________________
૧૪ વન, નન્, તન્ આ ત્રણ ધાતુઓમાં વિકલ્પે ન્ નો લોપ થાય છે. અને
ત્યારે ઞ નો આ થાય છે.
દા.ત. * વન્ + ગન્ +
तन्
NOTE : (A) ક્રિયાપદ હંમેશા પ્રથમા વિભક્તિમાં જે શબ્દ હોય તેને અનુસરે છે. અર્થાત્ પ્રથમામાં જે પદ હોય એ મુજબ વચન અને પુરુષ ક્રિયાપદને લાગે. દા.ત. ગુરુ: શિષ્યાન્ થતિ । 'ગુરુના શિષ્યા:
જ્યન્તે ।
* ભાવે પ્રયોગ મ
खन्यते अथवा खायते । जन्यते अथवा जायते तन्यते अथवा तायते ।
જ્યાં ધાતુ અકર્મક હોય અથવા તો ધાતુના કર્મની વિવક્ષા ન હોય અને કર્તાની વિવક્ષા ગૌણ હોય ત્યાં ભાવે પ્રયોગ હોય.
કર્તરિ પ્રયોગ દા.ત. * अहं तिष्ठामि
ભાવે પ્રયોગમાં
-
ભાવે પ્રયોગ मया स्थीयते
1. કર્તાને તૃતીયા વિભક્તિ લાગે.
2. પ્રથમા વિભક્તિ કોઈનેય લાગે નહિ.
3. ક્રિયાપદ તૃતીય પુરુષ એકવચનમાં જ આવે.
–
લા-સત્તા-સ્થિતિ-ગારગમ્,
10
11
12
13
14
15
નર્તન - નિદ્રા - રોવન વાસા:, स्पर्धा – कम्पन
18 शयन
-
આ રીતે બે કારે રૂપો થાય છે.
* અકર્મક ધાતુ કારિકા *
5 6
7
વૃદ્ધિ-ક્ષય-મય-નીવિત-મળમ્ ।
-
=
8
19
20
21
ઝીડા - રુચિ – રીત્યર્થા:, ધાતુાળમર્મમાğ: ॥
9
16
17
મોન - હાસાઃ |
અર્થ :- 1. તપ્નતે = તે શ૨માય છે. 2. મતિ = તે થાય છે. / અસ્તિ = તે છે. 3. તિષ્ઠતિ = તે ઊભો છે. / વર્તતે - તે વર્તે છે. 4. નાર્તિ = તે જાગે છે.
=
=
=
. વર્ષતે - તે વધે છે. 6. ક્ષતિ = ક્ષય પામે છે. 7. નિમેતિ = ડરે છે. 8. નીવતિ = જીવે છે. 9. પ્રિયતે = મરે છે. 10. નૃત્યતિ = નાચે છે. 11. સ્વપિતિ = સૂઈ જાય છે. 12. રવિતિ = ૨ડે છે. 13. વતિ વસે છે. 14. સ્પર્ધત સ્પર્ધા કરે છે. 15. શ્ર્વતે = કંપે છે.-16. મોવતે = ખુશ થાય છે. 17. હક્ષતિ જીજી સરલ સંસ્કૃતમ્-૧ ૨૨૪૧૦૧.૯૯૭૮૪૪પાઠ-૧૬ જીજ
=
=
