] bhApatti = Apad [20] anusa2j - anu+sa [11] 48 = atra [6] bhApati - upasarga [31] bhane - ca [7] | aho ! - aho ! [11] bhA5' = dA (yacch) [3] bhane - nAnA [14] | jo = andha [18] mA5j - arpa [9] mane - aneka [22] | mAMsu = azru [14] mAita = saGkaTa [11] * vizeSa oLakha mATe kausamAM pATha naMbara sUcavela che. keTalAMka tatsama zabdono, sAmAsika zabdono ane vizeSa nAmono AmAM samAveza karavAmAM nathI Avyo. 8.8 sara saMskRtam-1 8.8.8(27.8.3.3.3.3.3.3.saM.Se(33
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ aabhuusse| = alaGkAra [8] nAma = pAritoSika [31] id - ekAnta [31] sAmaMtra bhA5j - ni+mantr [12]| chandriya = indriya [25] me pramANe = iti [6] Ama 4 = avadhAraNa [31] indhana = indhana [31] meM prabhArI = evam [12] mAmanyA NavI = bahu+man[31]] zayADI - IryApathikI [32] mema = evam [12] AyuSya = Ayus [21] 6bhara - vayas [32] mezvarya - Rddhi [14] mAma 42vo = A+rabh [23] | 6degdeg4 = zuci [25] moDa ! - bhos [10] mArAdhanA = ArAdhanA [8] 6%84m = ujjvala [31] | momaj - ava+tR [12] mA25j - A + rAdh [27] Grsit = utkaNThA [10] bhogapuM- la [13] mAtadhyAna - ArtadhyAna [22] uttara bhAvo = prati+bhAS [19] auSaya = agada [10] Arya = Arya [15] utpanna tha' = sam+bhav [14] | sanj = ud + vij [23] mAtAle - zvaH [18] utpanna thaj - ut+pad [18] yo = kali [10] bhAvarchita 2j - A+va [26] | utpanna thaj = sam+jan [31] | 559 - paTa [14] mAvarchita thaj - A+va [26] | utsaq = utsava [30] | apUsa 25j - anu+man [16] Aqj - A+gam [gacch] [8] | GtsA = ullAsa [11] ma = kamala [14] mAj = etAdRza [13] | GEE2 = udAra [31] | umaNa - paGkaja [14] zaro sevo - bhaj [19] GELS295 = dRSTAnta [32] | bhAj - arja [12] mAzA = AzA [8] GdhAna = udyAna [26] mAj = upa + a [25] mAzA 2|5vii = apa+IkS [9] | unnati = unnati [26] 42nA2 = kartR [15] mAzA 25vI = A+zaMs [12] 64312 = upakAra [10] | 42mAyej = mlAna [31] mAzI - AziS [21] (75:21 = upadeza [10] 2mAI - mlai [31] mAzraya 42vo - zri (zraya) [7] | upadeza hevo = upa+diz [11] | 2j- vi + rac [22] mAsa - mUDha [26] 752 pesaj - adhi+sthA [13]| sil = kartR [15] Asata thaj - ram [25] | 752 saj - adhi+vas [18] = doSa [13] Asakti = rAga [17] upasarga = upasarga [31] 5 bandha [27] bhAsati - mamatva [24] upAya = upAya [27] ityA - bhadraM [14] Asana - Asana [22] upekSA 42vI - upa+IkS [25] | iyArI - zreyas [21] A62 = bhojana [13] Grg = ruh [10] seyA thAmo - svasti [11] sAdhara = anna [23] G6j - ud+sthA [11] isiyu - kali [10] mAna 5j - A+he [9] sj - DI (Day) [14] sqya = sannAha [31] mANasa = pramAda [27] Gru thaj - ud+sthA [11] | |= zaMs [2] AgoTa' = luT [10] Golu 23j - sthA [3] 53j = kath [5] 7j = iS (iccha) [5] mA 23 - adhi+sthA [13]|j - sam+A+diz [17] 7j - spRh [8] arja - Urju [19] stonsi = vAyasa [10] 57j - artha [9] *Si = RSi [11] agaDao - kAka [27] 27j = vAJch [14] 3 = abhinna [14] stal = kANa [14] 29 - icchA [9] mevAra = ekadA [30] - Eq = paGka [14] 27 pUra5 = kAmaduh [21] | me sthAne - ekatra [6] 15111deg4 - kArya [17] S.S AR8 saMskRtam-1.4.4.4270.4.3.3.3.3...saM.sex.S
