Book Title: Sambodh Saptati Part 01
Author(s): Ratnashekharsuri, Kalyanbodhisuri
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022078/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH (bhAga 1) pa. pU. AcAryazrIranazekharasUrIzvarAH Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvArassa zrI bhuvanabhAnusUri-janmazatAbdIe navaluM najarANuM-30 pa.pU. AcAryadevazrIratnazekharasUrikRtA vAcanAcAryazrIguNavinayaviracitavRttivibhUSitA navanirmita-sambodhopaniSad-gurjaravyAkhyAlaGkRtA sambodhasaptatiH (prathamo bhAgaH) -: mUlasaMzodhanam-gurjaravyAkhyAnavasarjanam-sampAdanam :pa.pU. prAcInaAgamazAstroddhArakaAcAryadeva zrImadvijayahemacandrasUrIzvaraziSyaAcAryavijayakalyANabodhisUri prAcInatamazAstronA dhabhara vactel & pUvaoNcArzva pIrasaeNluM madhura navanIta -: prakAzaka: zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa graMtha : saMbodhasittarI saMbodhasaptati, bhAga-1 mULa graMthakAra : pa.pU. AcAryadeva zrI ratnazekhara/jayazekharasUri mahArAjA mULa graMtha bhASA : prAkRta, mULa graMtha pramANa - 75 gAthA prAcIna TIkA bhASA : saMskRta prAcIna TIkAkAra : pa.pU. vAcanAcArya zrI guNavinayajI ma.sA. navanirmita gurjara vyAkhyA : saMbodhopaniSad cha hastAdarzo dvArA mULa graMthanuM saMzodhana + gurjaravyAkhyAnavasarjana + saMpAdana : pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya pa.pU. AcAryadeva zrImadvijaya kalyANabodhisUrIzvarajI mahArAja viSaya : samatA, devAditattvasvarUpa vagere vizeSatA : AgamaAdi prAcInatamazAstromAMthI udbhUta mahArtha gAthAono eka anero saMgraha, 'gAgaramAM sAgaranI uktine sArthaka karato alpa graMthamAM anekAneka viSayono samAveza. mULa graMthanuM vistRtarUpe vivaraNa karatI prAcIna saMskRta TIkA ane tene anusAre navasarjana pAmelI saraLa gujarAtI TIkA. saMkSepa ruci adhyetAothI mAMDIne vidvAno sudhInA tamAmane upayogI thAya evo graMtha . paThana-pAThana adhikArI : gItArtha guru dvArA anujJAta AtmA * vi.saM. 2066 0 prati: 500 AvRtti : prathama mUlya : rUA. 275 * prakAzaka : zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa E-mail : jinshasan_108@yahoo.com (c) zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa A pustakanA koipaNa aMzano upayoga karatA pUrve lekhaka tathA prakAzakanI lekhita maMjUrI meLavavI jarUrI che. A pustaka jJAnadravyathI prakAzita thayuM che. mATe gRhastha mUlya cUkavIne mAlikI karavI. prAptisthAna : zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa muMbaI : zrI caMdrakumArabhAI sI. jarIvAlA, du.naM. 6, badrIkezvara sosAyaTI, marIna DrAIva 'I' roDa, netAjI subhASa mArga, muMbaI. phona : 22818390 - zrI akSayabhAI je. zAha, 506, padmaepArTamenTa, jaina derAsaranI sAme, sarvodayanagara muluMDa (ve.) muMbai-400080. phona : 25674780 pATaNa : zrI caMdrakAMtabhAI esa. saMghavI, 6-bI, azokA kompalekSa, pahelA relave garanALA pAse, pATaNa, u.gu. phona : 231603 amadAvAda : zrI bAbubhAI, siddhAcala baMgalojha, senTa ena. skula pAse, hIrA jaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-5, phona : 27505720, 22132543 mudraka : bharata grAphiksa, nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-1, Ph. : 079-22134176, M : 9925020106, E-mail : bharatgraphics1@gmail.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMOVERY DISTR paramatIrthapatiH karuNA sAgaraH zrImahAvIrasvAmA : bhAgAtamasvAmI anantalabdhiti Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamagaNadharaH zrIsadharmAsvAmI kRpA va2se anarAdhAra siddhAMtamahodadhi suvizAlagacchasarjaka pa. pU. AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA vardhamAna taponidhi nyAyavizArada pa. pU. AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA ajoDa gurusamarpita guNagaNanidhi pa.pU. paMnyAsapravara zrI padmavijayajI gaNivarya siddhAMta divAkara pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjA vairAgyadezanAdakSa pa.pU. AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 0 ) ) 0 0 sukRta sahayogI zrI jaina zreyaskara maMDaLa tathA zrI yazovijayajI jaina pAThazALA mahesANA jJAnanidhi sabayanI bhUrI bhUri anumodanA tadana.** dhanyavA tA... abhinaMda, anumodanA... 5 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (saMju mA muda] eka vAra eka zaheranI moTI lAIbrerImAM javAnuM thayuM. lAkho pustako dharAvatI e lAIbrerImAM viSaya mujaba vibhAgo pADelA hatAM. dharma-samAjarAjya-ItihAsa Adi aneka viSayonA vibhAgomAM eka vibhAga hato arthazAstrano. lAIbrerIno ghaNo moTo bhAga e vibhAge rokelo hato. e joIne vicAra Avyo ke ATalA badhA... adhadhadha thaI jAya eTalA badhA pustako... karoDo karoDo pAnAo bharIne lakhANa... paNa e badhAnuM tAtparya zuM ? arthopArjana kema karavuM ? How to earn money ? jyAre A prastAvanA lakhI rahyo chuM, tyAre vicAra Ave che ke abajo abajo abajo pAnA bharAI jAya evI virATa dvAdazAMgInuM tAtparya zuM ? prabhu vIre caMDakauzikane je upadeza Apyo hato - vunna vuksa' e ja ne ? tuM eka vAra bodha pAma, tuM eka vAra jAga, basa... pachI tane kAMI kahevAnuM rahetuM nathI. bhaDake baLatA gharamAM bhara nidrAmAM poDhelI vyaktine bhAgavAnuM kahevAnuM hoya ? ke jAgavAnuM kahevAnuM hoya ? basa... eka vAra e jAgI jAya, eTale ene bhAgI jatA to kAcI sekanDanI ya vAra lAgavAnI nathI. - A ja AzayathI zAstrakAra bhagavaMtoe kahyuM che - je nIve ! pRSNa mAM munna - re jIva ! tuM jAga, tuM tArI mohanidrAne khaMkherI nAkha. zAstrakAronuM to eka ja lakSya che ke anAdikALathI mohanidrAmAM poDhelo jIva saphALo beTho thaI jAya. A ja lakSyane potAnA nAmathI ja jaNAvI deto graMtha eTale saMbodhasaptati. | 'gAgaramAM sAgara' kaho, 'eka vacanathI ajavALuM' kaho, ke 'zorTa enDa svITa' kaho. mAtra paMcotera gAthAnA A graMthamAM kayo viSaya nathI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avyo, e ja prazna che. prastuta graMthanA racayitA che pU.pU. AcAryadeva zrI jayazekharasUri mahArAjA, jeo zrI ratnazekharasUri nAme paNa prasiddha thayA che. graMthanA prAraMbhamAM ja teozrIe nikhAlasabhAve jaNAvyuM che ke huM uddhAra gAthAo vaDe A graMthanI racanA karuM chuM." A ja pratijJAno nirvAha karatA temaNe Agamo tathA pa.pU. haribhadrasUri mahArAjA Adi pUrvAcAryonA graMthomAMthI uddhata karelI gAthAono suMdara saMgraha karyo che. temanA A upakArane vinamrabhAvathI vaMdana karuM chuM. gAthAonuM mULasthAna nizcitarUpe kahevuM kaThina che. kAraNa ke jene mULasthAna mAnavAmAM Ave, te graMthamAM paNa pUrvavartI graMthomAMthI te gAthA uddhata karavAmAM AvI hoya, e susaMbhavita che. mATe ja enA AdhAre pUrvAcAryomAM - 'A pahelA thayA ane A pachI" - evo pUrvAparatvano nirNaya karavo paNa saraLa nathI. te gAthAo vartamAnamAM je graMthomAM upalabdha thAya che, te graMthone gurjara TIkAmAM darzAvyA che. paNa tenA parathI ema na samajI levuM ke e graMtho ja e gAthAnA mULasthAna che. vaLI keTalIka gAthAo to anya koI graMthomAM jovA nathI maLI. tethI zakya che ke vartamAnamAM te gAthAo mAtra prastuta graMthamAM ja hoya. AnA parathI graMthakArazrIe karelA upakAranI anubhUti to thAya ja che, sAthe sAthe 'saMgraha'nI paNa mahattA samajAya che. saMgraha e navasarjanathI jarAya utaratI vastu nathI, evuM lAgyA vinA rahetuM nathI. TIkAkArazrI vAcanAcArya guNavinayajI ma.sA. e A graMtha para TIkA lakhIne tenI garimA vadhArI che. TIkAkArazrIe eka eka pada para UMDANa kheDIne aneka sAkSIpATho ApyA che, eTaluM ja nahIM, aneka sthaLe sAkSIpAThonI paNa TIkAnA uddharaNo prastuta karyA che. TIkAkArazrI kharataragacchanI paraMparAmAM thayA hatA. temanA gacchanI sAmAcArI ane mAnyatAno A TIkAmAM kyAMka kyAMka ullekha jovA maLe che. Agamika padArthonA arthaghaTananA bhedane kAraNe jyAM mAnyatAbheda Ave che, tevA betraNa sthAnomAM pUrvasaMpAdakazrIe TippaNo dvArA samAdhAna karyuM che. jene prastuta saMpAdanamAM paNa sAnuvAda raju karyuM che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A TIkAnA sarjanamAM temaNe viziSTa parizrama karIne vAcaka varga para anero upakAra karyo che. prakAzananA avasare kRtajJabhAve temanuM smaraNa karuM - prastuta graMtha prakAzamAM Ave, tenuM paThana-pAThananI pravRtti prasAra | pAme, e bhAvanAthI prastuta gurjara vRtti "saMbodhopaniSad'nI racanA karI che. A vRtti uparokta saMskRta vRttine anusAra racI che. mULa gAthAo - tathA TIkAkArazrIe ApelA sAkSIsthAno vartamAnamAM je graMthomAM upalabdha thAya che, temano yathAsaMbhava ullekha paNa A TIkAmAM karavAmAM Avyo che, tathA viSamasthAnomAM vizeSa vyAkhyA paNa ApI che. mULa graMtha saMzodhanamAM upayukta cha cha hastAdarzI pratikRti ane paricaya vANIymaH]] makAnIcu royAtorAkaqvIra DhaDromaznarazna ra4i8ArAphIliMka seyabaroTamAsaboTa buhorAdavilovA sarasAvattAvipa hamarakaMgasaMdeSTro 2 dasadosarardi devodhamonikAyasadinusuyumRdibasayArI maarteriydaavir3naagkaadmymaaeaalodrmaayaa| raIyaraI niddAmoyaliyacyA corIyAmArasayAthANivadapemakIta esaMgadAsAisarazaeToM Raa aDhArasaMaunI 38AvAyaa | dhArUMvata aAjJasArUAinivaEti tIvra disAmadhAmAsamihanazi6sarIravinIrIdAbazakhtirapariyavikA dhammogaramitaMpizavadAritra rakakA vidiyadamaparAUipasidhetagadiTAeramahA aivasamayAtiguntA saramadaparisArAsa 8347 TokasInIdaDhaso vi200 chavaizinin u maoDhANa smanakinnInikrarAdojAyakAyakilesobachokamassayAAI20 UdalodasilAappapivolata divilaggarisakizyasAstIguru paramapyAbAle 11 kiyakavapasamA suMdasIlananikammabaMdhAya dvitaijmAtAjI tadavadgAiLati ratha rahevA sutAkSanyakALa 3DhAvA siksaavi4i19m 2 takSazvaratrei usaLatI zorTAraNaa@6 uMdetraraca0aaj a & sakSaaaaddde vijhINaanan Razsanmato avivAaag 7 Tia. sedivaselaraka dezsuvanassaravamiyaego gosAmAzye karepasapassa26naMdapasaMsAsamosA 1 - zrI sambodhasittari mULa (74 padha) patra-3 zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira - kobA, sI.-7602 2/3 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAyagAvAta zrImahAzayatyAdayAnAmAtmAtmAnaM vyadhamanyAmahastra karama zramAn yatrAra do dive / / mAna kIrti guruMgalaM vare mobA satyaSTakamayanusAri // tatratAvacit zAstra pracayAH / suvihita zirAvarajAtrA khurA nAgapurA yatAyA gadyAta karA zrI vajrAsana strariyaha svaaH| zrIratrAcA kharasUrayaH / sabAdhamapratika yA samucitaSTaditAna nAyApratyU nizadhanuSpI i saptatisAbAdhayasaprati ziSeNa Irayati (rajyAtmakaU vavizva maramupakrama/lana miUNAgraha samaya pariyAla hI cAryakatA vana svAminaM vIraM di lAkastiyoga ke dyotkreN|| [][sayai 6yAnamiUtilA gurulAyA cAyanIti vIrosAbAda rimadAra nAvAsamasA vanAvipnadamurake ne sNdohaa||2|| dAvA dhAmAni dayasa dina muguru videtayAra riMgA hA vira bArAya zrI saMbAdadAya hadasa do sara di rAgyeuyAta natrA/de samatA sApha pAnotpatanAnAvasya phalaM darzayannA kvavata vastudhArI mahA mAjAva dAgabArAdiga bArAnI ||meyN baNyadizvetAMbara zvetAni barA pivastrANiyaspa save dI brH| gAta spoTakA jIvamitimA kapramu vAda padhArI jAnatA tritAmaya naIhAzA navatisaka spacitreDa pampalarupamA kRpayA sarvajeti spatAneca mokSaMcA kiMjaTAnAcI vAre : varamANA hAdarA dAravatarAgeo divH|| mamApi nipuNe dayA mhitH| yabakI dayA maravadhaH upala sAcAjina matI jAna sarhi kiMvA jyo yogI sanyAsItara kaca vijIvanIvirajItaca ghATagha ityAdisaGgAvalakonatAvinaHpratha sarvatra mAnAne malpaM vidhiyametatAtAyI mamatAnAvayuktaH pumAn sampa ke lAjanAtU kha zrI sambodhasattarI amarakIrtisUriSkRtaTIkAsahita (padha 76) patra-10, zrI DailAsasAgarasUri jJAnamaMhira (jhenA), sA.kra - 95451 / 9, bhUja gAthAmo patranI madhyamAM moTA akSaromAM che ane tenI upara-tIce 2-2 paMkti khAlI rAkhI TIkA cAle che. mAtramUlArthI ke TIkArthIne paNa tripATha paddhatithI sugamatA rahe che. zrImAta kIrtisUriziSyakRta 700 zloka pramANa TIkAtI A prati bhitamAlatagare zrI zubhakuzalagaNiziSya kSamAkuzala muti dvArA lakhAI che. - kammI tivArIta vArezrImahAvI kastA kastAnA 14kAmAra barIyA gAunamAtrailokya guruna vA kiMvA re lo kAlo kuprakAza kA graha kaviH udhAragAdhAtiH saMbodha sarikAsvayAmi samanAvanAvitAtmA lalane sahAna kavitAbAsa basva diMgabara budda nyAyasvasa vataH ete zraSTAdazApi doSAH mInamaskare ke ke doSa kamAna tapamAni zakalI vacanazcAri saMgrahAspAzcaraNa zraSTAdaza dAdopahi deva dharmAyinaM cAraparigrahaviravinidya kamAnayAmA gare nipa nAga sAyAsa dhammo muSTamila 'vayaspanaraya vimukropagaremAtra pariyahaM para nikama meM cAritrarakSA guru yaha viza pAna miUvilolAyalAyAma yA savArI saMbo hasatra rimahArae miudA gAhA hiMsA thAramayaM vArAya bAhayatra hakaprAnnAvA nasAviyappAlAhazmAraka nasAdAhA // 2 // idama dosara hiu // dAvA mo viniudayasa hilA muguru vinayA minAeko hamayamAla lohA mAyAra! liyavayA cariyAmachA pasagahAsA yasmAdAsAhAra vidhAnamA mida vAhidavana saghAu vaDati tahanagavaH 1mA sammAna millA hAtira parigraha mitrAvaretivAri narakAdi prazAjiputrAra pecasamiyA tigunnaa| sivou saannaa| ho vaha do viyara praveda miraNApAsacAi mAnava kinAna nirA hai| 5/jAya kAya ki lesA/vaikammama yazaraNAUMhalA mibolapa/tahavilaya risaM pizriyasAra to viguru paramappA cAvala // 11 // kiya kamavayasa sAmuhasIla jami tihAramA mantrAH triyugulAI hAgururavA mama saranA svasva naH savavika sIla pralaMbanAsa sikaH parAnajina mAnavaMdanA yA pArzvasvA dAnavamAnasya vikAnini kAryAka ! pratibaMdhavAlI hasilA zrAtmAnAmapibou yatidhApila puruSam pibouyati russttH|||||| mAtmAnaM broDayaniSIla kimAna kaMcanastutiH karmaya muNddaa ga - mULa (padha 74) chAyAprAyaH TIkA sahita patra-4 zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira ( zreNA ) sA.kra - 31645 uparokta muna tripAThI che. saM 1781 a. su. 8, zativAre vivekasAgarajIe zrAvikArAjA paThatArthe lakhI che. sugura pa zaharavi Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rinnaabnaaytnvnaae||56|| sAtAsAcariyAdisaviraIcasAvyaGagAeMNAyayumoesasi | samma sampadihIzA ahavAsaciTAvIyarAyaviyaraNANasAriDaMsakamIkAlatavitivijJAtamA amAthAsakyoamoemItaTosahAya sahayariNAmonivAsaraNagamAzyAyaraMDIvo salayayanAcanedhazAbadhAnasudApubaMdhAnA raNAmaMdatAvAbazA tivaNutAvAUNaztAvevAyasuhAnI naramubaMdhApatibA maMdAnAdhyAtAechakA yahAbudehinipisaMkilesamidoratikAlasA prakicisamimugaiphalodazA cavaraMgo Dija dhammAnakakSanaraMgasaraNamadinakaryAca rNgviimaankdaadaarikhaam||6|| ya DI vymaaymhaashiviirtdNtmevshyg| kAesatisakamakkA kAraNa nirasuhAgAda shtishriivaashrnnpkiisksmaanm|| epeyAzrIgudevAyanamanazrIsarasvaspenamarina mAnamiUMgatiloyaguruMgaloyAloyayyayAsa yavIrAsaMbodasitparimAraemijAragAhArAsezevarogyazAsaMbodhAbuchopadavyanIvAsa matAvatAvisAladaI murakanasaMdedo zAdasadAsarahinAdevodhammovinikaraNadayasahivAsI guruvivarayAzadhArasayarigAdAviramAAannANakohamayamANalohAmAyArayazaraIyAni dvAsozaliyanAmApAcaurIyAmaratayAyAdhayAgidapenalImAyasaMgadAsADasarasapadosa kArasaviyapaNahAnamAmidevAdidevatApAsavAditaInAkamegaDAdasAyaraminivamAtAtadatagaal gha - mUga (5 112) patra-4, zrI .vAsasArasUri jJAnamaMdira (ogA), sA.kra6453, 1/2 saM 1818 poSa suE-3 hine dhyavizyamazinA 16 mATe che. indiane sAhakalagAe hue ha malagaraNa rutyAnamAnama namiNatiloya loyAlomA yAsayavAsAsabohamatarinaraemihAraMgAhAhAzamayabare yatrAsaMbaracyA budhAyadavanovA samatAvanAviyayyAla harakana saMdido zabdasadosarahiM devodhmmovinin| garasadigAsarasvavivanayAtrArajayariMgahIvikA pravANakAdamayamANalohamAyAraIraiTAnidarAsara ca - mUga (74) u2-10, zrI vAsasArasUri jJAnamaMdira (DolA), sA.kra10509, saM. 1733 mAra suE-2 somavAre muni rAmavimalA tApIche. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenA 4 7 387. Da nimiNatiloyagusAloyAnoTApayAsayavIra saMbodasajharimidAraNamimahAragAhAhI zAsebaroyayAsaMdaroyokoyamaalAvAsamabhAvanAvidyAlazmarakanasaMdehoM adamadosani devodhammoyanimaNasyasahijAmuguruvivanayAmAraMbhapariyA hAviramAzAalANakIhamayamANalohamAyArazyaarazyAnihAsoganiyavayaNA horiyAmananayApaliyemakIlA pasegamAsATAsasmaedosAdhArasakSipaNa, kAnamAmritArisAda varasavAhinImekamAyominiyatisaranagara himAsavedhammAsaminitisasarIrekSinirIkSA basabhitaraparimgadavimuktA dhammo vagaraNa mizazidharativArisaramaaunadiyadamaNayamAjhijhamihanagadiRyara malAeMdhasamiyAsisAsaraNamAhArimAgurUNo kAmasamenasalAhoIkasAnoM tivarmamasI greaNotiyAvaNikA[mAmi spAmasAmAgni, che - mULa (padha 92) patra-5, zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira (kobA), sI.-20872 paramakRpALu paramAtmA tathA mahAna Agama-zAstroddhAraka paramopakArI gurudeva zrI hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAnI kRpAthI prastuta sarjana tathA saMpAdana saMpanna thayuM che. saMzodhanamAM upayukta hastAdarzInI jyAMthI prApti thaI te zrI kailAsasAgarasUri jJAnabhaMDAra (kobA) tathA A mahAna saMsthAnA preraka rASTrasaMta pa.pU. AcAryadeva zrImadvijaya padmasAgarasUrIzvarajI mahArAjAno hArdika upakAra mAnuM chuM. prastuta prabaMdha dvArA sva-parano saMbodha parAkASThAe pahoMcI paramabodhamAM pariName e abhilASA sAthe viramuM chuM. jinAjJA viruddha nirUpaNa thayuM hoya to micchAmidukkaDam. kSatinirdeza karavA bahuzrutone namra prArthanA. phA.va.1, vi.saM. 2066 tapovana, gAMdhInagara, pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImadvijaya | hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjano caraNakiMkara AcArya vijaya kalyANabodhisUri Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukrama : bhAga-1 gAthA viSaya pRSTha | - | 0 ja 0 - ........ 0 U 0 U ......... U U 0 .......... (c) ................ \ 0 11. \ 0 ........... \ 0 \ C vRttikAranuM maMgalAdi ......... graMthakAranuM maMgalAdi samabhAvI mukti........... deva-guru svarUpa........... 4-5. aDhAradoSamukta devAdhideva.. ahiMsA sarvadharmAlaya .... susAdhuzaraNa ............. pArthasthAdi avaMdanIya ....... - 10. avaMdanIyane vaMdananuM phaLa........ sAraMbhaguru sva-parane DubAve ......... 12. pArthasthAdine vaMdananuM pariNAma. 13. samakitasvarUpa .............. 14, durlabha samakita ........................................... samakitathI vaimAnika devaloka ...... mAtra eka sAmAyikanuM phaLa ........ 17. sasAmAyikanI samatA .. 18. ...to sAmAyika niSphaLa che .......... 19. chatrIza sUriguNa ................... 20-21-22. satyAvIza sAdhugaNa ............. 23-24-25. ekavIza zrAvakaguNa ... 26. AgamavinA anAtha .......... 27. AgamapradhAna ................... 28. saMghavyapadezane ayogya jIvo ....... saMghavyapadezane yogya jIvo .......... ] & 0 B 15. H pra ........... 0 B > ............ GU ...... ja 3 / 47 149 .151 29 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38-39 asagaccha parihAra saMghasvarUpa AjJArahita niSphaLa AjJAthI sarva saphaLa AjJA khaMDanakArIno dharma nirarthaka AjJAbhaMganuM pariNAma vidhi-avidhinuM phaLa dravyabhAvastavanuM phaLa . dravya-bhAvastavanuM aMtara 40. gaccha svarUpa . 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. zIlanuM phaLa.. ziyaLa-sarvottamadharma .. viSaya kusaMga tyAga agItArtha-kuzIlono trividha tyAga kusaMsargane viSe AMbAnuM dRSTAnta. satsaMganuM phaLa atiduSTa mithyAtva... zrutabhaktimAM sadAnA sAthIo jJAnAmRta bhojanam . prazasti --- pRSTha 153 159 163 168 171 174 182 205 207 212 .214 216 218 .228 232 234 235 255 257 263 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhuvanabhAnusUri hD 1oIDIG TPD Aja kAla nAmanI ne bhuvana AbhALI re, Dalene adbhuta guNAnurAgI sudhI nirdoSacaryAcArI sarvatomukhI pratibhAsvAmI vairAgyavAridhi titikSAmUrti apratima prabhubhakta che bALadIkSAsaMrakSaka ER adhyAtmayogI apramattasAdhaka baravALA nirdhAmaNAnipuNa nyAyavizArada zibira AdyapraNetA saMghahitaciMtaka haigjialeksaker pravacanaprabhAvaka 1917 BolPlaz suvizuddhasaMyamI 133110163PSPH gurukRpApAtra vardhamAna taponidhi suvizALa gacchAdhipati (nI zraddhAMjA ' bhAvabhInI _ 1967 2067 & } 2017 3 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH vRttikAranuM maMgalAdi che sattvothasaptatiH | praNipatya satyakIrti, vilsdvrsiddhidaanklptrum| zrIpArzvanAthamadhipaM, viksdgunnkusummtulphlm||1|| mahitaM suranaranikaraiH, sahitaM zivasampadA sadA shitm| zrIvardhamAnajayinaM, stutvA zrIvardhamAnajinam // 2 // zrIjinadattayatIndraM, vinamadbhUpAlamAlamaticandram / yazaso dhavalimnA dhuriM, dhRtvA hRdi sapadi nistndrm||3|| - saMbodhopaniSad - jemanI kIrti satya che, jeo vilAsa karatI uttama siddhinuM dAna ApavAmAM kalpataru samAna che, jemanAmAM guNarUpI puSpo vikAsa pAmI rahyA che, jemanuM phaLa atulya che evA zrI pArzvanAthasvAmine praNAma karIne....1 jeo devo ane manuSyonA samUhothI pUjita che, jeo zivasaMpattithI sahita che, jeo sadA hitayukta che, jeo AIjyalakSmIthI vRddhi pAme che, jemaNe AMtara zatruo para vijaya meLavyo che evA zrI vardhamAnajinanI stuti karIne....2 jemane rAjAonI zreNi namaskAra kare che, jeo caMdrathI paNa saumya che, jeo yazanI ujjavaLatAthI agresara che, jeo taMdrArahita che, evA zrIjinadattasUrine zIghratAthI hRdayamAM dhAraNa karIne...3 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttikAranuM maMgalAdi sanDrothatiH kRtakuzalaM jinakuzalaM, sakalajanAbhISTapuSTaye kuzalam / sakalaM kila kalikAlasphUrjanmahimaM pradivyagurum // 4 // avagamyAgamahRdayaM, zrImajjayasomapAThakagurubhyaH / vRttiM kurmaH sambodhasaptateH suptabodhakRtaH // 5 // iha tAvacchAstrAdau saGkSiptarucinA'pi prAyaH ziSTasamayAnuvRttaye vighnopazAntaye ca paramamaGgalAlayo'bhISTadevatAstavaH saMbodhopaniSad - jeo kalyANakartA che, sarva janonA abhISTanI puSTi karavA mATe nipuNa che, jeo kalAsahita che, kaLikALamAM ya jemano mahimA skurAyamAna thAya che, jeo atyaMta divya guru che, (temanuM smaraNa karIne...) 4. (athavA to pravIca = smaraNa karIne ke pUjIne evo artha laI zakAya kAraNa ke dhAtunA aneka artho hoya che.) zrIjayasomavAcaka guru pAsethI AgamanuM rahasya jANIne, suSupta jIvane jAgRta karanArA evI saMbodhasaptati graMthanI ame vRtti karIe chIe...5 ahIM je saMkSiptaruci hoya, teNe paNa prAyaH ziSTa puruSonA siddhAntane anusaravA mATe tathA vidgonI upazAMti mATe zAstranI zarUAtamAM parama maMgalanilayarUpa ISTadevatAstava Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH vRttikAranuM maMgalAdi rtavya: / tathA-'zrRtvAbhidheyaM zAstrAvI, puruSArthopAram / zravaNAdau pravartante, tajjijJAsAdinoditAH || 1 ||" ityabhidheyam / tathA satyapyabhidheye kartavye zrotavye vividhe svalpe'pi karmaNi prayojanamanuddizya na mando'pi pravartate iti prayojanam // tathA satyapi traye - "zrutvA zAstrasya sambandhaM zroturAdarakAritA / jAyate'nena zAstrAdau vaktavyo'nekadhA sa ca // 1 // " iti sambandhazca vaktavya ityAlocya catuSTayamapi pratipipAdayiSurAdAveva zAstrakAro gaathaamaahsaMbodhopaniSad karavo joie. tathA abhidheya = zAstramAM zuM kahevAnuM che, te paNa kahevuM joie kAraNa ke zAstranI zarUAtamAM puruSArthane upakAraka evA abhidheyane sAMbhaLIne tenI jijJAsAthI prerita thayelA zrotAo zAstranA zravaNa, manana vageremAM pravRtti kare che. A rIte abhidheya kahyuM. vaLI prayojana paNa kahevuM joie, kAraNa ke abhidheya hovA chatAM paNa kartavya ane zrotavya evA vividha nAnA paNa kAryamAM prayojana vinA to maMda paNa pravRtti karato nathI. mATe prayojana kahevuM joie. vaLI traNe hovA chatAM paNa saMbaMdha kahevo joie kAraNa ke zAstrano saMbaMdha sAMbhaLIne zrotAne Adara thAya che. te saMbaMdha aneka prakArano che. mATe zAstranI AdimAM saMbaMdha kahevo joie. A rIte vicAra karIne e cAre kahevAnI icchAthI zAstrakAra zarUAtamAM ja e cAreno Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 - graMthakAranuM maMgalAdi sambodhasaptatiH namiUNa tiloyagurUM, loyAloyappayAsagaM vIraM / saMbohasattarimahaM, raemi uddhAragAhAhiM // 1 // vyAkhyA - ihAdyapadadvayeneSTadevatAstava-antyapadadvayena tvbhidheymaah| sambandhaprayojane tu sAmarthyagamye / tathAhi sambandhastAvadupAyopeyalakSaNaH, sAdhyasAdhanalakSaNo vA / tatredaM zAstramupAyaH sAdhanaM vA, sAdhyamupeyaM vA shaastraarthprijnyaanmiti| prayojanaM kartuH zrotuzca, punaranantaraparamparabhedAdekaikaM dvidhA, tatrAnantaraM saMbodhopaniSad samAveza karatI gAthA kahe che - trilokaguru lokAlokaprakAzaka evA zrI vIraprabhune namaskAra karIne huM uddhAragAthAothI saMbodhasaptatinI racanA karuM chuM. ||1|| ahIM prathama be padathI ISTadevatAstava kahyo che, ane anya be padathI abhidheya kahyuM che. saMbaMdha ane prayojana to sAmarthyathI jaNAya che. te A pramANe - saMbaMdha be prakArano hoya che, (1) upAyopeyarUpa (2) sAdhyasAdhanarUpa. temAM A zAstra upAya ke sAdhana che. ane zAstranA arthanuM parijJAna thAya e sAdhya ke upeya che. prayojana be prakAranuM che. (1) kartAnuM ane (2) zrotAnuM. te pratyeka paNa anaMtara ane paraMpara ema be prakAranuM che. temAM kartAnuM anaMtara prayojana Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-1 - graMthakAranuM maMgalAdi kartuH sattvAnugrahaH paramparamapavargaprAptiH, zrotuH punaranantaraM zAstrArthaparijJAnaM paramparaM tasyApyapavargaprAptiH / iti samAsArthaH // vyAsArthastUcyate-atra yadyapi kAyamanodvArako'pi namaskAro vighnavighAtakRttathA'pi sarveSAmapi zrotrAdInAmazeSavighnavidhvaMsanAya iha devatAstavAbhidhAnapurassarameva pravartamAnatveneSTadevatAstavabuddharatyantaniSkampatA bhavatviti zAstrAdau vAciko - saMbodhopaniSad che jIvo para upakAra, ane paraMpara prayojana che mokSaprApti. zrotAnuM anaMtara prayojana che zAstranuM parijJAna ane paraMpara prayojana to tenuM paNa mokSaprApti ja che. A rIte saMkSipta, artha kahyo. have vistRta artha kahevAya che - ahIM bhale zarIra ane mana dvArA thato namaskAra paNa vinano vighAta karanAro che. to paNa zrotA vagere sarvanA viknono vinAza karavA mATe ahIM devatAnA stavane kahevA pUrvaka ja pravRtti karatI hovAthI ISTadevatAnA stavanI buddhi atyaMta nizcala thAo evI bhAvanAthI zAstranI zarUAtamAM vAcika ISTadevano stava kahyo che. Azaya e che ke jo graMthakArazrI graMthamAM namaskAradyotaka vacana na kahe ane mAtra zarIra ane mana dvArA ja namaskAra karI de, to paNa vighnano vighAta to thavAno ja hato. paNa temAM takalIpha e thAya ke zrotA vagerenA vinono vighAta na thAya, mAtra potAnA ja vidanano vighAta thAya. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 - graMthakAranuM maMgalAdi kavo satatiH 'bhISTadevatAstavo'bhihitaH / namaskArazca zAstrAnurUpaH samyagaucityavAn / zAstraM ca caturdhA-alpAkSaraM mahArtham 1, mahAkSaramalpArtham - saMbodhopaniSad - prazna - jema graMthakAra zarIrathI ane manathI namaskAra kare, to temanA vighnono vighAta thaI jAya. te ja rIte zrotAo paNa zarIrathI-manathI namaskAra karI leze, ane tenAthI ja temanA vinono vidhvaMsa thaI jaze, mATe namaskAra vAcaka vacana kahevAnI jarUra ja kyAM che ? uttara - mAnasika namaskArane nizcala banAvavA mATe vAcika namaeNskAra upayogI bane che. "vaMdana' ATaluM manamAM vicAro, vacanathI bolo ane kAyAthI tene anurUpa pravRtti karo, e traNenI zakti ane prabhAva alaga alaga ja hoya che, e anubhava siddha che. vaLI graMthakAre pragaTarUpe namaskAra vacana mukyuM che to pratyeka zrotAne tenuM zravaNa thaze ane mAnasika ane kAyika namaskAra paNa saMbhavita banaze. anyathA to evuM paNa bane ke zrotAvizeSane iSTadevatA namaskAra yAda paNa na Ave. A rIte vAcika ISTadevatAstava | namaskAra karyo che te ucita ja che. namaskAra zAstrane anurUpa hoya to e samyak rIte ucita bane che. ane zAstra cAra prakAranuM che - (1) alpAkSara mahArtha = jemAM akSara ochA che, paNa Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptatiH gAthA-1 - graMthakAranuM maMgalAdi 7 2, mahAkSaraM mahArtham 3, alpAkSaramalpArthaM 4 ceti / prastutaM ca zAstramalpAkSaraM mahArthaM ceti prathamabhede varttate, tato namaskAramapi tathAbhUtamevAha-'namiUNa tiloya' iti / natvA, iha namaskArazcaturdhAdravyato na bhAvataH pAlakAdInAm 1, bhAvato na dravyato'nuttarasurANAm 2, na dravyato na bhAvataH kapilAdInAm 3, dravyato bhAvatazca - saMbodhopaniSada artha mahAna che. (2) mahAkSara alpArtha = jemAM akSara ghaNA che paNa artha alpa che. (3) mahAkSara mahArtha = jemAM akSara paNa ghaNA che ane artha paNa ghaNo che. (4) alpAkSara alpArtha = jenA akSara paNa alpa che ane artha paNa alpa che. prastuta zAstra alpAkSara+mahArtha che mATe te prathama prakAramAM Ave che. mATe namaskAra paNa tevA prakArano ja kahe che namaskAra karIne, ahIM namaskAra cAra prakArano hoya che (1) dravyathI, bhAvathI nahIM. jema ke pAlaka vagereno namaskAra. (2) bhAvathI, dravyathI nahIM. jema ke anuttara devatAono namaskAra. (3) dravyathI paNa nahIM ane bhAvathI paNa nahIM, jema ke kapila vagereno. (kapilakevaLInI vivakSA hoya to teo kevaLI hovAthI temaNe dravya-bhAva eka paNa namaskAra karavAno hoto nathI. marIciziSyarUpa kapila hoya to "teNe ArAdhyarUpe tIrthakarane na mAnyA hovAthI eka paNa namaskAra na karyo hoya evuM saMbhave che.) (4) dravyathI paNa Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 - graMthakAranuM maMgalAdi sambodhasaptatiH samyagdRSTerupayuktasya susaMvRtavacanasya supraNihitagAtrasya jinAdInnamaskurvataH 4, tatra vighnavrAtopazAntaya ekAntikAvyabhicAritA (tayA?) ca maGgalarUpeNa turyanamaskAreNa praNamyeti bhAva: / kam ? vIram, karmavidAraNAttapasA virAjanAdvaryavIryayuktatvAcca jagati yo vIra kRti rahyAta:, yavAvi-''vivArayati yarna, tapasA na virAkhate / tapovIryeNa yuktazca, tasmAdvIra iti smRtaH // 12 // " taM vIraM saMbodhopaniSad ane bhAvathI paNa. jema ke upayogayukta susaMvRtavacanavALA supraNihitagAtravALo samyagdaSTi jIvano jina vagerene namaskAra.. te cAra prakAramAMthI prastutamAM caturtha namaskArathI praNAma karIne evo artha levo. kAraNa ke AvA praNAmathI vighnasamUha upazAMta thai zake ane Avo namaskAra ekAMta avyabhicArI maMgaLarUpa che. kone praNAma karIne - e kahe che - vIrane - jeo karmanuM vidA2Na ka2vAthI, tapathI zobhatA hovAthI, ane zreSTha vIryathI yukta hovAthI; vizvamAM vIra tarIke prasiddha che. kAraNa ke kahyuM che ke- jethI teo karmanuM vidAraNa kare che ane tapathI zobhAyamAna che, tathA tapazaktisaMpanna che, mATe teo 'vIra' che, evuM smaraNa thAya che. te vIrane = zrIvardhamAnasvAmine. kevA vI2ne-e kahe che. trilokagurune. evo nyAya che ke je Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svasati gAthA-1 - graMthakAranuM maMgalAdi 2 zrImadvardhamAnasvAminam / kiMviziSTam ? 'trilokaguruM' trayANAM lokAnAM 'tAtsthyAttavyapadezaH' itivacanAt, tadvAsinAM devanRtiryagasurAdInAM gurustattvapraNetA tam, tribhuvanavAsijanAnadhikRtya dharmopadezakam / punaH kiMbhUtam ?, 'lokAlokaprakAzakaM' lokazcatudazarajjvAtmakaH kaTisthApitakaratiryakprasAritapAdapuruSAkAro dharmAstikAyAdiSadravyaparipUrNaH, alokaH kevalAkAzAsti - saMbodhopaniSad jyAM rahelA hoya te sthAnathI temano vyapadeza thAya. jema ke skUlamAM chellI beMca para beThelA chokarAo avAja karatA hoya, to ema kahevAya ke "chellI beMca avAja kare che." te ja rIte prastutamAM paNa bhagavAn trilokaguru che, arthAt trilokavAsI evA deva-nara-tiryaMca-asura vagerenA guru che. guru = tattvapraNetA. jeo tattvanuM jJAna Ape athavA to tattvamArge laI jAya, temanuM nAma guru. bhagavAna trilokaguru che - traNe bhuvananA vAsI evA lokone dharmopadeza ApanArA che. bIjuM vizeSaNa kahe che - zrI vIra kevA che? - lokAloka prakAzaka che. loka caudarajju pramANa che. koI puruSa potAnA baMne hAtha kamara para rAkhe ane baMne paga pahoLA kare, tenA AkAravALo loka che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya, pudgalAstikAya ane kALa -A che dravyothI loka paripUrNa che. aloka mAtra AkAzAstikAyarUpa Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 - graMthakAranuM maMgalAdi sambodhasaptatiH kAyarUpaH, tayoH prakAzakaM kevalavedasA vettAram / 'ahaM' ityAtmanirdeze, 'uddhAragAthAbhi:' prAcInagrathitazAstroddhRtagAthAbhiH sambodhasya zrotRRNAM etadgranthazravaNamAtrAdeva jAyamAnahitAhitopAdAnaparihArarUpaparijJAnasya hetubhUtA yA saptatiH saptatigAthAnibaddho pranthavizeSastAM 'ravayAmi' vidhAmi| ayaM bhAvaH-yaM sambodhaspttirn mayA svamatyA kriyate, kintu pUrvasUriviracitabahvarthasaMvegagarbhitagAthA: svaparahitAyaikIkRtya likhyanta iti / etAvatA granthakartrA svagranthanAma darzitam // 1 // 10 saMbodhopaniSad - che. loka ane alokanA je prakAzaka che = je kevaLajJAnathI jANanArA che. 'huM' ema potAno nirdeza karyo che. uddhAra gAthAothI = pUrvAcAryoe racelA zAstromAMthI uddhRta karelI gAthAothI. saMbodhanI = A graMthanA zravaNamAtrathI ja zrotAone hitanA upAdAna ane ahitanA parihArarUpa je jJAna thAya che, tenI hetubhUta je saptati = sittera gAthAthI nibaddha evo graMthavizeSa. tenI huM racanA karuM chuM. Azaya e che ke A saMbodhasaptati huM svamatithI nathI karato, paNa pUrvAcAryoe racelI ghaNA arthavALI saMvegagarbhita gAthAone sva-paranA hita mATe eka karIne lakhAya che. A aMzathI graMthakArazrIe potAnA graMthanuM nAma darzAvyuM che. 1 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambolatatiH gAthA-2 - samabhAvathI mukti 22 tatra sakalAvikaladharmAnuSThAnasya mokSaphalakatvena prathama tatkAraNagarbhitaM mokSaphalameva darzayannAhaseyaMbaro ya AsaMbaro ya 'buddho va ahava anno vaa| samabhAvabhAviyappA, lahaI mukkhaM na saMdeho // 2 // vyAkhyA-'zvetAmbaraH' zvetavastraH, upalakSaNAdrajoharaNamukhavastrikAdyaughikaupagrahikopakaraNasametaH sthavirakalpikAdiH / - saMbodhopaniSad samasta saMpUrNa dharmAnuSThAnanuM phaLa mokSa che mATe sau prathama mokSanA kAraNathI garbhita evuM mokSarUpI phaLa ja darzAvatA kahe che - zvetAMbara ke digaMbara ke baddha ke pachI anya hoya, jeno AtmA samabhAvathI bhAvita che, te mokSa pAme che, emAM saMdeha nathI. merA (zrIharibhadrasUrikRta saMbodha prakaraNa-3) zvetAMbara = zveta vastra paheranAra upalakSaNathI rajoharaNa, muhapatti vagere audhika ane aupagrahika upakaraNothI yukta virakalpikAdi. audhika upakaraNa eTale rajoharaNa, muhapatti, kAmaLI vagere 12 prakAranI upadhi, jene haMmezA dhAraNa karavI joIe. aupagrahika upakaraNa eTale viziSTa kAraNathI vaparAtA upAnaha vagerarUpa upadhi. sthavira-kalpikAdi kahyuM, temAM AdithI jinakalpI, pratyekabuddha vagere samajavA. 1. -vaiddho | Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 gAthA-2 - samabhAvathI mukti soLasaptatiH zvetAmbaratvaM ca vardhamAnasvAmitIrthIyazramaNApekSam / etAvatA paJcadazasu siddhabhedeSu 'jiNaajiNatitthatitthesu' iti gAthokteSu svaliGgasiddhA iti bhedo darzitaH / tatra svaliGge rajoharaNAdirUpe vyavasthitAH santo ye siddhAste svaliGgasiddhA iti / tathA 'AzAmbaraH' digambaraH paridhAnAdivastravarjito lokaprasiddho jainaikadezIyo darzanavizeSaH, cazabdau tadgatAvAntarabhedasUcakau / tathA - saMbodhopaniSad - A zvetAMbarapaNuM zrIvardhamAna svAminA tIrthanAM zramaNanI apekSAe kahyuM che. tenI pUrvanA tIrthakaronA zAsanavartI zramaNo Rju ane prAjJa hovAthI temanA mATe "zveta vastra ja paheravA' evo niyama nathI. mATe zvetAMbarathI temano vyavaccheda na samajavo, paNa upalakSaNathI temanuM paNa grahaNa samajI levuM. ATaluM kahevA dvArA jina-ajina-tIrtha-atIrtha A gAthAmAM kahelA siddhonA 15 bhedomAMthI svaliMga siddha A bheda batAvyo che. temAM rajoharaNAdirUpa svaliMgamAM jeo siddha thayA che, teo svaliMga siddha che. tathA AzAMbara = digaMbara. je paridhAnAdimAM upayogI evA vastrathI rahita lokaprasiddha jaina zAsananA eka bhAgarUpa darzanavizeSa che. ahIM mULagAthAmAM je "ca" zabda che, te tenA avAMtara bhedonA sUcaka che. tathA bauddha = saugatanA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDroisaptatiH gAthA-2 - samabhAvathI mukti zarU 'bauddhaH' saugatadarzanaH, upalakSaNAnnaiyAyikAdidarzanAntaradhAriNo valkalacIryAdayaH zramaNA draSTavyAH / etAvatA anyaliGgasiddhA iti bhedo darzitaH / 'athavA anyo vA' etadbhedadvayAdaparo gRhasthaliGgo mrudevyaadiH| 'samabhAvabhAviyappA' iti, samazabdaH sAmAyikArthaH, tathA coktamAvazyakaniryuktau-"sAmaM samaM ca samma, igamii sAmAiyassa egaTThA / nAmaMThavaNAdavie, bhAvammi ya tesi niphlevo phA" vyAraNyA-rU 'sAmaM samaM vasI rUm' ti, dezIpade kvApi pradezArthe vartate / sampUrNazabdAvayavamevAdhikRtyAhasAmAyikasya ekArthikAni / amISAM nikSepamupadarzayannAha-nAma - saMbodhopaniSad - darzanane mAnanAra. upalakSaNathI taiyAyika Adi anya darzanone dhAraNa karanArA valkalacIrI vagere zramaNo samajavo. ATaluM kahevA dvArA anyaliMgasiddha evo bheda darzAvyo che. athavA to anya = uparokta be bheda sivAyanA gRhasthaliMgI marudevA mAtA vagere. samabhAvabhAvitAtmA - ahIM sama zabda sAmAyikArtha che. AvazyakaniryuktimAM te mujaba kahyuM che - sAme, sama, samya, Ika A sAmAyikanA paryAyavAcI zabdo che. nAma, sthApanA, dravya ane bhAvamAM temano nikSepa che. vyAkhyA - ahIM sAme, sama samyak ane Ikam, evuM je kahyuM, (te dezI padamAM kyAMka pradeza evA arthamAM che.) saMpUrNa zabdanA avayavanI apekSAe kahyuM che. A sAmAyikanA ekAryo cheH Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 gAthA-2 - samabhAvathI mukti makhvothasaptatiH sthApanAdravyeSu bhAve ca nAmAdiviSaya ityarthaH, 'teSAM' sAmaprabhRtInAM nikSepaH kArya iti gamyate / sa cAyam-nAmasAma sthApanAsAma dravyasAma bhAvasAma ca / evaM samasamyakpadayorapi draSTavyaH, tatra nAmasthApane kSuNNa ev| dravyasAmaprabhRtIMzca pratipAdayannAha-"mahurapariNAma sAmaM, samaM tulA samma khIrakhaMDajuyaM / dore hArassa ciI, igameyAiM tu davvaMmi // 1 // " vyAkhyA-ihaughato madhurapariNAmaM dravyaM zarkarAdi dravyasAma, 'samaM tulA' iti, bhUtArthAlocanAyAM samaM tulA-dravyam, 'samyak' kSIrakhaNDayuktiH kSIrakhaNDayojanaM dravyasamyagiti / tathA 'dore' - saMbodhopaniSa paryAyavAcI zabdo che. temano nikSepa darzAvatA kahe che - nAma, sthApanA, dravya ane bhAva = nAmaviSayaka nikSepa vagere. temano = sAma vagereno nikSepa karavo ema jaNAya che. te A mujaba che - nAma sAma, sthApanA sAma, dravyasAma ane bhAvasAna. A ja rIte sama ane samyaka padano nikSepa paNa samajavo. temAM nAma ane sthApanA nikSepa sugama che. dravya sAma vagerenuM pratipAdana karatAM kahe che - madhurapariNAma sAma che, tulA sama che, dUdha-sAkara meLavaNa samyaka che. dorAmAM hArano saMcaya eka che. vyAkhyA - ahIM je sAmAnyathI madhura pariNAmavALuM dravya hoya, jema ke sAkara vagere, te dravyasAma che. saddabhUta arthano vicAra karIe to tulAdravya = trAjavuM e dravyasama che. dUdhamAM sAkara meLavavI e dravyasamyapha che. tathA je bhAvi Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakvothaptati: gAthA-2 - samabhAvathI mukti 25 iti, sUtradavarako mauktikAnyevAdhikRtya bhAviparyAyApekSayA 'hArasya' muktAkalApasya cayanaM citiH pravezanaM dravyekam, ata evAha-'eyAiM tu davvaMmi' iti, etAnyudAharaNAni 'dravye' iti, dravyaviSayANIti gaathaadvyaarthH| sAmprataM bhAvasAmAdi pratipAdayannAha-"AuvamAe paradukkhamakaraNaM rAgadosamajjhatthaM / nANAitigaM tassAyapoyaNaM bhAvasAmAI // 1 // " vyAkhyA-'AtmopamayA' AtmopamAnena paraduHkhAkaraNaM bhAvasAmeti gamyate / iha cAnusvAro'lAkSaNikaH / etaduktaM bhavati-AtmanIva paraduHkhAkaraNapariNAmo bhAvasAma / tathA 'rAgadveSamAdhyasthyaM' anAsevanayA rAgadveSamadhyavartitvaM samam, - saMbodhopaniSad - paryAyanI apekSAe hAra che, evA motIone doramAM parovIne saMcita karavA e dravya ika che. mATe ja kahyuM che ke - A udAharaNo dravyamAM che = dravyaviSayaka che. have bhAva sAma vagerenuM pratipAdana karatA kahe che - AtmopamAthI paraduHkhanuM akaraNa, rAgadveSamAdhyazma, jJAnAditrika, temano AtmAmAM praveza e bhAva sAmAdi che. vyAkhyA - AtmopamAnathI bIjAne duHkha na karavuM, e bhAva sAma che. ahIM gAthAmAM (paraMturavamaraVi) anusvAra alAkSaNika che. Azaya e che ke jema potAne duHkhI na karavAno pariNAma thAya che, tema bIjAne paNa duHkhI na karavAno pariNAma thAya te bhAvasAma che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 gAthA-2 - samabhAvathI mukti no saptati: sarvatrAtmanastulyarUpeNa vartanamityarthaH / tathA jJAnAditrayamekatra samyagiti gamyate / tathAhi-jJAnadarzanacAritrayojanaM samyageva mokSaprasAdhatvAdviti bhAvanA, 'taca' ti, sAmAdri sarvISyate, 'Atmani protanaM' Atmani pravezanaM ikamucyate / ityata evAha"bhAvasAmAdi" bhAvasAmAdAvetAnyudAharaNAnIti gaathaarthH| sAmAyikazabdayojanA tvevaM draSTavyA-ihAtmanyeva sAmna ikaM nairuktanipAtanAt, 'yallakSaNenAnupapannaM tatsarvaM nipAtanAtsiddham' - saMbodhopaniSad - tathA rAgadveSamAdhyacya = rAga ke dveSa na karavA dvArA te baMnenI madhyamAM-rahevuM e sama che. sarvatra potAnI tulyarUpe rahevuM = jevuM vartana potAnI sAthe kare che, evuM ja vartana bIjA sAthe karavuM evo eno artha che. tathA ekatra jJAnAditraya = jJAnadarzanacAritra hoya, te bhAvasamyak che. te A mujaba - jJAna-darzana-cAritranuM yojana samyak ja che kAraNa ke e mokSaprasAdhaka che - evI ahIM samajUtI che. tenuM = jJAnAditrikanuM AtmAmAM protana = parovavuM = praveza e bhAva ika che. mATe ja kahe che ke bhAvasAmAdinA A udAharaNo che. sAmAyikazabdanI yojanA A rIte samajavI. ahIM "sAma" zabdane svArthamAM ja eka pratyaya lAgyo che. kAraNa ke A rIte niruktijanita nipAta karyo che, kAraNa ke evo nyAya che ke Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambotiH gAthA-2 - samabhAvathI mukti 27 iti, sAmno nakArasya Aya AdezaH tatazca sAmAyikam / evaM samazabdasya AyAdezaH, samasya vA AyaH samAyaH, sa eva sAmAyikamiti / evamanyatrApi bhAvanA kAryeti kRtaM prasaGgena / tataH samarUpo yo bhAvo'dhyavasAyaH samatvaM vA rAgadveSarAhityamiti bhAvaH, tena bhAvito vAsitastadAtmakatayA pariNata AtmA jIvo vacetyevaMvidha: san "mokSa sarvakarmavivaTanAM niHzreyasaM '' prApnoti nAtra 'sandehaH' zaGkA / etaduktaM bhavati-yaH samAtmA - saMbodhopaniSad je lakSaNathI na ghaTe, te badhA ziSTaprayogo nipAtathI siddha thAya che. sAma" A mULa zabdamAM je "" kAra che eno "Aya" evo Adeza thaze ane tenAthI "sAmAyika' zabda siddha thaze. tathA "sama' - zabdano "Aya" evo Adeza thaze athavA to samano je Aya = lAbha te samAya. ane je samAya te ja svArthamAM ikaNuM pratyaya lAgatA sAmAyika banaze. A rIte anyatra paNa samajI levuM, mATe prAsaMgika carcAthI saryuM. tethI samarUpa je bhAva = adhyavasAya, athavA to je rAgadveSathI rahitatArUpa samatva, tenAthI bhAvita = vAsita = samabhAvathI pariNata evo AtmA = jIva jeno che te = samabhAvabhAvitAtmA, mokSa = sarvakarmakSayarUpa ekAMta kalyANa pAme che, temAM koI zaMkA nathI. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAta 18 gAthA-2 - samabhAvathI mukti soLasaptati: rAgadveSarahito bhavati sa eva zivapadavImAsAdayati, yata uktam"rAgadveSau yadi syAtAM, tapasA kiM prayojanam ? / tAveva yadi na syAtAM, tapasA kiM prayojanam ? // 1 // " iti / etAvatA mokSaprApti prati na veSaprAdhAnyaM kintu samabhAva eva nirvRtiheturityuktam / atrAnyaliGgagRhiliGgAnAmapi yatsiddhipratipAdanaM tad bhAvataH samyaktvAdipratipannAnAM kevalajJAnaprAptyanantarameva kAlaM kurvatAM draSTavyam / itarathA yadi dIrghamAyuSkamAtmanaste pazyanti tataH sAdhuliGgaM pratipadyanta eveti // 2 // - saMbodhopaniSa Azaya e che ke je samabhAvavALo AtmA rAgadveSarahita hoya, te ja mokSapadavIne pAme che. kAraNa ke kahyuM che ke jo rAga-dveSa hAjara hoya, to tapanuM zuM prayojana che? ane jo rAga-dveSa ja na hoya to paNa tapanuM zuM prayojana che? //vA AnA dvArA evuM kahyuM che ke mokSaprApti pratye veSanuM prAdhAnya nathI, paNa samabhAva ja mokSanuM kAraNa che. ahIM aliMga = gRhiliMga AtmAonA paNa mokSanI je vAta karI che, te bhAvathI samyakta, virati vagere jemaNe prApta karyuM hoya, ane kevaLajJAna pachI tarata ja kALa karatA hoya temanI bAbatamAM samajavAnuM che. anyathA to jo teone evuM lAge ke temanuM AyuSya dIrgha che, to teo sAdhuliMgano svIkAra kare ja che. rA. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDrosaptati gAthA-2 - samabhAvathI mukti 22 __ atha paJcendriyatvamanujatvAryadezasukulajanmatvAdisaddharmasAdhanasAmagrIzAlinA'pi mokSakAraNajJAnacAritrAdhArabhUtasamabhAvArthinA bhavinA zrIsamyagdarzana eva yatitavyaM tatpUrvakatvAtsakaladharmAnuSThAnapAlanaphalasya, yaduktaM zrIAcArAGganiryuktau-"tamhA kammANIyaM, jeumaNo daMsaNaMmi payaejjA / dasaNavato hi saphalANi huti tavacaraNanANANi // 1 // " tacca sudevasugurusudharmeSu devagurudharmabuddhiH, yadAha-"yA deve devatAbuddhigurau ca gurutAmatiH / dharme ca dharmadhIH zuddhA, smyktvmidmucyte||1||" tattvArthazraddhAnarUpaM - saMbodhopaniSad - jeNe paMcendriyapaNuM, manuSyapaNuM, Aryadeza, sukuLamAM janma vagere saddharmanI sAmagrI meLavI che, tathA je mokSanA kAraNabhUta jJAna ane cAritranA AdhArarUpa samabhAvano arthI che, evA paNa jIve zrIsamyagdarzanamAM ja prayatna karavo joie. kAraNa ke sarva dharmAnuSThAnanA pAlananuM phaLa samyaktathI maLe che. kAraNa ke zrI AcArAMganiryuktimAM kahyuM che - tethI karmarUpI senAne jItavAnA manavALAe darzanamAM prayatna karavo. kAraNa ke jenI pAse samyagdarzana che, tenA ja tapa, cAritra ane jJAna saphaLa thAya che. (AcArAMganiyukti 221) darzanano artha e che ke sudeva-suguru-sudharmane ja devaguru-dharma tarIke mAnavA. kAraNa ke kahyuM che ke je sAcA devamAM devatAbuddhi hoya, sAcA gurumAM A guru che evI mati hoya ane sAcA dharmamAM ja zuddha dharmabuddhi hoya, te samyakta Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 gAthA-3 - deva-guru svarUpa anvoisaptatiH vI,-"tattasthasanhA, samUttamasamAho naryAmA' tivanAtuM, tadidamAkalayya tadAdhArabhUtatattvatrayasvarUpamevAha - aTTadasadosarahio, devo dhammo 'ya niunndyshio| sugurU vi baMbhayArI, AraMbhapariggahAvirao // 3 // vyAkhyA - evaMvidho devo dharmo guruzceti tatra(ttvatra)yaM bhavatIti gamyate / tatrASTAdazadoSA ajJAnAdayo vakSyamANAstai saMbodhopaniSad - kahevAya che. (yogazAstra 2-2) athavA to samyakta e tattvArthazraddhAnarUpa che. kAraNa ke evuM vacana che ke, "samyakta e tattvArthanI zraddhArUpa che ane temAM asadgaha hoto nathI." (zrAvakadharmavidhi 68, paMcAzaka 3) A vastune jANIne samyaktanA AdhArabhUta traNa tattvonuM svarUpa ja kahe che - je aDhAra doSa rahita hoya, te deva che, je sUma dayAthI sahita hoya te dharma che ane je brahmacArI tathA AraMbhaparigrahathI virata che, te sadguru che. ll - AvA prakAranA deva, guru, dharma tattvatraya che, ema jaNAya che. aDhAra doSo ajJAna vagere che. temanAthI rahita eTale 1. gha-vini | Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-3 - deva-guru svarUpa 22 rahito viyukto devo'rhan / tatra dIvyati vilasati paramAnandapada iti devaH / deva ityukte sAmAnyena hariharAdayo'pi lokaprasiddhA devAH syustadvyavacchedAya 'aSTAdazadoSarahitaH' iti prauddhvishessnnenaarhtvsiddhiH| ayaM bhAva:-devabuddhyA evaMvidha eva devo dhyeya iti / tathA 'dhammo ya niuNadayasahio' iti, cazabdaH samuccayasUcakaH / 'dharmaH' dhArayati durgatiprasRtAn jantUniti dharmaH, yathoktam-"durgatiprasRtAn jantUn, yasmAddhArayate tathA / dhatte caitAn zubhe sthAne, tasmAddharma iti smRtaH // 1 // " - saMbodhopaniSad - ke viyukta deva arihaMta che. temAM - je paramAnaMda padamAM devana = vilAsa kare te deva - evI deva padanI vyutpatti che. deva AvuM kahevAthI sAmAnyathI hari = viSNu, hara = zaMkara, vagere lokaprasiddha devo paNa hoI zake. mATe temanA vyavaccheda mATe aDhAra doSothI rahita evA prauDha vizeSaNathI devanI yogyatAnI siddhi karI. Azaya e che ke devabuddhithI AvA prakAranA deva ja dhyAna karavA yogya che. tathA nipuNadayAthI yukta dharma che. ahIM "ca' zabda samuccayasUcaka che. je durgatimAM prasRta jIvone dhAraNa kare te dharma. jema ke kahyuM che ke- je durgatimAM pravRta jIvonuM dhAraNa kare = rakSaNa kare, tathA temane zubha sthAnamAM sthApita kare, mATe tene dharma kahevAya che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 gAthA-3 - deva-guru svarUpa sosaptati: sa ca lokarUDhyA dravyadharmo'pi bhavati, tadvyavacchedAyAha'nipuNadayAsahitaH' nipuNA jinAjJApAlanadakSA yA dayA hiMsAparihArastayA sahitaH / ayaM bhAvaH-sarvamapyanuSThAnaM kRpAyuktameva kriyamANaM siddhiheturbhavati, yaduktam-"kiccaMpi dhammakiccaM, pUyApamuhaM jiNiMdaANAe / bhUyamaNuggaharahiyaM, ANAbhaMgA u duhadAi // 1 // " tathA-"savve jIvA vi icchaMti, jIviuM na marijjiuM / tamhA pANivahaM ghoraM, niggaMthA vajjayaMti NaM // 1 // " anyairapyuktam-"mAtRvatparadArANi, paradravyANi - saMbodhopaniSad te lokarUDhithI dravyadharma paNa hoI zake, mATe teno vyavaccheda karavA mATe kahe che - nipuNa = jinAjJApAlanamAM dakSa evI je dayA = hiMsAno parihAra, tenAthI sahita. Azaya e che ke koI paNa anuSThAna dayA sahita karo, to ja e siddhinuM kAraNa thaI zake. kAraNa ke kahyuM che ke - pUjA vagere kRtya paNa jo jinezvaranI AjJAthI karAya to e dharmakRtya che. bAkI jemAM jIvadayA nathI evuM kRtya to AjJAnA bhaMgathI duHkhakAraka che. (SaSTizataka 45) - dazavaikAlika sUtramAM paNa kahyuM che ke- sarva jIvo jIvavA icche che, koI maravA icchatuM nathI. mATe jIvavadha e bhayaMkara che ane nigraMtho tenuM varjana kare che. (da.vai. 6-11) anyoe paNa kahyuM che ke jeo paranArIne mAtA samAna Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajho saptati: gAthA-3 - deva-guru svarUpa 23 . loSThavat / AtmavatsarvabhUtAni, yaH pazyati sa pazyati // 1 // " / tathA-"evaM khu nANiNo sAraM, jaM na hiMsaMti kiMcaNaM / ahiMsAsamayaM ceva, etAvantaM viyANiyA // 1 // kiM tAe paDhiyAe, payakoDIe palAlabhUyAe / jaM ittiyaM na nAyaM, parassa pIDA na kAyavvA // 2 // mAteva sarvabhUtAnAmahiMsA hitakAriNI / ahiMsaiva hi sNsaarmraavmRtsaarnniH||3|| ahiMsA duHkhadAvAgni - saMbodhopaniSada jue che, paradhanane mATInA DhephA samAna jue che ane sarvajIvone potAnI samAna jue che, te ja sAco dRSTA che. (arthathI cANakyazataka 5) tathA kahyuM che ke - jethI koI jIvanI hiMsA na kare e ja jJAnIne potAnA jJAnanuM sArabhUta phaLa che. kAraNa ke jJAnI jANe che ke jinazAsananuM hArda hoya, evo siddhAnta ahiMsA ja che. vaLI - jyAM eTaluM paNa nathI jaNAyuM ke bIjAne pIDA na karavI joie, tevA palAlabhUta photarA jevA niHsAra karoDo pada bhaNIne paNa zuM phAyado che? rA (saMbodhaprakaraNa 1130, nAnAcittaprakaraNa 20, ratnasaMcaya 131) yogazAstramAM paNa kahyuM che ke, ahiMsA ja mAtAnI jema sarva jIvonuM hita karanArI che ane ahiMsA ja saMsAraraNamAM amRtanI sAraNi samAna che. ahiMsA duHkhadAvAnaLane Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 gAthA-3 - deva-guru svarUpa lakhyotiH prAvRSeNyaghanAvalI / bhavabhramarugA nAmahiMsA paramauSadhI // 4 // dIrghamAyuH paraM rUpamArogyaM zlAghanIyatA / ahiMsAyAH phalaM sarvaM kimanyatkAmadaiva sA // 5 // ahiMsA prathamo dharmaH, sarvazAstreSu vizrutaH / yatra jIvadayA nAsti, tatsarvaM parivarjayet // 6 // sarve vedA na tatkuryuH, sarve yajJAzca bhArata ! / sarve tIrthAbhiSekAca, yatkuryAtprANinAM dayA // 7 // dhruvaM prANivadho yajJe, nAsti yajJastvahiMsakaH / sarvasattveSvahiMsaiva, dayAyajJo - saMbodhopaniSad - zamAvavAmAM varSAkAlIna vAdaLAonI zreNi che ane bhavabhramaNanA rogathI Arta thayelA jIvone mATe ahiMsA ja paramauSadhirUpa che. dIrgha AyuSya, paramarUpa, Arogya, zlAghanIyatA, A badhuM ahiMsAnuM phaLa che. vadhu to zuM kahevuM? ahiMsA manovAMchitapradA ja che. (yo.zA. ra/50-52) 3,4,pA sarva zAstromAM ahiMsA parama dharma tarIke prakhyAta che. mATe jemAM jIvadayA nathI, te sarvano parityAga karavo joie. ll he bhArata ! sarve vedo, sarve yajJo ane sarve tIrthasnAno paNa te kalyANa nathI karI zakatA ke je kalyANa jIvadayA karI zake che. (vedAMkuza 112) IINI, yajJamAM jIvavadha avazya thAya ja che. yajJa to ahiMsaka che ja nahIM. mATe te yudhiSThira ! sarva jIvomAM hiMsAno parihAra e dayAyajJa ja sarvazreSTha che. (dharmasmRti ) IITA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakvoyasaptati: gAthA-3 - deva-guru svarUpa raka yudhiSThira ! // 8 // andhe tamasi majjAmaH, pazubhirye yjaamhe| hiMsA nAma bhaveddharmo, na bhUto na bhaviSyati // 9 // " tathA zrIAcArAle dvitIyAdhyayane tRtIyoddezake-"natthi kAlassa'NAgamo" iti sUtravyAkhyAyAmidameva rahasyaM nyagAdi, tathAhinAsti na vidyate kAlasya mRtyoranAgamo'nAgamAvasara iti yAvat, tathAhi-sopakramAyuSo'sumato na kAcitsA'vasthA yasyAM karmapAvakAntarvartI jatugolaka iva na vilIyate iti, uktaM ca-"zizumazizuM kaThoramakaThoramapaNDitamapi ca paNDitaM, - saMbodhopaniSad - ame je pazuothI yajJa karIe chIe, te ame gADha aMdhakAramAM garakAva thaIe chIe, hiMsA dharma thAya, evuM kadI thayuM nathI ane kadI thaze paNa nahIM. (uttaramImAMsA) lA tathA zrI AcArAMgasUtramAM bIjA adhyayananA trIjA uddezAmAM kALano anAgama nathI - A sUtranI vRttimAM A ja rahasya kahyuM che. je A pramANe che - kALa = mRtyuno anAgama = anAgamAvasara nathI. arthAt koI paNa avasare maraNa thaI zake che. te A pramANe - je jIvanuM AyuSya sopakrama che, tenI koI avasthA evI nathI ke jemAM te potAnA karmarUpI agninI aMdara lAkhanA goLAnI jema ogaLI na jAya. kahyuM paNa che - bALaka hoya ke abALaka hoya, kaThora hoya ke akaThora Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 gAthA-3 - deva-guru svarUpa kvoisaptati: dhIramadhIraM mAninamamAninamapaguNamapi ca bahuguNam / yatimayati prakAzamavalInamacetanamatha sacetanaM, nizi divase'pi sAndhyasamaye'pi vinazyati ko'pi kathamapi // 1 // " tadevaM sarvaGkaSatvaM mRtyoravadhAryA'hiMsAdiSu dattAvadhAnena bhAvyamiti, tathA zrIsatrakatAr3e vIrastavAdhyayane'pyuktama-"dANANa seTraM abhayappayANaM, saccesu vA aNavajjaM vayaMti / tavesu vA uttamabaMbhaceraM, louttame samaNe nAyaputte // 1 // " granthAntare-; saMbodhopaniSad - hoya, apaMDita hoya ke paMDita hoya, dhIra hoya ke adhIra hoya, abhimAnI hoya ke namra hoya, nirguNa hoya ke ghaNA guNavALo hoya, yati hoya ke gRhastha hoya, pragaTa hoya ke gupta hoya, jaDa hoya ke cetana hoya, rAtre, divase ke sAMjanA samaye paNa koI paNa koI paNa rIte teno vinAza kare che. A rIte maraNa e sarvasaMhAraka che, evuM jANIne jIve ahiMsA vageremAM sAvadhAna banavuM joIe. tathA zrIsUtrakRtAMgamAM vIrastava adhyayanamAM paNa kahyuM che ke - dAnomAM abhayadAna zreSTha che. satyomAM niravadya vacana zreSTha che, tapomAM brahmacarya uttama che, e rIte zramaNa jJAtaputra lokottama che. (sU. ka. 1-6-23) 1/ bIjA graMthamAM paNa kahyuM che ke je sukRtanI krIDAbhUmi Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDroisaptatiH gAthA-3 - deva-guru svarUpa 27 'pyuktam-"krIDAbhUH sukRtasya duSkRtarajaHsaMhAravAtyA bhavodanvannaurvyasanAgnimeghapaTalI saGketadUtI zriyAm / niHzreNistridivaukasaH priyasakhI mukteH kugatyargalA, sattveSu kriyatAM kRpaiva bhavatu klezairazeSaiH paraiH // 1 // " iti / tathA 'suguruzca' gRNAti dharmazAstrArthamiti guruH, suSThu zobhano gururjJAnAdiguNagaNopetatayA sacchAstropadezakatayA ca gauravArho : sura: | sa va za ? "brahmacArI' brahmasvaryazabdo - saMbodhopaniSada che. je duSkRtarUpI rajakaNono saMhAra karavA mATe pavana jevI che. je saMsArasAgaramAM naukA samAna che. je Apattio rUpI agnine bujhAvavA mATe meghasamUha barAbara che. je saMpattionA saMketa mATe dUtI samAna che. je devalokanI nisaraNI samAna che. je muktinI priya sakhI che. je durgatinI argalA (daravAjAnA AgaLA) jevI che. te jIvadayA ja karavI joie. bIjA sarva lezothI saryuM. (sUktamAlA-deSTAntazataka 25) // je dharmazAstrono artha kahe te guru. samyaka guru = jJAnAdi guNonA samUhathI yukta hovAthI tathA prazasta zAstranA upadezaka hovAthI gauravapAtra guru = suguru. te koNa (kevA)? te kahe che - brahmacArI. brahmacarya zabda maithunathI viratino vAcaka che tathA sAmAnyathI saMyamavAcaka che. jenAmAM brahmacaryano Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 gAthA-3 - deva-guru svarUpa sambodhasaptatiH maithanavirativAcakastathaughataH saMyamavAcakazca tadasyAstIti brahmacArI brahmacaryapAlakaH / sarveSvapi dharmeSu duranuSTheyo brahmavratasamAnaH ko'pi dharmo nAsti, yata uktam-"jai ThANI jai moNI, jai muMDI vakkalI tavassI vA / patthito abbaMbhaM, vaMbhAvi na roya, mannu zA" tathA-"chakukamasamA, tavamANAvi hu aIvauggatavaM / akkhaliyasIladhavalA, jayaMmi viralA mahAmuNiNo // 1 // jaM loevi suNijjai, niyatavamAhapparaMjiyajayAvi / dIvAyaNavisAmittapamuharisiNovi pabbhaTThA - saMbodhopaniSad - guNa che te brahmacArI = brahmacaryano pAlaka. sarva dharmomAM brahmacarya jevo duSkara dharma bIjo koI nathI. kAraNa ke upadezamAlAmAM kahyuM che ke jo koI sthAnI hoya, jo maunI hoya, jo mAthe muMDana karAvanAra hoya, jo valkalanA vastro paheranAra hoya ke pachI tapasvI hoya. paNa jo te abrahmanI abhilASA karato hoya to tevo brahmA paNa mane rucato nathI. (u.mA.63, saMbodhaprakaraNa 578, zIlopadezamAlA 97) //lo tathA jeo chaTTa, aTTama, dasama vagere atyaMta ugra tapa tapatA hoya, teo hajI kadAca sulabha che. paNa jeo asmalita zIlathI ujjavaLa che, tevA mahAmunio jagatamAM viralA che. (zIlopadezamAlA 7) //lA kAraNa ke lokamAM paNa saMbhaLAya che ke jemaNe potAnA tapanA mAhAbhyathI jagatane raMjita karyuM hatuM, tevA dvIpAyana, vizvAmitra vagere RSio paNa abrahmanI abhilASAthI bhraSTa thayA che. (zIlopadezamAlA 8) /rA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 sambodhasaptatiH gAthA-3 - deva-guru svarUpa ||rA" ya prasthAntare -"da jini aNunnIyuM, hisiddha vAvi jiNavariMdehiM / muttuM mehuNabhAvaM, Na taM viNA rAgadosehiM // 1 // " 'jinavarendraiH' tIrthakarairna ca 'kimapyanujJAtaM' sAvadyarUpam, na ca tadeva 'pratiSiddhaM vApi' asaMstaraNAdau sAvadyasyApyaGgIkaraNAt, utsargApavAdabhedAbhyAmubhayamapi sarvavrateSu saMmataM nivAritaM cetyarthaH, yaduktaM pUjyazrIjinavallabhasUripAdaiH-"saMtharaNaMmiasuddhaM, doNhavi giNhaMtaditiyANa'hiyaM / AuradiTuM-teNaM, taM - saMbodhopaniSa bIjA graMthamAM paNa kahyuM che ke - jinavarendroe koI vastunI ekAMte anujJA nathI ApI ke ekAMte niSedha nathI karyo. temAM apavAda che abrahma. teno bhagavAne ekAMta niSedha karyo che, kAraNa ke te rAga-dveSa vinA thaI zakatuM nathI. (zIlopadezamAlA 27) vyAkhyA - jinavarendroe = tIrthakaroe, sAvadyarUpa koI vastunI anujJA paNa nathI ApI. ane te ja koI vastuno pratiSedha paNa nathI karyo. kAraNa ke jyAre nirvAha na thato hoya, tyAre sAvadhano paNa aMgIkAra karAya che. utsarga - apavAdanA bhedathI baMne paNa sarva vratomAM saMmata paNa che ane niSiddha paNa che evo ahIM artha che - kAraNa ke pUjya zrI jinavallabhasUrijIe kahyuM che - jyAre Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 gAthA-3 - deva-guru svarUpa sambodhasaptatiH ceva hiyaM asaMtharaNe // 1 // " paraM 'maithunabhAvaM muktvA ' caturthavratabhaGgaM parityajya, yatastatrotsargApavAdau na staH, taddhi rAgadveSAbhyAM vinA na sambhavati, tAveva ca saMsAramUlArambhastambhau, yaduktam-"ko dukkhaM pAvijjA ? kassa va sukkhe hi vimhao hujjA ? / ko va na lahijja mukkhaM ? rAgaddosA jai na - saMbodhopaniSad - bIjI rIte nirvAha thato hoya tyAre azuddha vastu dAyaka ane grAhaka (sAdhu) baMnenuM ahita karanArI che. ane te ja azuddha vastu jyAre nirvAha thato na hoya, tyAre dAyakagrAhaka baMnenuM hita karanArI thAya che. [1] (jIvAnuzAsana 14, zrAvaka-dinakRtya 175, piMDavizuddhi 21, gAthAsahastrI 186, darzanazuddhi 128) paNa A niyama maithunabhAvane choDIne che = caturthavratabhaMga sivAya A niyama samajavAno che. kAraNa ke temAM utsargApavAda baMne nathI. kAraNa ke maithunaviramaNavratamAM apavAda saMbhavato nathI. kAraNa ke maithuna rAga-dveSa vinA saMbhavatuM nathI. ahiMsAvratAdimAM apavAda jaNAvyo che. tenA sevanamAM paNa rAga-dveSano to niSedha ja che. rAga-dveSa na karavA joIe e prabhunI ekAMta AjJA che. kAraNa ke rAgadveSa ja saMsAranA mULa AraMbhataMbharUpa che. kAraNa ke kahyuM che ke - koNa duHkha pAme ? kone sukhathI vismaya na thAya? ane koNa mokSa na pAme ? ke jo rAga-dveSa na hoya. (upadezamAlA - 129) Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-3 - deva-guru svarUpa hojjA // 1 // " tato brahmacaryavAnityuktam / etadvratArAdhakazca nAsatyaM brUte, na cA'dattaM gRhNIta iti dvitIyatRtIyamahAvrata AkSepagamye / duHzIlazcAsatyameva bhASate, yataH - "no kAmINaM sacca" ityAdi / tathA adattaM tIrthakarAdyavitIrNameva sa saMbodhopaniSad 31 anya vratonA apavAda sevana samaye paNa rAga-dveSano parihAra saMbhavita che. paNa caturthavratano bhaMga to rAga-dveSa vinA zakya ja nathI. mATe A vrata nirapavAda che. mATe brahmacaryavAn evuM kahyuM. je brahmacarya vratanI ArAdhanA kare che, te asatya nathI bolato, ane adattagrahaNa nathI karato, mATe bIjuM-trIjuM mahAvrata AkSepathI gamya che. je duHzIla che, te asatya ja bole che. kAraNa ke kahyuM che ke kAmInuM satyavrata hotuM nathI. (zIlopadezamAlA 24) potAnA kAmanI pUrti / gopana mATe tene asatya bolavuM ja paDe che. vaLI kAmI adatta paNa le che. kAraNa ke tIrthaMkara ane guru vaDe nahIM anujJAta evuM maithuna te svIkAre che. vaLI te duHzIla parastrIgamanAdi kare tyAre tenA patinI maMjUrI na hovAthI svAmiadatta paNa seve che. ane lAkha pRthaktva garbhaja paMcendriya jIvo, asaMkhya samrUzrima jIvo vagerenI virAdhanA maithunathI thAya che. mATe kathaMcit jIva adattanuM grahaNa karavAno doSa paNa lAge che. A rIte duHzIla jIva trIjA vratano paNa bhaMga kare che. - Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-3 - deva-guru svarUpa sambodhasaptatiH svItte ! punaH mUitaH ? "tAramaparihAviro' kRti, ArambhaNamArambho jIvasya upadravaNamityarthaH / idaM ca saMrambhasamArambhayorupalakSaNam, taduktam-"saMkappo saMrambho, pariyAvakaro bhave samArambho / Arambho uvaddao, suddhanayANaM tu savvesiM // 1 // " parigraho dhanadhAnyAdisvIkArastAbhyAM virato nivRttaH, dIrghatvaM prAkRtatvAt / samAhAradvandve ca kriyamANe - saMbodhopaniSad - mATe gurune brahmacArI kahyA, tenA dvArA teo sarvavratomAM sthira hoya che, evuM sUcita karyuM che. evA gurunuM anya vizeSaNa kahe che - AraMbhaparigrahavirata. AraMbhaNa = AraMbha = jIvone upadrava karavo. AraMbha kahyo, te saMraMbha ane samAraMbhanuM upalakSaNa che. kAraNa ke kahyuM che ke - saMkalpa e saMrabha che ane jIvone paritApa kare e samAraMbha che, AraMbha kare e samAraMbha che, AraMbha upadrava che, evo sarva zuddha nayono mata che. ||1|| (saMgrahazataka 94, pravacana sAroddhAra 1060, saMbodhaprakaraNa 1122) parigraha = dhanadhAnyAdino svIkAra. tenAthI virata = nivRtta. ahIM parignehA AvuM je dIrghatva che, te prAkRta hovAne kAraNe thayuM che. mATe avirata Avo vigraha na karavo. ane jo samAhAra laMda samAsa karIe to AraMbha ane parigraha = AraMbhaparigraha tenAthI, evo artha thaze. A rIte saMgati thaI javAthI prAkRta hovAnA kAraNe Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-3 - deva-guru svarUpa 33 Arambhazca parigrahazca ArambhaparigrahaM tasamAditi bhavati, paraM 'vipratiSiddhaM vAnadhikaraNavAci' iti, adravyavAcinAM vipratiSiddhArthAnAM 'dvandva ekavadvA' itibhaNanAt, kAmakrodhayorivaitayorapi parasparaM virodhAbhAvannaikavadbhAvo ghaTate / etAvatA prathamapaJcamahAvratasUcA kRtA, tatazca paJcamahAvratadhArI jagajjantunistArI susAdhurbhavatItyuktam // 3 // - saMbodhopaniSad - dIrghatva che evuM nahIM mAnavuM paDe. paNa Ama samAhAra samAsa karatAM vAMdho e Ave ke anuzAsanamAM kahyuM che - athavA to anadhikaraNavAcImAM vipratiSiddha che. (pANinIya vyAkaraNa 2-4-13) eTale ke je adravyavAcI evA vipratiSiddha = viruddha arthI hoya temano kaMTha vikalpa ekavat (zIto, zItoSNa/E) samAsa thAya che. paNa jema kAma-krodhamAM paraspara virodha nathI, tema AraMbha ane parigrahamAM paNa virodha nathI. mATe temano samAhAra kaMTha samAsa na karI zakAya. mATe prAkRta hovAthI dIrghatva che, e ja vyAkhyA ucita che. ATaluM kahevA dvArA paMcamahAvratanuM sUcana karyuM che. ane tethI je paMcamahAvratonuM dhAraNa kare ane vizvanA jIvonuM nistAraNa kare, te susAdhu che, evuM kahyuM che. tevA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-4-5 - aDhAradoSamukta devAdhideva prAgaSTAdazadoSarahito devo bhavatItyuktam, te cAmI aSTAdaza doSAH, tadrahitaM ca devaM namaskaromItyetad gAthAdvayenAhaannANa 9 koha 2 maya 3 mANa 4 loha 5 mAyA 6 raI a 7 araI a 8 / niddA 9 soya 90 aliyavayaNa 11 coriyA 12 macchara 13 bhayA 14 ya // 4 // 34 pANivaha 15 pema 16 kIlApasaMga 17 hAsA 18 ya jassa iya dosA / aTThArasavi paNaTThA, namAmi devAhidevaM taM // 5 // saMbodhopaniSad pUrve evuM kahyuM ke je aDhAra doSathI rahita hoya, te deva che. te aDhAra doSo A pramANe che, temanAthI rahita evA devane huM namaskAra karuM chuM, evuM be gAthAothI kahe che - (1) ajJAna (2) zredha ( 3 ) bhaTTa (4) bhAna (4) sola (6) mAyA (7) rati (8) bharati (9) nidrA (10) zoDa (11) bhRSAvayana (12) yorI (13) matsara (14) bhaya ( 14 ) hiMsA (16) prema ( 17 ) DIDA prasaMga (18) hAsya jemanA A aDhAre doSo atyaMta nAza pAmyA che, te hevAdhidevane huM namaskAra ruM chaM. // 45 // (harzanazuddhi 8, 1. ka0 ga0 ca0 cha devattaM / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-4-5 - aDhAradoSamukta devAdhideva 35 vyAkhyA- 'ajJAnaM' saMzayAnadhyavasAyaviparyayAtmakaM mauDhyam, 'odha:' jova:, 'mava:' tavanaizcaryarUpavidyAvimirahArakrnnm, parapradharSaNanibandhanaM vA, 'mAna:' durabhinivezAmocanam, 'mAna:' yuhohApraddaLa vA, 'toma:' vRddhiH, 'mAyA' ramma:, 'ratiH' abhISTapadArthAmupari manaH prItiH, 'aratiH' anissttsmpryogsaMbodhopaniSad - pravacanasArodvAra 451, vicArasAra 462, saMbodhaprakaraNa 13, ratnasaMcaya 206) (1) ajJAna = saMzaya, viparyaya, ana-vyavasAyarUpa moha. jhADa para sapheda dhajA hoya ane koine zaMkA thAya ke A dhajA haze ke bagalo haze ? Ane saMzaya kahevAya. koI evuM vicAre ke A bagalo ja che, to e viparyaya kahevAya. koine cAlatA ghAsano sparza thai jAya ane tene eTaluM saMvedana thAya ke 'mane kAMika aDyuM' to tene anadhyavasAya kahevAya. A traNe ajJAnanA prakAra che. (2) krodha = gusso. (3) mada = kuLa, aizvarya, rUpa, vidyA, jAti, lAbha, baLa, tapa A ATha kAraNothI ahaMkAra karavo. athavA to jenAthI jIva bIjAno tiraskAra kare, tene mada kahevAya. (4) mAna = kadAgraha na choDavo athavA to yuktiyukta vAta kahevAtI hoya, teno svIkAra na karavo. (5) lobha = Asakti (6) mAyA = daMbha (7) rati = Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra6 gAthA-4-5 - aDhAradoSamukta devAdhideva voisaptati: samUrva manadu:", "nidrA' svI:, "zo?' vittavaidhurya, 'alIkavacanaM' vitathabhASaNam, 'corikA' paradravyApahAraH, matsara:' parasapUhiSNutA "maya' pratimayanuM "pravidha:' prApupama, "prema' nevizeSa:, "IDAprasara' DAyAmaasktiH, 'hAsaH' hAsyamiti yasya doSA aSTAdazApi pranaSTAH taM devAdhidevaM 'namAmi' bhaktiprabo bhavAmi, tasyaiva sarvadoSarahitatvena sarvadevaviziSTatvAditi // 4 // 5 // - saMbodhopaniSad abhISTa padArtho para mananI prIti (8) arati = aniSTano saMyoga thavAthI thayeluM manaduHkha, (9) nidrA - UMgha. (10) zoka = cittavaidhurya = vaimanasya (11) mRSAvacana = khoTuM bolavuM. (12) corI= bIjAnA dhananuM apaharaNa karavuM (13) matsara = bIjAnI saMpattine sahana na karavI. (14) bhaya = Dara (15) prANivadha = hiMsA. (16) prema = snehavizeSa (17) krIDAprasaMga = krIDAmAM Asakti (18) hAsya = hasavuM. jemanA A aDhAre doSo prakarSathI nAza pAmyA che, te devAdhidevane huM namaskAra karuM chuM = temanA pratye ullasita thayelA bhaktibhAvathI vinIta banuM chuM. kAraNa ke teo ja sarvadoSarahita hovAthI sarvadevothI viziSTa che. //4, pA. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savosaptati: gAthA-6 - ahiMsA sarvadharmAlaya rU7 " evaMvidhena devAdhidevena surAsuranaratirazcAM puro'hiMsArUpo dharmaH prarUpitaH, atastAmeva varNayannAhasavvAovi naIo, kameNa jai sAyaraMmi nivaDaMti / taha bhagavaI ahiMsaM, savve dhammA samalliti // 6 // vyAkhyA-'sarvAH' samastA api 'nadyaH' sarito gaGgAsindhuprabhRtayo yathA 'sAgare' samudre lavaNAdau 'krameNa' pAramparyeNa 'nipatanti' pravizanti, tathA 'bhagavatIM' pUjyAM saMbodhopaniSada AvA prakAranA devAdhideve sura, asura, nara ane tiryaMconI samakSa ahiMsArUpa dharmanuM pratipAdana karyuM che. mATe ahiMsAnuM ja varNana karatA kahe che - jema sarve ya nadIo kramazaH sAgaramAM maLe che, tema sarva dharmo bhagavatI ahiMsAno Azraya kare che. dA. (nAnAcittaprakaraNa 78) sarva - samasta paNa nadIo = gaMgA - siMdhu vagere saritAo, jema sAgaramAM = lavaNasamudra vagere dariyAmAM, kramathI = paraMparAthI, nipAna kare che = praveza kare che. tema bhagavatI = pUjaya evI ahiMsA = dayA pratye sarva dharmo 1. . . . che - vA - vaDuM 2. . . . . cha-hiM rU. . . che - samUdghati | raNuM. . - samuati | 2 - samudghiti | Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 uthA-7-8 - susAdhuza25 sambodhasaptatiH 'ahiMsAM' dayAM prati 'sarve dharmAH' SaDdarzanAbhimatavratavizeSAH 'samalliti' samAzritA bhavanti / SaDdarzanAnyapi dayAM manyanta evetyarthaH // 6 // ___ahiMsAyA ArAdhakAzca sAdhava eva syuriti tAneva gAthAdvayena zaraNIkurvannAha'sasarIrevi nirIhA, bajjhabbhitarapariggahavimukkA / dhammovagareNamittaM, dharati cArittarakkhaTThA // 7 // paMciMdiyadamaNaparA, jiNuttasiddhatagahiyaparamatthA / paMcasamiyA tiguttA, saraNaM maha erisA guruNo // 8 // - saMyopopaniSada - = cha ye darzanone mAnya evA vratavizeSa saMlayana kare che = samAzraya 72 cha. 7 ye zano 59 // dhyAne mAne 4 cha, mevo mahA artha cha. // 6 // ane ahiMsAnA ArAdhako sAdhuo ja hoI zake, mATe be gAthAothI sAdhuonuM ja zaraNa letA kahe che - jeo potAnA zarIra pratye paNa nispRha che, jeo bAhya-AtyaMtara parigrahathI vimukta che, jeo cAritranA rakSaNa mATe mAtra dharmopakaraNane dhAraNa kare che, (saMbodha prakaraNa 340) jeo paMcendriyanA damanamAM tatpara che, jeoe 1. ka - sarIrevi / ga - sasarevi / 2. gha. - raNanimittaM / 3. ga - gahaNaparA / 4. cha - nagahiyaparamannA / 5. cha - moha / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDroisaptati: gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa rUra vyAkhyA-evaMvidhA guravo mama zaraNaM bhavantviti gamyate / kiMviziSTA guravaH ? 'svazarIre'pi' svadehe'pi ye 'nirIhAH' nispRhAH-"maMsaTThiruhiraNhArUvaNaddhakalamalayameyamajjAsu / puNNaMmi cammakose, duggaMdhe asuibIbhacche // 1 // saMcArimajaMtagalaMtavaccaM muttaMtasayalapuNNaMmi / dehe hojjA kiM rAgakAraNaM - saMbodhopaniSad jinokta siddhAntathI paramArthanuM grahaNa karyuM che, jeo paMcasamiti ane traNa guptithI yukta che, evA guruo mane zaraNa che ll7,8 (ArAdhanA prakaraNa 40) AvA guruo mane zaraNa thAo" evuM ahIM jaNAya che ("bhavaMtu evuM nathI kahyuM chatAM paNa adhyAhArathI teno khyAla Ave che.) kevA guruo? te kahe che - jeone potAnA deha pratye paNa koI spRhA nathI. kAraNa ke teo A zAstravacanonuM paribhAvana kare che - mAMsa, asthi, lohI, baMdhAyelA snAyuo, bIbhatsamada tathA majjAthI pUrNa, durgadhI, azucithI bIbhatsa evA carmakoSamAM..... jemAMthI viSTA gaLI rahI che evA jaMgama yaMtrarUpa, mUtra karatuM tevuM, sakala azucithI pUrNa, athavA to sarva pavitra vastuone paNa jugupsanIyarUpamAM rUpAMtara karIne mUtrasadaza jevuM karIne bahAra kADhatA evA azucinA kAraNabhUta evA dehamAM rAganuM kAraNa zuM hoya ? .rA. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-7-8 sambodhasaptatiH asuiheummi // 2 // " punaH zrIAcArAGge'pi - " bheuradhammaM viddhaMsaNadhammaM adhuvaM aNitayaM asAsayaM cayAvacayaiyaM vipariLAmadharmAM' tyAdri / tathA-'ddIpto mayApravAMtArivArUdrgkiittvt / janmamRtyubhayAzliSTe, zarIre bata ! sIdasi // 1 // " ityevaM bhAvayanto ye zarIrarakSAmapi na kurvate, AstAM parijanarakSAyai pravartanamityapizabdArthaH / punaH kimbhUtA: ? 'bAhyAbhyantaraparigrahavimuktAH' tatra dvandvAnta zrUyamANaH parigrahazabda saMbodhopaniSad - vaLI AcArAMgamAM paNa kahyuM che ke, zarIra e bhedAvAnA svabhAvavALuM che, vidhvaMsa pAmavAnA svabhAvavALuM che, ava che, anitya che, azAzvata che, caya-apacaya thavAnA svabhAvavALuM che, viparIta pariNAma pAmavAnA svabhAvavALuM che. - vagere (A0 1-5-2/160). tathA anyatra paNa kahyuM che ke - jenI baMne bAju agni saLagI rahyo che, evA vAtAri jhADanA lAkaDAnI madhyamAM rahelA kIDAnI jema janma-mRtyunA bhayathI AzliSTa evA zarIramAM tuM sIdAi rahyo che. 40 - susAdhuzaraNa A rIte pirabhAvana karatAM jeo potAnA zarIranI paNa rakSA nathI karatA. rijananI rakSA mATenI pravRtti to rahevA ja do, evo ahIM 'paNa' zabdano artha che. te munionuM bIjuM vizeSaNa kahe che - jeo bAhya ane atyaMtara parigrahathI makta che. temAM dvaMdva samAsanA aMte 1. vAtaroAsya ariH eraMDAnuM jhADa, vAvaDIMga vagere. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 sambodhasaptatiH gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa ubhayatrApi yojyate, bAhyaparigraha Abhyantaraparigrahazca / tatra bAhyaparigraho dhanadhAnyakSetravAsturUpyasuvarNacatuSpadadvipadakupyabhedena navadhA / Abhyantaraparigraho mithyAtvavedatrikahAsyAdiSaTkakaSAyacatuSkabhedatazcaturdazavidhaH, yaduktam-"micchattaM veyatigaM, hAsAI chakkagaM ca bodhavvaM / kohAINa caukkaM, caudasa hiMmatarI kI zA" ti | tato vimurutidrahitAH | bAhye parigrahe hyavazyaMbhAvinaH prANivadhAdayaH, tathAhi-kharoSTrAdiSu - saMbodhopaniSad - zrayamANa parigraha zabda baMne jagyAe joDavAmAM Ave che. bAhya parigraha ane AMtara parigraha. temAM bAhya parigraha nava prakArano che - (1) dhana (2) dhAnya (3)-kSetra (4) vAstu (makAnAdi) (5) rUpya (cAMdI) (6) suvarNa (sonuM) (7) catuSpada (gAya, ghoDA vagere) (8) dvipada (dAsa vagere) (9) kuSya (sonA-rUpA sivAyanI tAMbA vagere dhAtu). AtyaMtara parigraha cauda prakArano che - (1) mithyAtva (2-4) vedatrika (pa-10) hAsyAdi SaTaku (11-14) cAra kaSAya. (gAthA sahastrI 231, ArAdhanApatAkA 647, ratnasaMcaya 349, saMbodhaprakaraNa 634, pravacanasAroddhAra 721) (ahIM gAthArtha paNa A mujaba ja che.) tenAthI je vimukta = rahita che. kAraNa ke jo bAhyaparigraha rAkhe to jIvahiMsA vagere avazya thaI zake che, te A mujaba - gadheDo, UMTa vagere hoya to Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH 42 gAthA-7-8 susAdhuzaraNa satsu tajjanito jIvopamardaH, tatherSyAdibhirvitathazlAghanAnmRSA, zulkAdibhaGgAdadattam, gavAdiSu saNDAdiprakSepaNAnmaithunam, svakAyenApi hi brahmacaryaM duSparipAlanam, tadapi kathaMcitpAlayan ko hi na parAnabrahmaNi pravartayatIti prigrhaatsrvvrtaaticaarsmbhvH| tathA - "sayalANatthanimittaM, AyAsakilesakAraNamasAraM / nAUNa dhaNaM dhImaM, na hu lubbhai taMmi taNuyaMpi // 1 // " tathA"arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rakSaNe / Aye duHkhaM vyaye saMbodhopaniSad tenAthI jIvahiMsA thAya. vaLI bIjAnI irSyAthI potAnI khoTI prazaMsA kare. tenAthI mRSAvAdasevana thAya. karavero vagere na bhare tenAthI adattAdAna thAya. gAya vagere sAthe AkhalA vagereno saMyoga karAve tenAthI maithunano doSa lAge. brahmacaryanuM to potAnA zarIrathI pAlana karavuM paNa duSkara hoya che. AvA duSkara brahmacaryanuM koI rIte pAlana karanAra kayo DAhyo mANasa bIjAne abrahmamAM pravartAve? mATe parigrahathI sarva vratomAM aticArano saMbhava che. (mULamAM jo hi / evo je pATha che temAM 'na' lekhaka kSati Adi koI kAraNathI hoya evuM lAge che.) tathA kahyuM paNa che ke - je sarva anarthonuM nimitta che, AyAsathI thatA klezanuM kAraNa che. je asAra che, evA dhanane jANIne buddhizALI vyakti temAM jarA paNa lobha pAmato nathI. (dharmaratna 62) anyatra paNa kahyuM che ke - dhananA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa 43 3:vuM, dhiArtha duHvasAdhanam // aa" tathA-'rAnA roti kintu me hutavaho dagdhA kimetaddhanaM ?, kiM cAmI prabhaviSNavaH kRtanibhaM lAsyantyado gotrikA: ? / moSiSyanti ca dasyavaH kimu tathA naMSTA nikhAtaM bhuvi ?, dhyAyannevamaharnizaM dhanayuto'pyAstetarAM duHkhitaH // 1 // " tathA " arthArthaM nakracakrAkulajalanilaye keciduccaistaranti, prodyacchastrAbhighAto- saMbodhopaniSad - upArjanamAM duHkha thAya che, ane upArjita dhananA rakSaNamAM paNa du:kha thAya che. kamANImAM ya du:kha thAya che ane vyayamAM paNa du:kha thAya che. mATe duHkhanA ja sAdhana samAna evA dhanane dhikkAra thAo. anyatra paNa kahyuM che ke rAjA A dhana paDAvI levA mATe mane kArAvAsamAM pUrI deze, athavA to rAjA mArA A dhanane potAnA bhaMDAramAM ruMdhI deze, zuM mArA A dhanane agni bALI nAkhaze ? zuM kRtanibha sarakhe-sarakhA vaheMcAyelA evA A dhanane A baLiyA sagA-saMbaMdhIo lai laze ? zuM A dhanane coro corI leze ? tathA zuM A jamInamAM dATeluM dhana naSTa thai jaze ? A rIte divasa-rAta ciMtA karato dhanavAna mANasa paNa atyaMta du:khI ja rahe che. // 1 // = tathA-keTalAka jIvo dhana mATe nakra nAmanA hiMsaka jaLacara prANIothI bharelA samudrane tarI jAya che. keTalAMka to samudyata Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa blothaptati: tthitazikhikaNakaM janyamanye vizanti / zItoSNAmbha:samIraglapitatanulatAH kSetrikAM kurvate'nye, zilpaM cA'nalpabhedaM vidadhati ca pare nATakAdyaM ca kecit // 1 // " tathA-"vyAdhInno niruNaddhi mRtyujananajyAnikSaye na kSama, neSTAniSTaviyogayogahRtikRtsadhyaG na vA pretya ca / cintAbandhuvirodhabandhanavadhatrAsAspadaM prAyazo, vittaM cittavicakSaNaH kSaNamapi kSemAvahaM nekSate // 1 // " tathA"atthatthiNo pANiNo sevaMti rAyANaM, daMsaMti viNayaM, bhAsaMti - saMbodhopaniSad thatA zastronA abhighAtathI jyAM agninA taNakhA jharI rahyA che, evA-yuddhamAM praveza kare che. anya jIvo to ThaMDI, garamI, varasAda, pavana vagerethI potAnI dehalatAne glAni pamADatA khetI kare che. to keTalAka ghaNA prakAranA zilpo (suthArakAma Adi) kare che. dhana rogone aTakAvatuM nathI, dhana janma-maraNa-jarAno kSaya karavA samartha nathI. dhana ISTanA viyoga ane aniSTanA yogane dUra karatuM nathI. paralokamAM paNa dhana kAMI zubha karatuM nathI. ulTa prAyaH karIne dhana ciMtA, bAMdhavavirodha, baMdhana, vadha ane bhayanuM kAraNa bane che. mATe je cittathI vicakSaNa che, te eka kSaNa mATe paNa dhanamAM kalyANakAritAnA darzana karato nathI. jenA tathA je prANIo dhananA abhilASaka che, teo Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDrothaptati: gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa 4 sappaNayaM vayaNaM, dhAvaMti purao rAiMdivaM, madaMti tesi calaNe, khAliMti asuiTThANAI, kuvvaMti tavvayaNAo svvaahmkmmaaiN| ahavA pavaTuMti vANijje, vaMcaMti muddhavIsaMbhiyajaNaM, jaMti desaMtaresu, sahati sIyatAvaveyaNaM, khamaMti chuhApivAsAo kilissaMti mUlanAseNa / kiM bahuNA-taM natthi jaM na patthiti neya sevaMti jaM na paNamaMti / kiM kiM na kuNaMti narA ?, naDiyA AsApisAIe // 1 // " Abhyantarastu parigraho doSarUpa eva, mithyAtvAdInAmanantabhavabhramaNahetutvAditi / evaM parigrahasya - saMbodhopaniSad - rAjAonI sevA kare che. vinayanuM pradarzana kare che. premasahita vacana bole che. rAta-divasa temanI AgaLa doDe che. temanA paga dabAve che, temanA azucisthAnone sApha kare che. temanA vacanathI sarva adhama kAmo kare che. athavA to vANijyamAM pravRtti kare che. mugdha vizvasta vyaktine chetare che. videzomAM jAya che. ThaMDI-garamInI vedanAne sahana kare che. zrudhA-pipAsAone sahana kare che. mUDIno nAza thavAthI kleza pAme che. vadhAre kahevAthI zuM? tevuM kAMI nathI ke jenI prArthanA nathI karatAM, jenuM sevana nathI karatAM, jene praNAma nathI karatAM. kharekhara AzArUpI pizAcIthI bAdhita thayelA manuSyo zuM zuM nathI karatAM ? // Abhyantara parigraha to doSarUpa che, kAraNa ke mithyAtva Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa sambodhasaptatiH sakalAnarthanibandhanatAmAkalayya ye sarvathA khalasaGgativat tatparityAgaM kRtavanta ityarthaH / tathA ye 'cAritrarakSArtha' saMyama pAlanArthaM 'dharmopakaraNamAtraM' mAtrazabdo brAhmaNamAtramAnayetivadanyanivRttyarthaH, tato dharmopakaraNameva 'dharanti' dhArayanti / tatra jinakalpikAnAmayamupadhi:-"pattaM pattAbandho, pAyaTThavaNaM ca pAyakesariyA / paDalAi~ rayattANaM, gocchao pAyanijjogo // 1 // - saMbodhopaniSad - vagere anaMta bhavabhramaNanA hetu che. A rIte parigraha sarva anarthanuM kAraNa che ema samajIne jeoe durjanasaMsarganI jema teno sarvathA parityAga karyo che. evo bAhyAbhyataraparigrahavimukta A padano artha che. tathA jeo cAritranI rakSA mATe = saMyamapAlana karavA mATe, dharmopakaraNa mAtrane dhAraNa kare che. ahIM "mAtra' zabda bIjI vastunA dhAraNanI nivRtti kare che. jema ke brAhmaNamAtrane lAva" A vAkyamAM rahelo mAtra zabda kSatriyAdinI nivRtti kare che. mATe prastutamAM evo artha thaze ke dharmopakaraNa ja dhAraNa kare che. temAM jinakalpikonI upadhi A pramANe che - pAtra, pAttabaMdha (jhoLI) pAtrAsana, pallA, rajastrANa ane guccho A pAtrasaMbaMdhI upAdhi che. //10 (ghaniryukti 669, 675, paMcavastuka 772, 780, pravacanasAroddhAra 491, ratnasaMcaya 381, saptatizatakasthAna 278, yatidinacaryA pa3) traNa ja kapaDA, rajoharaNa, muhapatti A jinakalpikonI bAra prakAranI upadhi Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samposiptatiH gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa 47 tinneva ya pacchAgA, rayaharaNaM ceva hoi muhapattI / eso duvAlasaviho, uvahI jiNakappiyANaM tu // 2 // " upakriyate vratI anenetyupakaraNam, upAtmanaH samIpe saMyamopaSTambhArthaM vastuno grahaNamupagrahaH, sa prayojanamasyetyaupagrahikaH, kAraNe Apanne saMyamayAtrArthaM yo gRhyate na punarnityameva sa aupagrahika ityrthH| tatra audhika upadhirdvividhaH-gaNanApramANena pramANapramANena ca / tatra gaNanApramANamekadvitryAdirUpam / pramANapramANaM tu dIrghapRthutvAdirUpam / evamaupagrahikopadherapi bhedadvayaM bhnnniiym| tatra aughikopadhirgaNanApramANato jinakalpikAnAmiha prtipaadyte| - saMbodhopaniSad che. //rA (saMbodha prakaraNa para5, ratnasaMcaya 382, vicArasAra 198) jenAthI vratI upakRta thAya, tenuM nAma upakaraNa. upa-AtmAnI samIpamAM, saMyamanI puSTi mATe vastunuM grahaNa = upagraha. te jenuM prayojana che, tene aupagrahika kahevAya. eTale ke viziSTa kAraNa AvI paDe tyAre saMyamayAtrAno nirvAha karavA mATe jenuM grahaNa karAya, paNa jenuM nitya grahaNa na karAya, te aupagrahika che. temAM audhika upadhi be prakAranI che (1) gaNanApramANathI (2) pramANapramANathI. temAM gaNanApramANa eka, be, traNa vagerarUpa che. pramANapramANa lAMbA-pahoLApaNuM vagere rUpa che. A rIte aupagrahika upadhinA paNa be prakAra samajI levA. temAM jinakalpikonI je audhika upadhi che, tenuM ahIM gaNanA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 gAthA-7-8 susAdhuzaraNa sambodhasaptatiH T tatra pAtraM patadgrahaH / pAtrabandho yena pAtraM dhAryate vastrakhaNDena caturasreNa / pAtrasthApanaM kambalamayaM yatra pAtrakANi sthApyante / pAtrakesarikA pAtrapratyupekSaNikA yA cilimiliketi prasiddhA / paTalAni yAni bhikSAM bhramadbhiH pAtropari dIyante / rajastrANAni pAtraveSTanakAni, prAkRtatvAtsUtra ekavacananirdezaH / gocchakaH kambalakhaNDamayo yaH pAtrakopari dIyate / ayaM saptavidhaH pAtraniryogaH pAtra parikara ityarthaH / tathA traya eva pracchAdakA: prAvaraNarUpAH kalpA ityarthaH dvau sUtramayAveka UrNAmayaH, saMbodhopaniSad = pramANathI pratipAdana karAya che. temAM pAtra = bhAjana, pAtrabaMdha = jenAthI pAtrane dhAraNa karAya te corasa kapaDAno TukaDo jhoLI, pAtrasthApana = kAmaLInA TukaDAthI banela pAtrAsana, jenA upara pAtrA rAkhavAmAM Ave che. pAtrakerikA = pAtrAnuM paDilehaNa karavAnuM sAdhana, je cilimilikA (pUMjaNI) tarIke prasiddha che. pallA = je gocarI jatI vakhate pAtrA upara rakhAya che. rajastrANo = jemAM pAtrAone vIMTavAmAM Ave tevA kapaDAnA TukaDAo. prAkRta hovAthI sUtramAM eka vacanathI nirdeza karyo che. guccho = je kAmaLInA TukaDArUpa hoya, jene pAtrAnI upara rAkhavAmAM Ave. A sAta prakArano pAtraniyoga pAtrAno parivAra che. = - = tathA traNa ja pracchAdaka = prAvaraNa = kapaDA hoya che. temAM be kapaDAM sUtaranA ane eka Unano kapaDo (kAmaLI) Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa 49 rajoharaNaM caiva bhavati mukhapotikA, eSa utkarSato dvAdazavidha upadhirjinakalpikAnAM bhavati / sthavirakalpikAnAM punazcaturdazavidha upadhirbhavati, sa cAyam-"ee ceva duvAlasa, mattaga airega colapaTTo u / eso caudasarUvo, uvahIpuNa therakappaMmi // 1 // " eta evAnantaroditA jinakalpikasambandhinaH pAtrakAdyA mukhavastrikAparyantA dvAdaza upadhibhedA atiriktaM mAtrakaM colapaTTakazca, eSa caturdazavidha upadhiH punaH sthavirakalpe - saMbodhopaniSad - hoya che. tathA ogho ane muhapatti hoya che. A utkRSTathI bAra prakAranI jinakalpikonI upadhi hoya che. - sthavirakalpikonI upadhi cauda prakAranI hoya che. te A pramANe che - A ja bAra prakAranI upadhi tathA mAtraka (pyAlo) ane colapaTTo A cauda prakAranI upAdhi sthavira kalpamAM che. jenA (oghaniryukti 671, paMcavastuka 779, pravacanasAroddhAra 499, vicArasAra 199, gAthAsahasI 13, 534) A ja hamaNA kahelA jinakalpikasaMbaMdhI pAtrA vagere muhapatti sudhInA bAra upadhinA bhedo + mAtraka ane colapaTTo A cauda prakAranI upadhi sthavirakalpanA viSayamAM gaNanA pramANathI hoya che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa sakhto saptatiH sthavirakalpaviSaye bhavati gaNanApramANeneti / kAraNamantareNAtiriktopakaraNagrahaNe pArzvasthatA''padyate, yaduktamupadezamAlAyAM zrIdharmadAsagaNikSamAzramaNaiH-"dhammakahA u ahijjai, gharAghari bhamai parikahaMto ya / gaNaNAi pamANeNa ya, airittaM vahai uvagaraNaM // 1 // " dharmakathA AjIvikArthamadhIte, ata eva "gharAghariM' iti, gRhe gRhe bhramati parikathayaMzca tA iti / gaNanayA-"jiNA bArasarUvAiM, therA coddasarUviNo / ajjANaM pannavIsaM tu, ao uDDheM uvaggaho // 1 // " ityanayA / pramANena - saMbodhopaniSad - koI kAraNa vinA vadhAre upakaraNanuM grahaNa kare to te pArthasthapaNuM pAme. kAraNa ke zrIdharmadAsagaNi kSamAzramaNe upadezamAlAmAM kahyuM che - dharmakathAo zIkhe ane ghare-ghare tene kaheto phare, gaNanAthI ane pramANathI atirikta upakaraNa rAkhe. (u.mA.374, saMbodhaprakaraNa 481) te AjIvikA mATe dharmakathAone zIkhe, mATe ja te ghare ghare tene kaheto phare che. (upadezamAlAmAM pArthasthAdinA lakSaNo batAvyA che, A temAMnI eka gAthA che.) gaNanAthI upakaraNanuM pramANa A mujaba che - jinakalpikonI 12, virakalpikonI 14, sAdhvIonI 25, AnI upara upadhi upagraha che. (ozaniyukti 672 vicArasAra 196, gAthAsahastrI pa30, paMcavastuka 771) Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa -"|| bAyapaHTT, baTTApheblAsa kAyaya hasthA " ityAdinA'tiriktamuktAtsamargalaM vahatyupakaraNamiti / punaH kimbhUtAste ? 'paMciMdiyadamaNaparA' iti, tatrendriyamiti 'idi paramaizvarye' indanAdindraH sarvopalabdhibhogaparamaizvaryasambandhAjjIvaH tasya liGgaM tena dRSTaM spRSTaM cetyAdi / 'indriyamindriyaliGga' ityAdinA sUtreNa nipAtanAtsiddham, tacca dvidhA-dravyendriyaM - saMbodhopaniSad pramANathI upakaraNanuM pramANa A pramANe che - kapaDA potAnA zarIranA pramANa jeTalA lAMbA hoya che ane aDhI hAtha jeTalA pahoLA hoya che. (oghaniryukti 706, paMcavastuka 812, pravacanasArodvAra 507, vicArasAra 207, gAthAsahastrI pa46) ityAdithI pramANapramANa batAvyuM che. A rIte te munio zAstravihita upakaraNathI atirikta nahIM evuM maryAdita upakaraNa dhAraNa kare che. te munionuM anya vizeSaNa kahe che - paMcendriyadamanapara, idi nAmano dhAtu che, jeno artha che - parama aizvarya. je indana kriyA kare te indra. sarvaviSayaka jJAnanA bhogarUpa parama aizvaryanA saMbaMdhathI AtmA Indra che. tenuM liMga - tenA dvArA jovAyela - tenA dvArA sparzAvela vagere rIte indriyapadano nipAta thAya che. eka sUtra che - "indriyamindriya(ndra?)liMga (siddhahemazabdAnuzAsana 7-1-174, pANini vyA. 5-2-93) ityAdi, Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa sambodhasaptatiH bhAvendriyaM ca / tatra nirvRttyupakaraNe dravyendriyam, labdhyupayogau bhAvendriyamiti / paJcasaGkhyAni yAnIndriyANi sparzAdIni teSAM damanaparAH svasvaviSayeSvanAdibhavAbhyAsAducchRGkhalaM pravartamAnAnAmAtmavazakAriNaH / tAni cAdAntAnyanarthahetavaH, yata uktam-"tava-kulachAyAbhaMso, paMDiccapphaMsaNA aNiTThapaho / vasaNANi raNamuhANi ya, iMdiyavasagA aNuhavaMti // 1 // " tathA"AtmabhUpatirayaM cirantanaH, pItamohamadirAvimohitaH / kiGkarasya - saMbodhopaniSad - tenAthI nipAta karavAthI indriyapada siddha thAya che. te be prakAre che, dravyendriya ane bhAvendriya. temAM nivRtti ane upakaraNa e dravyendriya che. labdhi ane upayoga e bhAvendriya che. (tasvArtha 2017/18) sparza vagere je pa indriyo che, temanuM damana karavAmAM tatpara = potapotAnA viSayomAM anAdikAlIna bhavAbhyAsathI uzRMkhala pravRtti karatI indriyone potAne vaza karanArA. kAraNa ke indriyaone vaza na karI hoya to te anarthanI hetu thAya che. kAraNa ke kahyuM che ke - tapa, kula, kAntithI bhraMza, pAMDityathI patana, aniSTa mArga, Apattio ane yuddho. A badhA du:khone indriyAdhIna jIvo anubhave che. zA (upadezamAlA 327) tathA anyatra paNa kahyuM che ke AtmA e prAcIna rAjA Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa 53 manamo'pi vidurarindriyairahaha ! vidurIvRtaH // // '' anyattva"jyo yadbAhubalini, dazavakre nipAtanam / jitAjitAni rAjendra!, hRSIkANyatra kAraNam // 1 // " tattha soiMdie udAharaNam vasaMtaure nagare pupphasAlo nAmaM gaMdhavvio / so aisussaro virUvo ya teNa jaNo hayahiyao kao / taMmi ya nagare satthavAho disAyattaM gaellao, bhaTTA ya se bhAriyA / tIe keNavi kAraNeNa dAsIo payaTTiyAo, tAo suNeMtIo acchaMti saMbodhopaniSad 1 che. te mohamaMdarA pIvAthI vimohita thayo che. te potAnA kiMkara evA mananI paNa kiMkara evI indriyo vaDe kiMkara karAyo che, re, zuM kahevuM ? (AtmA potAnA dAsanA dAsono paNa dAsa banI gayo che.) vaLI - je bAhubalino vijaya thayo ane rAvaNanuM patana thayuM, temAM he rAjendra ! vazIkRta ane avazIkRta evI indriyo ja kAraNabhUta hatI. temAM zrotrendriyamAM udAharaNa A pramANe che. vasaMtapura nagaramAM puSpazAla nAmano gAMdharvika hato. te ati suMdara svaravALo ane kadarUpo hato. teNe lokonuM mana harI lIdhuM. te ja naga2mAM sArthavAha digyAtrA para gayo hato. tenI patnInuM nAma bhaTTA hatuM. teNe koI paNa kAraNathI dAsIone mokalI hatI. te dAsIo te gAyakane sAMbhaLatI rahe che ane Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 gAthA-7-8 susAdhuzaraNa sambodhasaptatiH kAlaM na yAti / cireNa AgayAo aMbADiyAo bhAMti mA bhaTTiNIo rUsaha, jaM ajja amhAhi suyaM taM pasUNaMvi lobhaNijjaM kimaMga puNa sakaNNANaM ? / karhiti ? tAhiM se kahiyaM / sA hiyaeNa ciMtei, kahamahaM picchissAmi ? | annayA tattha nagare devayAe jattA jAyA / savvaM ca nagaraM gayaM / sovi gao / logovi paNamiUNa paDie / pabhAyadesakAlo ya vaTTai / sovi gAiUNa parissaMto parisare sutto / sAvi satthavAhI dAsIhiM samaM AgayA paNavaittA deulaM payAhiNI karei, ceDIhi saMbodhopaniSad samayanuM bhAna rAkhatI nathI. dAsIo moDI AvI, tethI bhaTTAe temane Thapako Apyo. tyAre dAsIo kahe che, 'svAminI! Apa gusse na thAo, kAraNa ke Aje je ame sAMbhaLyuM che, e to pazuone paNa lobhAve tevuM hatuM. to pachI buddhizALIonI to zuM vAta karavI ?' zeThANIe pUchyuM, 'kyAM evuM sAMbhaLyuM ?' tyAre dAsIoe tenI vAta karI. zeThANI hRdayathI vicAre che, ke huM tene kevI rIte joiza?' anya kALe te nagaramAM devatAnI yAtrA thai. AkhuM nagara gayuM. te paNa gayo. loko devatAne namaskAra karIne pAchA phare che. savArano samaya che, te gAyaka paNa gAine parizrAnta thaine parisaramAM sUto hato, te sArthavAhI paNa dAsIonI sAthe tyAM AvI. devakulane namaskAra karIne pradakSiNA Ape che. dAsIoe te gAyakane batAvatA kahyuM ke Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptatiH gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa 11 dAio esa sotti / sA saMbhaMtA tao gayA / pacchA virUvaM daMturaM bhaNai diTuM se rUveNa ceva geyaM / tIe nicchUDhaM, veiyaM ca NeNa kusIlaehiM kahiyaM, tassa amariso jAo / tIse gharamUle paccUsakAlasamae gAiumAraddho / 'pautthavaiyAnibaddhaM, jahA Apucchai, jahA tattha ciMtei, jaha loe visajjei, jaha Agao gharaM pavisai, sA ciMtei, sabbhUyaM vaTTai, tA eyaM saMbodhopaniSad - "A te gAyaka che". te saMbhrAnta thaine tyAM gaI. pachI te kadarUpo ane moTA dAMtavALo che, evuM joine kahyuM ke, "meM tenA rUpathI ja tenuM gIta para joI lIdhuM." ema kahIne te sArthavAhI ghUMkI. A vAta te gAyakane duHzIla puruSoe kahI, tethI teNe paNa A vAta jANI. tene gusso Avyo. te tenA ghara pAse savAranA samaye prasthitapatikA nibaddha gIta (jeno pati paradeza gayo che, tevI strIne AzrIne banAvela gIta) gAvA lAgyo. arthAt je strIno pati paradeza gayo hoya, te strInA saMbaMdhI gIta gAvA lAgyo. jema ke pati paradeza javA mATe patnInI rajA mAMge che, jevI rIte paradezamAM dhanArjana saMbaMdhI vicAra kare che. (pravRtti kare che.) jevI rIte lokone visarjita kare che. jevI rIte AvIne gharamAM praveza kare che. A gIta sAMbhaLatA sArthavAhIne evuM ja lAge che ke 2. - proSitapatiol Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa sambodhasaptatiH abbhuTTemi tti AgAsatalAo appA mukko / esA mayA // evaM soiMdiyaM dukkhAya bhavai / evaM cakkhidiyaM jamitthINaM vayaNanayaNadasaNAharapaoharorumAipaloyaNeNa chaNasasaMkapaMkayakuMdakaliyApavAlakaNayakalasaraMbhAthaMbhAiuvamAhiM rasamaMsavasAruhiranhArucammaTThipatthuyavatthusarUvAvaNayaNeNa asabbhAvaNAe vaTTai - saMbodhopaniSad jANe sAkSAt evuM banI rahyuM che. ane mAro pati jANe hamaNA gharamAM praveze che. to huM tenuM svAgata karuM, ema vicArI agAzImAMthI kUdako lagAvyo ane marI gai. A rIte zrotrendriya duHkhanuM kAraNa bane che. te ja rIte cakSuindriya paNa strIonA vadana, nayana, dAMta, hoTha, payodhara, uru vagerene jovAthI pUnamano caMdra, kamaLa, mogarAnI kaLI, pravAlaratna, suvarNakuMbha, keLanuM thaDa vagerenI upamAothI rasa, mAMsa, carabI, lohI, snAyu, carma, asthithI prastuta evA vastusvarUpanI upekSA karIne asadbhAvanAmAM varte che. Azaya e che ke cakSuindriyane AdhIna jIva strInuM mukha joine "A to pUnamano caMdra che evuM mAne che, paNa tenA vadanamAM rahela durgadhI zvAsozvAsa, zleSma, hADakA vagerene joto nathI. je che enuM apanayana kare che - te tethI evuM samaje che. ane je nathI, te pUnamanA caMdranI kalpanA kare che. kahyuM paNa che - je ajJa jIva vilAsa ane hAsyathI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptati: gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa 17 tti, taruM--"niziyano, ramaNIpa vitAsarAsaramaNI bajjhai ayANuyajaNo, dIvasihAe payaMgo vva // 1 // " nivRttistu"na zakyaM rUpamadraSTuM, cakSurgocaramAgatam / rAgadveSau tu yau tatra, tau budhaH parivarjayet // 1 // " ghANidiyaMpi jaM subbhigaMdhadubbhigaMdhapaccayaM rAgaddosehiM appaNo kammabaMdhaNaM, tahAhi-"asahesa mA virajjaha, mA sajjaha surabhigaMdhadavvesu / gaMdhAbhisaMgao - saMbodhopaniSad - ramaNIya evI ramaNIonA rUpamAM potAnuM mana parove che, te (maraNAdi) baMdhanane pAme che. jema ke dIpakanI jyotimAM Asakta banela pataMgiyuM motane bheTe che. [1 mATe rUpanI AsaktithI nivRtta thavuM joIe. nivRttino upadeza A mujaba Apyo che - cakSuno viSaya banyuM hoya evA rUpane na jovuM te zakya nathI, paNa temAM je rAga-dveSa che teno jJAnIe tyAga karavo joie. AnA je dhrANendriya paNa "A sugaMdha che ane A durgadha che" evI pratIti kare che, te paNa potAnA karmabaMdhanuM kAraNa che. mATe ja kahyuM che ke - azubhamAM virAga na karo = vaiSa na karo, ane sugaMdhI dravyomAM Asakti = rAga na karo. kAraNa ke gaMdhanA rAgathI bhamarA ane sarpo mRtyu pAmyA che. jenA bhamaro hAthInA madajaLanI sugaMdhamAM Asakta thAya che, to hAthInA kAnanA AghAtathI kacarAIne mRtyu pAme che. sApane gaMdhanI Asakti hoya che. tethI tene pakaDanArA mANaso Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa sambodhasaptatiH bhiMgapannagA naNu gayA nihaNaM // 1 // " jibbhidiyaMpi jamiThThANiTThAhAresu rAgaddosA ya bhavaMti, jao-"mahurannapANamaMsAirasavisesehiM mohiyA muddhA / galajaMtapAsabaddhA, mINa vva viNAsamuvaiMti // 1 // " phAsiMdiyaMpi asuhajjhavasAyaheutteNa doggaikAraNaM, yata:-"hANavilevaNasayaNAsaNANa sImaMtiNINa aMgANa / phAsesu gaDhiyahiyayA, bajhaMti gaya vva dhIrAvi // 1 // " evamekkekkA - saMbodhopaniSad - tenA rAphaDA pAse sugaMdhI dravyo rAkhe che. tenI sugaMdhathI sApa bahAra nIkaLe che. te mANaso tene pakaDI le che ane pachI tenI baMdhavadha vagerethI kadarthanA kare che. rasanendriya paNa duHkhanuM kAraNa thAya che, kAraNa ke tenAthI ISTa AhAramAM rAga thAya che ane aniSTa AhAramAM dveSa thAya che. rAga-dveSa du:khanuM kAraNa thAya che, kAraNa ke kahyuM che ke - madhura anna, pAna, mAMsa vagere rasa vizeSathI mohita thayelA mugdha jIvo galayaMtranA pAzathI baMdhAyelA mAchalAnI jema vinAza pAme che. tenA sparzanendriya paNa azubha adhyavasAyanuM hetu hovAthI durgatinuM kAraNa che. kAraNa ke - jeo snAna-vilepana-zayanaAsananA strIonA aMgonA sparzamAM Asakta hRdayavALA che, tevA dhIra puruSo paNa hAthInI jema baMdhana pAme che. /1 hAthIne pakaDavA mATe hAthiNInuM Abehuba citra rAkhavAmAM Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa ovi iMdiyatthAo aNattho, jo puNa pANI paMcahi vi payaTTejjA so sudIhaM saMsAre jarAmaraNAiM pAvihI, jahA so kummo / tathAdi - ___ atthi gaMgAe mahAnaIe kUle gaMgaddaho / tattha NaM bahave magaramacchakacchavAiyA jalajaMtuNo vasaMti / duve ya kummayA thalavihArI kIDayamaMDukkiyAiAmisatthiNo / tassa harayassa ya pariperaMtesu pariyaDaMtA diTThA caMDasaddakhuddapAvasiyAlehiM / - saMbodhopaniSad Ave che. tenA sparzanI AsaktithI hAthI doDe che ane "moTA khADA' vagerenA chATakAthI pakaDAI jAya che. tathA baMdhanAdi duHkhone sahana kare che. A rIte eka-eka indriyathI paNa anartha thAya che. to je jIva pAMca indriyomAM pravRtti kare che, te dIrghakALa sudhI saMsAramAM jarA-maraNa pAme che. jema ke te kAcabo. tenI kathA A pramANe che - gaMgA mahAnadInA kinAre gaMgAdraha che. temAM ghaNA magara, mAchalA, kAcabA vagere jaLacara prANIo vase che. temAM be kAcabA kinArAnI bhUmi para phare che. temane kIDA, deDakI vagerenA mAMsanI spRhA che. te drahanI cAre bAju bhaTakatA teone ugra zabdavALA pApI ziyALoe joyA, ane teo kAcabAo tarapha AvavA lAgyAM. temane joIne te kAcabAo Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa so satatiH abhimuhamAgacchamANe ya te daTThaNa sIsapaMcame cauro vi pAe saMgoviUNa nicciTThA nippaMdA nijjIva vva TThiyA / sigAlA vi AgaMtUNa io tao lolaMti cAlaMti vicchabbhaMti uppADiti nivADiMti jAva na kiMci kAuM pAriti tAva gayA jaMbuyA nAidUre niyacchaMti ya / pacchAhuttaM tesiM ca kummA NaM nAUNa egeNa te dUragae pasAriyA pAyA uddhIkayA gIvA tAva tehiM caDatti AgaMtUNa migadhutteNa muheNa paDigAhio kao ya khaMDAkhaMDI / bIo uNa saMkoiyaMgo ceva Thio jAva saMtA - saMbodhopaniSada cAra paga ane mAthAnuM saMgopana karIne nizcala, nispanda thaIne jANe nirjIva hoya tevA thaIne rahyA. ziyALo paNa tyAM AvIne temane Ama tema halAve che, calAve che - vikSobha pamADe che - upADe che - nIce pADe che. paNa jyAre kAMI karavA samartha nathI thatA tyAre te ziyALo jatA rahe che ane bahu dUra nahIM, evI jagyAethI temane jue che. kAcabAo temanI parAmukhatA jANe che. temAMthI eke potAnA pagone phelAvyA ane Doka uMcI karI, tyAM to te ziyALo dhaDApha karatA AvI gayA ane eka ziyALe tene moDhAthI pakaDyo, ane tenA TukaDe TukaDA karI nAkhyA. bIjo to aMgone saMkucita karIne ja rahyo. te tyAM sudhI ke jyAM sudhI te paga ane mAthu prasAre tenI rAha jovAmAM grAnta Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDrotha saptati: gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa 62 parisaMtA gatA jaMbuyA / khaNaMtareNa ya pakkhapaMjarAo paDhamaM egaM pAyaM kaDDai tao bIyaM jAva sIsaM / evaM so appaNo suheNa vira3 tti che. diTuMtassa uvaNao iMdiesu guttAguttANaM guNadosehi bhANiyavvo tti / tathA jinoktasiddhAntAnAM aGgapraviSTAnaGgapraviSTabhedabhinnatIrthakRtpraNItAgamAnAM gRhIto yogavahanapUrvakaM svIkRtaH sadgurumukhakamalAtparamArtho rahasyaM yaiste jinoktasiddhAnta - saMbodhopaniSad - parizrAnta thaine thAkI-kaMTALIne) ziyALo gayA. pachI te kAcabo pakSapiMjara (kocalA)mAMthI pahelA eka paga kADhe che, pachI bIjo paga kADhe che. ema karatAM chelle mAthuM bahAra kADhe che. A rIte te potAnA sukha sahita vicare che. A dRSTAntathI evo upanaya samajavAno che, ke je indriyone saMgopita rAkhe che - svacchaMdapaNe viSayapravRtti karatA aTakAve che, te guNa (lAbha) pAme che ane je indriyone saMgopita nathI rAkhato te doSa (maraNAdi nukazAna) pAme che. - have te munionuM anya vizeSaNa kahe che - jemaNe jinokta siddhAntono = aMgapraviSTa-anaMgapraviSTa A be bhedathI bhinna evA tIrthakara vaDe praNIta AgamonA paramArthanuM