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ amadhenu gAya = kAmaduh [21] prathama = sadA [8] prAyama = sadaiva [10] ayama = nitya [12] prathama bhATe - sarvadA [19] prayotsarga = kAyotsarga [32] $1291 - kAraNa [25] 2 = hetu [27] artha - kArya [20] ta = kAla [25] Sieni [8] DIo - kITaka [14] DIrti = pratiSThA [31] jhuMTuMja = kuTumbaka [10] DuMTuMja = kuTumba [32] Dujera - dhanapati [12] DumAra- kumAra [30] dduu6| bhAravA = ut+pat [8] vo kUpa [12] = kRtajJatA - kRtajJatA [31] 1/2 - prasAda [12] } - tu [7] # 3- yaduta [12] = }bha = kathaM [16] }vI rIte = kathaM [16] premaNa - komala [31] kutra [6] suial-gh: [12] kyAre - kadA [8] kyAreya paNa " *bha = krama [27] mujhe urIne - kramazaH [27] zreSa'vo - krudh [3] = kadApi [31] = auung = far (ar) [2] ug [31] | kSudra = kSudra [31] jarAja = azubha [27] jarAja ama duSkRta [22] jarAja gati durgati [15] jarI paDavu = sraMs [12] | rejara = hi [8] 44242 = fanct [31] bhAvu khAd [3] | joTu = asatya [9] jIsI 4dhuM = ud + budh [32] khuza 2 - prI (prINa) [19] khuza dhanuM - tuS [3] = khuza thadhuM mud (mod) [13] khuza thadhuM prI (prINa) [19] khuzI = Ananda [30] jUjasUratI = saundarya [12] yavuM A + kRS [21] peDavu = kRS [4] jeDUta = kRSIvala [9] jetara kSetra [8] poTu alIka [15] poTu = vyalIka [25] jo abha= duSkRta [22] |sI 4 = sraMs [12] jaseDavuM nir + kRS [14] | khaLabhaLavuM = kSukh [4] | pAraM lavaNa [12] = || = uparAga [26] pAsI 4gyA avakAza [12] ghaMTa ghaNTA [31] = gubhrAtarAbhya = gurjara [31] gubharAtI = gurjara [31] guno aparAdha [11] guru = guru [14] gusso karavo - ruN [6] gusso krodha [13] gusso vo kup [16] = goyarI - bhikSA [23] gautamasvAmI - gautama [9] grantha = grantha [20] -: [15] gAdhara = gaNabhRt [27] gazavu = gaN [7] gabhavu = ruc (roc) [12] garIba daridra [26] garbhanA 12vI garj [7] gAMDu thavaM mad (mAd) [4] gAya = dhenu [14] [DiyA - kriyA [24] 2 = nirghRNa [27] kSamA 12vI - kSam (kSAm) [5] kSamA ravI - kSam [11] = hajI sarala saMskRtam-1 224208 = 43491 = GRT [11] ghaDo = ghaTa [12] ghazAM aghAM aneka [22] dhadhuM asaGkhyeya [10] ghaNuM jaghu = bahu [26] 62 - gRha [17] = 62 - Aspada [20] dharaDI = vRddha [31] = ghAsa - tRNa [10] ghoSaNA karavI - dhuN [6] dhuva3 = ghUka [27] ghesAtha - muha [3] ghoDo turaga [16] yaDhavu = A + h [13] = candra candra [12] yandra = zazin [20] |yandra = candramas [21] yaravu = car [1] yAMnI = jyotsnA [12] | = sevA [20] an ongel-fan: [26] yAsa = car [1] yAsa cal [1] | yora = cur (cora) [6] RRRRRRgu.saM.koza ja
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ zitta - manas [25] citra hovu - vi+likh [13] yI vastu vastu [24] yelo - ziSya [14] yobhAsuM - prAvRS [21] thora = taskara [12] thora caura [14] chaDI dhuM - mad (mAd) [4] a choDavu = tyaj [1] choDa - varj [9] cheDArahita - - ananta [15] che - paryavasAna [31] choDavuM - ra = + hR [24] = bhatrA - yAtrA [13] | bhaya vo = jap [2] |bhe - yadi [10] bheDavuM yuj [14] bhepuM dRz (pazy) [3] = g= [9] jovuM = X + s [9] bhevuM sam + lakS [19] bhevu = A + lok [31] 18-11014 - sadAgama [15] chatanAra - jetR [17] tanAra - vizvajit [25] chata - ji (jay) [2] = katI sevuM nir + ji [31] 1 | kula = jihvA [16] va jIva [17] = 4 - eva [6] 4 - hi [8] bhaMgasa - vana [8] 452 = ekAnta [31] 452 - avadhAraNa [31] gold- faxa [11] 43 - ajIva [27] 4tuM gacchat [19] vana prANa [11] vana = jIvita [14] vapuM - jIv [1] 4nbha thavo = jan (jA) [10] bhuhuM - anya [13] bha - jim [2] mIna - bhUmi [26] 4yA = yatanA [24] 4saTTIthI = aJjasA [27] dhuM = gam (gacch) [3] vuM = iS [7] bhara - vidvas [21] bhaeara = jJAnin [21] bhArI = jJAna [27] bha - budh (bodha) [5] bhAvu = adhi + gam [9] bhAvuM - ava + gam [31] bhatabhatanuM - vividha [31] bhati - jAti [14] bhate svayaM [22] jJAna - jJAna [16] | jJAnI jJAnin [21] | jhaDapathI - mannu [10] | pathI zIghra [11] ja sarala _saMskRtam-1 2.22209 = va - Atman [20] a = dehin [27] = duvAna strI pramadA [10] | = alIka [18] | bhUtA = upAnah [21] 4huM-4huM - pRthak [14] 4 araze yataH [11] bheTatuM yAvat [21] jema - yathA [10] = = - yAdRza [11] naina = jaina [15] gui - yatra [6] javALA = * arciS [21] H asraMs [12] | jhaLakavuM = X + A - taru [14] jhADA " atisAra [25] iss - zItalatA [12] ThaMDu - zItala [19] haga - jAlma [14] ThaganAra - vaJcaka [27] Thaga = vaJc [15] DaphoLa = ajJa [16] 32 = bhaya [23] 32g = fast [14] ajI zAkhA [12] | Du$2 = kiri [10] | Dhagalo = rAzi [25] tathA - tathA [10] tapa tapas [27] tapazcaryA = tapas [27] tapAsa 12vI pari + IkS [9] tajhavata vizeSa [12] tara = prati [22] tara - tU (tara) [6] talavAra asi [11] tAuna 52 - taD (tAD) [10] tADapatra - tADapatra [25] tArA tAraka [12] tAraM tvadIya [13] tiraskAra = avadhIraNA [12] tirasAra vo ava + dhIr [12] 2 = = kAz [21] tIvra tIvra [31] = tuccha - kSudra [31] |tulya = samAna [11] 28 tulya sadRza [14] tUTavuM = truT [11] = tRpta thayuM - tRp [11] a sisi : [11] tetha = prabhA [11] TETRRgu.saM.koza =
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ te4 = U [19] | 50 = sUnu [14] deza - dezanA [22] dej = tAvat [21] Elel = cAritra-[27] -- 5 = doSa [13] tathI = tata: [7] Elu devI - pra + vraj [13] | dveSa = dveSa [21] tenuM = tadIya [13] hIya2 = deva [17] 35 42nA2 = dveSTra [23] tema = tathA [10] hAI - dIrgha [22] paMthI = udyoga [10] te = tAdRza [11] du:5 - du:kha [9] dhana : dhana [8] tej = tAdRz [20] 65 = pIDA [26] dhana - vitta [15] to = tarhi [10] du:bhI = dIna [15] dhanavAna = dhanavat [20] to - tu [12] du:vil = Arta [26] dhanavAna = zrImat [24] to 59l = tathApi [11] | du:542j - tud [4] | dhanuSya - dhanuS [21] tyaxj = tyaj [1] duHNI yayeva - duHkhita [26] | | dharma - dharma [9] tyai = tatra [6] huana = ApaNa [23] | dharma = sukRta [25] tyA2 57- tataH [7] duniyAne tanA2 = vizvajit | dharma - darzana [31] tyAra pachI = tataH paraM [22] [25] | poj = kSal (kSAl) [9] trAsa = paritApa [27] | humaNo = durbala [26] | pira thAmI dhik [10] trAsa pAma = tras [14] huna - khala [31] dhIre - manda [11] thaj = bhU (bhav) [2] huzmana - dviS [21] dhyAna = dhyAna [31] tha' = vRt (vat) [11] | duzmana - dveSTra [23] dhruva - dhruva [18] thaj - vid [13] duzmana - ripu [25] dhUla- kamp [9] thA5 = zrama [24] duSita 2j- duS [7] dhUlaj - tras [31] thAj - zram (zrAm) [4] duSita thaj = duS [7] dhUla - vep [10] thoD = stoka [13], [23] duSkRtya = pApa [11] pani = dhvani [12] dhyA = dayA [8] huSTa - adhama [15] 55sta 5j - dhvaMs [26] dhyA - karuNA [15] duSTa mAsa = durjana [21] namApej - adatta [18] 62vA = dvAra [14] 65 = payas [21] najI = avazyaM [27] droDa 25o = druh [5] dU2 42j - apa+nI [12] - nagara [22] ist = daNDa [32] 62 42j - nir + kRS [14] | 112 = nagarI [23] dhAna = dAna [10] vij = diz [4] | n||24o = paura [23] dhana1 = asura [7] 33j - nir + diz [13] | nagarI - nagarI [23] dhAna - dAnava [7] rAsa2 - jinAlaya [13] | | narI purI [23] dhapAna - dAvAnala [31] 31 - deva [7] nahI = nadI [14] ghoDaj = dhAva [5] 11 - sura [30] nahI - sarit [19] hida = hRdaya [26] heva - amara [30] namaj - nam [1] hivasa - divA [27] he12 - deva [17] namapuM- pra + nam [32] zi - kakubh [20] hekdo - svarga [27] | nabha72 - namaskAra [19] hiza - diz [21] haiER Doj - dhR [13] | namana ! - namaH [12] | hI - putra [11] | deza - deza [7] | nabhI 4 - ava + nam [10] S.S AR saMskRtam-1.3.3.3(280)8.3.3.3.3.3.3.gu.saM.se(33
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ namratA = namratA [24] |57j = pat [1] pANI - udaka [11] na26 = naraka [8] | 51 = api [8] pausil = vAri [14] na2 = zvabhra [25] 595 = kintu [8] quel - payas [21] na12 - namaskAra [24] | 59l = tu [12] pAtrA = pAtraka [25] napuM- apUrva [27] patnI - bhAryA [25] pAya298 = Asana [22] nahI = na [7] | patnI - kalatra [26] pAna52 Rtu - zizirAnta [12] nAyaj = nRt [3] | pathya2 = upala [11] pA5 - pApa [11] na123 42j = nAT [18] | pArtha = tattva [22] pApano 6 - prAyazcitta [32] nAnI heli = stUpa [23] | paddhati = rIti [23] pApI = pApa [17] nAma = abhidhAna [16] | paraMtu = tu [7] | 5 / 27 - parakIya [26] nAma = nAman [20] 52521 = paramparA [30] pAra = parAkya [31] nAza 42vo = naz [3] | 529 // j - pari+nI [12] pAlana 2j- pal [25] n| 42vo - ni + sUd [12] | 5211 - paraloka [32] pAse = nikaSA [22] niM 72vI - nind [2] | 52252 = paraspara [16] pAsethI = sakAzAt [17] nitya = nitya [22] 52045 42vo = parA+ji [31] | pAse maI 4 = upa+nI [9] nimaMtra A5j - ni+mantr [12] | 52rAma thayo = abhi+bhU [31] | | pANaj - pal [ pAl] [25] niyati = bhavitavyatA [13] | paripATI = krama [27] pitA - janaka [14] niLaq = ajIva [27] paristhiti = avasthA [27] pitA - pitR [15] niyA = nighRNa [27] 5ro5||2 - paropakAra [19] pitA - tAta [32] nirdeza 42vo = ni+diz [13] | parvata - parvata [7] pI = kaSTa [13] nirbhaja - zuci [25] parvata - giri [12] pI3 - pIDA [26] nirbha - nirmala [31] 5vana - pavana [8] pI31 - paritApa [27] nizAnI = saGketa [23] 5vana - vAta [18] pI 42vI - pID [5] niun - pAThazAlA [12] |pavana - murut [19] pIyela - Arta [26] nikSaNa - niSphala [30] pazu - pazu [25] pIj = pA (pib) [3] nIgaj - ni+gam [12] pazcAttA5 = pazcAttApa [31] puthya - sukRta [25] nIthe 57j - saMs [12] 526 57j = ruc (roc) [12] puthya - puNya [13] nalla = nyAya [11] paDedA - purA [16] putra - sUnu [14] nI54 - nis+pad [18] 598i - pUrva [17] pusti| - pustaka [30] nusAna = anartha [24] vi631 = parNa [12] pUMcha51 = lAzUla [12] netA = nAyaka [12] vist - patra [16] 57j - pracch (pRcch) [5] no52 = bhRtya [11] 57 // 32j - nivRt [20] | pU7j- A + praccha [19] no'2 - sevaka [26] pArcha bhAj - prati+A+gam / pUraj - arc [2] pakSI - pakSin [23] [10] | 5 - pUjA [9] 5- pAda [14] | 4usum - pAThazAlA [12] | pUrI 42vI - pUj [7] pachI - pazcAt [8] | uel - pAnIya [8] - - pUraj- pUr [13] pachI - anantara [11] Jusil - jala [10] / pUre cho'j - parityaj [8] SE sasa saMskRtam-1.444 2814.3.3.3.3.3.3.saM.sex.8.8