yogohanapUrvaka sadgurunA mukhakamaLathI rahasyanuM grahaNa karyuM che tevA = jinoktasiddhAntagRhItaparamArtha, kAraNa ke yoga Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa blothalatati: gRhItaparamArthAH / yogavahanaM vinA siddhAntapaThanasyAgame niSedhAt, yaduktaM zrIsthAnAle-"tao avAyaNejjA paNNattA, taMjahAaviNIte 1, vigatIpaDibaddhe 2, aviosaviyapAhuDe 3 / " tao ityAdisUtraM sugamam / na vAcanIyAH sUtramapAThanIyAH, ata evArthamapyazrAvaNIyAH sUtrAdarthasya gurutvAt / tatrAvinItaH sUtrArthadAturvandanAdivinayarahitastadvAcane ca doSaH, yata uktam"iyarahavi tAva thabbhai, aviNIo laMbhio kimu sueNaM / mANaDDho nAsihaI khae va khArovasegAo // 1 // gojUhassa paDAgA, - saMbodhopaniSad vahana vinA siddhAnta bhaNavAno AgamamAM niSedha karyo che. jethI zrIThANAMgasUtramAM kahyuM che- traNa prakAranA ziSyo avAcanIya che. te A pramANe- (1) avinIta (2) vikRtipratibaddha (3) anupazAMtakrodha. (sU) 217) vyAkhyA - traNa ItyAdi sUtra sugama che. vAcanIya nathI eTale temane sUtra bhaNAvavA jevuM nathI. e ja kAraNathI temane artha paNa na saMbhaLAvAya, kAraNa ke artha to sUtra karatA paNa mahAna che. temAM avinIta = je sUtrArthadAtAne vaMdana karavA vagere rUpa vinaya na kare. tene vAcanA ApavAmAM doSa che. kAraNa ke kahyuM che ke - je avinIta che, teNe zruta na meLavyuM hoya, to ya akkaDa rahe che, to pachI te zruta meLavI le pachI to zuM vAta karavI? zrata meLavyA pachI to jema ghA upara mIThuM bhabharAvAthI vinAza thAya, tema te Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa 63 sayaM palAyassa vaDDhae vegaM / dosodae ya samaNaM, na hoi na niyANatullaM va // 2 // " nidAnatulyameva bhavatItyarthaH, "viNayAhIyA vijjA, dei phalaM iha pare ya logaMmi / na phalaMti viLayarahiyA, sassA va toyahILArUM phrI'' tathA vikRtiprtibddho ghRtAdirasavizeSagRddho'nupadhAnakArIti bhaavH| ihApi saMbodhopaniSad - abhimAnanI vRddhithI vinAza pAme che. / / 1 / / (zrI sthAnoMgasUtra 217 vRttimAM uddhRta). jema baLadonA jUthane dhajAthI 'reDa signala' ApavAmAM Ave to te palAyana karatuM hoya, emAM ulTo vega vadhAre che. jyAre pittAdi doSano abhinava udaya thayo hoya, te samaye zamanIya auSadha paNa doSanA kAraNabhUta ja thAya che. // 2 // (zrI sthAnAMgasUtra 217 vRttimAM uddhRta). (zrI siddhasena divAkarasUri mahArAje A ja vAta tRtIya prakAranA avAcanIya ziSyane laine kahI che - aprazAntamatau zAstra-sAvapratipAvanam / DoSAyAminavoddInu~ zamanIyamiva khvare // 8 // (artha mATe juo vRtti zikSopaniSad). jo vidyA vinayathI bhaNavAmAM Ave to e A lokamAM ane paralokamAM phaLadAyaka thAya che. jema pANI vagara dhAnya phaLe nahIM, tema vinayarahita vidyA phaLatI nathI. III (dvitIyAMgasUtra 217 vRttimAM uddhRta). tathA vigaipratibaddha = ghI vagere rasavizeSamAM gRddha hovAthI jeNe upadhAna (yogolrahana) Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 gAthA-7-8 susAdhuzaraNa sambodhasaptatiH rr doSa eva - " atavo na hoi jogo, na ya phalae icchiyaM phalaM vijjA / avi phalati viulamaguNaM, sAhaNaMhINA jahA vijjA // 1 // " avyavasitamanupazAntaM prAbhRtamiva prAbhRtaM narakapAlakauzalikaM paramakrodho yasya so'vyavasitaprAbhRtakaH / tathA - "tao kappaMti vAtettae viNIe avigatIpaDibaddhe viusaviyapAhuDe // " saMbodhopaniSad - nathI karyuM tevo. ahIM paNa doSa ja che. te A pramANe - tapa vinA yoga na thAya, vidyA icchita phaLa na Ape, ulTu jema sAdhavAnI vidhi barAbara na karavAthI jema vidyA vipula doSa rUpI phaLa Ape che, tema yogohana vinA bhaNelI vidyA paNa doSakAraka thAya che. |1|| (dvitIyAMga sUtra 217 vRttimAM uddhRta) avyavasita upazAMta nahIM tevuM, je prAmRta jevuM che te prAkRta. (jema ke koi mANasa rAjA jevo hoya to tene 'rAjA' kahevAya che). prastutamAM prAbhUta eTale narakapAla = paramAdhAmInuM bheTaluM = parama krodha. parama krodha sAthe paramAdhAmI pAse javAya. (kaSAyAviSTa jIva narakamAM jai zake, mATe parama krodhane paramAdhAmIne maLatI vakhate sAthe rAkhavAnuM bheTaNuM kahyuM che.) : = - yogodvahana kare tene ja bhaNAvAya, e prastuta viSayamAM anya pATha A mujaba che - traNa prakAranA ziSyone bhaNAvavuM kalpe che - (1) vinIta (2) avigaipratibaddha (3) Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasatati gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa dUdha tathA siddhAntapaThanAdgaterapi vizeSaH sampadyate / yatazcaturdazapUrvadharasya lAntake jaghanyata upapAta uktaH, yataH-"laMtami caudapuvvissa" itivacanAt / anadhItasiddhAntAzca devatvamupagatA api zocanti, yaduktaM zrIsthAnAGge-"tihiM ThANehiM devA paritappejjA, taMjahA-aho ! NaM mae saMte bale saMte vIrie saMte purisakkAraparikkame khemaMsi subhikkhaMsi AyariyauvajjhAehiM vijjamANehiM kallasarIreNaM no bahue sue ahIe 1 / aho ! NaM mae ihalogapaDibaddheNaM paralogaparaMmuheNaM visayatisieNaM no - saMbodhopaniSad - upazAMtakrodha. (sthAnAMgasUtra adhya.3 sUtra 217) zAstrAbhyAsa karavAthI gatimAM paNa vaizistra prApta thAya che. kAraNa ke caudapUrvIno jaghanyathI upapAta lAMtakamAM thAya che. kAraNa ke evuM vacana che - caudapUrvIno lAMtakamAM (bRhatsaMgrahaNI 156). ane jemaNe Agamono abhyAsa nathI karyo, teo devapaNuM pAmavA chatAM paNa zoka kare che. kAraNa ke ThANAMga sUtramAM kahyuM che ke, "traNa (kAraNarUpa) sthAnothI deva pazcAttApa kare, te A pramANe - (1) aho ! baLa hovA chatAM, vIrya hovA chatAM, puruSArtha-parAkrama hovA chatAM, kSema ane subhikSa hovA chatAM paNa, AcArya-upAdhyAya hovA chatAM paNa, nIrogI zarIra hovA chatAM paNa teno upayoga karIne huM ghaNuM zruta na bhaNyo. (ra) aho ! mAtra AlokamAM Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II 66 gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa lothaptati: dIhe sAmannapariyAe aNupAlie 2 / aho ! NaM mae iDrisasAyagarueNaM bhogAsaMsagiddheNaM no visuddhe caritte phAsie 3 iccehiM tihiM ThANehiM devA paritappejjA // " atastapovahanaparvakaM gahItasiddhAntasArA ityarthaH / tathA paJcabhirIryAbhASaiSaNAdAnanikSepa-(pAriSThApanikA)rUpAbhiH samitibhiH samyagitA yathoktagamanAdikRtyapravRttAH / tathA gopanaM guptiH, 'striyAM ktin' Agantukakarmakacavaranirodha iti hRdayam / tisRbhirmanovAkkAya - saMbodhopaniSad pratibaddha paralokaparAbhukha viSayapipAsu evA meM dIrgha zrAmaNyaparyAya- na pALyo. (3) aho ! Rddhi-rasa-zAtA gAravathI yukta, bhogAzaMsAthI gRddha evA meM vizuddha cAritrano sparza na karyo, A traNa sthAnothI deva paritApa pAme che. (sthAnAMgasUtra adhya. 3) mATe tapovahanapUrvaka = yogoddhahana karIne jemaNe zAstronA sAranuM grahaNa karyuM che evo ahIM artha karyo che. tathA - jeo IryA-bhASA-eSaNA-AdAnanikSepa-pAriSThApanikArUpa pAMca samitithI samyaka ita che = yathAkathita gamanAdikRtyamAM pravRtta che, tevA. tathA gopana = gupti, strIliMgamAM ahIM "kti" pratyaya lAgyo che. gupti eTale ke AtmAmAM pesatA karmarUpI kacarAno nirodha karavo te. mana-vacana-kAyArUpa tathA akuzalanivRtti Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAdhasaptatiH 67 sambodhasaptatiH gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa rUpAbhirguptibhirakuzalanivRttikuzalapravRttirUpAbhirguptAH, yaduktam"maNaguttimAiyAo, guttIo tinni huti nAyavvA / akusalanivittirUvA, kusalapavittissarUvA ya // 1 // " manoguptyAdayo manoguptivAgguptikAyaguptilakSaNA guptayastisro bhavanti jJAtavyAH, tAsAM svarUpamAha-akuzalanivRttirUpA akuzalAnAmazobhanAnAM manovacanakAyAnAM nivRttinirodhastadrUpAH, kuzalapravRttisvarUpAzca kuzalAnAM manovacanakAyAnAM pravRttiApAraNaM tatsvarUpAstA iti / ayamabhiprAya:-iha manoguptistridhA-Arta saMbodhopaniSad kuzalapravRttirUpa evI traNa guptiothI jeo gupta che tevA kAraNa ke kahyuM che ke- manogupti vagere traNa guptio jANavI, ke je akuzalathI nivRttirUpa ane kuzalamAM pravRttirUpa che. /1TI (gAthAsahasI 374, upadezapada 604, pravacanasAroddhAra 595, vicArasAra 313). manogupti vagere = manogupti-vacanaguptikAyaguptirUpa traNa guptio samajavI. temanuM svarUpa kahe che - akuzalanivRttirUpa = akuzala-asuMdara evA mana-vacanakAyAnI nivRtti nirodha, te rUpa che. tathA kuzaLa pravRttirUpa che. eTale ke kuzaLa evA mana-vacana-kAyAnI pravRtti = vyApAraNa, te svarUpanI te guptio che. ahIM abhiprAya Avo che ke - ahIM jinazAsanamAM traNa prakAre manogupti kahI che - (1) ArtaraudradhyAnAnubaMdhI evI Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa sambodhasaptatiH raudradhyAnAnubandhikalpanAnicayaviyogaH prathamA, zAstrAnusAriNI paralokasAdhikA dharmadhyAnAnubandhinI mAdhyasthyapariNatidvitIyA, kuzalAkuzalamanovRttinirodhena yoganirodhAvasthAbhAvinI svAtmArAmatA tRtIyeti / vAgguptiddhibhedA-mukhanayanabhrUvikArAGgulyAcchoTanordrabhAvakAzitahuGkRtaloSThakSepaNAdInAmarthasUcikAnAM ceSTAnAM parihAreNAdya mayA na vaktavyamityabhigrahakaraNamekA vAgguptiH / - saMbodhopaniSad - kalpanAonA samUhanA viyoga, eTale ke mananuM dudhdhanarahitapaNuM e pahelI manogupti che. (2) zAstrAnu-sAriNI, paralokamAM hita karanArI, dharmadhyAnanA anubaMdhavALI mAdhyazmanI pariNati e bIjI manogupti che. (3) kuzaLa ane akuzaLa evI manovRttinA nirodhathI yoganirodhanI avasthAnA samaye thanArI svAtmArAmatA e trIjA prakAranI manogupti che. vacanagupti be prakAranI che - (1) koI paNa jAtanI arthasUcaka ceSTAo jema ke mukha, nayana, bhamaranA vikAro, capaTI vagADavI, AMgaLI UMcI karavI, udharasa khAvI, huMkAro karavo, mATInuM DhekuM pheMkavuM.... vagerenA parihArathI Aje mAre na bolavuM, evo abhigraha karavo te pahelA prakAranI vacanagupti che. prazna - bolIe nahIM eTale maunanuM pAlana to thaI ja gayuM che. pachI izArA vagereno parihAra zA mATe karavAno ? uttara - kAraNa ke je vyakti ceSTAvizeSathI potAnA Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa ceSTAvizeSeNa hi. nijaprayojanAni sUcayato maunakaraNAbhigraho niSphala eveti / tathA vAcanapracchanaparapRSTArthavyAkaraNAdiSu lokAgamAvirodhena mukhapottikAcchAditamukhakamalasya bhASamANa - saMbodhopaniSad - prayojanonI sUcanA kare che, teno mauna karavAno abhigraha niSphaLa ja che. bIjI rIte joIe to bolavAnuM ane izArAnuM phaLa tulya hovAthI = baMne dvArA samAna kArya thavAthI, izAro ane vacana baMne samAnarUpa ja bane che. mATe maunamAM izArA Adino paNa tyAga karavo joie. prazna - A to tame yuktithI tamArI vAta siddha karI. paNa duniyAmAM to evuM ja manAya che ke bolavuM nahIM enuM nAma mauna. tame kahelI vAta zAstramAM Ave che kharI ? uttara - hA, yogazAstramAM kalikAlasarvajJae kahyuM che - saJjAdiparihAreNa yanmaunasyAvalambanam / vAgvRtteH saMvRtirvA yA, sA vAgguptirihocyate // (yo.zA.1-42) A rIte izArA AdinA tyAgapUrvakanuM mauna vacanagupti kahevAya, evuM zAstravihita paNa che. (2) vAcanA, pRcchanA, bIjAe pUchelI vastuno javAba Apavo vagere kriyAmAM muhapattithI mukhakamaLane DhAMkIne bole, tenuM paNa vacanavRttinuM je niyaMtraNa te dvitIya prakAranI Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa lakhyo saptati: syApi vAgvRtteniyantraNaM dvitIyA vAgguptiH / AbhyAM bhedAbhyAM vAggupteH sarvathA vAgnirodhaH samyagbhASaNarUpaM ca pratipAditaM bhavati / bhASAsamitau tu samyagvAkpravRttireveti vAgguptibhASAsamityorbhedaH, yadAhu:-"samio niyamA gutto, gutto samiyattarNami bhayaNijjo / kusalavayamudIraMto, jaM vayagutto vi samio vi // 1 // " kAyaguptidvaidhA-ceSTAnivRttilakSaNA yathA''gamaM ceSTA - saMbodhopaniSad - vacanagupti che. A be bhedothI vacanaguptinA be svarUponuM pratipAdana thAya che - (1) sarvathA vacananirodha (2) samyakmASaNa. prazna - vacanagupti ane bhASAsamitimAM zuM bheda che ? uttara - vacanaguptimAM uparokta be prakArano samAveza thAya che, jyAre bhASAsamitimAM to mAtra samyakvacanapravRtti ja Ave. A vacanagupti ane bhASAsamitino bheda che. kAraNa ke pUrvAcAryoe kahyuM paNa che ke - je samitiyukta che, te avazya guptiyukta che. paNa je guptiyukta che, te samitiyukta hoI paNa zake ane na paNa hoI zake. kAraNa ke je samyakvacananuM uccAraNa kare che, te vacanaguptithI paNa yukta che ane bhASAsamitithI paNa yukta che. kAyagupti be prakAranI che. (1) ceSTAnivRttirUpa (2) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-7-8 - susAdhuzaraNa 71 niyamalakSaNA ca / tatra divyamAnuSAdhupasargasadbhAve kSutpipAsAdiparISahAdisambhave'pi ca yatkAyotsargakaraNAdinA kAyasya nizcalatAkaraNam, sarvayoganirodhAvasthAyAM ca sarvathA yatkAyaceSTAnirodhanaM sA prathamA kAyaguptiH / tathA gurupracchanazarIrasaMstArakabhUmyAdipratilekhanapramArjanAdisamayoktakriyAkalApapurassaraM zayanAdi sAdhunA vidheyam, tataH zayanAsananikSepAdAnAdiSu svacchandaceSTAparihAreNa niyatA yA kAyaceSTA sA dvitIyA kAyaguptiriti // 8 // - saMpodhopaniSada zAstrAnusAre ceSTAnA niyaMtraNarUpa. temAM divya, mAnuSa vagere upasargonI hAjarImAM kAyaceSTAno rola te prathama kAyagupti che. tathA gurune pRcchA karavI, zarIra-saMthAro-bhUmi vagerenuM paDilehaNa karavuM, pramArjana karavuM, vagere zAstrakathita kriyAkalApapUrvaka sAdhue zayana Adi karavuM joie. mATe zayana, Asana, nikSepa, dAna vageremAM svachaMda ceSTAnA parihArathI niyaMtrita evI je kAyaceSTA te bIjA prakAranI kAyagupti che. 8. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 gAthA-9 - pArthasthAdi avaMdanIya sablothaptatiH evaMvidhaguruguNavikalAzca pArzvasthAdayo bhavanti / tAnevAvandyatvenAhapAsattho osanno, hoi kusIlo taheva saMsatto / ahachaMdo vi ya ee, avaMdaNijjA jiNamayaMmi // 9 // vyAkhyA-tatra 'pArzvasthaH' darzanAdInAM pArzve tiSThatIti pArzvasthaH, athavA mithyAtvAdayo bandhahetavaH pAzAH pAzeSu tiSThatIti pAzastha:-"so pAsattho duviho, savve dese ya hoi NAyavvo / savvaMmi nANadaMsaNacaraNANaM jo u pAsaMmi // 1 // - saMbodhopaniSad - AvA prakAranA guruguNothI jeo rahita che. teo pArthastha vagere che. mATe temane ja avaMdanIyarUpe kahe che - pArthastha, avasagna ke kuzIla hoya, tema ja saMsakRta keyathAvRMda paNa hoya, teo jinazAsanamAM avaMdanIya che. lA. (pravacanasAroddhAra 103, ratnasaccaya 108, vicArasAra 732) temAM je darzana-jJAna-cAritranI pAse rahe che - te guNothI potAne bhAvita karato nathI te pArthastha. athavA to mithyAtva vagere je karmabaMdhanA kAraNo che, te pAza = baMdhana che. je te baMdhanomAM rahe che te pAzastha che. "te pArthastha be prakArano jANavo = (1) dezapArthastha (2) sarvapArthastha. temAM sarvapArtha te che ke je jJAna-darzana-cAritranI pAse rahe che. [1] dezapArthastha te che, ke je niSkAraNa ja zayyAtarapiMDa, 2. ra - 0mayaMti | Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambosaptatiH gAthA-9 - pArthasthAdi avaMdanIya 73 desaMmi ya pAsattho, sijjAyarabhihaDaNiyayapiMDaM ca / NIyaM ca aggapiMDaM, bhuMjati NikkAraNeNeva // 2 // kulaNissAe viharati, ThavaNakulANi ya akAraNe visati / saMkhaDipaloyaNAe, gacchai taha saMthavaM kuNai" // 3 // 'avasannaH' sAmAcAryAsevane avasannavadavasannaH-"osanno vi ya duviho, savve dese ya tattha savvaMmi / uubaddhapIDhaphalago, ThaviyagabhoI ya NAyavvo dezAvasannastu-"AvassagasajjhAe, paDilehaNajhANabhikkha - saMbodhopaniSad - abhyAhatapiMDa, niyatapiMDa, nityapiMDa ane agrapiMDa vApare che. rAI (pravacana sAroddhAra 104-105) je zrAddhakuLomAM ja bhikSATana kare che. niSkAraNa sthApanA kuLomAM praveza kare che. kyAM jamaNavAra che ? te zodhavA jAya che ane gRhasthano paricaya kare che." 3. avasatra - sAmAcArInA AcaraNamAM zithila. "avasanna paNa be prakArano che. (1) sarvaavasanna (2) dezaavasagna. temAM sarvaavasanna te samajavo ke je zeSakALamAM pATa-pATalAno upayoga kare. sthApanAdoSavALI gocarI vApare." 1 (pravacanasAroddhAra 106) dezaavasagnanuM lakSaNa A mujaba che- Avazyaka = pratikramaNamAM, svAdhyAyamAM, paDilehaNamAM, dhyAnamAM, Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 gAthA-9 - pArthasthAdi avaMdanIya volaptatiH bhtttttth| AgamaNe niggamaNe, ThANe ya NisIyaNatuyaTTe // 1 // AvassayAdI, Na kare ahavA vi hINamadhiyAiM / guruvayaNabalAi tadhA, bhaNio eso ya osanno // 2 // goNo jahA valaMto, bhaMjai samilaM tu sovi emeva / guruvayaNaM akaraMto, valAi tIva rasoDhuM rA" mavati "suzIna?' Rtsita zIlamasyeti kuzIla:-"tiviho hoi kusIlo, nANe taha daMsaNe caritte ya / eso avaMdaNijjo, paNNatto vIyarAgehiM // 1 // -saMbodhopaniSad - bhikSATanamAM, gocarI vAparavAmAM, Agamana, nirgamanamAM, UbhA rahevAmAM, besavAmAM, ADA paDavAmAM...nA je Avazyaka vagerene na kare, athavA to zAstrokta vidhithI ochA ke vadhAre kare, athavA to gurunA vacananA abhiyogathI kare, te avasanna che, evuM tIrthakarAdie kahyuM che. rAA (pravacanasAroddhAra 107,108) jema vaLAMka leto baLada samilA(dhUsarI)ne bhAMge che, te ja rIte avasagna paNa guru vacananuM pAlana nathI karato ane vaLatI vakhate vaLa ApavA vaDe jANe te dhUMsarI choDI devA Icchato hoya tevuM kare che (?) Iii . jenuM zIla kutsita = kharAba che, te kuzIla che. kuzIla traNa prakAranA che- (1) jJAnamAM (2) darzanamAM (3) cAritramAM. te avaMdanIya che, evuM vItarAgoe kahyuM che. tenA Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDroisaptatiH gAthA-9 - pArthasthAdi avaMdanIya 71 NANe NANAyAraM, jo u virAdheti kAlamAIyaM / daMsaNi daMsaNayAraM, caraNakusIlo imo hoi // 2 // kouyabhUIkamme, pasiNApasiNe NimittamAjIve / kakkakurue ya lakkhaNa, uvajIvai vijjamaMtAdI // 3 // sobhaggAdiNimittaM, paresi nhavaNAi kouyaM bhaNitaM / jariyAdibhUtidANaM, bhUmI(I) kammaM viNiddiTuM // 4 // suviNagavijjAkathitaM, AiMkhaNighaMTiyAikathitaM vA / jaM sIsai annesiM, pasiNApasiNaM havati eyaM // 5 // tItAdibhAvakadhaNaM, hoi NimittaM imaM tu AjIvaM / jAikula-sippakamme, - saMbodhopaniSad(gurutattvavinizcaya 387, pravacanasAroddhAra 109) jJAna kuzIla te che ke je "yogya kALe svAdhyAya karavo' ityAdirUpa jJAnAcAranI virAdhanA kare che. je darzanAcAranI virAdhanA kare, te darzanakuzIla che. cAritrakuzIla A che, //rA (pravacana-sAroddhAra 110) ke je kautuka, bhUtikarma, prazna-aprazna, nimitta, AjIva, mAyA, lakSaNa, vidyA, maMtra vagerenuM upajIvana kare. Ika kautuka = saubhAgyAdi mATe bIjAnuM snAna karAvavuM, bhUtikarma = jarikAdi = tAva AdinA dardIne abhimaMtrita rAkhanuM (3) dAna karavuM //4o praznAprazna = svapnavidyAmAM kahelu ke AikhaNighaMTikAdimAM kaheluM je bIjAne kahevAya te. //pI (pravacanasAroddhAra 111-112-113) nimitta = bhUtakALa vagerenA bhAvone kahevA te. AjIva A pramANe che - (1) Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 gAthA-9 - pArthasthAdi avaMdanIya savothasaptatiH tavaguNasuttAisattavidhaM // 6 // kakkakurugA ya mAyA, NiyaDI eDaM bhaNaMti jaM bhaNitaM / thIlakkhaNAdilakkhaNavijjAmaMtAdiyA paDA" IILA 'tarthava saMsa?' ti, vathA pArzvasthAdyo'vndyaastthaa'ympi saMsaktavatsaMsaktaH, taM pArzvasthAdikaM tapasvinaM vA AsAdya sannihitadoSaguNa ityarthaH / Aha ca"saMsatto ya idANi, so puNa gobhattalaMdae ceva / uvviTThamaNuvviTuM, jaM kiMcI bujjhatI savvaM // 1 // emeva ya mUluttaradosA ya guNA - saMbodhopaniSad jAti (2) kula (3) zilpa (4) karma (5) tapa (6) guNa (7) sUtra. vagere para AjIvikA calAve che. 6ll (pravacanasAroddhAra 114) kakkakuruga = mAyA = nikRti, mAyA vaDe je bIjAne ThagavuM te kakkakurukA kahevAya strIlakSaNAdi lakSaNa, vidyA, maMtra vagere prakaTa che. (pravacanasArodvAra 115) /lii tema ja saMsakta, jema pArthastha vagere avaMdanIya che. tema A paNa avaMdanIya che te saMsaktanI jevo hovAthI saMsakta che. arthAta je pArthastha vagerene pAmIne temanA sAnnidhyathI temAnA doSone apanAve ane tapasvI = suvihita sAdhune pAmIne temanA sAnnidhyathI temanA guNone apanAve, tevA yatiH kahyuM paNa che ke - have saMsaktanuM svarUpa kahIe chIe - guNa ane doSo jemAM mizra hoya te saMsakta. gAya Adi ne khAvAnA bhAjanamAM eThuM-juThu, cokhu khoLa-kapAsa Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-9 - pArzvasthAdi avaMdanIya | ya jattiyA kei / te tammi sannihiyA, saMsatto bhaNNatI tamhA // 2 // rAyavidUsagamAdI, athavA vi NaDo jadhA tu bahurUvo / rA athavA vi melagoU, haliddarAgAdi bahuvaNNo // 1 // meva jAriseNaM, suddhamasuddheNa vAvi saMmilai / tArisao cciya hotI, saMsatto maLatI taddA ArA so duvikhkho maLato, jiNehi jitarAgadosamohehiM / ego tu saMkilaTTho, asaMkilaTTho tahA aNNo || 1 || paMcAsavappavatto, jo khalu tihi gAravehi saMbodhopaniSad 77 vigere je kaMi naMkhAya ane gAya te badhu khAI jAya / / 1 / / , tema saMsakta paNa guNa-doSano viveka karyA vagara jeTalA paNa mUla-uttara doSo ane guNo hoya, te temAM sannihita thAya che, mATe tene saMsakta kahevAya che. // 2 // (pravacanasAroddhAra 116, 117) jema rAjAno vidUSaka vagere athavA to jema bahurUpI naTa athavA to jema haLadaranA raMga vagere ghaNA varSovALuM meLavaNa, // 1 // e ja rIte zuddha ke azuddha paNa jevA sAthe maLe, te tevo ja thAya che, mATe tene saMsakta kahevAya che. // 2 // rAgadveSa-mohane jItanArA jinezvaroe saMsaktanA be prakAro kahyA che - (1) saMkliSTa (2) asaMkliSTa // 1 // je saMsakta paMcAzrava (hiMsAdi) mAM pravRtta che, traNa gArava (Rddhi-rasazAtA)thI je pratibaddha che, je strI ane gRhastha saMbaMdhI Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 gAthA-9 - pArthasthAdi avaMdanIya savoyasaptati pddibddho| itthigihisaMkilaTTho, saMsatto saMkilaTTho u // 2 // pAsatthAIesuM, saMviggesuM ca jattha milatIo / tahi tArisao bhavatI, piyadhammo ahava iyaro u // 3 // " eSo'saMkliSTaH / 'yathAcchando'pi ca' yathAcchando yathecchayaivAgamanirapekSaM pravartate yaH sa yathAcchando'bhidhIyate, uktaM ca-"ussuttamAyaraMto, ussuttaM ceva pannavemANo / eso u ahAcchaMdo, icchAchaMdo tti egaTThA // 1 // ussuttamaNuvadiTuM, sacchaMdavigappiyaM aNaNuvAti / paratatti pavattetiM, ti Neya iNamo ahAchaMdo // 2 // sacchaMdamativigappiya, - saMbodhopaniSad - saMklezothI yukta che, te saMsaktasaMkliSTa che. |rA je saMsakta, pArthastha vageremAM ane saMvigna vageremAM jyAM maLe, tyAM temanA jevo thAya athavA to je dharmapriya hoya = jene dharma pratye pakSapAta hoya te asaMkliSTa che. 3 (pravacanasAroddhAra 118, 119, 120) je svecchAthI ja Agama-nirapekSa pravRtti kare, te yathAchaMda kahevAya che. kahyuM che ke - je usUtranuM AcaraNa kare ane utsutranI ja prajJApanA kare, te yathAvRMda che. icchA ane chaMda - A baMne samAnArthI zabdo che. tenA usUtra, anupadiSTa (zAstrothI avihita), svecchAthI vikalpita, suvihata paMraparAne nahIM anusaratA evA AcArane je parataptikAraka (pArakI paMcAta karanAra) pravartAve te yathAchaMda Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-9 - pArzvasthAdi avaMdanIya 79 kiMcI suhasAyavigatipaDibaddho / tihi gAravehi majjati, taM bALAdI ahA MvuM" / / 'te' pArzvasthAvyovandranIyA:, vava? khinamate na tu to 1 rUti gAthArtha: // 8 // atha pArzvasthAdIn vandamAnasya ko doSa: ? ityucyate saMbodhopaniSad jANavo. // 2 // (A sthAne pravacanasArodvAramAM - paratattipavattI titiLo ya phaLamo ahA Mvo- evo pATha upalabdha thAya che. jeno artha che - papravRttimAM tatpara ane asahanazIla e yathAchaMda che.) je svacchaMdamatithI vikalpita AcaraNa kare, je kaMika sukha-zAtA-vigaiomAM pratibaddha hoya, je traNe gAravomAM garakAva thAya, tene yathAchaMda tarIke jANa. // 3 // (pra.sA.121,122,123, gurutattvavinizcaya 3-99, 100, 101, zrAvakadharma vidhi 23,24,25) A pArzvastha vagere avaMdanIya che, kyAM ? jinazAsanamAM, lokamAM nahIM. loka to veSAdi bAhyADaMbarane joine vaMdana karato hovAthI temane vaMdana kare che. A pramANe gAthArtha che. / / have pArzvastha vagerene vaMdana kare, tene kayo doSa lAge ? e kahevAya che Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 gAthA - 10 avaMdanIyane vaMdananuM phaLa sambodhasaptatiH pAsatthAdI vaMdamANassa neva kittI na nijjarA hoi / jAyai kAyakileso, baMdho kammassa ANAI // 10 // 1 - vyAkhyA- 'pArzvasthAdIn' uktalakSaNAn 'vandamAnasya' namaskurvato naiva kIrtirna nirjarA bhavati / tatra kIrtiH - aho ! saMbodhopaniSad je pArzvastha vagerene vaMdana kare che, tenI kIrti nathI ja thatI, nirjarA nathI thatI. kAyakleza thAya che, karmabaMdha thAya che. ane AjJAha (ghoSo lAge che.) ||10|| (gurutattvavinizyaya 3-121, sandehahosAvalI ura, guruvaMdana bhASya 14 ) jemanA lakSaNo kahyA, te pArzvastha vagerene vaMdana karanArane DIrti nathI 4 yatI nirbharA pe| nathI thatI. temAM 'aho ! 1. gha- pratau - ityadhikam - jaha (je) baMbhacerabhaTThA, pAe pADaMti baMbhayArINaM / te huMti TuMTamuMTA, bohi sudullAhA tesiM // ( Avazyaka niryuktau 1109 ) sappo ikkaM maraNaM, kuguru aNaMtAI diti maraNAIM / tA varaM sappaM gahiyaM, mA kugurusevaNaM bhadda ! | daMsaNabhaTTho bhaTTho, daMsaNabhaTTassa natthi nivvANaM / sijjhati caraNarahiyo, daMsaNarahiA na sijjhati // titthayarasammasUrI, sammaM jo jiNamayaM payAseI / ANAi - aikkaMto, so kApuriso na sappuriso // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDroisaptatiH gAthA-10 - avaMdanIyane vaMdananuM phaLa 82 ayaM puNyabhAk, ityevaMlakSaNA, sA na bhavati, api tvakItibhavati-nUnamayamapyevaMsvarUpo yenaiSAM vandanaM karoti / tathA nirjaraNaM nirjarA karmakSayalakSaNA, sA na bhavati, tIrthakarAjJAvirAdhanadvAreNa nirguNatvAtteSAmiti / cIyata iti kAyaH dehastasya kleza avanAmAdilakSaNaH kAyaklezaH, sa 'jAyate' utpadyate, vandanasya tadavinAbhUtatvAt / tathA kriyate iti karma jJAnAvaraNIyAdilakSaNaM tasya, 'bandhaH' viziSTaracanayA Atmani sthApanam, tena vA - saMbodhopaniSad - A puNyazALI che' AvA lakSaNavALI kIrti nathI thatI. ulTa apayaza thAya che ke, "nakkI A paNa temanA jevo ja haze, ke jethI e temane vaMdana kare che." tathA nirjaraNa = nirjarA = karmakSaya. te paNa nathI thatI. kAraNa ke te jemane vaMdana kare che, teo tIrthakaranI AjJAnA virAdhaka hovAthI nirguNa che. ane nirjarA to guNavAna AtmAone vaMdana karavAthI ja thAya che. je upacita thAya te kAya = deha, teno kleza = nIce namavA vagere rUpa kaSTa = kAyakleza, te thAya che. kAraNa ke tathAvidha kAyakleza vinA vaMdana ja na thaI zake. jene karAya che te karma jJAnAvaraNIyAdirUpa. teno baMdha = viziSTa racanAthI AtmAmAM tene sthApita karavuM. athavA to tenAthI AtmAno baMdha = svasvarUpane AvRta karavArUpa Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 gAthA-10 - avaMdanIyane vaMdananuM phaLa lakhyothasaptatiH Atmano bandhaH . svasvarUpatiraskaraNa-lakSaNaH karmabandhaH sa jAyate / tathA 'ANAI' iti AjJAbhaGgA-dIMzca doSAnavApnute / katham ? bhagavatpratikruSTavandane AjJAbhaGgaH, taM dRSTvA'nye'pi vandante ityanavasthA, tAn vandamAnAn dRSTvA'nyeSAM mithyAtvam, kAyaklezato devatAbhyo vA''tma-virAdhanA, tadvandanena tatkRtAsaMyamAnumodanAtsaMyamavirAdhanA / iti gAthArthaH // 10 // saMbodhopaniSad - tiraskaraNa. te karmabaMdha thAya che. tathA AjJAdi = AjJAbhaMgAdi doSone pAme che. A doSo zI rIte lAge ? te kahe che - bhagavAne jeno vaMdanIya tarIke niSedha karyo che, tene vaMdana karavAthI AjJAbhaMga doSa. tene vaMdana karatA joIne bIjA paNa jIvo pArthastha vagerene vaMdana kare, mATe anavasthA doSa. ATalA jIvo zithilAcArIne vaMdana kare e joIne jonArAo mithyAtva pAme, ke "AvA zithilAcAranI ja prarUpaNA temanA bhagavAne karI haze. anyathA AvA AcAravALo vaMdanIya zI rIte thaI zake ?" vaMdana karatAM kAyakleza thAya athavA to koi devatA upasargAdi kare, tenAthI AtmavirAdhanA thAya. ane pArthasthAdine vaMdana karavAthI tenA vaDe karAtA asaMyamanI anumodanA karavAnuM pApa lAge, mATe saMyamavirAdhanAno doSa lAge A mujaba gAthArtha che. I/10nA Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lothalatattiH gAthA-11 - sAraMbha guru svaparane DubAve 83 pArzvasthAdizca nizzUkatayA sArambha eva bhavati, ataH sa bhAvasAraM guNavadvandanAmAsvAdayan svasya tathA niSkAraNaM namaskurvatAmapareSAM ca yatphalaM janayati taddRSTAntadvAreNAhajaha lohasilA appaMpi bolae taha vilggpurisNpi| iya sAraMbho ya gurU, paramappANaMpi bolei // 11 // vyAkhyA - 'yathA' iti aupamye, 'lohazilA' ayaHzilA AtmAnamapi samudrAntoMDayati tathA 'vilagnapuruSamapi' tadArUDhanaramapi broDayati / atra pASANamayyapi zilA gurutvAt - saMbodhopaniSad - pArthastha vagere to niHzUka hovAthI AraMbhasahita ja hoya che. mATe teo bhaktibhAvathI guNavAna vyakti dvArA karAtA vaMdanano AsvAda letA evA potAne ane vaMdana karatA evA bIjAne je phaLa Ape che, te dRSTAMta dvArA kahe che - jema lohazilA potAne tathA potAne vaLagelA puruSane paNa DubADe che. tema sAraMbha guru paNa bIjAne ane potAne DubADe che. tenA (sambodhaprakaraNa 336) yathA - zabda upamA arthamAM che. jema lohazilA = lokhaMDanI zilA potAne paNa samudranI aMdara DubADe che, tathA potAne vaLagelA = potAnA para AruDha thayelA puruSane paNa DubADe che. ahIM pASANamaya evI paNa zilA vajanadAra Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 gAthA-11 - sAraMbha guru svaparane DubAve sattvothati svaparabroDane samarthA, tatsvabhAvatvAt, yaduktam-"ye majjanti nimajjayanti ca parAste prastarA dustare, vA vIra ! taranti vAnarabhaTAn, santArayante'pi ca / naite grAvaguNA na vAridhiguNA no vAnarANAM guNAH, zrImaddAzaratheH pratApamahimA, so'yaM samujjRmbhate // 1 // " kiM punarlohazilA, asyAstato'pi gurutaratvAt / 'evaM' amunA prakAreNa 'sArambhaH' pRthivyAdhupamardakaraH, cazabdAd brahmacaryaparibhraSTo guruH 'paraM' vanditAraM AtmAnamapi 'broDayati' saMsArasAgarAntarnimajjayati, yaduktaM - saMbodhopaniSad hovAthI, potAne ane bIjAne DubADavA samartha che, kAraNa ke tevo teno svabhAva che. jema ke kahyuM che- he vIra ! jeo pote Dube che ane bIjAne paNa DubADe che, tevA paththaro dustara dariyAmAM pote tare che, ane vAnarone paNa tAre che. temAM paththaranA guNo nathI, dariyAnA guNo nathI ane vAnaronA paNa guNo nathI. A to zrIrAmanA pratApano mahimA pragaTa thAya che. to pachI lokhaMDanI zilAnI to zuM vAta karavI, kAraNa ke e to pASANamaya zilA karatA paNa vadhu vajanadAra hoya che. A rIte sAraMbha = pRthvIkAyAdi jIvone upamada karanAra, "ca"zabdathI brahmacaryathI paribhraSTa evA guru, potAne vaMdana karanArA jIvane tathA potAne paNa saMsAra sAgaramAM DubADe che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH 85 gAthA-11 sAraMbha guru svaparane DubAve zrIAvazyakaniryuktau - " je baMbhacerabhaTThA, pAe uDDuMti aMmannArInuM / te hAMti TamaTA, vohI ya suvutttahA tesiM AzA'' ye pArzvasthAdayo bhraSTabrahmacaryA apagatabrahmacaryA ityarthaH / pAde uDDati baMbhacArINaM' pAdA- vabhimAnato vyavasthApayanti brahmacAriNAM vandamAnAnAmiti tadvandananiSedhaM na kurvantItyarthaH / te tadupAttakarmajaM nArakatvAdi - lakSaNaM vipAkamAsAdya yadA kathaMcitkRcchreNa mAnuSatvamAsAdayanti tadA'pi bhavanti kauNTamaNTAH, bodhizca jinazAsanAvabodhalakSaNA sakaladuHkhavirekabhUtA sudurlabhA teSAm, sakRtprAptau styaampynntsaMbodhopaniSad kAraNa ke zrI Avazyaka niryuktimAM kahyuM che ke - jeo svayaM brahmacaryathI bhraSTa che ane potAne vaMdana karatAM brahmacArIonI AgaLa garvathI paga dhare che, teo lUlA-laMgaDA thAya che. ane temane bodhi atyaMta durlabha thAya che. III (A.ni. 1109) je = pArzvastha vagere, bhraSTa brahmacarya = jemanuM brahmacarya vrata khaMDita thayuM che tevAM, vaMdana karatA brahmacArIonI AgaLa abhimAnathI potAnA pagIne vyavasthApita kare che. eTale ke 'mane vandana na karo' ema potAne vaMdana karavAno niSedha temane karatA nathI. teo tenAthI upArjita karmathI nAkapaNuM vagere phaLa pAmIne jyAre koI rIte manuSyapaNuM pAme che, tyAre paNa teo lUlA-laMgaDA = vikalAMga thAya che. ane je sarva duHkhone dUra karanArI che evI jinazAsananA avabodharUpI bodhi temane khUba durlabha thAya che. kAraNa ke eka vAra bodhi pAmyA pachI Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 gAthA-11 - sAraMbha guru svaparane DubAve soLasaptatiH saMsAritvAditi / tathA-"suThutaraM nAsaMtI, appANaM je carittapabbhaTThA / gurujaNa vaMdAvitI, sussamaNa jahuttakAriM ca // 1 // " 'suTThataraM' iti, sutarAM nAzayantyAtmAnaM sanmArgAt, ke ? ye cAritrAt prAgnirUpitazabdArthAt prakarSaNa bhraSTA apetAH santaH gurujanaM guNasthasAdhuvargaM vandayanti kRtikarma kArayanti / kiMbhUtaM gurujanam ? zobhanAH zramaNA yasmin sa suzramaNastam / anusvAralopo'tra draSTavyaH / tathA yathoktaM kriyAkalApaM kartuM zIlamasyeti yathoktakArI, taM yathoktakAriNaM ceti / evaM - saMbodhopaniSad - paNa teo anaMtakALa sudhI saMsAramAM bhaTake che. tathA - cAritramabhraSTa je jIvo yathoktakArI suzramaNa evA gurujanane vaMdana karAve che, teo potAnA AtmAne atyaMta naSTa karI de che. //lo (gurutattvavinizcaya 3-123) suSutara - sutarAM potAnA AtmAne sanmArgathI naSTa = zruta karI de che. ke jeo pUrve jeno zabdArtha kahyo che, tevA cAritrathI atyaMta bhraSTa che, ane gurujana = guNastha = guNomAM susthita evA sAdhuvargane vaMdana karAve che. kevA gurujanone ? te kahe che - jeomAM suMdara (tArA) zramaNo che tevA = suzramaNa. A sthAne gAthAmAM anusvAralopa thayo che. ema samajavuM. tathA yathokta zAstrakathita kriyAkalApa karavAno jemano svabhAva che, tevA. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-11 sAraMbha guru svaparane DubAve 87 vandakavandyadoSasambhavAtpArzvasthAdayo na vandanIyAH, tathA guNavanto'pi ye taiH sArdhaM saMsargaM kurvanti te'pi na vandanIyA iti, granthAntarAddarzyate-"asuiTThANe paDiyA, caMpagamAlA na kIraI sIse / pAsatthAIThANesu vaTTamANA taha apujjA ||1|| " yathA azucisthAne viTpradhAnasthAne patitA campakamAlA svarUpataH zobhanA'pi satI azucisthAnasaMsargAnna kriyate zirasi, pArzvasthAdisthAneSu vartamAnAH sAdhavastathA apUjyA avndniiyaaH| pArzvasthAdInAM sthAnAni vasatinirgamabhUmyAdIni parigRhyante / anye tu zayyAtarapiNDAdyupabhogalakSaNAni vyAcakSate, yatsaMsargA sambodhasaptatiH saMbodhopaniSad A rIte vaMdanakartA ane vaMdanIya baMne doSapAtra thAya che, mATe pArzvasthAne vaMdana na karavA. tathA jeo svayaM guNavAna che, paNa temanI sAthe saMsarga kare che, temane paNa vaMdana na karavA. bIjA graMthathI prastuta padArthanuM darzana karAvAya che - jema azucisthAnamAM paDelI caMpaka phUlanI mALA mAthe paherAtI nathI. tema pArzvasthAdi sthAnomAM vartatA sAdhuo apUjanIya che. (gurutattvavinazcaya 3-126) pArzvasthAdinA sthAno = vasati, sthaMDilabhUmi vagere. anya AcAryo to zayyAtarapiMDa vagereno upabhoga vagere svarUpa pArzvasthAdi sthAno kahe che, ke jenA saMsargathI pArzvasthapaNu vagere prApta thAya che. paNa A sthAno Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 gAthA-11 - sAraMbha guru svaparane DubAve lakhyotitiH tpArzvasthAdayo bhavanti, na caitAni suSThu ghaTante, teSAmapi tadbhAvApatteH, campakamAlodAharaNopanayasya ca samyagaghaTamAnatvAditi / atra kathAnakam - eko caMpakappio kumAro caMpakamAlAe sire kayAe Asagao vaccati / AseNa uddhRtassa sA caMpagamAlA amejjhe paDitA / giNhAmi tti amejhaM daLUNa mukkA / so caMpaehi viNA dhitiM na labhati, tahAvi DhANadoseNa mukkA / evaM caMpagamAlAthANIyA sAhU, amejjhathANIyA pAsatthAdao / jo - saMbodhopaniSa barAbara ghaTatA nathI, kAraNa ke A rIte mAnatA to jeo pArthasthAdi sthAnomAM vartamAna che = rahelA che, teo paNa pArthastha banI javAnI Apatti Ave. kAraNa ke jeo zayyAtarapiMDa upabhoga vagere kare teo to pArthastha ja thaI javAnI Apatti Ave. tathA caMpakamALAnA udAharaNano upanaya samyapha ghaTe nahIM. A udAharaNanA saMbaMdhamAM A kathAnaka che - eka kumArane caMpakanA phUla priya hatA. te mAthe caMpakamALA paherIne ghoDA para besIne jAya che. ghoDAnA AMcakAthI kumAra uchaLyo ane te caMpakamALA azucimAM paDI huM tene laI lauM' ema vicAryuM, paNa azucine joIne choDI dIdhI. Ama to tene caMpakanA phUla vinA gamatuM nathI, to paNa te sthAnanA doSathI choDI dIdhI. A rIte sAdhuo caMpakamALAnA sthAne che. ane pArthastha vagere azucinA sthAne Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptatiH gAthA-11 - sAraMbha guru svaparane DubAve 82 visuddho tehiM samaM milati saMvasati vA sovi pariharaNijjo // ___ adhikRtArthaprasAdhanAyaiva dRSTAntAntaramAha-"pakkaNakule vasaMto, sauNIpArovi garahio hoi / iya garahiyA suvihiyA, majjhe vasaMtA kusIlANaM // 1 // " pakkaNakulaM-garhitakulaM tasminkule vasan san, pAraM gatavAniti pAragaH, zakunyAH pAragaH zakunIpAragaH, asAvapi garhito bhavati nindyo bhvti| - saMbodhopaniSad - che. je vizuddha sAdhu paNa temanI sAthe maLe ke temanI sAthe rahe, teno ya parihAra karavo joie. prastutamAM je upanaya che, te dvitIya vyAkhyAmAM na ghaTe kAraNa ke temAM to caMpakamALA tarIke pArthastho ja levA paDe. azucisthAna tarIke zayyAtarapiMDa - upabhoga vagere doSo levA paDe. mATe duHzIlanA saMsargathI suzIla paNa apUjanIya bane, evuM upanayanuM tAtparya ghaTe nahIM. A ja arthanI siddhi mATe bIjuM dRSTAMta Ape che - je gahita kuLamAM vase che, tevo zakunI-pAragAmI paNa gahita bane che. A ja rIte kuzIlonI vacce vasatA suvihito garpita che. (gurutattvavinazcaya 1-112, 3-127, saMbodha prakaraNa 358) pakkaNakula = gahitakuLa. tevA kuLamAM rahenAra zakunIno pAragAmI paNa gahita = niMdanIya thAya che. zakunI = 14 vidyAsthAno. je A mujaba che - aMgo, cAra vedo, mImAMsA, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAraMbha guru svaparane DubAve sambodhasaptatiH zakunIzabdena caturdazavidyAsthAnAni parigRhyante - " aGgAni caturo vedAH, mImAMsA nyAyavistaraH / purANaM dharmazAstraM ca, sthAnAnyAhuzcaturdaza // 1 // " tatrAGgAni SaT, tadyathA - "zikSA kalpo vyAkaraNaM chandojyotirniruktayaH / " iti / 'iya' evaM garhitAH suvihitAH sAdhavo madhye vasantaH kuzIlAnAM pArzvasthAdInAm / atra kathAnakam 90 gAthA-11 - - - egassa dhijjAtiyasya paMca puttA sauNIpAragA / tatthego marugo egAe dAsIe saMpalaggo / sA majjaM pibati, imo na pibati / tIe bhaNNai jai tumaM pibasi to Ne sobhaNA ratI hojjA, itaradhA visariso saMjogu ti / evaM so bahuso bhaNaMtIe saMbodhopaniSad = nyAyavistara, purANa ane dharmazAstra A cauda sthAno che. (nArAyaNapUrvatApinIyopa-niSad 5-4) temAM cha aMgo A mujaba che zikSA, kalpa, vyAkaraNa, chaMda, jyotiSa tathA nirukti. A rIte kuzIla pArzvasthonI vacce vasatA suvihita sAdhuo paNa niMdita bane che. ahIM kathAnaka A mujaba cheeka brAhmaNanA pAMca putro zakunInA pAragAmI hatA. temAMthI eka brAhmaNa eka dAsImAM Asakta thayo. te dAsI madirApAna karatI hatI. te brAhmaNaputra madirA pIto na hato. dAsIe kahyuM ke jo tuM pIve, to ApaNo prema sAro thAya, nahIM to ApaNo ananurUpa saMyoga che. A rIte te dAsIe anekavAra Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 sambodhasaptatiH gAthA-11 sAraMbha guru svaparane DubAve pAito so / paDhamaM pacchaNaM pibati / pacchA pAyaDaMpi pibitumADhatto / pacchA aipasaMgeNa maMsAsI jAto / pakkaNehi saha loddhetumADhatto / tehiM ceva saha pibati khAti saMvasati ya / pacchA so pituNA sayaNeNa ya savvabajjho appaveso kao / aNNatA so paDilaggo, bitio se bhAyA siNeheNa taM kuDi pavisitUNa pucchati, deti ya se kiMci / so pituNA uvalabhitUNa NicchUDho / tatio bAhirapADae Thito pucchati saMbodhopaniSad - I kahevA dvArA te brAhmaNaputrane madirA pIvaDAvI. te pahelA gupta rIte pIto hato, pachI pragaTa paNa pIvA lAgyo. pachI to atiprasaMgathI mAMsabhakSI thayo ane gahitonI sAthe nivAsa (?) karavA lAgyo. te temanI ja sAthe pIve che, khAya che ane rahe che. pachI tenA pitAe ane svajane tene sarvabAhya karyo, samAjAdimAMthI bahiSkRta karyo ane tene ghara vageremAM pravezavA mATe anadhikArI Theravyo. anya samaye te svajano pratye abhimukha thayo. teno bIjo bhAi premathI tenI jhUMpaDImAM jaine tene kuzaLa pUche che ane tene kAMika (AhArAdi) Ape che. tenA pitAe tenuM svarUpa jANyuM ane tene paNa kADhI mukyo. trIjo putra bahAranI poLamAM Ubho rahIne tene kuzaLa samAcAra pUche che. ane tene kAMika (AhArAdi) Ape che. pitAe tene paNa kADhI mukyo. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 gAthA-11 sAraMbha guru svaparane DubAve sambodhasaptatiH visajjeti ya se kiMci, sovi NicchUDho / cauttho paraMparaeNa davAveti, sovi NicchUDho / paMcamo gaMdhapi Na icchati / teNa marugeNa karaNaM caDiUNa savvassa gharassa so sAmI kato / itare cattAri vi bAhirA katA, logagarahitA ya jAtA // ', - I esa diTThato, uvaNao se imo, jArisA pakkaNA tArisA pAsatthAdI / jAriso dhijjAtio tArisa Ayario / jArisA puttA tArisA sAhU / jadhA te NicchUDhA evaM NicchujjhaMti kusIlasaMsagiMga kariMtA, garahitA ya pavayaNe bhavaMti / jo puNa pariharai so pujjo, sAtIapajjavasatiM ca NevvANaM pAvati / * saMbodhopaniSad I cotho putra paraMparAthI Ape che, tene paNa kADhI mukyo. pAMcamo tenI gaMdha paNa icchato nathI. te brAhmaNe nyAyAlayamAM jaine tene AkhA gharano mAlika karyo. bAkInA cArene bahiSkRta karyA ane teo lokagarSita thayAM. A dRSTAMta che, teno upanaya A pramANe che - jevA garvita loko che, tevA pArzvastha vagere che. jevo brAhmaNa che, tevA AcArya bhagavaMta che. jevA putro che, tevA sAdhuo che. jema te putrone kADhI mukyA, tema kuzIlono saMsarga karatA sAdhuone kADhI mukAya che ane teo jinazAsanamAM gardhita bane che. je kuzIlono parityAga kare che, te pUjya bane che ane te sAdi anaMta evA nirvANapadane pAme che. tathA jeo Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDroisaptatiH gAthA-12 - pArthasthAdine vaMdananuM pariNAma zarU evaM saMsaggIviNAsiyA kusIlehiM / uktaM ca - "jo jAriseNa mittiM, kareti acireNa tAriso hoi / kasamehiM saha vasaMtA, tistavi taifdhayA hoMti zA" zA punasteSAmeva vandanAdiniSedhaM sahetukaM darzayannAhakiikammaM ca pasaMsA, suhasIlajaNammi kammabaMdhAya / je je pamAyaThANA, te te uvavUhiyA huMti // 12 // vyAkhyA-sukhazIlaH zAtAlampaTo yo janaH pArzvasthAdilokastasmin, 'kRtikarma' vandanakarma, 'DukRJ karaNe' asya - saMbodhopaniSad - kuzIlono saMsarga kare che, teo vinAza pAme che. kahyuM paNa che ke, je jevA sAthe maitrI kare, te jaldIthI tenA jevo thAya che. puSponI sAthe rahetA tala paNa tenA jevI gaMdhavALA thAya che. (saMbodha prakaraNa 439, paMcavastuka 731) l/11ii. pharIthI pArthasthAdine vaMdana na karavuM joie te kAraNa sahita darzAvatA kahe che - sukhazIlajanane vaMdana tathA tenI prazaMsA karmabaMdha mATe thAya che. (kAraNa ke tenAthI) je je pramAdasthAno che, te te upabaeNhita thAya che. 1rA (saMbodha prakaraNa 501) sukhazIla = zAtA laMpaTa evo je jana = pArthasthAdi vyakti, tenA viSayamAM kareluM vaMdanakarma, "Tu A rIte Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 gAthA-12 - pArthasthAdine vaMdananuM pariNAma sambodhasaptati: ktinpratyayAntasya karaNaM kRtiH, avanAmAdikaraNamityarthaH, kriyate'sAviti vA kRtiH - mokSAyA'vanAmAdiceSTaiva, saiva karma tasyA vA karma, anekArthazcAyaM kvacit kArakavAcakaH, 'karturIpsitatamaM karma' itivacanAt kvacid jJAnAvaraNIyAdivAcaka: 'kRtsnakarmakSayAnmokSaH' itivacanAt kvacit kriyAvAcakaH 'gandharvA raJjitAH sarve saGgrAme bhImakarmaNA itivacanAt, iha kriyAvacanaH parigRhyate, tatazca kRtikarma iti / saMbodhopaniSad - dhAtupAThamAM ApelA 'kR' dhAtumAM 'kvin' pratyaya lagADatA 'kRti' zabda bane che. prastutamAM kRti = nIce namavuM vagere kriyA karavI. athavA to je karAya che, te kRti = mokSa mATe nIce namavuM vagere ceSTA. te ja karma = kRti eja karma. athavA to tenuM karma kRtinuM karma. A 'karma' zabda aneka arthavALo che. kvacit kArakavAcaka che. kAraNa ke evuM vacana che ke - je kartAnuM iSTatama hoya te karma che. (pANinI 1-449) kvacit jJAnAvaraNIyAdi vAcaka che. kAraNa ke evuM vacana che ke - sarva karmonA kSayathI mokSa thAya che. (tattvArthasUtre 10-1) kvacit kriyAvAcaka che, kAraNa ke evuM vacana paNa maLe che - bhayaMkara kriyAvALA teNe saMgrAmamAM sarva gaMdharvone raMjita karyA. prastutamAM karma = kriyA evo artha levAya che. A rIte kRtikarma evA mUlastha zabdanI vyAkhyA karI. ahIM - = Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-12 pArzvasthAdine vaMdananuM pariNAma 95 iha ca punaH kriyAbhidhAnaM vishissttaavnaamaadikriyaaprtipaadnaarthmduSTameveti / tathA 'prazaMsA zva' vahuzruto vinIto vAyamityaadilkssnnaa 'karmabandhAya' jJAnAvaraNIyAdyaSTavidhakarmaviziSTaracanAyai, katham ? yataste pUjyA eva vayamiti nirapekSatarA bhavanti / punasteSAM kRtakarmaprazaMsAkaraNe yo doSapoSaH syAttamAha, yadvA karmabandhasyaiva kAraNamAha- 'je je pamAyaThANA' iti, saMbodhopaniSad = pharIthI kriyAno ullekha karyo che, te viziSTa nIce namavA Adi kriyAnuM pratipAdana karavA mATe che, mATe te nirdoSa ja che. tathA prazaMsA ke 'A bahuzruta ke vinIta che,' vagere. te karmabaMdha jJAnAvaraNAdi ATha prakAranA karmanI viziSTa racanA, tenA mATe thAya che karmabaMdhanuM kAraNa thAya che. kAraNa ke tenAthI te sukhazIlajana 'ame pUjya ja chIe' ema mAnIne vadhu nirapekSa thAya che saMyamAdi pratye sApekSabhAva rAkhatA nathI. = = vaLI temane vaMdana karavAmAM tathA temanI prazaMsA karavAmAM bIjA je doSano poSa thAya che, te kahe che, athavA to karmabaMdhanuM ja kAraNa kahe che - je je pramAdasthAno che, ahIM prAkRta hovAthI puruSatva nirdeza che=sthAna zabda napuMsakaliMgano hovA chatAM paNa ahIM 'vALA' ema puliMgamAM nirdeza karyo che. kAraNa ke evuM anuzAsana che ke - tillR vyaminnAyapi prAkRtamAM liMga vyabhicArI paNa thAya che = zabda je liMgamAM shi Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 gAthA-12 - pArthasthAdine vaMdananuM pariNAma sosaptatiH prAkRtatvAtpuMstvanirdezaH, yAni yAni teSAM pArzvasthAdInAM pramAdasthAnAni yeSu viSIdanti pArzvasthAdayaH, tAni tAni 'upabaMhitAni bhavanti' samarthitAni bhavanti-anumatAni bhavanti, tatprazaMsane teSAM pramAdapravRttayaH sarvA api varNitA bhavantItyarthaH, pApAnumodanAjanyazca doSo mahAniti / atra ca pArzvasthaM sarvathaivAcAritriNaM kecinmanyante, tacca na yuktiyuktaM pratibhAsate sahRdayAnAm, yato yadyekAntenaiva pArzvastho'cAritrI bhavettarhi sarvato - saMbodhopaniSad - hoya, tenAthI anya liMgamAM paNa AvI zake che. te pArthastho vagerenA je je pramAdasthAno hoya, ke jemAM te pArthastha vagere viSAda pAmatA hoya = saMyamazaithilyane svIkAratA hoya, te te sthAno upaeNhita thAya che = samarthita thAya che - vaMdanAdikartA dvArA anumata thAya che. arthAt temanI prazaMsA karavAthI temanI badhI pramAda pravRttionI paNa prazaMsA thAya che. ane A pApanI anumodanAno doSa moTo che. keTalAka evuM mAne che ke jinazAsanamAM pArthastha e sarvathA acAritrI ja che. paNa A mAnyatA vidvAnone yukti yukta lAgatI nathI. kAraNa ke jo pArthastha ekAMte ja acAritrI hoya, to sarvathI pArthastha, ane dezathI pArthastha, ema je be Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDrothasaptatiH gAthA-12 - pArthasthAdine vaMdananuM pariNAma 27 dezatazca pArzvastha iti vikalpadvayakalpanamasaGgataM bhavet, cAritrAbhAvasyobhayatrApi tulyatvAt / tasmAdasmAdeva bhedadvayakalpanAd jJAyate sAticAra-cAritrasattA'pi pArzvasthasya, na cedaM svamanISikayocyate, yato nizIthacUrNAvapyevaM dRzyate-"pAsattho acchai / suttaporisiM, atthaporisiM vA na karei, daMsaNAiyAresu vaTTai, cArittesu na vaTTai, aiyAre vA na vajjei / evaM sattho acchai pAsattho tti // " anena granthena sarvathA'sya pArzvasthasya na cAritrAbhAvo'-vasIyate kintu zabalitacAritrayuktatApIti // 12 // - saMbodhopaniSad vikalponI kalpanA karI che, te asaMgata thaI jAya, kAraNa ke cAritrano abhAva to baMne vikalpomAM sarakho ja che. mATe A be bhedonI kalpanAthI ja jaNAya che, ke pArthasthane sAticAra cAritra hoya paNa che. A vAta potAnI buddhithI ja kahevAya che, tevuM nathI kAraNa ke nizIthasUtranI cUrNimAM paNa evA akSaro jovA maLe che ke - je prakarSathI atyaMta svastha rahe te prAsvastha. arthAt sUtraporisI ke arthaporisI na kare, darzanAdinA aticAromAM varte, cAritromAM na varte, athavA to aticAronuM varjana na kare A rIte svastha rahe te prAsvastha. A graMthathI jaNAya che ke A pArthasthane cAritrano sarvathA abhAva nathI hoto, paNa tene zabala cAritra = aticArothI kharaDAyeluM cAritra hoya paNa che rA. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 gAthA-13 - samakitasvarUpa sothaptatiH tatsadbhAve cA'vazyaM samyaktvayuktateti smyktvsvruupmAarihN devo guruNo, susAhuNo jiNamayaM maha pmaannN| iccAi suho bhAvo, sammattaM biMti jagaguruNo // 13 // vyAkhyA-vandAruvRndArakavRndaviracitAzokAdyaSTamahAprAtihArya-rUpAM pUjAmarhatItyarhan, yadAha-"arahaMti vaMdaNanamaMsaNANi arahaMti pUyasakkAraM / siddhigamaNaM ca arahA, arahaMtA teNa - saMbodhopaniSad - cAritra vidyamAna hoya to avazya samyakta sahitapaNuM hoya che. mATe samyaktanuM svarUpa kahe che - arihaMta deva che, susAdhuo guruo che, jinamata mane pramANa che. ityAdi zubha bhAva samyakta che, evuM jagaguruo kahe che. 13 (saMbodha prakaraNa 892, vicAra sAra 391, kSapakazyAlocanAtte bhAvanA 10, yatidinacaryA 151, puSpamAlA 90) jeo vaMdana karanArA devonA vRMda dvArA racAyelA azoka vRkSa vagere aSTa mahAprAtihAryarUpa pUjAne a = yogya che te arihaMta. kAraNa ke kahyuM che ke - jeo vaMdana-namaskArone aha che, jeo pUjA-satkArane ahe che ane jeo siddhigamanane aha che, tethI teo arihaMta kahevAya che. //lA (daMsaNasuddhipayaraNa 13, ceiyavaMdaNamahAbhAsa ra79) Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakhyotiH gAthA-13 - samakitasvarUpa 11 vuccaMti // 1 // " athavA'vidyamAnaM raha ekAnto yasya kaTakuTyAdyapratighAtikevalajJAnAvalokitAzeSajagadbhAvatvAt sa arahAH, yadvA'vidyamAno rathaH sakalaparigrahopalakSaNabhUto yasya so'rathaH, arahan vA kvApi svajanAdau saGgamagacchan, athavA 'raha tyAge' asya dhAtoH prayogo napUrvakaH, rAgAdihetubhUtamanojJetaraviSayasamparke'pi vItarAgatvAdi svaM svabhAvamatyajan arahan vItarAgo devaH / tathA 'guravaH' susAdhavo mokSamArgasAdhakAH, tathA - saMbodhopaniSadu- athavA to jemanA mATe kAMI ja rahasya= ekAMta = gupta nathI. kAraNa ke caTTAi, jhUMpaDI vagerethI jeno pratighAta na thAya, evA kevaLajJAnathI temaNe samagra vizvamAM rahelA bhAvone joyelA che. A rIte teo rahasyarahita = arahA che. athavA to jemanI pAse ratha nathI te aratha. ahIM ratha e sarva parigrahanuM upalakSaNa che. mATe aratha = niSparigraha. athavA to arahanuM = svajanAdi koipaNa vyakti ke vastumAM jeo abhinkaMga pAmatA nathI tevA. athavA to "raha tyAge" A tyAga arthanA raha dhAtuno nakAra sAtheno A prayoga che. jeo rAgAdinA hetubhUta evA suMdara asuMdara viSayono saMparka thavA chatAM paNa vItarAgapaNuM vagere potAno svabhAva nathI choDatA tevA = arahanuM = vItarAga deva che. tathA susAdhuo = mokSamArganA sAdhako guruo che. tathA Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 gAthA-14 - durlabha samakita sambodhasaptatiH 'jinamataM' bhagavatpraNIta AgamaH, 'mama' jinAjJArAdhanasAvadhAnasya 'pramANa' tattvarUpa", "phatyAdri' pratitvahino :, AdizabdAdupazamasaMvegAdirUpaH 'zubhaH' mithyAtvAdikalaGkapaGkAnaGkito 'bhAvaH' tattvAdhyavasAyaH samyaktvamitIti gamyate, 'jagadguravaH' tribhuvanAcAryAstIrthakRto 'bruvate' AcakSate // 13 // __ atha samyaktvasya durlabhatAM prakaTayannAhalabbhai surasAmittaM, labbhai ya pahuttaNaM na saMdeho / egaM navari na labbhai, dullaharayaNaM va sammattaM // 14 // - saMbodhopaniSad jinamata = bhagavAna dvArA praNIta evo Agama te jinAjJAnI ArAdhanAmAM sAvadhAna evA mane pramANa che = mArA mate jinAgama ja tattvasvarUpa che. ityAdi = vagere. ahIM prAkRta hovAthI vibhaktino lopa thayo che. AdizabdathI upazama - saMvega vagere rUpa. zubha = mithyAtva vagere kalaMkapaMkathI akalaMkita evo bhAva = tAttvika adhyavasAya samyakta che. evu jagadguruo = traNa bhuvananA AcAryo evA tIrthakaro kahe che. ahIM "evuM' ema gAthAmAM kahyuM nathI, paNa adhyAhArathI jaNAya che. ||13ii have samyaktanI durlabhatAne pragaTa karatA kahe che - devonuM svAmitva meLavAya che, prabhutva paNa meLavAya che, temAM koI saMdeha nathI. paNa eka samyakta ja durlabha ratnanI Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savo satati: gAthA-14 - durlabha samakita 202 vyApadya - 'tamyate' prAthate puSyAnugAvAtu, surI amarAstessaaN svAmitvamIzvaratvamindratvamityarthaH / yaduktam-"maNirayaNakirIDadharo, ciMcaio cavalakuMDalAharaNo / sakko hiovaesA, erAvaNavAhaNo jAo // 1 // " tathA cazabdaH punararthaH, punaH 'prabhutvaM' svAmitvaM arthAtpRthivyA naranAthatvamityarthaH, labhyate nAtra "sarvedo' dvApa: I "navara' ti vizeSa:, "IT" ti, dezasarvavirativirahitaM ekaM kevalaM 'samyaktvaM' tattvazraddhAnam, - saMbodhopaniSad jema meLavI zakAtuM nathI II14 (sambodha prakaraNa 959, ratnasaMcaya 503) - suro = devo, temanuM svAmipaNuM = IndrapaNuM, meLavAya che = puNyanA prabhAvathI pAmI zakAya che. kAraNa ke kahyuM che ke - maNi ane ratnonA banelA mugaTane dhAraNa karatA, bAju-baMdhAdithI zobhatA, capaLa evA kuMDalanA AbharaNane dhAraNa karatA evA zakra hitopadezanA pAlanathI thayelA puNyanA prabhAve airAvata hAthI jemanuM vAhana che evA indra thayAM. (upadezamAlA 450) ahIM "ca" zabda pharIthI evA arthamAM che. vaLI prabhutva = pRthvInuM svAmipaNa = rAjApaNuM, e paNa meLavAya che. temAM koI saMdeha nathI. mAtra ahIM eTalo ja vizeSa che ke eka = dezavirati ke sarvaviratithI rahita evuM kevaLa samyakta = tattvazraddhAna dvazva Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 gAthA-14 - durlabha samakita sanvoyasaptatiH AstAM tadyuktam, 'durlabharatnavat' cintAmaNivanna labhyate / yathA loke bhAgyavihInAnAM cintAmaNirduSprApastathA samyaktvamalpapuNyairna prApyata iti / granthAntare'pyuktam "labbhaMti amaranarasaMpayAo sohaggarUvakaliyAo / na ya labbhai saMmattaM, taraMDayaM bhavasamuddassa // 1 // " // 14 // atha samyaktvasyaiva suragatigamanarUpaM guNAntaramAha saMbodhopaniSad paNa durlabha che. arthAt dezavirati vagerethI yukta evA samyaktanI vAta to javA ja do, ekaluM samyakta paNa durlabha che. zenI jema ? durlabha ratnanI jema= ciMtAmaNinI jema, nathI maLatuM. jema lokamAM nirbhAgya jIvone ciMtAmaNi duSmApya che, tema alpa puNyavALA jIvo samyatvane pAmI zakatA nathI. anya graMthamAM paNa kahyuM che ke - saubhAgya ane rUpathI yukta evI deva ane manuSyanI saMpattio maLe che, paNa bhavasAgaranA taraMDakasamAna samyakta maLatuM nathI. ||1|ii (puSpamAlA 105, ArAhaNApaDAgA 581) |14o. - have samyaktano eka bIjo lAbha - devagatigamana che, te kahe che - Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasattati: gAthA-15 - samyakatvathI vaimAnika devaloka 203 sammattami u laddhe, vimANavajjaM na baMdhae aauN| jai ya na sammattajaDho, ahava na baddhAuo puTviM // 15 // ___ vyAkhyA-iha samyagdRSTirutkRSTatastenaiva bhavena siddhyti| yo'pi sampUrNakAlAdisAmagryabhAvAnna nirvAti so'pi jantuH 'tu' punaH samyaktve labdhe 'vimAnavarja' saudharmAdidevalokavarja 'AyuH' jIvitaM na badhnAti, kintu nArakatiryaGmanujabhavanapativyantarajyotiSkagatInirudhya vaimAnikeSveva yAtItyarthaH / - saMbodhopaniSad - samyakta prApta thatA vaimAnika sivAyanuM AyuSya na bAMdhe, jo samyaktano tyAga na karyo hoya ane athavA to pUrve AyuSya bAMdhyuM na hoya. 1pa. ahIM samyagdaSTi utkRSTathI te ja bhavamAM siddha thAya che. je paNa kALa vagere saMpUrNa sAmagrInA abhAve mokSe na jAya te jIva paNa samyakta pAme eTale vaimAnika sivAyanuM = saudharma vagere devaloka sivAyanuM AyuSya = jIvita nathI bAMdhato, paNa nAraka, tiryaMca, manuSya, bhavanapati, vyaMtara jyotiSa A badhI gatione baMdha karIne vaimAnika devalokomAM ja jAya che. prazna - jo samyaktI jIvane uparokta nArakAdi gati 1. ra - vimaLavA . 2. 5 - vi | Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 gAthA-15 - samyakatvathI vaimAnika devaloka embroitiH atiprasaGganirodhamAha-yadi cA'ntyasamaye 'na sammattajaDo' tyaktadarzano na bhavati-mithyAtvaM na yAti, upalakSaNatvAdyadi vairAdibhiH kaluSitasamyaktvo'pi na syAt / 'athavA' zreNikAdivannizcalasamyaktvo'pi yadi pUrvaM baddhAyurna syAt / ete hyaniyamena catasRSvapi gatiSUtpadyante / suranArakAzca - saMbodhopaniSad - baMdha thaI gaI hoya to zreNika rAjA, kRSNa vAsudeva, satyanI vagere narakamAM kema gayA? zAstromAM zrAvaka ane sAdhuonI paNa tiryaMcagati-narakagati thaI hoya, evA dRSTAMto Ave che, te zI rIte ghaTe ? uttara - tame kahelA A samyakvInI durgatirUpa atiprasaMganA viSayamAM nirodha karavA mATe = ukta ApattinuM nirAkaraNa karavA mATe ja graMthakAre AgaLa kahyuM che ke jo anya samaye te jIve samyaktano tyAga na karyo hoya = te jIva mithyAtva na pAmyo hoya. AnA upalakSaNathI e paNa samajavAnuM che, ke te jIva vera vagerene kAraNe kaluSita thayelA samyaktavALo paNa na hoya. athavA to nizcala samyatvavALo hovA chatAM paNa zreNika rAjAnI jema pUrve teNe AyuSya bAMdhyuM na hoya. kAraNa ke tyakta samyakta, kaluSita samyakta ane pUrvabaddhAyuSka samakitI, A traNa prakAranA jIvo koI niyama vinA cAre gatimAM utpanna thAya che. devo ane nArako Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasatatiH gAthA-15 - samyakatvathI vaimAnika devaloka 206 samyagdRSTayo'pi manuSyeSvevotpadyante, teSAM devagatiniSedhAditi mantavyam | 'nAviyaH' ti (si. 8-4-ra18) aphuNNAdayaH zabdA AkramiprabhRtInAM dhAtUnAM sthAne ktena saha nipAtyante jaDhaM tyaktamiti // 15 // atha samyaktvavatA zrAvakeNa yathA'vakAzaM sAmAyikaM grAhyam / yadaktamAvazyakacUrNI - "jAhe khaNio tAhe sAmAiyaM kujjA" iti / atastadAdhikyameva darzayannAha saMbodhopaniSad - samyaktI hoya teo paNa manuSyomAM ja utpanna thAya che, kAraNa ke temane devagati prApta na thaI zake. e paNa prastutamAM samajavuM joie. gAthAmAM "gaDha evo je zabda che, tenI siddhi A mujaba che - tenAH (siddhahemavyAkaraNa 8-4-258) magUU vagere zabdono sAma vagere dhAtuonA sthAne "kta' sAthe nipAta thavAthI "na' zabda bane che. jeno artha che tyakta. ||1po have samyaktavALA zrAvake avakAzane anusAra sAmAyikanuM grahaNa karavuM joie. kAraNa ke AvazyakacUrNimAM kahyuM che ke jyAre kSaNika hoya (navaro paDe) tyAre sAmAyika karavuM joie. mATe sAmAyikanI mahattA batAvatA kahe che - Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 gAthA-16 - mAtra eka sAmAyikanuM phaLa sanvoisaptatiH divase divase lakkhaM, dei suvaNNassa khaMDiyaM ego| ego puNa sAmAiyaM, karei na pahuppae tassa // 16 // vyAkhyA-'sAmAyikam' iti, samAnAM jJAnadarzanacAritrANAM Ayo lAbhaH samAyaH samAya eva sAmAyikam, vinayAdipAThAt svArthe Thak / Aha samayazabdastatra paThyate tatkathaM samAye pratyayaH 2, 3mte-"padezavitamanava mati" ti - saMbodhopaniSad - koi divase divase lAkha sonAmahoronI khAMDanuM dAna kare ane koI sAmAyika kare, to te dAtA sAmAyika karanArathI adhika thato nathI. II16(ratnasaMcaya 201, saMbodha prakaraNa 1229). sama evA darzanajJAna-cAritrano Aya = lAbha te samAya. je samAya te ja sAmAyika. ahIM vinayAdi pAThathI svArthamAM ja pratyaya lAgyo che. (pANinI pa-4-34) prazna - vinayAdi pAThamAM to "samaya" zabda Ave che, to pachI tenAthI "samAya' zI rIte samajI zakAya ? 1 uttara - evo nyAya che ke je eka dezathI vikRta = pheraphAravALuM hoya te avikRtanA samAna ja gaNAya che. (siddhAMta kaumudI 7-2-78, paribhASA nyAyasanDjhaha 1-7, paribhASA pATha-37) 1. gha - pratau - ityadhikam - sAmAiyasAmaggI, amarA ciMtiMti hiyayamamaMmi / naDuM duSpa pAmava to mana (aThThAvana ?) tevatta sudaM || Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanvoisaptatiH gAthA-16 - mAtra eka sAmAyikanuM phaLa 207 nyAyAt,. yadvA samasya rAgadveSavirahitasya jIvasyAyo lAbhaH samAyaH / samo hi pratikSaNamapUrvairjJAnadarzanacAritraparyAyairadhaHkRtacintAmaNikalpadrumAdiprabhAvanirupamasukhahetubhiryujyate / samAyaH prayojanamasya kriyAnuSThAnasyeti sAmAyikam, sAvadyaparityAganiravadyAsevanarUpo vratavizeSa ityarthaH / idaM ca sarvArambhApravRttena gRhiNA gRhavAsamahAnIranirantarocchalitAtucchapracuravyApAravIcIcayAvartajanitAkulatvavicchedakamatipracaNDamohanarapatibalatira - saMbodhopaniSad - mATe "samaya" zabdathI "samAya'nuM paNa grahaNa thaI zake. athavA to sama = rAgadveSathI rahita evA jIvano je Aya = lAbha te samAya. je sama che, te pratyeka kSaNe evA jJAna-darzana-cAritranA paryAyothI joDAya che, ke jemano prabhAva cintAmaNi ane kalpavRkSa vagere karatA paNa vadhAre che ane jeo nirupama sukhanA kAraNa che. je kriyAnuSThAnanuM prayojana samAya che, tenuM nAma sAmAyika, e kriyAnuSThAna eTale sAvadya vyApAranA tyAga ane niravadya vyApAranA sevanarUpa vratavizeSa. gRhasthAvAsa e moTA dariyA jevo che. temAM moTA ane ghaNA vyApAro rUpI mojAonA samUho niraMtara uchaLI rahyA che. temAM pANInI bhamarIrUpa Avarta che. A badhAthI AkuLatA thAya che. sAmAyika A AkuLatAno viccheda karanAruM che. ati pracaMDa evA moharAjAnA sainyano parAbhava karanArA mahAna Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 gAthA-16 sambodhasaptatiH mAtra eka sAmAyikanuM phaLa skaraNamahAyodhakalpaM pratidivasamantarAntarA yatnena karttavyam, yata uktaM paramamunibhiH- " sAvajjajogaM parivajjaNaTThA, sAmAiyaM kevaliyaM pasatthaM / gihatthadhammA paramaMti naccA, kujjA buho AyahiyaM paratthaM // 1 // sAmAiyaMmi u kae, samaNo iva sAvao havad khamhA / paLa AroLa, vahuso sAmAa khkhA rA' taMtra ':'ziddAnazaukhkho 'vivase vivase' prativisam, 'vaMDiya" kRti, vRzDi: loprasiddha: parimALame6:, tata: saMbodhopaniSad yoddhA jevuM che. mATe pratidina vacce vacce (samaya maLatA) yatnapUrvaka karavuM joie. kAraNa ke paramamunioe kahyuM che ke sAvadya yoganA parityAga mATe eka sAmAyika e prazasta yoga che. te ja gRhastha dharma karatAM zreSTha che. athavA to gRhasthano zreSTha dharma sAmAyika che, evuM jANIne DAhyA mANase 52ma prayojanarUpa A AtmahitanuM kArya karavuM joie. // 1 // (zrAddhadinakRtya 234, saMgrahazataka 89, paMcAzaka 456, saMbodhaprakaraNa 1227, zrAvakaprajJapti 299, ratnasaMcaya 202) jethI sAmAyika karavAthI zrAvaka zramaNa jevo thAya che, A kAraNathI aneka vAra sAmAyika karavI joie. // 2 // (pravacana parIkSA 570) temAM eka = koi dAnavIra, divase divase = pratidina, khAMDI e lokaprasiddha eka jAtanuM pramANa che. mATe je khAMDImAM hoya te khAMDika, ahIM 'adhyAtma' Adi zabdomAM lAgato Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanvoisaptatiH gAthA-16 - mAtra eka sAmAyikanuM phaLa 202 khaNDiSu bhavaM khANDikam, 'adhyAtmAdeSThaJ' iSyate, khaNDibhinirvRttaM vA, 'suvarNasya' hemnaH 'khANDikaM lakSaM suvarNasya lakSapramANAH khaNDIrityarthaH, 'dadAti' prayacchati yAcakalokebhya iti gamyate / kvacit-"dei suvaNNassa khaMDiuM ego" iti pAThaH / tatra 'suvarNasya' hemnaH karSasya lakSaM 'khaNDayitvA' khaNDIkRtya bRhatkanakarAzeriti gamyate, ddaati| suvarNamAnamucyate'daH-"mASo dazArdhaguJjaH, SoDazamASo nigadyate : muvI suvartare patta vadhaza zA" tA 'punaH' vizeSe, taddAnAzaktaH kazcideko vizeSeNa sAmAyikA - saMbodhopaniSada n pratyaya iSTa che. athavA to je khAMDIothI baneluM - te khAMDika. suvarNanI = sonAnI lAkha sonAmahoro pramANa khAMDI, Ape che, ahIM "yAcaka lokone evuM adhyAhArathI jaNAya che. kyAMka - "koi suvarNanuM khAMDIne Ape che' evo pATha che. temAM sonAmahorone (sonAnA kane) moTA suvarNarAzimAMthI khaMDIkaraNa karIne = bhAga karIne Ape che, evo artha thaze. suvarNa eTale sonAmahora AvuM sthULathI kahyuM che. vAstavamAM to suvarNa e eka jAtanuM mApa che. je A mujaba che - 5 guMjAphaLa = 1 bhASa. 16 mASa = karNa kahevAya, sonAno eka karSa suvarNa, 4 suvarNa 1 pala punaH = vizeSa. uparokta dAna karatA paNa viziSTa Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 gAthA-16 - mAtra eka sAmAyikanuM phaLa lakhyoti : tIcAraparihAreNa sAmAyikaM karoti' vidhatte . 'tasya' sAmAyikakartuH sa ityAkRSyate sa suvarNalakSakhANDikadAtA 'na pahuppae' iti, na prabhurbhavati na samartho bhavati nAdhiko bhavatIti yAvat / suvarNalakSakhaNDidAnAtsAmAyikavidhAnaM vAmityartha. "prapau sukho vA' kRti (si. 8-4-63) prabhukartRkasya bhuvo huppa ityAdezo vA bhavati / prabhutvaM ca prapUrvasyavArtha: IThThA - saMbodhopaniSad - anuSThAna have batAve che, te dAna ApavAmAM asamartha evuM koI eka vizeSathI sAmAyikanA aticAronA parihArapUrvaka sAmAyika kare che. teno sAmAyikakartAno uparokta suvarNa lakSaNavALI khAMDIno dAtA prabhu thato nathI = samartha thato nathI. sAmAyika karanAra karatA te dAnavIra adhika thato nathI. arthAt suvarNa lakSanI khAMDanA dAna karatA paNa sAmAyikanuM vidhAna ghaNA phaLavALuM che. gAthAmAM pazupa, evo prayoga che, pramau dupo vI (siddhahema. 8-4-63) A sUtrathI prabhukartaka evA mU dhAtuno vikalpa dupa Adeza thAya che, e prayoganI siddhi A sUtrathI thAya che. A pUrvaka evA ja bhU dhAtuno artha prabhutva che (?) 16ll Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakhto saptatiH gAthA-17 - sasAmAyikanI samatA ??? '. athaitat sAmAyikakartuH phalaM kutaH ? ityata Aha, yadvA sAmAyikakartuvizeSaNadvAreNa karaNIyasvarUpamevAhaniMdapasaMsAsu samo, samo ya mANAvamANakArIsu / smsynnpriynnmnno,somaaiysNgojiivo||17|| vyAkhyA - evaMvidhaH 'sAmAyikasaGgataH' sAmAyikavratAnvito 'jIvaH' prANI bhavati / kimbhUtaH ? nindA parakRtasvadoSodghaTTanam, prazaMsA ca svaguNotkIrtanam, tayoH 'samaH' samAnaH, nindayA na ruSyati prazaMsayA ca na tuSyatIti bhAvaH / - saMbodhopaniSad - have sAmAyika karanArane ATaluM badhuM phaLa kema ? te kahe che - athavA to je sAmAyika kare che, tenA vizeSaNo dvArA sAmAyikamAM je karavAnuM che, tenuM svarUpa kahe che - sAmAyikasaMgata jIva niMdA ane prazaMsAmAM sama hoya che, mAna ane apamAna karanArAomAM sama hoya che, svajana ane parijanamAM samamanaska hoya che. I17 sAmAyika vratathI sahita evo jIva AvA prakArano hoya che. kevo ? te kahe che - niMdA = bIjA vaDe karAtuM potAnA doSonuM prAgaTya. prazaMsA = potAnA guNonuM yazogAna. te baMnemAM samabhAvavALo. eTale ke niMdAthI gusse na thAya ane prazaMsAthI khuza na thAya. 