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrNa - niratizaya [12] | prazaMsA 42vI - varNa [5] | Kasj - jalp [2] pUrva - pUrva [17] | prasanna thaj. pra + sad [20] |126 - hima [12] pRthvI - vasudhA [10] | prasiddha - prasiddha [22] | basava = baladeva [15] pRthvI - pRthvI [14] | prasiddha 42j - prath [14] | MA2 = bahiH [15] pRthvI - bhUmi [26] |552 42vo - pra+ha [11] 4URthI - bAhyataH [21] pesa - viz [10] | prAsa - jIvita [14] bahumAna - bahumAna [19] paiso - vitta [15] | u! - prANa [26] | paDena - saudaryA [12] potArnu - svIya [11] | uel - jIva [17] paThena = svasa [16] potAnu- svakIya [25] | prApta 42j - labh [10] 51 - Urju [19] pota - svayaM [22] | prArthanA 42vI = pra+artha [13] | ata! - indhana [31] poSaPS- puS [3] . | prArthaj = abhi +artha [20] 1 = zara [10] pramaza - prakAza [9] priya - priya [12] | pA! - bANa [31] Hza - bhAs [21] | prema - preman [21] | 4m = bAla [9] prazaj - dyut (dyot) [20] | protsAhana = preraNA [25] alms - zizu [14] 451zapuM - pra + kAz [21] 32mAqj = A + diz [20] auj dah [1] pradhyAta - prasiddha [22] |32j - bhram [8] | bolaj - vad [1] 1 - prajA [10] | NthI - punaH [25] | polaj - bhaN [2] pratiza - vrata [24] 35 - phala [15] bimArI - roga [27] pratilo pAvo - prati + budh | 3- dR (dAra) [11] jI - bIja [23] [32] | 3j - vi+da [17] pI4 - bIja [23] pratimA - pratimA [10] - puSpa [14] wil20 sthAne - anyatra [6] pratiSThA - pratiSThA [31] 3.j- as [7] clg - anya [13] pratalal 42vI - prati IkS [9] |34 - kSip [10] jI = apara [20] pradhAna - mantrin [27] |3zj - muc (muJc) [10] |buddhi - mati [14] prama - prabhA [11] |37j - pra + kSip [15] buddhizANI - dhImat [19 mAnA - unnati [26] baMdhana - bandha [27] me - ubhaya [13] prabhu - prabhu [17] baMdhana - bandhana [27] beTI - duhita [16] prabhUta - prabhUta [10] Kunj - bandhana [27] besa - upa + viz [10] prabhA - pramAda [27] pata2 = sannAha [31] saI - ni + viz [22] prayatna - puruSArtha [14] |gAyo - udyAna [26] lomaj - bhAS [11] prayatna - prayatna [17] | HEALma mApaj - prati+dA [13]| bodAaj - A + he [9] prayatna 42vo - yat [10] |ai - sarva [13] pAhA! - brAhmaNa [17] 5359 // 42vI - pra+rUp [8] 14 - sarvatra [6] mati - vinaya [14] pravRtti - kriyA [24] jana- nis+pad [18] | manti - bhakti [20] praveza - viz [10] |banA - vRttAnta [26] | HRS 52j - bhakS [7] prazaMsA - anumodanA [32] uqj - vi + rac [22] mapAna - jina [7] prazaMsA 42vI - zaMs [2] banne - ubhaya [13] | mapAna - Izvara [9] 33 sa saMskRtam-1 1.1.4282D.3.3.3.3.3.3.3Y.saM.se.ss
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna - prabhu [17] mana - manas [25] | bhAga - mArga [22] bhagavAna - bhagavat [20] manuSya - dehin [27] | mArga zodhayo - mRg [10] maxqj- nAT [18] mantrI - mantrin [27] bhAla - prabhu [17] ma.ej - bhaj [19] bha295 - maraNa [13] bhANA - saj [19]] Mesj - aT [2] bha295 - mRtyu [20] | bhora = mayUra [9] (Heej - paTh [1] bhara dAve te - mAraNAntika | bhoDAj - muha [3] cheej = svAdhyAya [15] [31] mitra - suhRd [20] ma - adhyayana [27] | bha2j - mR (mriya) [10] mI - lavaNa [12] mamaro = ali [10] bharyA - sIman [20] a- muha [3] maya = bhaya [23] mahAvIrasvAmI = mahAvIra [9] munti - mokSa [10] bhayaM42 = raudra [13] mahimA - mAhAtmya [11] mumukSu - mumukSu [24] mayaM42 - bhayaGkara [18] mahimA - mahiman [20] | bhudAyama - komala [31] bhayaM42 - dAruNa [31] | bhaDenata - prayatna [17] | bhusA32 - pAntha [31] maratakSetra - bharatakSetra [31] bhanata = AyAsa [32] | bhU- mUka [10] mara- pUr [13] bhamAna - atithi [10] sj - muc (muJc) [10] bharoso - vizvAsa [14] bhaDe2pAnI - prasAda [12] bhU25 - mUrkha [11] Hq - saMsAra [13] mahotsava - utsava [30] bhUrNa - jAlma [14] bhaq = bhava [30]] bhagavU- mil [4] | mRtyu - mRtyu [20] bhaviSya - bhAvin [20] mAMganAra - bhikSuka [24] | bhara parvata - meru [22] bhavya - bhavya [13] winj - yAc [10] | bhagavaj - adhi + gam [9] us - bhrAtR [15] bhAMga - pra + artha [13] bhegaqj - vid (vind) [10] bhAta - odana [10] bhAdI - mIna [19] bhokSa - mokSa [10] bhAvI - bhAvin [20] bhATI - mRttikA [16] bhokSa - nivRti [15] linna - anya [13] bhAsasa - mAnava [7] bhokSa - mukti [17] ys - kiri [10] bhAsasa - jana [9] bhokSa - niHzreyas [31] bhUdI j-vi+smR [18] bhAsasa - nara [12] bhoTuM- mahat [19] mej thayej - saMhata [32] bhArasa - nR [16] bhoDhuM- vadana [25] medhuM- zliS [8] bhAsa - loka [17] bhota - mRtyu [31] meTaj - A + zliS [8] bhAta - mAtR [15] bho pAbheda - mUDha [26] meTaj - kus [10] mAthu - zIrSa [8] dAna yaj - mlai [31] amara - madhulih [21] bhAna - Adara [24] | yati - sAdhu [15] bhaMgala - maGgala [19] bhAna - puruSa [15] | yAtrAma - tIrtha [14] bhaurdu - zava [11] mAnava - manuSya [27] | yAsta - smRti [14] bhali- maNi [10] bhAnaj - man [11] yuta - sahita [23] bha5 - madhu [14] mAnya 42j - anu+man [16] | yuddha 2j - yudh [10] bhayamI - ali [10] bhAraj - pra+ha [111 yupAna - kumAra [30] mana - citta [12] bhAI - madIya [13]. .. yuvAnI - yauvana [31] ES ARE saMskRtam-1.3.3.3 283D.E.SSSSSY.R.Sees
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogya - ucita [17] Jaas - yuddha [11] | aslj - priya [12] yona - yojana [16] 4.i5 = vigraha [14] | 19 = vadhU [15] 23 2j - rakSa [1] Gral - vIrudh [20] paDe - vaha [7] 2j = rac [8] sa19 = lavaNa [31] qNI - punaH [25] 25j - vi + rac [22] 81942 senA [10] qivj - vAJch [14] 2% = anujJA [9] 81142 - sainya [19] aid - vAnara [31] 29bhUmi - samarAGgaNa [10] | aian samaya sudhA = cira [11] qisro = kapi [31] ratna - ratna [32]