1. * - naM60 | 2. . - sAva | Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-17 sasAmAyikanI samatA sambodhasaptatiH 'niMdapasaMsAsu' iti - "bahuvayaNe duvvayaNaM, chaTThavibhattIi bhaNNai nathI ! naha hatyA taha pAyA, namAmi vaivAhiyevALa zA' itivacanAt dvivacane bahuvacanam / tathA 'ca' punaH mAna: satkAraH, apamAno'vagaNanam, tau kurvantItyevaMzIlaH mAnApamAnakAriNasteSu samastulyaH / kecit satkurvanti kecinyatkurvanti ca, paraM teSu rAgadveSAkaraNAtsamacetovRttirbhavati / tathA samaM svajanaparajanayormanazceto yasya sa samasvajanaparajanamanAH, sAmAyikopagataH svajanaM parajanaM caikayA dRzA pazyatItyarthaH // 17 // saMbodhopaniSad prazna - niMdA-prazaMsA A be mATe bahuvacana kema lagADyuM? uttara - evuM anuzAsana che ke prAkRtamAM (1) bahuvacanathI dvivacana kahevAya che (2) chaThThI vibhaktithI cothI vibhakti kahevAya che. dAkhalA tarIke (1) jevA hAtho (be hAtha) tevA pago (be paga) (2) devAdhidevone (revAdhidevebhyaH) namaskAra thAo. (caityavaMdana mAhabhASya 298) A vacanathI prastutamAM dvivacananA arthamAM bahuvacana thayuM che. vaLI mAna = satkAra, apamAna-avagaNanA, te karavAnA svabhAvavALA=mAnApamAna karanArAo. teomAM sama = tulya bhAvavALo. keTalAka loko satkAra kare che ane keTalAka loko tiraskAra kare che. paNa te teo pratye rAgadveSa na karavAthI samacitta thAya che. tathA jene svajana ane parajana baMne para sama citta che tevo = samasvajanaparajanamanaska. arthAt sAmAyikamAM rahelo jIva svajana ane parajanane eka dRSTithI jue che. / / 17 / 112 - Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ blothalaptatiH gAthA-18 - ...to sAmAyika niSphaLa 223 __ atha sAmAyikaM yatkarmaNA viphalaM bhavati tadAha - sAmAiyaM tu kAuM, gihakammaM jo yacitae sddddo| aTTavasaTTovagao, niratthayaM tassa sAmaiyaM // 18 // ___ vyAkhyA - 'tuH' avadhAraNe, sa cAgre yokSyate / yazca zrAddhaH 'sAmAyikaM' navamavratarUpaM kRtvaiva Artasya dhyAnavizeSasya yo vazaH pAratantryaM tena RtaH pIDita ArtavazArtaH, nirdezasya bhAvapradhAnatvAt ArtavazArtatAmupagataH prAptaH san 'gRhakarma' gRhasambandhivyApAram-"ajja ghare natthi ghayaM, hiMguM loNaM ca - saMbodhopaniSa have je kArya karavAthI sAmAyika niSphaLa thAya che, te kahe che - je zrAvaka sAmAyika karIne gharanA kAmano vicAra kare che ane ArtadhyAnanA vazathI duHkhI thAya che tenuM sAmAyika nirarthaka che. 18 (saMbodha prakaraNa 1225) tu = "ja" kAra arthamAM che, tene AgaLa joDavAmAM Avaze. je zrAvaka navamAM vratarUpa sAmAyika karIne ja ArtadhyAna nAmanA dhyAnavizeSane AdhIna thavAthI pIDita thAya che = ArtavazArta. ahIM bhAvapradhAna nirdeza hovAthI ArtavazArtatAne pAmelo chato, evo artha samajavo. gRhakarma = ghara saMbaMdhI kAmakAjano vicAra kare, jema ke - Aje ghera ghI nathI, hiMga, mIThuM ane iMdhaNa nathI. Aje to kAkaDI 2. i - pajna so ! Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 gAthA-18 - ...to sAmAyika niSphaLa javo saptati: iMdhaNaM natthi / jAyA ya ajja tauNI, kalle kaha hohi ya kuDuMba // 1 // " gAvastRSitAH santi-"aDDoyA mahagharaNI, samAgayA pAhuNA ajja / " ityAdirUpaM 'cintayati' paryAlocayati, etAvatA manoduSpraNidhAnaM anAbhogAdinA sAvadhacintAdiSu pravartanaM sAmAyikAtIcAra ukto bhavati / taccintanaphalamAha-'tasya' ArtadhyAnavazagasya sAmAyikaM 'nirarthakaM' niSphalam, sAphalyaM ca sAmAyikasya dharmadhyAnapravRttereveti boddhavyam // 18 // tatra sAmAyikakaraNavidhiH pUrvagrantheSvevaM dRzyate, tathAhi AvazyakabRhadvRttau - "iha sAvago duvidho, iDDIpatto - saMbodhopaniSad - thaI gaI (kAkaDInuM zAka karI lIdhuM) (athavA to Aje patnI bImAra che.) paNa kAle kuTuMbanuM zuM thaze ? (bhavabhAvanA 302) gAyo tarasI che - patnI kahyAgarI nathI, Aje ghaNA mahemAno AvyA che. (bhava bhAvanA 304) vagere. AvuM kahevA dvArA mananuM duSpaNidhAna = anAbhoga vagerethI sAvadyanA vicAramAM pravRttirUpa sAmAyikano aticAra kahyo che. te ciMtananuM phaLa kahe che - tenuM = ArtadhyAnane AdhIna thanAranuM sAmAyika nirarthaka = niSphaLa che. sAmAyikanuM sAphalya to dharmadhyAnanI pravRttithI ja thAya che ema samajavuM. I18. temAM sAmAyika karavAnI vidhi pUrvagraMthomAM A pramANe dekhAya che, te A prakAre bRhad AvazyakavRttimAM kahI che - Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lothalatiH gAthA-18 - ..to sAmAyika niSphaLa 22 aNiDDIpatto ya / " ityAdyArabhya "etAe vihIe gaMtA tividheNa NamiUNa sAdhuNo pacchA sAmAiyaM kareti, karemi bhaMte ! sAmAiyaM sAvajjaM jogaM paccakkhAmi duvihaM tiviheNaM jAva sAhU pajjuvAsAmitti kAUNa pacchA iriyAvahIyAe paDikkamati pacchA AloettA vaMdati AyariyAdI // " tathA paJcAzakavRttau"anena vidhinA gatvA trividhena sAdhUn natvA, sAmAyikaM karoti,-"karemi bhaMte ! sAmAiyaM sAvajjaM jogaM paccakkhAmi jAva sAhU pajjuvAsAmi duvihaM tiviheNaM ityuccAraNataH, tata IryApathikAyAH pratikrAmati pazcAdAlocya vandata AcAryAdIn // " - saMbodhopaniSad - ahIM zrAvaka be prakArano che - (1) samRddha (2) asamRddha... tyAMthI mAMDIne.. A vidhithI jaIne sAdhuone trividha - mana-vacana-kAyAthI namana karIne, pachI sAmAyika kare che. he bhagavaMta ! huM sAmAyika karuM chuM, sAvadya pravRttino tyAga karuM chuM, dvividha-trividhathI, jyAM sudhI sAdhuonI paryApAsanA karuM - ema karIne pachI iriyAvahIthI pratikramaNa kare che. pachI AlovIne AcArya vagerene vaMdana kare che. tathA paMcAzakavRttimAM paNa kahyuM che ke - A vidhithI jaine sAdhuone trividhathI namana karIne sAmAyika kare che - karemi0 ityAdi uccAraNathI. pachI iriyAvahIthI pratikramaNa kare che. pachI AlovIne AcArya vagerane vaMdana kare che, Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 gAthA-18 - ..to sAmAyika niSphaLa blothalaptatiH tathA navapadavivaraNe-"Agatazca trividhena sAdhUnnamaskRtya tatsAkSikaM sAmAyikaM punaH karoti 'karemi bhante' ityAdi 'jAva sAhU pajjuvAsAmi' ityAdisUtramuccArya tata IryApathikIM pratikrAmati AgamanaM cAlocayati // " tathA paJcAzakacUrNAvapi zrIyazodevasUraya UcuH-"aNeNa vihiNA gaMtUNa tiviheNa sAhuNo namiUNa sAmAiyaM ca karei, karemi bhaMte ! sAmAiyaM sAvajjaM jogaM paccakkhAmi jAva sAhuNo pajjuvAsAmi duvihaM tiviheNaM, evamAI uccariUNa, tato iriyAhavahiyAe paDikkamai // " ityAdi / evaM bahuSu grantheSu sAmAyikoccArA - saMbodhopaniSad - tathA navapada vivaraNamAM paNa kahyuM che ke - upAzrayamAM Avelo zrAvaka sAdhuone trividhathI namaskAra karIne temanI sAkSIe pharIthI sAmAyika kare che. karemi ityAdi sUtra uccArIne pachI IriyAvahI paDikame che ane AgamananI AlocanA kare che. - tathA zrIyazodevasUrijIe paMcAzakanI cUrNimAM paNa kahyuM che ke - A vidhithI jaine sAdhuone trividhathI namaskAra karIne sAmAyika kare che. karemi ityAdi uccArIne pachI iriyAvahIthI pratikramaNa kare che - ityAdi. A rIte ghaNA graMthomAM evuM ja jaNAvAyuM che ke pahelA sAmAyika uccaravuM ane pachI iriyAvahI paDikamavI. to jeo Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkhyA saptatiH gAthA-18 - to sAmAyika niSphaLa 227 dUrdhvamIryApathikIpratikramaNa-tvabodhakeSu jAgratsu ye tataH pUrvamIpratikrAmayanti te suhRdbhAvena praSTavyA yUyaM kasya granthasyAbhiprAyeNaivaM kArayatheti, na ca dRzyate tathAtvAvabodhakaM kimapi zAstramiti / etadvizeSArthinA tvasmadguruzrIjayasomopAdhyAyasandRbdhasvopajJeryApathikA-TviMzikAvivaraNaM vilokanIyam / [IryApathikIpratikramaNasya sAmAyikoccArAtprAktanatvaM svIkurvatAmayamabhisandhiH-IryApathikI-pratikramaNasya sAmAyikoccArapazcAdbhAvitAsUcakatvena ye pAThA granthakRtA upanyastA yadyapi teSAmApAtataH sa evArthaH sthUladRzAM pratibhAti parantu sUkSmekSikayA - saMbodhopaniSad - tenI pUrve iriyAvahI paDikamAve che, teone mitrabhAve prazna karavo joie, ke tame kayA graMthanA abhiprAyathI AvuM karAvo cho? kAraNa ke sAmAyika uccaratA pahelA IriyAvahI paDikamavI evuM jaNAvanAra koI zAstra dekhAtuM nathI. A viSayamAM vizeSa jijJAsuoe amArA guru zrIjayasoma upAdhyAya kRta svopajJA iryApathikA SatrizikA'nuM vivaraNa jovuM. - [jeo- sAmAyikanA uccAraNanI pUrve iryAvahI paDikamavI - evuM mAne che, temano Azaya A mujaba che - IriyAvahI paDikamavAnI vidhi sAmAyika ucaravAnI pachI karavI joie, evA arthanA sUcaka rUpe graMthakArazrIe je pAThono upanyAsa karyo che, te pAThono bhale upalI najare cUladaSTivALA jIvone Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-18 ...to sAmAyika niSphaLa sambodhasaptatiH . tAtparyagaveSaNAyAM tu tadviparItArtha - katvameva, tadyathA - nanu kimidaM pAThavihitamIryApathikI- pratikramaNamAlocanAGgaM vA vandanAGgaM vA sAmAyikAGgaM vA ?, na tAvadAdyaM pakSadvayam, prastutapAThAnAM bhavatpakSApoSakatvAt, pratilekhanArambhasyevAlocanAvandanAderapIryApathikIpratikramaNaM vinA'bhAvAt, ubhayeSAmapi tatraikamatyAt, ata eva ca pratikramaNo-ktAvapyAlocanAvidhAnopadeza AcAryavandanopadezazca tatra tatra sAdhu saGgacchate / na ca pazcAtpadaM bhvtpksssaMbodhopaniSad - - te ja artha lAge. paNa sUkSmadRSTithI te te zAstravacanonuM tAtparya zodhIe to temano artha tenAthI viparIta ja jaNAya che. te A pramANe - tame A pAThathI kahelI iriyAvahI paDikamavAnI vidhine zuM mAno cho ? (1) AlocanAnuM aMga, (2) vaMdananuM aMga, ke (3) sAmAyikanuM aMga ? AmAMthI prathama be vikalpo to tamane mAnya na hoi zake, kAraNa ke tenAthI tamArA pakSanI puSTi thatI nathI. kAraNa ke jema iriyAvahI paDikamyA vinA paDilehaNa na thai zake, tema AlocanA, vaMdana vagere paNa iriyAvahI paDikamyA vinA na thai zake. kAraNa ke A viSayamAM to vAdI-prativAdI baMne ekamata che. mATe ja pratikramaNanI vAta karI hovA chatAM paNa AlocanA karavAno upadeza ane AcAryane vaMdana karavAno uddeza te te sthAne - tame batAvelA zAstrapAThomAM samyak rUpe = saMgata thAya che. 118 - Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptatiH gAthA-18 - . to sAmAyika niSphaLa 221 sAdhakam, ekavidhAna-samAptyanantaraM hi vidhAnAntarapradarzanAvasare pazcAtpadaprayogasya granthakAralekhanazailIsammatatvAt / na ca tRtIyo'pi pakSaH kSemaGkaraH, yato'tra sAmAyikavidhiH pUrNa AhosvidapUrNa iti, prathame mukhavastrikApratilekhanasandezasthApanasvAdhyAyAdeza-dezAnAmapratipAdanena kalpitatvaM spaSTamApatet, anyathA vidhAveva ko'bhinivezaH ? na ca tarhi - saMbodhopaniSad ahIM pazcAt = pachI evuM pada kahyuM che, enAthI tamArA pakSanI siddhi nathI thatI, kAraNa ke eka vidhAna samApta thayA pachI bIjA vidhAnanA pradarzananA avasare "pazcAt' evA padano prayoga karavo, e graMthakAranI lekhana zailIne saMmata che. vaLI trIjo vikalpa paNa tamArA pakSanuM rakSaNa nathI karato, kAraNa ke temAM paNa sAmAyika vidhi (1) pUrNa che? ke (2) apUrNa che? (1) jo pUrNa che, to - muhapattinuM paDilehaNa, sAmAyika saMdisAhu - sAmAyika ThAuM, sajhAyanA Adezo - A badhuM temAM na kahyuM hovAthI, A badhuM kalpita che evuM mAnavAnI Apatti spaSTa ja che. jo A badhI kriyAne kalpita na mAno, to pachI tamArA vaDe batAvelA zAstrapAThono tame Agraha na rAkhI zako. prazna - to pachI pUrvAcAryoe te sthAne karemi bhaMte ityAdi pATha kema kahyo ? Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 gAthA-18 - to sAmAyika niSphaLa lakhyotiH 'karemi bhaMte' ityAdipAThaH kimiti sUribhirabhANIti vAcyam, sarvasAmAyikabhedopadarzana-tAtparyakatvAttatpAThasya, anyathA tAvanmAtrasAmAyikasUtrapAThApatteH, ata eva ca nAtra 'jAva' ityAdinA'tidezaH / zrImadabhayadeva-sUriziSyAH zrImantaH paramAnandasUrayo'pi svakRtasAmAcAryAmIryApathikIpratikramaNasya sAmAyikoccAraNaprAgbhAvitvaM pratipAdita-vantaH / kiJcobhayapratipannaH zrImadbhirvAdivetAlazAntisUribhirapi zrIuttarAdhyayanabRhadvRttau tathaiva pratipAditam / tathA ca tatpAThau - saMbodhopaniSad - uttara - e pAThanuM tAtparya sAmAyikanA sarva prakAro batAvavAnuM che. jo evo Azaya na hoya to te te zAstra pAThomAM kahelo che teTalo ja sAmAyika sUtrano pATha che, evuM mAnavAnI Apatti Ave. eTale ke jo iryAvaNI pahelA karemi bhaMte bolavuM AvuM ja kahevAno Azaya hota, to te sthAne AkhuM karemi bhaMte0 sUtra ja mukta, paNa tevo Azaya na hovAthI ja ahI jAva, vagerethI atideza karyo nathI. (1) zrI abhayadevasUrijInA ziSya zrI paramAnaMda sUrijIe paNa svakRta sAmAcArImAM kahyuM che ke sAmAyika uccaravAnI pUrve iriyAvahI paDikamavI joIe. (2) vaLI vAdI-prativAdI baMne pakSane saMmata evA zrI vAdivetAla zAMtisUrijIe paNa zrI uttarAdhyayana sUtranI bRhaddhattimAM te Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-18 ...to sAmAyika niSphaLa 121 "aGgIkRtasAmAyikena cobhayasandhyaM sAmAyikaM grAhyam, tasya cAyaM vidhiH-posahasAlAe sAhusamIve gigadese vA iriyAvahiyaM paDikkamiya khamAsamaNapuvvaM muhapatti paDilehiya paDhamakhamAsamaNe sAmAiyaM saMdisAvemi bIyakhamAsamaNe sAmAie ThAmi tti bhaNiUNa addhAvaNao namokkArapuvvaM 'karemi bhaMte sAmAnDsa' jvAra TUMkAM maLa'' phatyAghaH pATha: / :: '' " sAmAyikaM ca pratipattukAmena tatpraNetAraH stotavyAH "" ityuttarAdhyayanasyaikonatriMzadadhyayanavRttigato dvitIyaH pAThaH / saMbodhopaniSad ja pramANe kahyuM che. A baMne graMthonA pATho A pramANe che - (1) 'jeNe sAmAyika vratano svIkAra karyo che teNe savArasAMja sAmAyika levuM joie. teno vidhi A mujaba che pauSadhazALAmAM sAdhu pAse ke gharanA eka bhAgamAM iriyAvahI DikamIne khamAsamaNa daine muhapattinuM paDihelaNa karIne pahelA khamAsamaNamAM sAmAyika saMdisAhuM, bIjA khamAsamaNe sAmAyika ThAuM ema kahIne aDadhA namIne navakA2pUrvaka karemi bhaMte sAmAiyaM ityAdi AlAvo bolIne' - ityAdi pATha che. - (2) jene sAmAyika levI che teNe sAmAyikanA praNetAo (tIrthaMkaro)nI (logassa dvArA) stuti karavI. A uttarAdhyayanasUtranA 29mA adhyayananI vRttino bIjo pATha che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 gAthA-18 - ..to sAmAyika niSphaLa blothalaptatiH dvitIye tu carceva tyajyatAM sAmAyikavidherevAtrAprati-. pAdanAt, IryApathikIpratikramaNasyApi prAgevAnuSTheyatvena sviikrtumuvatavAt ] - saMbodhopaniSad have jo bIjo vikalpa lo ke emAM batAvelo sAmAyika vidhi apUrNa che, to to carcA ja choDI do. kAraNa ke sAmAyika vidhinuM ahIM pratipAdana ja nathI karyuM. AnuSaMgika sAmAyikanI thoDI (apUrNa) vAta ja karI che. bAkI jo A zAstrapATho sAmAyikanI vidhi ja batAvatA hoya to pUrNa pratipAdana-ja yogya hatuM. ane temAM pUrvokta nyAyathI iriyAvahI paDikamavAnI vidhi paNa pahelA karavI joie, evuM svIkAravuM ucita hatuM. vaLI dazavaikAlikavRttimAM pU. haribhadrasUri mahArAjAe kahyuM che ke - IriyAvahI paDikamyA vinA koI kriyA na karavI. kAraNa ke tenAthI te kriyA azuddha banI jAya che. ThANAMgavRttimAM paNa A arthanuM pratipAdana che. A rIte aneka zAstronA saMdabhono ane tenA tAtpayono vicAra karIne zuddha sAmAyika vidhino madhyasthatApUrvaka vicAra karavo joie.] Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasattatiH gAthA-19 - chatrIza sUriguNa 223 sAmAyikopadeSTA ca sUriH, sa ca guNavAn bhavatIti tadguNAnAhapaDirUvAI caudasa, khaMtImAIya dasaviho dhammo / bArasa ya bhAvaNAo, sUriguNA hu~ti chattIsaM // 19 // vyAkhyA - ete sUriguNAH SaTtriMzad bhavanti / tathAhi pratirUpAdayazcaturdaza guNAH prAkRtatvAdekavacananirdezaH / tatra"paDirUvo teyassI, jugappahANAgamo mahuravakko / gaMbhIro dhImaMto, uvaesaparo ya Ayario // 1 // apparisAvI somo, - saMbodhopaniSad - sAmAyikanA upadezaka AcArya hoya che. ane teo guNavAna hoya che. mATe temanA guNo kahe che - pratirUpa vagere cauda, kSatti vagere dazavidha dharma, ane bAra bhAvanAo Ama chatrIsa AcAryanA guNo che. 19. (gAthA sahastrI 1, saMbodha prakaraNa 596, vicAra sAra 231) A AcAryanA chatrIsa guNo che. te A pramANe che - pratirUpa vagere 14 guNo che. ahIM prAkRta hovAthI ekavacana nirdeza karyo che. temAM 14 guNa A pramANe che - (1) pratirUpa (2) tejasvI (3) yugapradhAnAgama (4) madhuravAkya (5) gaMbhIra (6) dhRtimAnuM (7) upadezatatpara Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 gAthA-19 - chatrIza sUriguNa saMkhyA saptatiH saMgahasIlo abhiggahaI ya / avikatthaNo acavalo, pasaMtahiyao gurU hoi // 2 // " pratiniyataM viziSTAvayavaracanayA rUpaM yasya sa pratirUpaH prativibhaktAGgaH, anena zarIrasampadamAha-pradhAnaguNayogitayA vA tadgocarabuddhijanakatvAttIrthakarAdInAM pratirUpaH pratibimbAkAraH 1 / tejasvI dIptimAn 2 / yugaM vartamAnakAlaH tasmin pradhAnaH zeSajanApekSayotkRSTo bahutvAdAgamaH zrutaM yasyAsau - saMbodhopaniSad - (8) aparistrAvI (9) saumya (10) saMgrahazIla (11) abhigrahamati (12) alpabhASI (13) sthirasvabhAvI (14) prazAMtahRdayI--evA guru - AcArya hoya che. 1, rA. (upadezamAlA 10,11) (1) viziSTa avayavonI racanAthI jemanuM rUpa pratiniyata che, te pratirUpa = samyaka vibhAgIkaraNa pAmela zarIravALA hoya. AnA dvArA AcAryanI zarIrasaMpatti kahI che. athavA to jemanAmAM tIrthakarono mukhya guNa hovAthI jemanAthI tIrthakaronI smRti thaI Ave te tIrthakara vagerene pratirUpa = pratibiMbabhUta AkAravALA hoya. (2) tejasvI = kAntimAnuM. (3) yuga = vartamAnakALa, temAM pradhAna = zeSa lokonI apekSAe ghaNu hovAthI utkRSTa che Agama = zruta jemanuM te yugapradhAnAgama. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDrothatiH gAthA-19 - chatrIza sUriguNa 226 yugapradhAnAgamaH 3 / madhuravAkyaH pezalavacanaH 4 / gambhIro'tucchaH parairalabdhamadhya ityarthaH 5 / dhRtimAn niSprakampacittaH 6 / upadezaparaH sadvacanairmArgapravartakaH 7 / cazabdaH samuccaye, AcAryo bhavatIti kriyA / tathA apratizrAvI nizchidrazailabhAjanavat parakathitAtmaguhyajalApratizravaNazIlaH 8 / saumyaH mUrtimAtreNaivAhlAdasampAdaka: 9 / saGgrahazIlaH tattadguNAnapekSya ziSyavastrapAtrAdyAdAnatatparaH; tathAvidhaguNasya gaNavRddhihetutvAt - saMbodhopaniSadra (4) madhuravAkya = mIThA vacana bolanArA. (5) gaMbhIra = atuccha. jenA Azayane bIjA oLakhI na zake tevA. (6) kRtimAn = nizcala manavALA. (7) upadezatatpara = samyapha vacano kahevA dvArA mokSamArganA pravartaka. "ca' zabda samuccaya arthamAM che. AvA AcArya "hoya" evuM ahIM kriyApada samajavuM. tathA (8) apratistrAvI = jema chidrarahita paththaranA bhAjanamAM raheluM pravAhI bahAra sUve nahIM, tema bIjAe kahelI potAnI gupta vAtarUpa jaLa jemAMthI save nahIM, tevA svabhAvavALA. (9) saumya = zarIrathI ja - potAnA astitvathI ja AhUlAda karAvanArA. (10) saMgrahazIla = te te guNone apekSAthI ziSya, vastra, pAtra vagerenuM grahaNa karavAmAM tatpara. kAraNa ke tevA prakArano guNa Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 gAthA-19 - chatrIza sUriguNa saMpnothasaptatiH 10 / abhigrahA dravyAdiSu nAnArUpA niyamAH, teSu svaparaviSaye matiH tadgrahaNagrAhaNapariNAmo yasyAsau abhigrahamatikaH 11 / avikatthanaH abahubhASI, anAtmazlAghAparo vA 12 / acapalaH sthirasvabhAvaH 13 / prazAntahRdayaH krodhAdyaspRSTacittaH 14 / evaMbhUto gururguNaiH sAro bhavatyAcArya iti vartate / tathA makAro'lAkSaNikaH, kSAntyAdiko dazavidho dharmaH, tathAhi"khaMtI ya maddavajjava, muttI tava saMjame ya bodhavve / saccaM - saMbodhopaniSad gacchanI vRddhinuM kAraNa che. (11) abhigraho = dravyAdi viSayanA aneka prakAranA niyamo, temAM sva-paraviSayamAM mati = abhigrahanuM grahaNa karavAno - karAvavAno pariNAma jemane che te abhigrahamati. (12) avikalthana = alpa bolanArA athavA potAnI prazaMsA nahI karanArA. (13) acapaLa = sthirasvabhAvI. (14) prazAMtahRdayI = jenA cittamAM krodha vagereno sparza thayo nathI, tevA. AvA svarUpavALA guru = guNothI sArabhUta evA AcArya hoya che. tathA "makAra alAkSaNika che. kSatti vagere daza prakArano dharma che. te A pramANe che-kSAnti, mArdava, Arjava, mukti, tapa, saMyama, satya, zauca, akiMcanatA ane brahma A daza prakArano yatidharma che. (darzanazuddhi prakaraNa 64, vicArasAra 282, navatattva 78, paMcAzaka 513, viMzativiMzatikA 202, navatattvabhASya 83, titvogAlipainnaya 1207, pravacana sArodvAra papa3, caraNakaraNa mUlottaraguNa 5) Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH 127 gAthA-19 chatrIza sUriguNa soyaM AkiMcaNaM ca babhaM ca jai dhammo // 1 // " kSAntiH kSamA zaktasyAzaktasya vA sahanapariNAmaH, sarvathA krodhaviveka ityarthaH 1 / mRduH astabdhastasya bhAvaH karma vA mArdavam, nIcairvRttiranutsekazca 2 / RjuravakramanovAkkAyakarmA tasya bhAvaH karma vA Arjavam, manovAkkAyavikriyAviraho mAyArahitatvamiti yAvat 3 / mocanaM muktiH, bAhyAbhyantaravastutRSNAvicchedaH lobhaparityAga ityarthaH 4 / tapyante rasAdidhAtavaH karmANi vA'neneti tapaH tacca dvAdazavidhamanazanAdi 5 / saMyama AzravaviratilakSaNaH 6 / satyaM mRSAvAdaviratiH 7 | zaucaM saMbodhopaniSad - = (1) kSAnti = kSamA = samarthano ke asamarthano sahana ke karavAno pariNAma, arthAt sarvathA krodhatyAga. (2) mRdu astabdha = akkaDa nahIM tevo, teno bhAva ke karma = mArdava. tathA namra vRtti ane nirabhimAnatA e mArdava che. (3) Rju = jenI mana-vacana-kAyAnI pravRtti saraLa che, tevo. teno bhAva ke karma = Arjava = mana-vacanakAyAnA vikArono abhAva = mAyArahitapaNuM. = - = = (4) mukti tRSNAno viccheda vagere dhAtuo ke karmo tape che, te tapaH te anazana vagere bAra prakArano che. (6) saMyama = Azravavirati. (7) satya mRSAvAdivarita. (8) zauca = saMyamanI bAbatamAM nirmaLatA = choDavuM = bAhya-atyaMtara vastuonI lobha parityAga. (5) jenAthI rasa Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 gAthA-19 - chatrIza sUriguNa ' sambodhasaptatiH saMyama prati nirupalepatA, niraticAratetyarthaH 8 / nAsya kiJcana dravyamastItyakiJcanastasya bhAva AkiJcanyam, upalakSaNaM caitat tena zarIradharmopakaraNAdiSvapi nirmamatvamAkiJcanyam 9 / navabrahmacaryaguptisanAtha upasaMyamo brahma 10 / eSa dazaprakAro yatidharma | anya vaivaM panti - "vaMtI munnI muddava, ajjava taha lAghave tave ceva / saMjama ciyAga'kiMcaNa, bodhavve baMbhacere ya // 1 // " tatra lAghavaM dravyato'lpopadhitA bhAvato gauravaparihAraH / tyAgaH sarvasaGgAnAM vimocanaM saMyatebhyo - saMbodhopaniSad - = niraticAratA. (9) jenuM koI dravya (dhanAdi) nathI te akiMcana. teno bhAva = akiMcanatA. A upalakSaNa che, tethI zarIra, dharmopakaraNa vageremAM paNa nirmamapaNuM te akiMcanatA che. (10) nava prakAranI brahmacaryanI guptiothI yukta evo je upasaMyama, te brahma che. A daza prakArano yatidharma che. anyo to A rIte pATha kare che-kSAnti, mukti, mArdava, Arjava tathA lAghava ane tapa, saMyama, tyAga, akiMcana ane brahmacarya, A rIte dazavidha yatidharma samajavo. tenA temAM lAghava = dravyathI alpa upadhipaNuM ane bhAvathI gAravono tyAga. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH // -18 - chatrIza sUrizu 129 vastrAdidAnaM vA / zeSaM prAgvat / tathA dvAdaza ca bhAvanAH, tAzcemAH-"paDhamamaNiccamasaraNaM, saMsAro egayA ya annattaM / asuittaM Asava saMvaro ya taha nijjarA navamI // 1 // logasahAvo bohIdulahA dhammassa sAhago arahA / eyAiM hoti bArasa, jahakkama bhAvaNIyAo // 2 // " tatra prathamamanityabhAvanA, dvitIyA'zaraNabhAvanA, tRtIyA saMsArabhAvanA, caturthI ekatvabhAvanA, paJcamI anyatvabhAvanA, SaSThI azucitvabhAvanA, saptamI AsravabhAvanA, aSTamI saMvarabhAvanA, tathA navamI nirjarAbhAvanA, dazamI lokasvabhAvabhAvanA, ekAdazI bodhidurlabhabhAvanA, dvAdazI dharmakathako'rhanniti / etAstu bhAvanA dvAdaza bhavanti, yathAkrama bhaNitakrameNa bhAvanIyA aharnizamabhyasanIyAH / tAsAM ca svarUpaM - saMpAdhopaniSada - tyAga = sarvasaMgono parihAra athavA to saMyamIone vastrAdinuM dAna, bAkInuM pUrvanI jema samajavuM. tathA pA2 bhAvanAmo cha, 4 // bhu47 cha - (1) bhanitya (2) msh29|| (3) sNs||2 (4) tva. (5) anyatva (6) azuyitva (7) mAthaq. (8) saMva2 (8) ni| (10) lokasvabhAva (11) bodhidurlabha (12) arihaMta dharmapravaktA che. yathAkrama A bAra bhAvanAonuM paribhAvana karavuM joIe. (paryata ArAdhanA 246, pravacanasAroddhAra 572-573, navatattva 30u1) Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-19 chatrIza sUriguNa kiJcinnirUpayAmaH-tatra saMsAre sarvapadArthAnAmanityatAcintanamanityabhAvanA 1 / dehinAM maraNAdibhaye saMsAre zaraNaM kimapi nAstItyAdicintanamazaraNabhAvanA 2 / jIvAnAM caturazItilakSayoniparibhramaNacintanaM saMsArabhAvanA 3 / ekAkyeva jIva utpadyate karmANi upArjayati bhuGkte cetyAdicintanamekatvabhAvanA 4 / jIvAnAM dehAtpRthaktve sati putrakalatradhanAdipadArthebhyo'tyantabhedaH, atastattvavRttyA loke kasyApi sambandho nAstItyAdicintanamanyatvabhAvanA 5 / dehasya saptadhAtumayasya nava srotAMsi nirantaraM saMbodhopaniSad - A bArabhAvanAonuM thoDuM svarUpa kahIe chIe 130 sambodhasaptatiH -- (1) temAM saMsAramAM sarva padArthonI anityatAno vicAra karavo e anityabhAvanA che. (2) jIvonA maraNa vagerenA bhayamAM saMsAramAM kAMi zaraNa nathI, ityAdi ciMtana azaraNabhAvanA che. (3) jIvo coryAzI lAkha yonimAM paribhramaNa kare che, tenuM ciMtana saMsArabhAvanA che. (4) jIva ekalo ja utpanna thAya che, karmonuM upArjana kare che ane te karmonuM phaLa bhogave che, ityAdi ciMtana ekatvabhAvanA che. (5) jIvo zarIrathI bhinna che mATe putra, patnI, dhana vagere padArthothI to jIvo atyaMta bhinna che. mATe vAstavika rIte vizvamAM koino paNa saMbaMdha nathI, ityAdi ciMtana anyatvabhAvanA che. (6) zarIra sAta dhAtuonuM baneluM che. temAM niraMtara nava gaTaro Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptatiH gAthA-19 - chatrIza sUriguNa 32 sravanti, malamUtrazleSmAdivastUni bIbhatsAni sahacArINi santi, ataH zucitvaM kutaH syAt ? ityAdicintanamazaucabhAvanA 6 / saMsAramadhyasthitasamastajIvAnAM mithyAtvakaSAyAviratipramAdAtaraudradhyAnAdihetubhirnirantaraM karmANi badhyamAnAni santItyAdicintanamAstravabhAvanA 7 / mithyAtvAdInAM bandhahetUnAM saMvaraNopAyAH samyaktvAdayasteSAM cintanaM saMvarabhAvanA 8 / nirjarA dvedhA, sakAmA akAmA ca, tatra sakAmA sAdhUnAm, akAmA ajJAnijIvAnAm, tatra sakAmA dvAdazaprakAratapovihitakarmakSayarUpA, akAmA punastiryagAdInAM jIvAnAM tRSAbubhukSAcchedana - saMbodhopaniSad - vahI rahI che. temAM maLa, mUtra, zlekha vagere bIbhatsa sahacArI vastuo rahelI che. mATe AvA zarIramAM zucitva zI rIte thAya ? ityAdi ciMtana azucibhAvanA che. (7) saMsAramAM rahelA sarva jIvo mithyAtva, kaSAya, avirati, pramAda, Arta-raudradhyAna vagere hetuothI niraMtara karmabaMdha kare che, ityAdi ciMtana AzravabhAvanA che. (8) karmabaMdhanA hetubhUta evA mithyAtva vagerenA saMvaraNanA upAyo samyakta vagere che. temanuM ciMtana karavuM e saMvarabhAvanA che. (9) nirjarA be prakAranI che - sakAma ane akAma. temAM sakAma nirjarA sAdhunI che. akAma nirjarA ajJAnI jIvonI che. temAM sakAma nirjarA = bAra prakAranA tapathI thato karmakSaya, akAmanirjarA = tiryaMca vagere jIvone tarasa, bhUkha, chedana, Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 gAthA-19 - chatrIza sUriguNa blothaptati: bhArodvahanAdyakAmakaSTasahane yaH karmakSayastadrUpA jJAtavyA, evaMvidhA nirjarAbhAvanA 9 / caturdazarajjvAtmakalokasya kaTisthApitakaratiryakprasAritapAdapuruSAkArasya dharmAstikAyAdiSadravyaiH paripUrNasya cintanaM lokasvabhAvabhAvanA 10 / anantakAladurlabhamanuSyabhAvAdisAmagrIyoge'pi duSprApaM prAyo bodhibIjaM jIvAnAmityAdicintanaM bodhidurlabhabhAvanA 11 / atha dharmakathako'rhanniti dvAdazI bhAvanA- "arhantaH kevlaalokaalokitaaloklokkaaH| yathArthaM dharmamAkhyAtuM, paTiSThAH na punaH pare // 1 // vItarAgA hi - saMbodhopaniSad - bhAra upADavo vagere anicchAe kaSTa sahana karavAthI je karmakSaya thAya che te. AvA prakAranI nirjarAbhAvanA che. (10) koI puruSe potAnA hAtha kamara para rAkhyA hoya ane baMne pagane pahoLA karyA hoya, evA AkArano cauda rAjaloka che. je dharmAstikAya vagere cha dravyothI paripUrNa che. temanuM ciMtana e lokasvabhAvabhAvanA che. (11) anaMta kALe ya durlabha evuM manuSyapaNuM vagere sAmagrIno yoga thAya, to paNa jIvone bodhibIja prAya: duSpAya che, ityAdi ciMtana bodhidurlabhabhAvanA che. (12) have arihaMta dharma kahenArA che, e bAramI bhAvanA thoDA vistArathI kahevAya che - jemaNe kevaLajJAnanA prakAzathI lokAlokane joyA che, tevA arihaMto ja yathArtha dharma kahevA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakvoyasaptatiH gAthA-19 - chatrIza sUriguNa 232 sarvatra, parArthakaraNodyatAH / na kutrApyanRtaM brUyustatastaddharmasatyatA // 2 // kSAntyAdibhedairdharmaM ca, dazadhA jagadurjinAH / yaM kurvan vidhinA janturbhavAbdhau na nimajjati // 3 // pUrvAparaviruddhAni, hiMsAdeH kArakANi ca / vacAMsi citrarUpANi, vyAkurvadbhirnijecchayA // 4 // kutIthikaiH praNItasya, sdgtiprtipnthinH| dharmasya sakalasyApi, kathaM svAkhyAtatA bhavet ? // 5 // yacca tatsamaye kvApi, dayAsatyAdipoSaNam / dRzyate tadvacomAtraM, - saMbodhopaniSad - mATe atyaMta nipuNa che, bIjA nahIM. vItarAgo sarvatra parArtha karavAmAM udyata hoya che. tethI teo kyAMya koI viSayamAM khoTuM bolatA nathI, mATe temaNe kahelo dharma satya che. //rA jinezvaroe kSamA vagere bhedothI daza prakorano dharma kahyo che, jene vidhipUrvaka ArAdhanAro jIva saMsArasAgaramAM Dubato nathI. tevI jeo potAnI icchAthI pUrvApara viruddha, hiMsAdikAraka evA jAtajAtanA vacano kahe che, tevA kutIrthiko dvArA praNIta ane sadgatino pratipathI evo dharma kalAsahita hoya, to ya svAkhyAta kyAMthI bane ? arthAt evo dharma samyak kathita na hoI zake. II4, pokutIrthikonA siddhAntamAM kyAMka je dayA, satya vagerenuM poSaNa dekhAya che, tene prabuddha janoe vacanamAtra samajavuM, paNa vAstavika na samajavuM. (A viSayamAM vizeSa jANavA mATe juo aSTaka prakaraNamAM aSTaka naM. 15-16, adhyAtmasAramAM adhikAra naM. 12, nAnAcittaprakaraNa 10 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarU4 gAthA-19 - chatrIza sUriguNa svothati: budhairjeyaM na tattvataH // 6 // yatproddAmamadAndhasindhuraghaTAsAmrAjyamAsAdyate, yannizzeSajanapramodajanakaM sampadyate vaibhavam / yatpUrNendusamadyutirguNagaNaH samprApyate yatparaM, saubhAgyaM ca vijRmbhate tadakhilaM dharmasya lIlAyitam // 7 // yannAplAvayati kSiti jalanidhiH kallolamAlAkulo, yatpRthvImakhilAM dhinoti salilAsAreNa dhArAdharaH / yaccandroSNarucI jagatyudayataH sarvAndhakAracchide, tannizzeSamapi dhruvaM vijayate dharmasya visphUjitam // 8 // abandhUnAM bandhuH suhRdasuhRdAM samyagagado, - saMbodhopaniSad - vagere) 6 je ubhaTa madathI unmatta banelA hAthIonI zreNivALuM sAmrAjya prApta karAya che, je sarva lokone pramoda karanAro vaibhava maLe che, je pUrNacaMdranI jevI kAntivALA guNono gaNa prApta thAya che, je parama saubhAgya pragaTa thAya che, te badhI dharmanI lIlA che. //LI (kAdazabhAvanA 123 thI 129) je mojAonI hAramALAthI AkuLa evo dariyo pRthvIne DubADI deto nathI, je vAdaLa samagra pRthvIne pANI rUpI atyaMta sArabhUta vastuthI ke nadI rUpI sArathI TakAvI rAkhe che, je sarva aMdhakAronA chedana mATe caMdra ane sUrya jagatamAM uge che, te sarva nakkI dharmano vilAsa ja jaya pAme che. all (dvAdazabhAvanA 130) je bAMdhavarahita jIvono bAMdhava che, je mitrarahita jIvono Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambo saptatiH gAthA-19 - chatrIza sUriguNa zarU gadArtiklAntAnAM dhanamadhanabhAvArtamanasAm / anAthAnAM nAtho guNavirahitAnAM guNanidhirjayatyeko dharmaH paramiha hitavrAtajanakaH // 9 // arhatA kathito dharmaH, satyo'yamiti bhAvayan / sarvasampatkare dharme, dhImAn dRDhataro bhavet // 10 // ekAmapyamalAmimAsu satataM yo bhAvayedbhAvanAM, bhavyaH so'pi nihantyazeSakaluSaM dattA'sukhaM dehinAm / yastvabhyastasamastajainasamayastA dvAdazApyAdarAdabhyasyellabhate sa saukhyamatulaM kiM tatra kautUhalam" III3II - saMbodhopaniSad - mitra che, je rogapIDAthI duHkhI jIvo mATe auSadha che, je nirdhanatAthI duHkhI jIvo mATe dhana barAbara che, je anAthono nAtha che, ane guNarahita jIvo mATe guNonA nidhAnasamAna che, je Aloka ane paralokamAM kalyANonI zRMkhalAonuM sarjana kare che, te eka dharma jaya pAme che. IlA (dvAdazabhAvanA 131) je buddhizALI evI bhAvanA bhAve che ke "arihaMte kahelo A dharma satya che te sarvasaMpattikAraka evA dharmamAM adhika dRDha thAya che. ||1ii (kAdazabhAvanA 132) je bhavya jIva A bAra bhAvanAomAMthI eka paNa zuddha bhAvanAnuM satata paribhAvana kare che, te paNa jIvone duHkha ApanArA evA sarva pApane haNI nAkhe che. to pachI jeNe samagra jaina siddhAntano abhyAsa karyo che, te AdarathI bAre bhAvanAonuM vAraMvAra paribhAvana karIne atulya sukha pAme che, temAM zuM kutuhalapaNuM che ? arthAt temAM koI Azcarya nathI. /11/ (dvAdazabhAvanA 133) /19o. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ||thaa-20-21-22 - satyAvIza sAdhugu sambodhasaptatiH sUrayaH saguNasAdhubhiH parikaritA eva zobhante iti sAdhuguNakathanapurassaraM tadvandyatvamAkhyAyatechavvaya chakAyarakkhA, paMciMdiyalohaniggaho khaMtI / bhAvavisuddhI paDilehAikaraNe visuddhI ya // 20 // saMjamajoe juttaya, akuslmnnvynnkaaysNroho| sIyAipIDasahaNaM, maraNaM uvasaggasahaNaM ca // 21 // sattAvIsaguNehi, eehiM jo vibhUsio sAhU / so paNamijjai bhattibbhareNa hiyaeNa re jIva ! // 22 // - saMgoSopaniSada - AcAryo guNavAna sAdhuothI parivArita hoya, to ja teo zobhe che. mATe sAdhuonA guNo kahevA sAthe temanI paMchanIyatA 4 cha - 7 vrata, pAya2kSA, pAMya indriyo dobhanigraha, zAnti, bhAvavizuddhi tathA paDilehaNa vagere karavAmAM vizuddhi. 20 saMyamayogamAM yuktapaNuM, akuzala mana, vacana, kAyAno saMrodha, ThaMDI vagerenI pIDA sahana karavI, ane maraNAMta upasarga sauna 42vo. // 21 // re jIva! je sAdhu A ra7 guNothI vibhUSita che, temane bhaktithI bharelA hRdayathI praNAma karAya che. paMra rA. 1. cha - NAya karaNe visuddhi yaM sammaM / 2. ka.kha.ga.gha.ca.cha - jutto / 3. ka. gha. ca. - taM paNamijjai / kha-taM paNamijjasu / ga-taM paNamijja / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-20-21-22 satyAvIza sAdhuguNa vyAkhyA 'ebhi:' prAguktaiH saptaviMzatisaGkhyairguNaiH saptaviMzatinui:, ya: 'sAdhuH' kRti: 'vibhUSita:' bAto bhavati 'saH' sAdhuH bhakterAdarakaraNasya bharo'tizayo yatra vidhena 'yena' manasA 're jhIva !' Atman ! 