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinA = Rte [8] vinA = antarA [10] vinAza - vinAza [11] viyoga - viyoga [12] Palau- fafay [31] vizeSa viyAra - vi+mRz [8] vizrAMti sevI - zram [4] vizva jagat [19] vizvane katanAra - vizvajit viSaya - viSaya [25] alag - 30 [8] vRkSa = vRkSa [7] vRkSa = taru [14] vRkSa - pAdapa [18] zA araze = kutaH [12] zAtA [16] zAtA zAthI - kuta: [12] zAsana = zAsana [17] zAstra = grantha [20] ziarI = vyAdha [10] zikSasa sevuM - zikS [12] ziyANa = zRgAla [27] zikSA = zilA [22] [25]| zizirano cheDo - zizirAnta [12] vRddha = vRddha [31] vesaDI - vIrudh [20] vaibhava = vibhUti [19] vairAgya thavo = ud+vij [23] vaizya - viz [20] vyartha - niSphala [30] vyavasthA - vyavasthA [15] vrata = vrata [24] vratavANA = vratin [22] zaMA 42vI - zaGku [10] zatru - ari [8] zatrubhya = siddhAcala [32] zara - zaraNa [27] zarabhAvuM - lajj [13] zarIra - zarIra [14] zarIra - deha [26] zarIrI - dehin [27] zastra-zastra [10] zahera - nagara [22] zAMta 42vuM - sAntv [6] zAMta thapuM- zam (zAm) [4] zAMti - zAnti [23] = zIja = zikS [12] zIta - zItala [19] zuddhi zuddhi [32] = zubha = zubha [17] zubha = maGgala [19] 22 = 3 [17] zerI - rathyA [10] zos = zoka [27] zoDa 12vo = zuc (zoca) zodha - mRg [10] zodha - anu + iS [13] zolavu - zubh (zobh) [11] zolavu - bhrAj [24] zoSAvuM - zuS [6] zraddhA = zraddhA [11] zraddhA = darzana [27] = 52 - kaSTa [13] 52 = anartha [24] ise - vyasana [27] saMketa - saGketa [23] = saMgha - saMgha [14] saMtati prajA [10] saMbhava hovo = sam + bhav [14] saMbhAjatantr [13]. saMyama - cAritra [27]saMyoga - saMyoga [12] = saMrakSas - dhAtR [16] saMsAra - saMsAra [13] sakSama = samartha [25] sagAvahAsA - svajana [13] sabha 12vI = daND [5] sabhavayuM = bhUS [6] sabhThana = sat [19] sahAyAravANo = suvRtta [31] sahUgulI - suvRtta [31] = | sanmAna = bahumAna [19] sanmAnavuM = bahu + man [31] saiNatA = sAphalya [14] sapheda - dhavala [31] samatA - * samatA [18] samaya = kAla [25] samartha - pratyala [31] samartha hovuM - klRp [31] samavasaraNa - samavasaraNa [32] | samA4 = jJAti [13] [6] samAna samAna [11] samAna - tulya [14] samAna = sadRza [14] samAna - sadRz [20] sabhIpamAM = nikaSA [22] samudra = jaladhi [13] samUha = rAzi [25] = samUha - vRnda [26] = [31] samUha - bhAra [32] saMhati [32] samUha = samRddha thavuM = sam + Rdh [31] sabhyatva - samyaktva [30] saravu - sR (sar) [2] saravuM sRj [4] 24-3 [14] sahana - saha [11] sahAya - sAhAyya [20] sarala saMskRtam-1 94285 jI..4.E.TETgu.saM.ko jIja
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1021 Aid - sAyaM [31] | siMyaj - siMc (siJc) [5] | syAtA - syAdvAda [31] Aicunj = A + karNa [15] siddha thaj - sidh. [4] | svapna - svapna [17] Airnj - ni+zam [16] sImA - sIman [20 svarga = svarga [27] Alld = sAkSAt [30] sImA = sIman [20] | svasthatA - zAnti [23] sAgara - udadhi [8] suMdaratA - rUpa [27] svasthatA - Arogya [27] sAyI zraddhA - samyaktva [30] supa - sukha [9] svArtha - svArtha [26] sAyuM = satya [9] supa - nirvRti [15] svA = svAhA [14] sAyuM = sat [19] su55 = zAtA [16] svI12 = svIkAra [32] sAyuM - yathArtha [25] sugaMdhI - surabhi [31] svIt2j - prati + pad [20] sAthe = saha/sArdham [6] sUrya - sUrya [8] Susi = adhunA [10] sAthe - sAkaM / amA [7] | sUrya - ravi [10] Hi - idAnI [12] sAthe = sahita [23] sUrya - divAkara [31] 2j = ha (har) [6] sAdhu - zramaNa [8] senA = sainya [19] Sanla = zUdra [26] sAdhu - yati [8] senApati - senApati [31] | = adhama [15] sAdhu - RSi [11] se4 - bhRtya [11] vedI = harmya [12] sAdhu - vratin [22] sevA - sevaka [26]] saj - has [8] sA5 = sarpa [22] sevA = sevA [26] ell - pANi [11] sAbita 2j - sam+lakS [19] sevA 42vI = sev [12] thI = hastin [27] sAbhe - puraH [17] sainya = sainya [31] &iAL - hiMsA [11] sAmA45 - rAjya [25] sonAmayo2 = niSka [16] hiMsA tyA = ahiMsA [11] sArathi - sArathi [10] sonI = suvarNakAra [12] Dita - hita [10] sArabhUta = sAra [13] sonu = suvarNa [10] 665 - hRdaya [26] sArI rIta - suSThu [11] sAdhya - rUpa [27] hai ! - bhos (bhoH) [10] sA- samyag [8] stUpa - stUpa [23] hai ! - he ! [30] sA- suSThu [11] | sthira - dhruva [18] hetu - kAraNa [25] sA - zubha [17] snAna 2j - ava+gAh [31] | baMziyAra - prAjJa [11] sA - sat [19] sne - preman [21] ziyAra - dakSa [12] sAro bhA914 - sajjana [15] sne 42vo - snih .[5] - vRt (varta) [11] sAsu - zvazrU [15] |spardhA 42vI - spardha [13] |242942j - smR (smar) [2] 3.8 sa saMskRtam-1.3.3.3(28D3.8.8.3.3.3.3Y.saM. 3.3
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ . (2) ka) .. saMskRta mArAvA bhATenA upayogI sUyano : 'paramAtmAnA ane svagurunA nAmasma2Na rUpa maMgala karIne pATha zarU karavo. pAThamAM egratA keLavavI. * pATha ApanAra vidyaguruAdino paNa ucita vinaya keLavavo. 'kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUrisazurubhyo namaH tathA OM nama: padanI eka eka mALA roja gaNavI. 'niyamonuM, dhAtunA rUpanuM, zabdonA rUpanuM niyamita punarArtana ka2vuM. 'dareka svAdhyAya ka2vA avazya prayatna karavo. bhUla paDe 'to pAMca-pAMca vAra lakhavuM. * paramAtmAnI ja eka mAtra karuNA che ke jethI ApaNe saMskRta bhaNI zakIe chIe - te bhAvanAmAM oLaghoLa 'banI javuM. ahaMkArathI to cheTA ja rahevuM.
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA sarasvatI ! na to tArI pAse kAvyazyatAnI zakti mAMgu chuM ke vAdamAM aparAjita rahevAnI zakita mAMguM chuM. mAre Aje to eTaluM ja mAMgavuM che mA ! tArUM vAtsalya sadA mATe khA bALaka upara vahetuM rAkhaje ! basa ! mArA mATe ATaluM ja paryApta che. mA ! mane tArA vahAlanuM vahAla che. vahAla upara vahAla che.
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai arhamayA ! 'bALaka bhayAnaka jaMgalamAM bhUlo paDI gayo che. ' mAtA bALakane joI rahI che paNa mA svaye AvavA-bALakane ' bacAvavA asamartha che. eTale mA potAnA vizvAsu mANasane 'ciThe laIne mokalAve che. bALakanA hAthamAM ciThe pahoMcI paNa | gaI. emAM savistara batAvI dIdhuM ke dIkarA ! A raste thaI tuM ' jaladI mATe joDe AvI jA ! paNa, karuNatA e sarjAI ke dIkaro ' e ciNDinI bhASA jANato ja na hotaoN ! | he paramAtmAnuM ! ' A bALaka jevI abhAgI sthiti mArI na | sarjAya mATe ja A saMskRta bhaNuM chuM. paNa lakSya che, tArI pAse ' pahoMcavAnuMeTale ja tArA saMdezAne vAMcI e saMdeza. pAchaLanA ' saMdezane oNLakhI jaladIthI kaivalyalakSmI varI tArI pAse pahoMcu... ' e ja AzA che, aramAna che, abhIpsA che, AkAMkSA che, ArajhU che.
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ aal vana sarala saMskRta zreNi AhaLaze bhuvanamAM mAnanA e javA, yugo sudhI jhaLaka KIRnI thI gurave nama: yunabhAnusUri janma zatAbdI Poste 19so fjaba,. * prakAzaka * zrI divyadarzana TrasTa