'praNamyate' namaskriyate / guNavate pAtrAya bhAvasAraM namaskAraH kRto guNAya bhavatIti dhvanitam / atha sAdhuguNAn gaNayannAha-'chavvaya' ityAdi, SaDvratAni prANAtipAtaviratyAdilakSaNAni rAtribhojanaviratiparyavasAnAni, prAkRtatvAdvibhaktilopaH / tathA SaNNAM saMbodhopaniSad - - (sambodha prakaraNa 705, 706, 707, saMgrahazataka 61, 62, pravacanasArodvAra 1354, 1355, gAthAsahasrI 2, 3,4, ratnasaMcaya 425) = 137 A = pUrvokta, satyAvIza saMkhyAnA guNothI = satyAvIza guNothI, je sAdhu saMyamI, vibhUSita = alaMkRta hoya, te sAdhu bhaktino = AdarakaraNano, bhara = atizaya che jemAM tevA hRdayathI manathI, re jIva ! = Atman ! namaskAra karAya che. AnA dvArA evuM jaNAvyuM che ke guNavana pAtrane atyaMta bhAvathI karelo namaskAra guNa mATe thAya che. = have sAdhuonA guNone gaNatA kahe che cha vrata - prANAtipAta viramaNathI rAtribhojanaviramaNa sudhInA mULa guNo ahIM prAkRta hovAthI vibhaktino lopa thayo che. tathA pRthvI Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 gAthA-20-21-22 - satyAvIza sAdhuguNa samposiptatiH kAyAnAM pRthivyAdInAM rakSA samyaganupAlanam / tathA 'paJcendriyalobhanigrahaH' nigrahazabdasyobhayatrApi sambandhaH, tena paJcAnAmindriyANAM zrotrAdInAM nigrahaH, iSTetareSu zabdAdiSu rAgadveSAkaraNamityarthaH, tathA lobhanigraho virAgatA / 'kSAntiH' kSamAM jodhaniheH | 'mAvavizuddhiH' manta:zuddhiH | tathA 'pratilekhanAdikaraNe' pratyupekSaNAdivyApAre vizuddhiH, pratilekhanAdikriyAM yathoktAM samyagupayuktaH kuruta ityarthaH / 'caH' samuccaye / tathA 'saMyamayoge' saMyamayogaviSaye 'yuktatA' Atmano yojanam / akuzalAnAM manovAkkAyAnAmakaraNe saMrodho nirodhaH, - saMbodhopaniSad - vagere cha kAyanI rakSA = samyaka anupAlana. tathA paMcendriyalobhanigraha, ahIM nigraha zabdano baMnemAM anvaya karavo, tethI pAMca indriyono = zrotrendriya vagereno nigraha, arthAt iSTa-aniSTa zabda vageremAM rAga-dveSa na karavA, evo artha che, tathA lobhanigraha = vairAgya. zAnti = kSamA = krodhanigraha. bhAvavizuddhi = hRdayazuddhi. tathA paDilehaNa-pramArjana vagere karavAmAM vizuddhi. arthAt zAstrakathita evI paDilehaNa Adi kriyAne samyapha upayuktapaNe kare che. "ca" samuccaya arthamAM che. tathA saMyamayoganA viSayamAM yuktapaNuM = AtmAne joDavuM. akuzaLa evA mana-vacana-kAyAne na karavAmAM saMrodha =anurodha = prayatna e nirodha che. tathA kuzaLa mana-vacana Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH ||thaa-23-24-25 - mevIza zrIgu 139 kuzalAnAmanirodhazca / tathA zItAdipIDAsahanam / tathA 'mAraNAntikopasargasahanaM ca' kalyANamitrabuddhyA mAraNAntikAbhisahanA cetyarthaH, ete'nagAraguNAH / iti gAthAtrayArthaH // 20 // // 21 // // 22 // uktA anagAraguNAH, atha zrAvakaguNAn gAthAtrayeNAhadhammarayaNassa juggo, akkhuddo rUvavaM pagaisomo / logappio akUro, bhIrU asaDho sudkkhinnnno||23|| lajjAluo dayAlU, majjhattho somadiTThi gunnraagii| sakkaha supakkhajutto, sudIhadaMsI visesannU // 24 // - saMbodhopaniSada - kAyAno anirodha. tathA ThaMDI vagerenI pIDA sahana karavI. tathA mAraNAntika upasarga sahana karavo = upasarga karanAra to mAro kalyANamitra che, evuM mAnIne mAraNAMtika upasarga paNa khedAdi vinA sahana karavo. A aNagAra guNo che. e prabhAe. 9 // ||kaamono artha. cha. // 20,21,22 / / aNagAranA guNo kahyA. have zrAvakanA guNo traNa gAthAthI De cha - akSudra, 35vAna, prakRtisaubhya, lopriya, sara, bhIru, aza6, sukSiya, vANu, 6yANa, madhyastha, saubhya1. ka - sukaha sapakkha / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 gAthA-23-24-25 - ekavIza zrAvakaguNa samboghaptiti: vuDDANugo viNIo, kayaNNuo parahiyatthaMkArI y| taha ceva laddhalakkho igavIsaguNehi saMpanno // 25 // vyAkhyA - dharmANAM madhye yo ratnamiva vartate jinapraNIto dezaviratirUpo dharmastad 'dharmaratna' tasya, 'yogyaH' ucito bhavatItyadhyAhAraH, ekaviMzatyA guNaiH sampanna iti tRtIyagAthAnte sambandhaH / tAneva guNAn guNaguNinoH kathaJcidabheda itidarzanAya saMbodhopaniSad - daSTivAnuM, guNarAgI, satkatha, supakSayupha, sudIrghadarzI, vizeSajJa, vRddhAnusArI, vinIta, kRtajJa, parahitArthakArI ane labdhalakSya A ekavIza guNothI saMpanna evo jIva dharmaratnane yogya che. /23, 24, 2pI (ratnasaMcaya 69,70,71, vicArasAra 387, 388, 389, gAthA sahastrI 5,6,7, sambodhaprakaraNa 966, 967, 968, pravacana sAroddhAra 1356, 1357, 1358, darzanazuddhi prakaraNa 66, 67, 68, dharmaratnaprakaraNa 5, 6, 7) - dharmomAM je ratnanI jema rahelo che, te jinapraNIta dezaviratirUpa dharma= dharmaratna, tene, yogya = ucita, thAya che' evo ahIM adhyAhAra che. Ano trIjI gAthAnA aMte ekavIza guNothI saMpanna" AnI sAthe saMbaMdha che. guNa ane guNIno kathaMcita abheda hoya che, e batAvavA mATe guNInuM 1. *.va.11... - 0ILo hevaDuM saGgI | Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDrothati : gAthA-23-24-25 - ekavIza zrAvakaguNa 4 gugapratinidrAbADuM-'vivuddo' rUtyAdri | tatra "kSudrA' anuttAnamatiH 1 / 'rUpavAn' prazastarUpaH spaSTapaJcendriya ityarthaH, matoH prazaMsAvAcitvAt, rUpamAtrAbhidhAne punarinneva, yathA-'rUpiNa: punA : pro:' rUti re | pravRtisoma:' svabhAvato'pApakarmA 3 / 'lokapriyaH' sadA sadAcAracArI 4 / 'akrUraH' akliSTacittaH, matsarAdidUSitapariNAmo na bhavati | 'bI?' hijAmuMiApAyamIlu: 6 | 'aza4: parAvaJcaka: 7 / 'sudAkSiNyaH' prArthanAbhaGgabhIruriti 8 // 23 // - saMbodhopaniSad - pratipAdana karavA dvArA guNonuM pratipAdana kare che - azudra ityAdi. temAM (1) akSudra=gaMbhIra mativALo. (2) rUpavAna = prazasta rUpa dhAraka, arthAt jenI pAMca indriyo spaSTa che, tevo, kAraNa ke ahI malun - pratyaya prazaMsA arthamAM che. jo rUpamAtra ja kahevuM hoya, viziSTa rUpanI vivaphA na hoya, to rUm - pratyaya ja lAge, jema ke pudgalo rUpI kahyA che. (tattvArthasUtra pa4i) (3) prakRtisaumya = svabhAvathI pApakarmarahita. (4) lokapriya = haMmezA sadAcAranuM AcaraNa karanAra. (5) akrUra = jenuM citta kliSTa nathI tevo. tenA pariNAma matsara vagere doSothI dUSita na hoya. (6) bhIru - je Aloka ane paralokanA apAyothI Darato hoya. (7) azaTha = je bIjAne chetare nahIM. (8) sudAkSiNya = bIjAnI prArthanAnA bhaMgathI DaranAra. eTale ke koI tenI pAse kAMI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 gAthA-23-24-25 ekavIza zrAvakaguNa samvodhasaptati: 'takhAtuM:' aAryavarga 1 / 'dyAnuM:' sattvAnumpa 10 / 'madhyasthaH ' rAgadveSarahito'ta evAsau somadRSTiH, yathAvasthitadharmavicAravattvAd dUraM doSatyAgI, 'somadRSTi:' ityatra vibhaktilopaH prAkRtatvAt, iha padadvayenApyeka eva guNaH 11 / 'guNarAgI' guNapakSapAtI 12 / satI dharmakathA'bhISTA yasya sa satkatha: 13 / 'supakSayuktaH' suzIlAnukUlaparivAropetaH 14 / 'sudIrghadarzI' suparyAlocitapariNAmasundarakAryakArI 15 / 'vizeSajJaH' apakSapAtitvena guNadoSavizeSavA (ve? ) dIti 16 saMbodhopaniSad - yAcanA kare, to te ene na kahI zake. (9) lajjALu = akArya (na karavA jevA kAma)no parihAra karanAra. (10) dayALu jIvo para anukaMpA karanAra. = (11) madhyastha = rAgadveSathI rahita. mATe ja saumyadRSTivALo = yathAvasthita dharmanA vicAravALo hovAthI doSono dUrathI ja tyAga karanAra. 'somadaSTi' ahIM gAthAmAM vibhaktino lopa prAkRtapaNAthI thayo che. ahIM be padathI paNa eka ja guNa kahyo che. (12) guNarAgI = jene guNano pakSapAta hoya. (13) satkatha jene sArI kathA = dharmakathA priya hoya. (14) supakSayukta - je suzIla ane anukULa evo parivAra dharAvato hoya. (15) sudIrghadarzI = sArI rIte vicAreluM evuM ane jenuM pariNAma suMdara che, tevuM kArya Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-23-24-25 ekavIza zrAvakaguNa 143 // 24 // 'vRddhAnurA:' parikhatamatipuruSaseva 27 / 'vinItaH' guNAdhikeSu gauravakRt 18 / 'kRtajJaH ' paropakArAvismAraka: 19 / 'parahitArthakArI' nirIhaH san parArthakRt, sudAkSiNyo hyabhyarthita eva paropakAraM karoti, ayaM punaH svata eva parahitaratiriti tasmAdvibheda: 20 / 'taha ceva' iti tathAzabdaH prArArtha, ':' samuye, 'va:' avadhAraNe, tatazca yathaite saMbodhopaniSad karanAra. (16) vizeSajJa = je pakSapAtI na hovAthI guNadoSanA vizeSano jANakAra hoya. (17) vRddhAnusArI = je pariNata mativALA puruSano sevaka hoya. (18) vinIta je guNAdhikonuM gaurava karanAra hoya. (19) kRtajJa = je bIjAe karelA upAkarane bhUlI na jAya. (20) parahitArthakArI - je koi spRhA vinA parArtha kare. prazna A guNI to sudAkSiNyamAM ja aMtarbhUta thai gayo che. to tene pharIthI kema kahyo ? - uttara - je sudAkSiNya che, e koi prArthanA kare, to ja paropakAra kare che. jyAre A to svayaM ja bIjAnuM hita karavAmAM ti dharAve che, mATe sudAkSiNyathI parahitArthakArI vibhinna che. mATe ahIM punarukti nathI. 'tathA' zabda prakAra arthamAM che. 'ca' samuccaya arthamAM che, 'eva' avadhAraNa arthamAM che. ane tethI evo padayoga Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 gAthA-23-24-25 - ekavIza zrAvakagaNa so saptati: viMzatistathaiva tena prakAreNa labdhalakSyazca dharmAdhikArIti padayogaH, padArthastu labdha iva prApta iva lakSyo lakSaNIyo dharmAnuSThAnavyavahAro yena sa labdhalakSyaH suzikSaNIyaH 21 / ityekaviMzatyA guNairdharmaratnayogya iti / kvacit 'igavIsaguNo havai saDDho' iti pAThaH, tatraikaviMzatirguNA yasyAsAvekaviMzatiguNaH zrAddho bhavatIti // 25 // sAdhubhiH zrAddhaizca paramasaMvegajanakaH zrIjinAgamaH zravaNIya - saMbodhopaniSad - thaze, ke jema A vIza dharmAdhikArI che, tema ja te rIte labdhalakSya dharmAdhikArI che. (21) labdhalakSya=jeNe lakSya = jANavA yogya dharmAnuSThAnano vyavahAra jANe labdha = prApta karI lIdho che tevo. arthAta je dharmAcAra zIkhavAno bAkI che, te paNa kSayopazamavizeSathI jeNe jANe zIkhI lIdho che, tevo. mATe tene te te dharmAcAra zIkhavavo khUba saraLa hoya che. A rIte labdhalakSya = suzikSaNIya evo artha thaze. je A 21 guNothI saMpanna che, te dharmaratnane yogya che. kyAMka "ekavIza guNovALo zrAvaka hoya che evo pATha maLe che. temAM jenA 21 guNo che, te ekavIzaguNavALo zrAvaka hoya che, ema artha che. terapA. sAdhuoe ane zrAvakoe parama saMvegane utpanna karanAra zrIjinAgamanuM zrAvaNa karavuM joie mATe jinAgamanuM mAhAsya Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH iti tanmAhAtmyaM prakaTayannAha kattha amhArisA 'pANI, dUsamAdosadUsiyA / hA! 'aNAhA kahaM huMtA, na huto jaiNAgamo // 26 // zlokaH / vyAkhyA 'asmAdRzA:' asmatsadRkSAH pApopacayavantaH 'prANinaH' asumantaH, kutra kiMbhUtAH ? duHSamAdoSeNa ekaviMzatisahasrapramANapaJcamArakadoSeNa dUSitAH kalaGkitAH, paJcamArakAnubhAvAcca sarve'pi zubhabhAvA hrAsamAsAdayanti, yaduktam-"AyurvittaM ca svAsthyaM ca, vidyA vibhava eva ca / saMjodhopaniSad gAthA-26 Agama vinA anAtha 145 - pragaTa karatAM kahe che - duHSamAnA doSathI dUSita evA amArA jevA jIvo kevA anAtha hota ? ke jo jainAgama na hota. / / 26 / / (saMjodha prre| 802, saMgraha zata 32 ) amArA jevA pApano upacayavALA prANI kyAM ? kevA ? te kahe che - duHSamAnA doSathI = 21 hajAra varSa pramANa = evA pAMcamA ArAnA doSathI, dUSita = kalaMkita. pAMcamA ArAnA prabhAve sarve zubha bhAvo hAsa pAme che. kAraNa ke hyuM che } - khAyuSya, dhana, svAsthya, vidyA jane vaibhava khA jiNAgamo / - 1. kha pANA // / 2. cha kha. ga. ca. cha jaijiNAgamo / - vAhA kahUM huti // 3. ka. gha - Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 gAthA-26 - Agama vinA anAtha sosaptatiH paJcAnAM mArakatvena, paJcamAraka ucyate // 1 // " atra ca duHSamasuSamArakasambhUtA hi bhavyaprANinaH sAkSAjjinavadanasudhAkaraprasUtaprabhUtavacanAmRtapAyinaH kutretyevaMrUpabhAvagabhitaM vRttamuddhRtaitadvRttAtpUrvaM tadgranthe sambhAvyate, tena kutreti padenArtha - saMbodhopaniSad - pAMcano mAraka hovAthI paMcamAraka (pAMcamo Aro) kahevAya A zloka je graMthamAMthI uddhata karyo hoya, te graMthamAM A lokanI pUrve evA bhAvathI garbhita zloka hoya ke - duHSamasuSama-(cothA) ArAmAM thayelA bhavya jIvo sAkSAt jinezvaranA mukhacaMdrathI udbhUta evA ghaNA vacanAmRtane pIve che, teonI to kyAM vAta karavI ? A rIte ahIM prastuta lokanA prathama pada kutra" nA arthanI saMgati thAya che. (kuM AvA pAThamAM A gAthA anyatra upalabdha thatI hovAthI hAM RSTam e rIte saMgati thaI jAya che. prastutamAM stha evo pATha lahiyA AdinA anAbhogathI thayo hoya evuM saMbhave che. athavA to "ame kyAM ? = narakAdimAM kevA ? = mahAduHkhI avasthAvALA hota," e rIte paNa saMgati thaI jAya che. mATe TIkAkAre karelI kalpanA aMgata lAgatI nathI. AvuM mAnavAmAM bIjuM eka kAraNa e che ke AvI rIte zlokanA Adya padane pUrva loka sAthe joDavuM te Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakvoyasaptatiH gAthA-27 - Agama pradhAna che 247 satiH | 'hA' rUti vehe, 'manAthaH' masvAminoDAdrazAda kathamabhaviSyan yadItyadhyAhriyate yadi 'jainAgamaH' arhatsiddhAnto nAbhaviSyat, kalikAle kila jinAgama evAdhAratayA vartata rUtvarthaH raddA athAgamasyaiva prAdhAnyaM prakaTayannAhaAgamaM AyarateNaM, 'attaNo hiyakeMkhiNA / titthanAho gurU dhammo, savve te bahumanniyA // 27 // - saMbodhopaniSad - kAvyAnuzAsananI dRSTie eka viziSTa doSa che. vaLI ApaNA prAcIna sAhityamAM Avo prayoga prAyaH jovA maLato nathI. mATe pUrvAcAryoe evA svarUpe zlokonI racanA karI hoya, evo saMbhava ocho che.) hA e kheda' arthano zabda che. anAtha = svAmirahita evA amArA jevAnuM zuM thAta ? ke jo jainAgama = arihaMtapraNIta siddhAnta na hota. arthAt kaLikALamAM jinAgama ja AdhArarUpe varte che. ll26. have AgamanuM ja prAdhAnya pragaTa karatAM kahe che - je AtmAno hitakAMkSI Agamane svIkAre che, te tIrthanAtha, guru, dharma A badhAnuM bahumAna kare che. ra7. (mUlazuddhi para, AgamaaSTottarI 7) 1. g. 2 - atta | 2. . . i - RrivaNo | Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-27 Agama pradhAna che sambodhasaptatiH vyAkhyA 'JAtmanaH' svasya 'hitAkSiLA' hitakAminA 'AgamaM' arhatpraNItasiddhAntoktamAcAraM 'AcaratA' amyupAnchatA banena 'tIrthanAthaH' arham 'guru' dharmAcArya: dharmazra, te sarve 'bahumAnitA:' gauravitA:| ayaM bhAva:aatmhitaissinnaa yena zrIsiddhAnto bahumAnitastaduktaM sarvamapyaGgIkRtamityarthaH, na tu jamAlyAdivatsiddhAntaikadezo'pyapramANito'stIti tenArhadgururdharmA bahumAnitA eva / yazcAgamapadamekamapi nAGgIkaroti sa nihnavapaGkau samyaktvavikalo gaNyate - "payamavi * saMbodhopaniSad potAnuM hita icchanAra evI je vyakti Agamane arihaMta praNIta siddhAntamAM kahelA AcArane Acare che svIkAre che, te tIrthanAtha dharmAcArya, ane dharma te badhAnuM bahumAna = 148 - = arihaMta, guru gaurava kare che. = = = AAya e che ke AtmAnA hitane icchanAra evA je vyaktie zrIsiddhAntanuM bahumAna karyuM che, teNe siddhAntamAM kahela sarvano svIkAra karyo che. kAraNa ke jema jamAli vageree siddhAntano ekadeza apramANita karyo che, tema teNe siddhAntanA ekadezane paNa apramANita karyo nathI. mATe je siddhAntane svIkAre che, te siddhAntakathita badhuM ja svIkAre che. je AgamanA eka paNa padane svIkArato nathI, te samyaktva rahita che ane tenI gaNanA nihnavonI zreNimAM thAya che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakhyotiH gAthA-28 - "saMgha' vyapadezane ayogya jIvo 242 asaddahato, suttutaM micchadiTThIo" itivacanAt // 27 // Agamazca zrIsaGgha eva pratiSThAM labhate, evaMvidhAzca na saGghavyapadezabhAja ityAhasuhasIlAo sacchaMdacAriNo veriNo sivarSahassa / ANAbhaTThAo bahujaNAo mA bhaNau saMghutti // 28 // ___ vyAkhyA - etAn 'bahujanAnapi' pracuralokAnapi, apizabdo'dhyAhriyate, saGgha iti 'mA bhaNatu' mA kathayatu, kAn ? ityAha-'sukhazIlAn' sAtAlampaTAn, tathA svacchandaM - saMbodhopaniSad - kAraNa ke evuM vacana che ke - je sUtrakathita eka padane paNa na mAne, te mithyAdaSTi che. razI Agama to zrIsaMghamAM ja pratiSThA pAme che, paNa AvA prakAranA jIvo "saMgha" evA vyapadezane yogya nathI, te kahe che jeo sukhazIla, svacchaMdacArI, zivamArganA verI tathA AjJAbhraSTa che tevA ghaNA loko hoya to ya temane "saMgha" ema na kahevuM. 28 (saMbodhaprakaraNa 454, saMghasvarUpakulaka-2) AvA bahujanone = ghaNA lokone paNa, ahIM "paNa" zabdano adhyAhAra karAya che. "saMgha' ema na kahevuM. kevA bahujana ? e kahe che - sukhazIla = zAtAlaMpaTa, tathA jeo 2. - pahAsya | Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 gAthA-28 - "saMgha" vyapadezane ayogya jIvo takhto saptati: svecchayA carantItyevaMzIlAH 'svacchandacAriNaH' svacchandagAmino gurvAjJayA'pravartamAnA ityarthaH, tathAvidhAna, tathA 'zivapathasya' mokSamArgasya 'vairiNaH' pratipakSabhUtAn, kuta ityevam ? ityAhaAjJA bhagavadAdezastasmAdbhraSTAzcukkAstAn / sarvamapyAjJayaiva vidhIyamAnaM saphalam, AjJAvirahitaM ca niSphalameva, yaduktam"AjJA''rAddhA virAddhA ca zivAya ca bhavAya ca / " iti // 28 // athAjJAbhraSTAnAM pracuralokAnAmapi saGghatvaM na vyapadizyate, AjJAbhRtazcAlpasyApi saGghatvamityAha - saMbodhopaniSad - svacchaMdatAthI = svecchAthI AcaraNa kare che teo svacchaMdacArI = potAnI icchAthI pharanArA = gurvAzAthI pravRtti nahIM karanArA evA, tevA prakAranA, tathA zivapatha = mokSamArganA verIo = zatruo, kema evA ? te kahe che - kAraNa ke AjJA = bhagavAnano Adeza, tenAthI bhraSTa = cUkelA che. koI paNa anuSThAna jinAjJAthI karAya to ja saphaLa che. ane je jinAjJAthI virahita che, te niSphaLa ja che. kAraNa ke tenAthI mokSarUpI phaLa maLatuM nathI. kAraNa ke kahyuM paNa che ke- AjJAnI ArAdhanA mokSa Ape che ane AjJAnI virAdhanA saMsAra Ape che. (vItarAga stotra 19-4) // 28 have AjJAthI bhraSTa evA ghaNA lokomAM paNa saMghapaNAno vyapadeza thato nathI. ane AjJAdhAraka evo alpa jana paNa Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-29 'saMgha' vyapadezane yogya jIvo 151 ego sAhU egA ya sAhuNI sAvao ya saDDI ya / ANajutto saMgho, seso puNa aTThisaMghAo // 29 // vyAkhyA : 'sAdhu:' yati:, pujA 6 'sAdhunI' sAdhvI, zrAvau, jA Sa zrAddhI, nizcamimilita: 'AcAyu:'AzApradhAna: sadgu, 'zeSo' binAvitaH punaH pracuro'pi sAdhvAdilokaH 'asthisaGghAtaH' haDDasamUhaH kathyate, tadvadasArabhUta ityarthaH / kecittu 'atthi saMghAo' iti pAThena saMbodhopaniSad -- saMgha che, te kahe che - - - eka sAdhu, eka sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA AjJAyukta hoya te saMgha che, zeSa to asthi saMghAta che. aa2aa (saMgrahazataka 3, saMghasvarUpa kulaka 13, kAlasaptatikA 13, gurutattvavinizcaya 2/129, saMbodha prakaraNa 794) eka sAdhu = zramaNa, ane eka sAdhvI = zramaNI, eka zrAvaka ane eka zrAvikA A cArathI sahita evo AjJAyukta = jemane mana jinAjJAnuM ja prAdhAnya che tevo gaNa e saMgha che. zeSa = jinAjJArahita ghaNA paNa sAdhu vagere loko asthisaMghAta = hADakAno samUha kahevAya che, arthAt jema asthisaMghAta asAra hoya che, tema teo paNa asAra che. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 gAthA-28 - "saMgha' vyapadezane yogya jIvo sotha saptatiH zeSa AjJAbAhyaH saGghAto'sti na tu saGgha iti vyAkhyAnayanti tadupekSaNIyam, saGghapaTTakavRhadvRttau vRttikRtA pUrvapAThArthasyaiva - saMbodhopaniSad - keTalAka to "saMghAta che' evA pAThathI zeSa = AjJAbAhya samUha che, paNa saMgha nathI, AvI vyAkhyA kare che. te upekSaNIya che. kAraNa ke saMghapaTTakanI bRhaddhattimAM vRttikAre pUrvanA pAThanuM ja samarthana karyuM che. [AjJAyukta = AjJApradhAna, A arthathI samajavAnuM che ke jeno pakSapAta jinAjJA pratye ja che. te saMghanuM aMga che. bAhya pravRtti to dravyAdidoSathI na chUTake jinAjJAnusArI na paNa hoI zake, paNa teTalA mAtrathI tene asthisaMghAta kahevuM e zrIsaMghanI mahA AzAtanA che. jyAM jinAjJAnusArI pravRttinuM zakya pAlana hoya, ane je azakya hoya, tenA pratye paNa pakSapAta hoya, tyAM "saMgha" tarIkeno vyapadeza ucita ja che. vaLI jema "guruguNavALA hoya te guru" A zAstrIya vyAkhyAmAM bahu moTA moTA guNo hoya evI nahIM paNa mUlaguNo hoya evI apekSA rakhAI che. kALAdinA doSathI guru thoDA pramAdI hoya, to ya temanAmAM gautamasvAminA darzana karavAnA kahyAM che. tema prastutamAM paNa samajavuM joIe. - TUMkamAM A gAthA ati gaMbhIra arthavALI che. mAtra zAbdika artha pakaDIne svAbhimatanI puSTi karavA mATe teno Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-30 - saMghasvarUpa samarthanAt //rA. ___ punaH saGghasvarUpamevAhanimmalanANapahANo, dasaNajutto carittaguNavaMto / titthayarANAjutto, vuccai eyAriso saGgho // 30 // vyAkhyA - etAdRzaH saGgha ucyate, kIdRzaH ? nirmalajJAnena vizadasaMvedanena pradhAno mukhyaH, kila sarvamapyanuSThAnaM jJAnapUrvakameva kRtaM phalavad bhavati, yaduktam-"paDhamaM nANaM - saMbodhopaniSad - upayoga karavo ke ayogya-bALajIvone A padArtha kahevo e sva-paranI saMsAravRddhinuM kAraNa bane che.] //rA pharIthI saMghanuM svarUpa ja kahe che - nirmaLajJAnapradhAna, darzanayukta, cAritraguNavAnuM, tIrthakaranI AjJAthI yukta evo saMgha kahevAya che. 3oll. (saMghasvarUpa kulaka 14, saMbodha prakaraNa 795) je Avo hoya, te saMgha kahevAya. kevo? je nirmaLajJAna = spaSTa saMvedanathI pradhAna che = mukhya che. sarva anuSThAna jJAnapUrvaka karo, to ja saphaLa thAya che. kAraNa ke kahyuM che ke - pahelA jJAna, pachI dayA, A rIte sarvasaMyata pratiSThita thAya che. ajJAnI to zuM karaze ? athavA to puNya-pApane 1. ..gha - 02IM ya puSpo | ma - 02/La vi punno | 2 - 02i puSpo | - rA ya kutto ! Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 gAthA-30 - saMghasvarUpa svAsatatiH tao dayA evaM ciTThai savvasaMjae / annANI kiM kAhI kiM vA nAhI cheya pAvayaM // 1 // " prathamamAdau jJAnaM jIvasvarUpasaMrakSaNopAyaphalaviSayam, tatastathAvidhajJAnasamanantaraM dayA saMyamastadekAntopAdeyatayA bhAvatastatpravRtteH, evamanena prakAreNa jJAnapUrvakakriyApratipattirUpeNa tiSThatyAste sarvasaMyataH srvprvrjitH| yaH punarajJAnI sAdhyopAyaphalaparijJAnavikalaH sa kiM kariSyati? sarvatrAndhatulyatvAt pravRttinimittAbhAvAt / kiM vA kurvan saMbodhopaniSad - kema jANaze ? (dazavaikAlika 4/10, dharmasaMgrahaNI 543) vyAkhyA - pahelA = zarUAtamAM jIvanA svarUpa, tenA saMrakSaNano upAya ane tenuM phaLa, A viSayomAM jJAna jarUrI che. pachI = tathAvidha jJAnanI prApti bAda, dayA = saMyama. kAraNa ke jJAnIne mana saMyama ja ekAMta upAdeya hoya che. A rIte tadekAntopAdeya evo jJAnI bhAvathI saMyamamAM pravRtta thAya che. Ama A prakArathI = jJAnapUrvaka kriyAnI pratipattirUpa prakArathI, te sarvasaMmata = pravrayAsarvasvasaMpanna thAya che. paNa je ajJAnI che = sAdhyanA upAya ane tenA phaLanA parijJAnathI rahita che, te zuM karaze? kAraNa ke te sarvatra aMdha samAna hovAthI tene pravRttinuM nimitta ja nathI. pravRtti to sAdhya-sAdhanAdinA darzanathI ja saMbhave che. ane aMdhane te darzana na thavAthI tene pravRttinuM kAraNa ja nathI. athavA to ajJAnI pravRtti paNa kare to ya "A cheka che = nipuNa Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDroisaptatiH gAthA-30 - saMghasvarU5 256 jJAsyati cchekaM nipuNaM hitaM kAlocitaM pApakaM vA, ato viparItamiti / tatazca tatkaraNaM bhAvato'karaNameva samagranimittAbhAvAt, andhapradIptapalAyanaghuNAkSarakaraNavat / punaH kiMbhUtaH? 'darzanayuktaH' samyaktvakalitaH jJAnadarzanayorekasvAmikatvenAvyavahitaM vizeSaNaM darzanayukta iti, yaduktam-"jattha nANaM tattha niyamA daMsaNaM, jattha daMsaNaM tattha niyamA nANaM" iti / tathA - saMbodhopaniSad - hitakAraka-kALocita che, A pApa che = anipuNa-ahitakAraka-akALocita che, evuM zuM jANaze ? mATe ajJAnI pravRtti kare, to ya paramArthathI to te apravRtti ja che. kAraNa ke pravRttinuM samagra nimitta hAjara nathI. jema koI AMdhaLo baLatA gharamAMthI palAyana karavAno prayatna kare athavA to kIDo yudacchAthI lAkaDAmAM kotarakAma kare, ane tenAthI jogAnujoga koI akSaro paDI jAya, tenA jevI A pravRtti che. mATe ajJAnInI dharmapravRtti vAstavamAM to apravRtti ja che. tethI ahIM saMghanuM prathama vizeSaNa-nirmaLajJAnapradhAna evuM kahyuM che. ' have bIjuM vizeSaNa kahe che - darzanayukta = samyaktasahita. jJAna ane darzana baMneno svAmi eka jIva hoya che. mATe jJAnasahita-pratipAdakavizeSaNa kahyA pachI vyavadhAna vinA tarata ja darzana-sahita-pratipAdaka vizeSaNa kahyuM che. kAraNa ke kahyuM che ke jyAM jJAna che, tyAM avazya darzana che ane jyAM darzana che, tyAM avazya jJAna che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 gAthA-30 - saMghasvarUpa voisaptati: 'cAritraguNavAn' saMyamaguNayutaH, jJAnadarzanasahito'pi yadi cAritrapavitro na bhavati tadA sadgatiprAptirna bhavet, yaduktam"jahA kharo caMdaNabhAravAhI, bhArassa bhAgI na hu caMdaNassa / evaM khu nANI caraNeNa hINo, nANassa bhAgI na hu soggaIe // 1 // " iti / guNatrayavibhrAjiSNurapi yadi tIrthakarAjJAviyukto bhavati tadA sarvamapi niSphalam, ata evAha-'tIrthakarAjJAyuktaH' bhagavaduktayathoktakaraNalakSaNayA tIrthakarAjJayA yuktaH, yaduktam - saMbodhopaniSad tathA cAritraguNavAna = saMyamaguNathI yukta. kAraNa ke jo jJAna-darzanathI sahita evo paNa jIva jo cAritrathI pavitra na hoya, to tene sadgatinI prApti na thAya, kAraNa ke kahyuM che ke - jema caMdananA bhArano vAhaka gadheDo bhArano ja bhAgI thAya che, caMdananA upabhogano nahIM, te ja rIte cAritrarahita jJAnI paNa jJAnano ja bhAgI thAya che sadgatino nahIM. (saMgrahazataka 19, upadezamAlA 426) A rIte traNa guNothI zobhAyamAna hovA chatAM paNa jo tIrthakaranI AjJAthI viyukta hoya, to tenuM badhuM ya niSphaLa che. mATe ja kahe che - tIrthakaranI AjJAthI yukta = bhagavAne je kahyuM che, te kahyA mujaba ja karavArUpa tIrthakarAjJAthI sahita. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savo satatiH gAthA-30 - saMghasvarUpa 157 "samaipavittI savvA, ANAbajjhatti bhavaphalA ceva / titthayaruddeseNavi, na tattao sA taduddesA // 1 // " svamatipravRttizcaivaMvidhA doSahetuH, yathA-"zRGgaiH prasUnasamaye jalakelilIlAmandolaM bhagavadokasi devatAnAm / dharmacchalAllaguDarAsamanalpahAsaM, nirmApayantyahaha ! saMsRtihetumajJAH // 1 // " tathA-"yAtrAH pratItya pitarau bhavatA'tra caitye, yadvA'tra mAsi vihitAdhaninA'munA tat / kAryastvayA'pi ca tatheti kathaM - saMbodhopaniSad - je kahyuM che - svamatithI karelI sarva pravRtti AjJAbAhya hovAthI saMsArarUpI phaLa ApanArI ja che. evI pravRtti tIrthakaranA uddezathI karI hoya, to paNa te vAstavamAM tIrthakanA uddezathI nathI. (caityavaMdana mahAbhASya 110, paMcAzaka 357) AvA prakAranI svamatipravRtti doSanI hetu che. jema ke - vasaMtakALe bhagavAnanA maMdiramAM ziMgaDAothI devatAonI jalakrIDA tathA lIlAvALA hIMcakAnuM nirmApaNa tathA dharmanA bahAne ghaNA hAsyavALA dAMDiyArAsanuM nirmApaNa ajJAnI jIvo kare che. paNa e dharma nahIM, saMsArakAraNa che = pApa che. mATe te ajJAnI jIvo dharmanA nAme vAstavamAM pApanuM ja sarjana kare che. sevA tathA - mAtA-pitAnA AtmAne zAMti maLe te mATe tamAre A caityamAM jAtrA karAvavI" athavA to A zrImaMte A mahine jAtrA karAvI mATe tamAre paNa tema Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 gAthA-30 - saMghasvarUpa svAsaptatiH gRhasthairdharmo'yamityanucitaM racayanti dhUrtAH // 1 // zrAddhaprapAravizazigrahamA(me?)ghamAlA, saGkrAntipUrvaparatIrthikaparvamAlA / pApAvahA vigaladujjvalayuktijAlA, jainasvavezmasu kathaM racayanti - saMbodhopaniSad karavuM." AvI preraNA karAya tyAre kadAca bhaktajano ema kahe ke "ame to gharabAra laIne beThA chIe, AvI jAtrA karavA mATe jarUrI samaya tathA saMpatti amArI pAse nathI. to teo kahe ke "A to dharma che. parama kartavya che. mATe koIpaNa hisAbe tenuM pAlana karavuM ja joie. A rIte dhUrta loko anucita kAma kare-karAve che. tenA zrAddha = paralokamAM gayelA pitRonI sudhAzamana mATe annadAna. prapA = paraba sUrya-caMdra graha-vAdaLAonI zreNi jemAM na dekhAya tevA divase gaNAtuM parvavizeSa (?). saMkrAnti -makara, dhana, mIna vagere rAzimAM sUryano saMkrama thAya te samaya, pahelAnA ane pachInA tIrthikonA janma-maraNa vagerenI tithi, vagere parvonI hAramALAo paramArthathI vicAra karatAM ujjavaLa yukti samUhathI bhraSTa che = niryuktika che, ane pApanuM kAraNa che. to pachI bALa jIvo jaina evA gharamaMdiramAM tevI parvamALAnI racanA = saMkrAntimAM dAnakarma vagere te te parvanI parikalpita ArAdhanA kema kare che ? rAI Azaya e che ke tevuM pApahetuka kRtya anyoe paNa Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakhyotiH gAthA-31 - AjJArahita niSphaLa 12 bAlAH // 2 // " etAvatA guNatrayajuSo'pyAjJayA pravartamAnasya saGghatvamAkhyatumucitaM nAnyasyeti // 30 // athAjJAyA eva sakaladharmakalpatarorbIjatvaM vyatirekadvAreNa darzayannAhajaha tusakhaMDaNa 'mayamaMDaNAi runnAi sunnarannaMmi / "vihalAi tahA jANasu, ANArahiyaM annuttaannN||31|| - saMbodhopaniSad potAnA maMdira AdimAM karavA jevuM nathI to pachI jinAlayamAM to tevI ceSTA zI rIte karI zakAya? ahIM jainasvarezma kahyuM che, teno artha e paNa thaI zake ke jainanA potAnA gharamAM tevI pApahetuka mithyAtvisaMmata kriyA kema thaI zake ? AvuM kahevA dvArA sUcita karyuM che ke je jJAnAdi traNa guNothI yukta hoya, te paNa AjJAthI pravRtti kare, to tene saMgha kahI zakAya, je jJAnAdithI yukta hovA chatAM paNa jinAjJAnI avajJAthI pravRtti kare tene saMgha kahevo ucita nathI. 30 AjJA ja sarva dharmarUpI kalpavRkSanuM bIja che, e vAta have vyatirekathI darzAvatA kahe che - jema photarA khAMDavAnI kriyA, maDadAne zaNagAravA vagerenI - MAya | rU. 1 - jhUMpa / 2. * - muo | g. che - mu. | 2. 4. I - mo bhaviyA | Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 gAthA-31 - AjJArahita niSphaLa lakhyo pataMtiH vyAkhyA - yathA tuSANAM dhAnyatvacA kaNDanAni udUkhale kSiptvA musalena kuTTanAni prAkRtatvAdvibhaktilopaH, kaNDanAni hi satuSANAM dhAnyAnAM ghaTate, tadatra dhAnyavihInatuSANAM kaNDanAni yAdvaMzi, yathA vA 'mRtamaNDanAni' mRtazarIrasya sauvarNAdyAbharaNaiH prasAdhanAni, tathA yathA 'zUnyAraNye' nirmAnuSATavyAM 'ruditAni' duHkhitajanasya rodanAni 'viphalAni' niSprayojanAni / na ca tuSakaNDane mRtamaNDane zUnyAraNye rodane ca kimapi siddhyati, - saMbodhopaniSad - kriyA tathA zUnya araNyamAM rudanAdinI kriyA niSphaLa che, tema AjJArahita anuSThAna paNa samajavuM 31ii (saMbodha prakaraNa 662) jema photarAone = dhAnyanI chAlane khAMDavAnI kriyA = khAMDaNiyAmAM nAkhIne masaLathI kuTavAnI kriyA, ahIM prAkRta hovAthI vibhaktino lopa thayo che. khAMDavAnI kriyA to photarA sahita evA dhAnyasaMbaMdhI ja ghaTe che. tethI ahIM dhAnya rahita evA photarAonuM khaMDana jema niSphaLa che, athavA to jema RtamaMDana = marI gayela vyaktinA zarIra = maDadAne suvarNanA - cAMdInA vagere alaMkArothI zaNagAravuM, e jema niSphaLa che. tathA jema zUnya araNyamAM = manuSyarahita aTavImAM rudita = duHkhI vyaktinI rudananI kriyA, niSphaLa che = prayojanarahita che. kAraNa ke photarA khAMDavAmAM, maMDadAne zaNagAravAmAM tathA sadanamAM kAMI siddha thatuM nathI. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDrotha saptatiH gAthA-31 - AjJArahita niSphaLa 262 kevalaM mohavilasitameva prayAsamAtraphalatvAt / tathA AjJA bhagavadAdezastadrahitaM 'anuSThAnaM' jinpuujnaavshykkrnnaadidhrmkRtyaM " vinaM' niSpanna "nAnIdi vadhyasva, yadut-"niaannaae dhammo, ANArahiyANa phuDa ahammutti / iya muNiUNa ya tattaM, jiNaANAe kuNaha dhammaM // 1 // " punarapyuktam'jiNaANAbhaMgabhayaM, bhavasayabhIANa hoi jIvANaM / bhavasayaabhIruyANaM, jiNaANAbhaMjaNaM kIlA // 1 // " 'jinAjJAbhaGgabhayaM' sarvajJAdezabhaGgAtaGkaH 'bhavazatabhItAnAM' zatazabdo'tropalakSaNaM - saMbodhopaniSad - temAM mAtra prayatna ane tenAthI thato kAyakleza e ja phaLa che, te ja rIte AjJA = bhagavAnano Adeza, tenAthI rahita anuSThAna = jinapUjA, pratikramaNa karavuM vagere dharmakArya, viphaLa = niSphaLa che, ema tuM jANa. kAraNa ke kahyuM che ke - jinAjJAthI dharmanI ArAdhanA thai zake jeo jinAjJAthI rahita che, temane to spaSTapaNe adharma ja che. A tattva jANIne jinAjJAthI dharma karo. tenA (Saddhizataka 91) pharI paNa kahyuM che ke - jemane seMkaDo bhavono tathA upalakSaNathI anaMta bhavono bhaya che, tevA bhavabhIru jIvone jinAjJAbhaMgano bhaya hoya che. ke "jo ame jinAjJAno bhaMga karazuM, to amAro saMsAra vadhI jaze. paNa jeo seMkaDo bhavonA tathA upalakSaNathI anaMta bhavonA bhramaNathI DaratA nathI, temane mana to jinAjJAno bhaMga karavo e jANe ramata ja che. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 gAthA-31 - AjJArahita niSphaLa blothalaptatiH tenAnantajanmabhIrUNAM 'bhavati' jAyate 'jIvAnAM' prANinAm / bhavabhIravo hi-"jaha naravaiNo ANaM, aikkamaMtA pmaaydosennN| pAvaMti bandhavaharohachijjamaraNAvasANANi // 1 // taha jiNavarANa ANaM, aikkamaMtA pamAyadoseNaM / pAvaMti duggaipahe, viNivAyasahassakoDIo // 2 // " ityAdi jJAtvA AjJAbhaGgAd bibhyati / 'bhavazatA'bhIrUNAM' bhavAbhinandinAM punajinAjJAbhaJjanaM krIDeva, krIDA keliriti / yathA mallAdInAM muSTiprahArAdikaM duHkhadamapi - saMbodhopaniSad - arthAt temane jinAjJAbhaMga karavAmAM koI kSobha ke bhaya thato nathI. III (paddhizataka 59) jeo bhavabhIra che, teo jANe che ke - jema koI pramAda doSathI rAjAnI AjJAnuM ullaMghana kare, to teo baMdhana, vadha, kArAvAsa, chedana ane maraNa sudhInA duHkho pAme che. // tema jinavaronI AjJAnuM paNa jeo pramAdadoSathI ullaMghana kare, teo durgatinA mArge hajAro karoDo vinipAtone pAme che. rAI (puSpamAlA 186/7, ratnasaMcaya 210/11) A rIte jANIne bhavabhIru jIvo AjJAbhaMgathI bhaya pAme che. jeo seMkaDo bhavothI DaratA nathI tevA = bhavAbhinaMdI jIvone mana to jinAjJAno bhaMga karavo e jANe ramata ja che. jema malla vagerene mana muSTiprahAra vagere duHkhadAyaka kriyA paNa ramata che, paNa jemanuM zarIra khUba komaLa che, Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-32 - AjJAthI sarva saphaLa 163 krIDA bhavati, sukumArazarIrANAM tu pIDAyai bhavati / evaM bhavAbhIrUNAM jinAjJAbhaJjanaM krIDA, pareSAM ca bhayaheturityarthaH // 3 // atha tapaAdInAmAjJayA vihitAnAmeva prAmANyamityAhaANAi tavo ANAi saMjamo taha ya dANamANAe / ANArahio dhammo, palAlapUla vva paDihAI // 32 // vyAkhyA- ' AjJayA' sarvaM vAkyaM sAvadhAraNamiti jinAjJayaiva saMbodhopaniSad temane tevI kriyA duHkhadAyaka thAya che. A rIte jeo bhavabhIru nathI temane mana jinAjJAno bhaMga e ramata vAta che, ane bhavabhIru jIvone e bhayahetu che. / / 31 / / tapa vagere AjJAthI karAya, to ja pramANa che, te kahe che - AjJAthI tapa che, AjJAthI saMyama che, ane te rIte dAna paNa AjJAthI che. je dharma AjJArahita che, te jANe ghAsanA pULA jevo lAge che. I // 32 // (saMbodhaprakaraNa 661) evo nyAya che ke sarva vAkya jakAra sahita hoya che. mATe mULamAM jakAra na kahyo hoya, to paNa vyAkhyAmAM te vAkyamAM ucita sthAne jakAra samajI levo joie. prastutamAM AjJAthI--jinAjJAthI ja karAtuM tapa vagere prazasta che, anyathA nahIM, e rIte 'ja'kArano ucita nyAsa samajavAno che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 gAthA-32 - AjJAthI sarva saphaLa sakhto saptati: kriyamANaM tapyante dhAtavo'zubhakarmANi vA'neneti tapo'nazanAdi, yaduktam-"majjA'sthirudhirapalarasamedaHzukrANyanena tapyante / karmANi vA'zubhAnItyatastaponAma nairuktam // 1 // " pramANam, tatra tapasi jinAjJeyam-"so hu tavo kAyavvo, jeNa maNo maMgulaM na ciMtei / jeNa na iMdiyahANI, jeNa ya jogA na hAyaMti InzA" taci F-"gAmohiviSporikSamagnasoyamuhaao / laddhIo iMti tavasA, sudullahA suravarANaMpi // 1 // surasuMdarikaracAliacamaruppIlo suhAI suraloe / jaM bhuMjai saMbodhopaniSad - jenAthI zarIranI dhAtuo ke azubha karmo tapta thAya te tapa = anazana vagere. kAraNa ke kahyuM che ke - majjA, asthi, rudhira, mAMsa, rasa, carabI, vIrya jenAthI tape che athavA to azubha karmo tape che, enA parathI "tapa" A nAmanI vyutpatti thaI che. A tapa jinAjJAthI ja karAya, te pramANa che. temAM tapanA viSayamAM A jinAjJA che - te ja tapa karavo joie, ke jemAM mana durbAna na kare, jenAthI indriyonI hAni na thAya, ane jenAthI yogonI hAni na thAya. (paMcAzaka 214, gAthAsahasI 509) tenuM phaLa A che - je AmA~Sadhi, vimuDauSadhi, saMbhinasrotas vagere labdhio che, ke je uttama devone paNa khUba durlabha che, te tapathI thAya che. surasuMdarIo potAnA Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakhyotiH gAthA-32 - AjJAthI sarva saphaLa 26 suranAho, kusumamiNaM jANa tavataruNo // 2 // jaM bharahamAiNo cakkiNovi vipphuriyanimmalapayAvA / bhuMjaMti bharahavAsaM, taM jANa tavappabhAveNa // 3 // " iti / AjJAvihInaM ca tapo bahubhistapasvibhiH kriyate paraM sarvamapi tanniSphalameva, yaduktam"sarvhi vAsasahassA, tisattakhuttodaeNa dhoeNa / aNucinnaM tAmaliNA, annANatavutti appaphalo // 1 // " tathA AjJayaiva "saMyama:' saMyama saMyama:, mAve mapratyayaH, apUrva - saMbodhopaniSad hAthathI indrane cAmara vIMjhe che, evA aneka sukho devalokamAM indra bhogave che, e to tArUpI vRkSanuM puSpa ja che. phaLa to mokSanuM nirupama sukha che, ema tuM jANa. /rA je bharata vagere cakravartIo paNa vispharita nirmaLa pratApathI zobhAyamAna bane che ane bharatakSetrane bhogave che, te tapanA prabhAvathI che, evuM tuM jANa. liii (puSpamAlA 72, 73, 74) AjJArahita tapa to ghaNA tapasvIo kare che, paNa te badhu paNa niSphaLa ja che. je kahyuM paNa che - tAmalie 21 vAra pANIthI dhoyelo nIrasa AhAra pAraNAmAM vAparIne 60 hajAra varSa sudhI tapa karyo, paNa te ajJAna tapa hovAthI tenuM phaLa alpa che zA (upadezamAlA 81) tathA - saMyama = niyaMtraNa karavuM. temAM bhAva arthamAM "a" pratyaya che. apUrva evA karmarUpI kacarAnA Agamanano Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 gAthA-32 - AjJAthI sarva saphaLa blothaptatiH cavarAgamanirodhakaraNapravaNAsravadvAraviramaNamityarthaH pAlitaH san pramANam / AjJAvikalAnAM hastitApasAdInAmiva saMyamo'pi niSNanuM parva | tathA 'va' punaH kAryava 'dvAna pALyuM nyAyArjitaniravadyavastrapAtrAdInAM vitaraNaM mokSAya / dAnamadhikRtya jinAjJeyam-"AsaMsAivirahio, saddhAromaMcakaMcuijjato / kammakkhayaheuM cia, dijjA dANaM supattesu // 1 // AraMbhaniyattANaM, - saMbodhopaniSad - nirodha karavAmAM kuzaLa evuM AzravadvAraviramaNa = saMyama. e AjJAthI pALyuM hoya, to ja pramANa che. jeo AjJArahita che tevAonuM saMyama paNa hastitApasa vagerenA saMyamanI jema niSphaLa je che. hastitApaso eka hAthIne mArIne ghaNA divaso sudhI tenA mAMsa para nirvAha kare che. ane evuM mAne che ke "anyathA ghaNA jIvonI hiMsA karavI paDe, tenA karatAM eka jIvanI hiMsA karavI, temAM ochuM pApa che." paNa paMcendriya jIvanA vadhamAM anekagaNuM pApa che. vaLI mAMsamAM nigodanA anaMta jIvo utpanna thAya che. A hakIkata teo jANatA nathI mATe temanA tapa-saMyama niSphaLa che. vaLI dAna = pAtromAM nyAyathI arjita evA niravadya vastra-pAtra vagerenuM vitaraNa. AvuM dAna AjJAthI ja mokSanuM kAraNa thAya che. dAnanA viSayamAM AvI jinAjJA che - AzaMsA vagerethI rahita, zraddhA ane romAMcathI kaMcukita = pulakita thato, karmakSaya mATe ja supAtromAM dAna Ape. tevA Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambolaptatiH gAthA-32 - AjJAthI sarva saphaLa 67 akaritANaM akAraviMtANaM / dhammaTThA dAyavvaM, gihIhiM dhamme kayamayANaM // 2 // iya mukkhaheudANaM, dAyavvaM suttvnniavihiie| aNukaMpAdANaM puNa, jiNehi savvattha na nisiddhaM // 3 // kesiMci hoi cittaM, vittaM annesi ubhayamannesiM / cittaM vittaM pattaM, tinni vi kesiMci dhannANaM // 4 // " AjJAM vinA bahutaramapi dttmphlmev| atha tadvaikalpe yad bhavati tadAha-'AjJArahito dharma:' tA:pramuq: "patatipUna ' ti, nizAMtivrIhAdri - saMbodhopaniSad - jeo AraMbhathI nivRtta thayelA che. AraMbha karatA paNa nathI ane karAvatA paNa nathI, jemanuM mana dharmamAM tanmaya che, tevA puNyAtmAone gRhasthoe dharma mATe ApavuM joie. rA. A rIte sUtramAM kahelI vidhithI mokSanA hetubhUta evuM supAtradAna ApavuM joie. vaLI je anukaMpAdAna che, teno jinezvaroe sarvatra niSedha karyo nathI. keTalAkone bhAvasabhara citta maLyuM hoya che, anyone dAnanI viziSTa vastu mATe jarUrI dhana maLyuM hoya che. keTalAkone citta ane vitta baMne maLyA hoya che. jyAre keTalAka dhanya AtmAone citta, vitta ane supAtra traNenI prApti thaI hoya che. I4o. (puSpamAlA 46-47-48-49) AjJA vinA to ghaNu bahu dAna karAya, to paNa te niSphaLa ja che. A vikalpanA saMbaMdhamAM je thAya che te kahe che - AjJA rahita dharma - tapa vagere ghAsanA pULA jevo = Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 gAthA-33 - AjJA vagaranuM nirarthaka sosaptatiH tRNapracayavat 'pratibhAti' tatsadRzo dRzyata ityarthaH / yathA palAlapracayo dhAnyarahitatvAnniSphalastathA''jJAtyakto dharmo'pi niSphala eveti / 'akaNo vrIhyAdiH palAlaM' ityuNAdivRttau, pUlazabdo lokarUDhyA pUlakArthaH // 32 // etadevAhaANAkhaMDaNakArI, jahavi tikAlaM mahAvibhUIe / pUei vIyarAyaM, savvaMpi niratthayaM tassa // 33 // - saMbodhopaniSad - jemAMthI zAli, DAMgara, vageranA kaNa nIkaLI gayA che tevA ghAsanA pUMjanA jevo lAge che. jema ghAsano Dhagalo dhAnyathI rahita hovAthI niSphaLa che, tema AjJArahita dharma paNa niSphaLa ja che, evo artha che. uNAdivRttimAM kahyuM che ke kaNa vinAnA vrIhi vagere palAla che. (uNA, 2/225) pUla zabda lokarUDhithI pULAnA arthamAM che. 3rA. e ja kahe che - je traNe kALa moTI vibhUtithI vItarAgane pUje, paNa jo te AjJAnuM khaMDana karato hoya, to tenuM sarva paNa nirarthaka che. Ii33ii (ratnasaMcaya 213, saMbodha prakaraNa 963) 1. che - pratI-Arya zloko na dazyate | Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDrothalatatiH gAthA-33 - AjJA vagaranuM nirarthaka 162 vyAkhyA - 'AjJAkhaNDanakArI' AjJA jinA yAm"tasAijIvarahie, bhUmIbhAge visuddhae / phAsueNaM tu nIreNaM, iyareNaM galieNa u // 1 // kAUNaM vihiNA pahANaM, seyavatthaniyaMsaNo / muhakosaM tu kAUNaM, gihabiMbANi pamajjae // 2 // gaMdhodaeNa nhAvittA, jiNe tellokkabaMdhave / gosIsacaMdaNAIhiM, viliMpittA ya pUyae // 3 // " ityAdirUpA tasyAH khaNDanakArI, yadvA sAmAnyataH AjJAkhaNDanakArI svamatikalpanAzilpopajIvI san yadyapi 'trikAlaM' trisandhyaM - saMbodhopaniSad - je AjJAnuM khaMDana karanAra che. jinapUjAnA viSayamAM A AjJA che - je trasa vagere jIvothI rahita hoya evA vizuddha bhUmibhAgamAM prAsuka jaLathI athavA gALelA evA aprAsuka jaLathI tenA vidhithI snAna karIne zveta vastronuM paridhAna karIne (upalakSaNathI anya paNa zubha varNanA vastranuM paridhAna karIne), mukhakoSabAMdhIne, ghara derAsaranI pratimAonuM pramArjana kare, gaMdhodaka = sugaMdhI jaLathI railokya bAMdhava evA jinone snAna karAvIne, gozISa caMdanathI vilepana karIne pUjana kare. Ill (zrAddhadinakRtya 23-24-25 gAthAsahastrI 215-16) ityAdi rUpa jinapUjA saMbaMdhI AjJA che. tenuM je khaMDana kare, athavA to je sAmAnyathI AjJAnuM khaMDana karanAra hoya, te potAnI buddhirUpa kalpanA zilpa para upajIvana karanAra bhale trikALa Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 gAthA-33 - AjJA vagaranuM nirarthaka sosaptatiH 'mahAvibhUtyA' mahAsamRddhyA pUjopakaraNasAmagryA candanakarpUramInamadamRgamadAdirUpayA 'vItarAgaM' arhantaM 'pUjayati' arcayati, tathA'pi 'tasya' AjJAkhaNDanakartuH 'sarvamapi' bhagavada rthavidhIyamAnadravyavyayAdi 'nirarthakaM' niSprayojanam / AjJayA vidhIyamAnaM jinapUjanamapi saphalam, yaduktam-"kiccaMpi dhammakiccaM, pUyApamuhaM jiNaMdaANAe / bhUyamaNuggaharahiyaM, ANAbhaMgAu duhadAI // 1 // " tathA zrIjinavallabhasUribhirapyuktam"jinagRhajinabimbajinapUjanajinayAtrAdi vidhikRtaM dAnatapovratAdi gurubhaktizrutapaThanAdi cAdRtaM syAdiha kumatakugurukugrAhakubodha - saMbodhopaniSad - = traNe saMdhyAnA samaye = savAra-bapora-sAMja mahAvibhUtithI = mahAsamRddhithI caMdana-kapUra-mInamada-kasturI vagerarUpa pUjAnA upakaraNonI sAmagrIthI vItarAgane = arihaMtane, pUje = arca, to paNa tenuM =AjJAkhaMDanakArInuM badhuM ya = bhagavAnanI pUjA mATe karAto dravya-vyaya vagere nirarthaka = niSThayojana che. AjJAthI karAtI jinapUjA vagere saphaLa, kAraNa ke kahyuM che ke - pUjA vagere dharmakRtya paNa jinAjJAthI ja dharmakRtya bane che. paNa je jIvadayAthI rahita che, te AjJAbhaMgathI duHkhadAyaka che. (SaSThizataka 45) - tathA zrI jinavallabhasUrijIe paNa kahyuM che - jinAlaya, jinapratimA, jinapUjA, jinayAtrA vagere, dAna, tapa, vrata vagere ane gurubhakti, zrutapaThana vagere vidhipUrvaka AdaravuM Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDroisaptatiH gAthA-34 - AjJAbhaMganuM pariNAma 272 kudezanAntaHsphuTamanabhimatakAri varabhojanamiva viSalavanivezataH" rUti rUrUA kuta etat ? ityAha - ranno ANAbhaMge, ikku cciya hoi niggaho loe / savvannuANabhaMge, aNaMtaso 'niggahaM relahai // 34 // vyAraNya - "jJi:' nRpateH "nAjJA mahemAveza vahune 'eka eva' aihalaukika eva 'nigrahaH' maraNaduHkhaM loke bhavati / - saMbodhopaniSad - joie. ahIM kumata, kuguru, kugrAha, kubodha, kudezanAnI aMtabhUta evA jinAlayAdi spaSTa rIte aniSTa phaLanuM kAraNa bane che. jema ke thoDA viSanA pravezathI uttama bhojana (saMghapaTTaka 20) 33ii. AvuM kema ? te kahe che - rAjAnI AjJAnA bhaMgathI lokamAM eka ja nigraha thAya che, jyAre sarvajJanI AjJAnA bhaMgathI anaMta nigraha pAme che. 34. (saMbodha prakaraNa 379) rAjAnI = narapatinI, AjJAno bhaMga thatA = AdezanuM khaMDana thatA, eka ja - AlokasaMbaMdhI ja, nigraha = maraNaduHkha lokamAM thAya che, rAjA potAnI AjJAnuM khaMDana . . . - niro | 2. g - horU I Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zA 272 gAthA-34 - AjJAbhaMganuM pariNAma savvo satatiH sa hi khaNDitAzaM svasevakaM mArayatIti pratItam, yata uktam"AjJAbhaGgo narendrANAM, mahatAM mAnakhaNDam / marmaprakAzanaM puMsAmazastravadha ucyate // 1 // " itisubhASitAnusAreNAjJAvirAdhakAnAM kuto jIvitam ? 'sarvajJasya' sarvavedino devAdhidevasya 'AjJAbhaGge' 'anantazaH' anantavArAn yAvat 'nigrahaM' maraNaduHkhaM 'labhate' prApnoti / jinAjJA hyevaM yad gItArthAcAryaparamparAgato'rthaH svacchekabuddhyA nApramANayitavyaH, yaduktaM zrIsUtrakRtAGganiryuktau-"AyariyaparaMparaeNa AgayaM - saMbodhopaniSad - karanAra potAnA sevakane mAre che e pratIta che. kAraNa ke kahyuM che ke - rAjAonI AjJAno bhaMga, mahApuruSonuM mAnakhaMDana ane puruSonA marmanuM prakAzana e zastra vinA karelo vadha kahevAya che. arthAt tenAthI rAjAdine vadha jevA du:khano anubhava thAya che. ane tethI rAjA tAdazavadhakArakano nigraha kare che. 1] A subhASitanA AdhAre AjJAnI virAdhanA karanArAonuM jIvita kyAMthI ? tethI sarvajJa = sakalavettA = devAdhideva, temanI AjJAno bhaMga karAtA anaMtavAra nigraha = maraNaduHkha pAme che. evI jinAjJA che ke gItArtha AcAryonI paraMparAthI Avelo artha potAnI catura buddhithI apramANa na karavo. jethI Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avoisaptatiH gAthA-34 - AjJAbhaMganuM pariNAma 27rU jo u cheyabuddhIe / kovei cheyavAI, jamAlinAsaM sa nAsihiI // 1 // " yadi ca cchekavAdI kazcittaM na pramANayati tadA tena tIrthakarAjJA khaNDitA bhavati, tatkhaNDanAccAnantAni maraNAni prApnoti / SaSThizataprakaraNe'pyuktam- "iya rANaThakkurANavi, ANAbhaMgeNa hoi maraNaduhaM / kiM puNa tiloyapahuNo, nidhidevadivasa " rUti rUA. ___ atha jinAjJAbhaGgapAlanarUpA'vidhividhivihitadharmasya phalaM sopanayaM kathayannAha saMbodhopaniSad - zrIsUtrakRtAMganiryuktimAM kahyuM che ke - je caturavAdI AcAryonI paraMparAthI AvelA arthane potAnI catura buddhithI kopita kare = teno apalApa kare, te jamAlinI jema nAza pAme che. // 1pa (paryuSaNA dazazataka pa6, jIvAnuzAsana 289) jo koI ekavAdI tene pramANita na kare, to teNe tIrthaMkaranI AjJAnuM khaMDana karyuM che. ane te tenuM khaMDana karavAthI anaMta maraNo pAme che. SaSThizatakaprakaraNamAM paNa kahyuM che ke - A rIte rAjAThAkoronI AjJAno bhaMga karavAthI maraNa duHkha thAya che, to pachI gailokyanA svAmi devAdhideva evA jinendranI AjJAnA bhaMganA vipAkanI to zuM vAta karavI? /lA (pa.za.98) 34ll. have jinAjJAbhaMgarUpa avidhi ane jinAjJAnA pAlanarUpa vidhithI karelA dharmanuM phaLa upanaya sahita kahe che - Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 gAthA-35 - vidhi-avidhinuM phaLa sabboghaptitiH jaha bhoyaNamavihiyakayaM, viNAsae vihikayaM jiyAvei / taha 'avihikao dhammo, tepha marva vidimo mukyuM rUkA vyAkhyA - 'yathA' ityaupamye, avidhinA rasagRddhyA jIvitavyanirapekSyatvena yatkiJcidbhakSyabhakSaNAnnimaryAdayA kRtaM vihitaM 'bhojanaM' azanaM 'vinAzayati' jIvitavyAccyAvayati, ata evoktaM kaizcit-"jive ! pramANaM jAnIhi, bhojane - saMbodhopaniSad - jema avidhikRta bhojana vinAza kare che ane vidhikRta jIvADe che, tema avidhikRta dharma saMsAra Ape che, ane vidhikRta dharma mokSa Ape che. 3pI. jema' A zabda upamAnA arthamAM che. avidhithI = rasagRddhithI jIvanathI nirapekSapaNe = ATaluM badhuM khAvAthI ke svAthyane hAnikAraka dravya khAvAthI maraNa thaze evI ciMtAthI rahitapaNe kareluM bhojana vinAza kare che = jIvanathI bhraSTa kare che. mATe ja keTalAkoe kahyuM che ke - he jIbha ! tuM bhojanamAM ane vacanamAM pramANane jANI le, kAraNa ke atizaya bhojana karavuM ane atizaya bolavuM A baMne moTA anarthanuM 2. na - vida%3 2. che - bhava | Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptatiH gAthA-35 - vidhi-avidhinuM phaLa 276 vacane'pi ca / atibhuktamatIvoktaM, mahA'narthAya jAyate // 1 // " tadeva bhojanaM vidhikRtaM sat 'jIvayati' bhokturjIvitavyaM vrdhyti| tathA 'avidhikRtaH' jinAjJAloparUpAdavidheH kRto'vidhikRto 'dharmaH' dezasarvaviratilakSaNaH 'bhavaM' saMsAraM 'dadAti' saMsAravRddhiM kuruta ityarthaH, yaduktam-"jinamatavimukhavihitamahitAya na majjanameva, kevalaM kintu tapazcaritradAnAdyapi janayati na khalu zivaphalam / avidhividhikramAjjinAjJA'pi hyazubhazubhAya jAyate, kiM punariti viDambanaivAhitaheturna pratAyate // 1 // " niSkAraNama saMbodhopaniSad kAraNa thAya che. [1] te ja bhojana vidhithI kareluM hoya, to jIvADe che = bhojana karanAranA jIvananI vRddhi kare che = nirAhAratArUpI upakramathI thatI AyuSyanI hAnine aTakAve che. te rIte avidhikRta = jinAjJAnA loparUpa avidhithI karelo dharma = dezavirati - sarvaviratirUpa bhava = saMsAra Ape che = saMsAranI vRddhi kare che. je kahyuM che - je. jinamatathI vimukhapaNe karyuM hoya, te ahitanuM kAraNa thAya che. mAtra snAna ja nahIM, paNa tapa, cAritra, dAna vagere paNa mokSarUpI phaLane utpanna karatuM nathI. jinAjJA paNa avidhithI azubha phaLa Ape che ane vidhithI zubha phaLa Ape che. to pachI zuM ahitanA kAraNabhUta evI viDaMbanA ja (avidhithI)nathI thatI? / nA Azaya e che ke niSkAraNa Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 gAthA-35 - vidhi-avidhinuM phaLa lakhyothasaptatiH vidhirna sevanIya evetibhAvaH, niSkAraNAvidherAjJAbhaGgarUpatvAt, taduktaM nizIthacUrNI-"nikkAraNa avihipaDisevA niyamA ANAbhaMgo aNavatthA micchattaM na jahAvAdI tahAkAritti / " sa eva dharmo 'vidhikRtaH' AgamoktaprakAreNa vihito 'mokSa' muktiM dadAti / vidhizca granthAntarAdavaseyaH / yadyapi sarvo'pyAgamokto vidhirasmatsadRzaistapasvibhirvidhAtumazakyastathA'pi vidhikRte yatno vidheyaH, tatkaraNAdhyavasAyasyApi mokSaphalahetutvAt / ye - saMbodhopaniSad avidhi na sevavI joie. kAraNa ke niSkAraNa avidhi AjJAbhaMgerUpa che. te nizIthacUrNimAM paNa kahyuM che ke - niSkAraNa avidhipratisevA e avazya AjJAbhaMgarUpa che, anavasthAnuM ane mithyAtvanuM kAraNa che. tevuM karanArI vyakti yathAvAdI tathAkArI nathI = jinazAsanano svIkAra karanArI vyakti jo jinAjJAno bhaMga kare, to te pote karelI pratijJAnuM pAlana karato nathI. te ja dharma vidhita hoya = zAstrakathita prakArathI karAyelo hoya, to te mokSa = mukti Ape che. vidhi anya graMthothI jANavo. jo ke zAstra kathita sarva vidhi amArA jevA bicArA = alpa dhRti-saMhananavALA jIvo karI zake e zakya nathI, to paNa vidhikRta dharmanA viSayamAM prayatna karavo joie. kAraNa Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-35 - vidhi-avidhinuM phaLa 177 cAvidhimAtrabhIravaH-'"jo jahavAyaM na kuNai, micchaddiTThI tao hu ko anno / vaDDhei ya micchattaM, parassa saMkaM jaNemANo // 1 // " tathA "ANAi cciya caraNaM tabbhaMge jANa kiM na bhrAMti | AnaM 2 avato, ssAmA gUrU sesaM aa'' saMbodhopaniSad ke 'mAre vidhi karavI che,' evo je adhyavasAya che, te paNa mokSarUpI phaLanuM kAraNa che. paNa jeo avidhimAtrathI bhayabhIta che ane A zAstravacanonuM paribhAvana kare che - je bolyA mujaba karato nathI = sarva sAvadya nahIM karuM ityAdi pratijJA karIne tenuM pAlana karato nathI, tenAthI anya mithyAdaSTi bIjo koNa che? dharmInA veSamAM pApAcaraNa/zithilAcaraNa karato evo te bIjAne zaMkA upajAve che ke 'zuM temanA bhagavAne Avo ja upadeza Apyo haze ?' A rIte te mithyAtvanI vRddhi kare che. ||1|| (upadezamAlA 504, gurutattvavinizcaya 1-131, dravya saptatikA 36, paMcAzaka 540, paMcavastuka 1666, sAmAcArI 28, ArAhaNApaDagA 23, gAthAsahasrI 558, jIvAnu-zAsana 232) tathA - AjJAmAM ja cAritra che. AjJAnA bhaMgamAM to zuM nathI bhAMgyuM ? arthAt sarvasva bhAMgI gayuM che, e tuM samaja ane je AjJAnuM ullaMghana kare che, te bAkInuM konA AdezathI Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 gAthA-35 - vidhi-avidhinuM phaLa svAsaptatiH iti ca bhAvayanto jinapUjanasAmAyikapratikramaNAdi sarvathA na vidadhati te mUDhA utsargApavAdavido na bhavanti, yataH"avihikayA varamakayaM, asUyavayaNaM bhaNaMti samayannU / pAyacchittaM jamhA, akae guruaM kae lahuaM // 1 // " iti, ayaM bhAvaH-saMstaraNa utsargavidhirevAsevanIyaH, asaMstaraNe - saMbodhopaniSad - kare che? arthAt je bhagavAnanI eka AjJAno paNa svarasathI bhaMga kare che, te dekhItI rIte bIjI AjJAnuM pAlana paNa karato hoya, to ya vAstavamAM to te svecchAcAranuM ja poSaNa kare che. kAraNa ke bAhya rIte AjJApAlana dekhAtuM hovA chatAM paNa tenA mULamAM to svacchaMdatA ja che. jo svacchaMdatA na hota, to te ekAda AjJAno paNa bhaMga na karata. tenA (upadezamAlA 505, gAthAsahastrI pa57) jeo uparokta vacanono vicAra karIne jinapUjA, sAmAyika, pratikramaNa vagere sarvathA nathI karatA teo mUDha che. teo utsarga-apavAdane jANatA nathI. kAraNa ke evuM zAstravacana che ke - "avidhithI karavA karatA na karavuM sAruM AvuM vacana usUtra che, ema siddhAntajJAtA kahe che. kAraNa ke na karavAmAM moTuM prAyazcitta che, ane karavAmAM nAnuM prAyazcitta che. 1il (SasthAnakam 82, jIvAnuzAsana 61, vicArasAra 896, gAthAsahastrI 128) Azaya e che ke jyAre nirvAha thato hoya, tyAre utsargavidhinuM ja sevana karavuM joIe. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptatiH gAthA-35 - vidhi-avidhinuM phaLa 272 tvapavAdavidhireva, yaduktaM zrIvizeSakalpacUrNau tadbhASye ca"iyANiM jiNakappaThitI mottuM gAhA / jiNakappaThitigrahaNAt gacchaviNiggayasAmAyAriM mottuM jaM sesaM sA therakappaTTiI, sA ya dupadasaMjuttA, ussaggajuttA apavAdajuttA ya / palaMbAo gaahaa|" pralambasUtrAdArabhya yAvadidaM SaDvidhakalpasthitisUtram-"ussagge avavAyaM karemANo avavAde ya usaggaM karemANo arahaMtANaM AsAyaNAe vaTTai, arahaMtapaNNattassa dhammassa AsAyaNAe vaTTai, AsAyaNAe vaTTamANo dIhasaMsArI havai, tamhA palaMbasuttAdi chavvihakappaTThitI avasANe ussagge patte - saMbodhopaniSadupaNa jyAre saMstaraNa na thatuM hoya (tathA dhRti-saMvanananI hInatA hoya), tyAre apavAdavidhinuM ja Asevana karavuM joie. je zrIvizeSakalpanI cUrNimAM tathA tenA bhASyamAM kahyuM che ke - have jinakalpasthitine choDIne0 gAthAahIM jinakalpanI sthitinuM grahaNa karyuM hovAthI gacchavinirgatanI sAmAcArIne choDIne je zeSa hoya, te sthavirakalpasthiti che. te sthiti be padathI saMyukta che. (1) utsargayukta (2) apavAdayukta. utsargamAM apavAda AcaranAra ane apavAdamAM utsarga AcaranAra arihaMtonI AzAtanAmAM varte che, arihaMte kahelA dharmanI AzAtanAmAM varte che, AzAtanamAM vartato evo te dIrdhasaMsArI thAya che. mATe pralaMbasUtra vagere che prakAranA kalpanI sthitinA aMte utsargano avasara hoya, Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 gAthA-35 - vidhi-avidhinuM phaLa soLasaptatiH ussaggavihI kAyavvo / avavAde ya avavAde patte avavAdavidhI jayaNAe kAyavvo // " tathA bRhatkalpe'pyuktam-"saTTANe saTThANe, seyA baliNo ya huti khalu ee / saTThANa paraTThANa ya, huti vatthuto nipphannA // 1 // " "ete khalu' utsargApavAdamArgAzca svasthAne svasthAne zreyAMso balinazca bhavanti, parasthAne parasthAne azreyAMso durbalAzceti / kiM svasthAnam ? kiM vA parasthAnam? ityAha - 'vastutaH' puruSavizeSAt svasthAnaparasthAne syAtAm"saMtharao saTThANaM, ussaggo asahaNo paraTThANaM / iya saTThANa - saMbodhopaniSad - tyAre utsargavidhi karavo, ane apavAdano avasara hoya tyAre apavAdavidhi jayaNAthI karavo. tathA bRhatkalpamAM paNa kahyuM che ke - A svasthAne svasthAne zreyaskara tathA baLavAna hoya che. svasthAna ane parasthAna vastutaH niSpanna thAya che. (bRhatkalpa 323, saMvegaraMgazAlA 2854) vyAkhyA = A utsargamArgo ane apavAdamArgo, potapotAnA sthAne zreyaskara ane baLavAna hoya che. parasthAne parasthAne azreyaskara ane durbaLa hoya che. svasthAna zuM che? ane parasthAna zuM che? te kahe che - vastutaH = puruSavizeSathI svasthAna - parasthAna thAya che. jema ke sahanazIla puruSanI apekSAe je avasare utsarganuM svasthAna hoya, te ja avasare asahanazIla puruSanI apekSAe parasthAna hoya. e ja kahe che- jeno nirvAha thAya che, tene utsarga svasthAna che ane je Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lothalaptatiH gAthA-35 - vidhi-avidhinuM phaLa 182 paraM vA, na hoi vatthU viNA kiMci // 1 // " saMstarata utsargaH svasthAnam, apavAdaH parasthAnam / 'asahanasya' asamarthasyApavAdaH svasthAnam, utsargaH parasthAnam, iti hetunA vastu vinA na kiJcit svasthAnaM parasthAnaM vA, ityalaM vistrenn| pravRtaM prastumaH rUA. saMbodhopaniSad - asahanazIla che, tene utsarga parasthAna che. A rIte svasthAna ke parasthAna thAya che, vastu vinA kAMI thatuM nathI. (upadezarahasya 142) jenuM saMstaraNa thAya che, tenA mATe utsarga svasthAna che, ane apavAda parasthAna che. je asahanazIla che = asamartha che, tenA mATe apavAda svasthAna che, utsarga parasthAna che. A kAraNathI vastu vinA kAMI svasthAna ke parasthAna nathI mATe vistArathI saryuM. prakRtine prastuta karIe chIe. [ahIM avidhithI DarIne jeo dharmAnuSThAna ja choDI de che, temanA mATe utsarga-apavAdanI je vAta karI che, te vAta utsargavidhinI ArAdhanA mATenI sAmagrIno abhAva hoya, te bAbatamAM samajavAnI che. jema ke tathAvidha zarIra na hovAthI nitya ekAsaNA na karI zake, tevA muni bhagavaMta nitya besaNA karavA dvArA paNa tapAcAranI ArAdhanA kare. paNa je avidhi anAdarAdithI thAya che, temAM apavAdanuM svasthAna na ghaTI zake. vaLI "avidhikRta karatAM akRta vadhu sAruM' A utsutra Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa svothalatatiH dravyastavabhAvastavau hi krameNa zrAddhasAdhudharmAviti tAveva vidhikRtau yatphalaM janayatastadAhaukkosaM davvatthaya, ArAhiya 'jAi accuyaM jaav| bhAvatthaeNa pAvai, aMtamuhutteNa nivvANaM // 36 // - saMbodhopaniSad - vacana che - evI je vAta karI, te vAta paNa avidhinA samarthana mATe nathI, paNa vidhimAM Adara ane yatna karatA paNa jayAre anAbhogAdithI avidhi thaI jAya, tyAre tevI avidhithI kareluM anuSThAna, e anuSThAna na karavA karatA sAruM che, evo ahIM Azaya che. TUMkamAM, jayAM zArIrika maryAdA che tyAM saMsmaraNAdi - vicArathI utsarpAdinA svasthAnAdinI vicAraNA ucita che. anAdarAdi unmArgarUpa hovAthI apavAdamAM aMtabhUta banI zake tema nathI. vidhiavidhi AdinA vizada vivecana mATe juo mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA kRta yogavizikA vRtti.] IIupA dravyastava ane bhAvastava e kramazaH zrAddha ane sAdhunA dharmo che. mATe vidhithI karAyelA te be dharmo je phaLa Ape che, te kahe che - utkarSathI dravyastavane ArAdhIne azruta sudhI jAya che. bhAvastavathI aMtarmuhUrtamAM mokSa pAme che. 36(saMbodha 2. . che - nAva | Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa 28rU vyAkhyA - 'ukkosaM' iti, prAkRtatvAdvibhaktipariNAme utkarSeNa bhAvazrAvako 'dravyastavaM' puSpAdibhiH samabhyarcanaM 'ArAdhya' vidhivadAsevya 'acyutaM' dvAdazaM devalokaM yAvat 'yAti' gacchati, prAkRtatvAdvibhaktilopaH, yaduktaM zrImahAnizIthe tRtIyAdhyayane-"kaMcaNamaNisovANe, thaMbhasahassUsie suvnntle| jo kAravejja jiNahare, tao vi tavasaMjamo aNaMtaguNo // 1 // iti / tavasaMjameNa bahubhavasamajjiyaM pAvakammamalalevaM / saMbodhopaniSa prakaraNa 111, darzanazuddhiprakaraNa 82, vicArasAra 625) prAkRta hovAthI vibhaktino pariNAma thatA "Davo ahIM trIjI vibhakti samajavI, tethI utkarSathI evo artha thaze. utkarSathI bhAvazrAvaka dravyastava = puSpAdithI samyapha jinapUjA, tene ArAdhIne = vidhipUrvaka tenuM Asevana karIne, azruta = bAramA devaloka sudhI jAya che. ahIM (vyasthaya) prAkRta hovAthI vibhaktino lopa thayo che. je zrImahAnizIthasUtranA trIjA adhyayanamAM kahyuM che - suvarNa ane maNinA sopAnavALA, hajAra thAMbhalAothI ucchita, suvarNanA taLavALA evA jinAlayo je karAve, tenA karatA paNa tapa-saMyama anaMtaguNa phaLa ApanArA che. tevI (saMbodhaprakaraNa 533, 1246, upadeza mAlA 494) tapa-saMyamathI ghaNA bhavamAM samarjita evA pApa Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLe to saptatiH niTThAviUNa airA, aNaMtasokkhaM vae mokkhaM // 2 // kAuMpi jiNAyayaNehiM maMDiyaM savvameiNIvIDhaM / dANAicaukkeNaM, saDDho cchinna vurya na paraNo rUA" kRti ! tathA "mAstavena' ugravihArAdirUpasarvaviratisaMyamena karaNabhUtena 'antarmuhUrtena' dIkSAsvIkaraNAnantaraM ghaTikAdvayAbhyantarameva 'nirvANaM' mokSaM prApnoti tAvatA maraNAt / 'ukkosaM' itipadamatrApi yojyam, snAtakasya jaghanyato'ntarmuhUrtenaiva nirvANazravaNAt / iha kecana SaDjIvanikAyavadharUpatvena dravyastavaM na bahumanyante te - saMbodhopaniSad karmarUpI maLanA lepano aMta karIne jaldIthI anaMta-sukhavALA mokSamAM jAya che. terA | sarva pRthvIpIThane jinAlayothI vibhUSita karIne paNa zrAvaka dAna-zIla-tapa-bhAva vaDe ayyata sudhI jaI zake che, tenAthI AgaLa jaI zakato nathI. [3] tathA sAdhakatamabhUta evA bhAvastavathI = ugravihAra vagere rUpa sarvavirati saMyamathI aMtarmuhUrtathI = dIkSAnA svIkAra bAda be ghaDInI aMdara ja teTalA samayamAM kALa karavAthI nirvANa-mokSa pAme che. utkarSathI ema ahIM paNa samajavuM kAraNa ke evuM zAstravacana che ke snAtaka prakAranA nigraMtha jaghanyathI aMtarmuhUrtamAM ja nirvANa pAme che. ahIM keTalAka jIvo dravyastavanuM bahumAna karatA nathI, kAraNa ke dravyastava Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambolaptati gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa 186 tIrthabAhyAH, yato draupadyAdibhirbhagavatpUjAyA vihitatvAt, tathAhi"tateNaM sA dovatI rAyavarakaNNA jeNeva majjaNaghare teNeva uvAgacchai uvAgacchaittA majjaNagharaM aNuvisai aNupavisaittA NhAyA kayabalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittA suddhappavesAI maMgallAiM vatthAiM parihiyA majjaNagharAto paDiNikkhamati paDiNikkhamatittA jeNeva jiNahare teNeva uvAgacchai uvAgacchaittA Aloe jiNapaDimANaM paNAmaM karei / lomahatthagaM parAmusai parAmusaittA evaM jahA sUriyAbho jiNapaDimAto acceti taheva - saMbodhopaniSad paryAyajIvonI hiMsArUpa che. (AvuM te dravyastavanuM bahumAna na karanArAonuM maMtavya che.) te jIvo tIrthabAhya che. kAraNa ke draupadI vageree bhagavAnanI pUjA karI hatI, evuM jJAtAdharmakathA Adi AgamomAM spaSTa jovA maLe che. te pATha A pramANe che - pachI te rAjavarakanyA draupadI jyAM snAnAlaya che, tyAM Ave che, AvIne snAnAlayamAM praveza kare che, pravezIne snAna karIne, jeNe balikarma karyuM che evI, jeNe kautuka-maMgala-prAyazcitta karyA che evI, sabhApraveza samaye paheravA yogya zuddha maMgalabhUta vastro paherIne snAnAlayamAMthI bahAra nIkaLe che. bahAra nIkaLIne jyAM jinAlaya che, tyAM Ave che, AvIne jinapratimAnA darzana thatA praNAma kare che. lomahastaka (morapIMchI) le che, laIne sUryAbha devanI jema Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa zodhasaptati: bhANiyavvaM jAva dhUvaM Dahai DahaittA vAmaM jANuM aMcei dAhiNaM jANuM dharaNitalaMsi Niveseti NivesittA IsiM paccuNNamati karayala jAva kaTTa evaM vayAsI Namotthu NaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM jAva saMpattANaM / " iti zrIjJAtAle SoDazAdhyayane / na ca vivAhAdAvaihikaphalAkAGkSayA draupadI jinapUjAM vyadhAditi vAcyam, tatra tayA 'namotthu NaM' ityAdizakrastavapAThena - saMbodhopaniSad - jinapratimAonI pUjA kare che. ahIM paNa rAjapraznIya AgamamAM sUryAbhadevano je adhikAra che, tenI jema ja pATha karavo, yAvata dhUpadahana kare che, karIne DAbA jAnune UMco kare che, jamaNA jAnune bhUmi para sthApita karIne thoDI nIce name che. pachI be hAthathI yAvat aMjali karIne A mujaba kahe che - namaskAra thAo arihaMta bhagavaMtone yAvat siddhigati nAmanA sthAnane pAmelAne - A rIte jJAtAdharmakathA nAmanA aMgasUtramAM soLamA adhyayanamAM kahyuM che. prazna - e samaye draupadInA vivAhano prasaMga hato. mATe vivAhAdimAM AlokasaMbaMdhI phaLane prApta karavA mATe draupadIe jinapUjA karI hatI. mATe tenA parathI dravyastava upAdeya zI rIte thaI zake ? uttara - jo draupadIe AlokasaMbaMdhI phaLa mATe ja jinapUjA karI hota, to te pUjA pachI yAcanA paNa tevA phaLanI ja karata. paNa draupadIe to namotthaNa vagere zakastavano pATha Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-bhAvastavanuM phaLa pAralaukikanirjarArUpaphalasyaivAbhyarthitatvAt / na ca kevalaihikaphalAkAGkSiNA pAralaukikaM phalamiSyate / na ca draupadI samyaktvavikaleti vAcyam, nAradAgame zrIjJAtA SoDazAdhyayane- "tateNaM sA dovatI kacchullaNArayaM assaMjaya- avirayaappaDihaya-appaccakkhAyapAvakamme ttikaTTu no ADhAti no pariyANai no abbhuTThei no pajjuvAseti / " itikathanAt sA saMbodhopaniSad kahevA dvArA paralokasaMbaMdhI evA nirjarArUpa phaLa ja mAMgyuM hatuM. je mAtra AlokasaMbaMdhI phaLanI ja AkAMkSA karato hoya, te paraloka saMbaMdhI phaLane icchato nathI. sambodhasaptatiH gAthA-36 - 187 vaLI draupadI samyaktva rahita hatI, evuM paNa na kahevuM joie. kAraNa ke jyAre nAradanuM Agamana thayuM, tyAre draupadIe je pratibhAva Apyo, tenA parathI draupadI samyaktvavatI hatI, evo nizcaya thAya che. zrIjJAtAdharmakathA aMgasUtranA soLamAM adhyayanamAM e pATha A mujaba che 'kakkula nArada asaMyata, avirata, pApakarmano pratighAta tathA tenuM pratyAkhyAna nahIM karanAra che, ema dhyAnamAM rAkhIne pachI draupadI teno Adara karatI nathI. tene pUjya tarIke jANatI nathI, abhyutthAna karatI nathI, paryupAsanA karatI nathI.' A pATha parathI evuM saMbhave che ke draupadIe samyaktvamAM Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa sanDroisaptatiH samyaktvamAlinyAbhizaGkyaivAsaMyatatvAdidoSopetaM nAradaM nAdRtavatIti sambhAvyate / na ca rAjavarakanyakAtvAbhidhAnena samyaktvarAhityaM tasyAH sambhAvanIyam, yato mallisvAmino rAjImatyAzca nirNItasamyaktvatve'pi jJAtottarAdhyayanasiddhAntayoH 'rAjavarakanyA' iti padAbhidhAnAt, tathAhi-"taeNaM kuMbhae tesiM saMjattigANaM jAva paDicchai paDicchaittA malli videharAyavarakannaM - saMbodhopaniSad - malinatA thavAnA bhayathI ja asaMmatapaNuM vagere doSothI yukta evA nArdano Adara na karyo. prazna - draupadIno ullekha rAjavarakanyA tarIke karavAmAM Avyo che. AgamamAM karelo A ullekha ja batAvI Ape che ke draupadI samyaktavatI na hatI, anyathA samyagdaSTi ke zrAddhI evo ullekha ja kema na karyo ? uttara - AvI dalIla ucita nathI. kAraNa ke jemanA samyattvano nirNaya thaI cUkyo che, jeo samyatvI rUpe tamane paNa mAnya che, evA zrImallinAtha ane rAjImatI mATe paNa jJAtAsUtra ane uttarAdhyayanasUtramAM rAjavarakanyA" evo prayoga karAyo che. te A pramANe - pachI kuMbha rAjA te sAMyAtrikonA yAvat svIkAre che, svIkArIne videharAjavarakanyA malline bolAve che - A pramANe zrIjJAtA Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samboghatiH gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa 282 sadAveti // " iti shriijnyaataaii| "aha sA rAyavarakannA saTriyA niyamavvae" ityuttarAdhyayaneSu / ata eva zrIpraznavyAkaraNe"sIyAe dovaIe" iti pAThavyAkhyAsamaye zrImadabhayadevasUribhidraupadyA tu zramaNopAsikAtvena mithyAdRSTimunirayamitikRtvA nAbhyutthitastato'sau tAM prati dveSamagamat, iti bhaNanAt tasyAM samyaktvavattvaM parikalayAma iti / api caM padmanAbharAjApahRtayA tayA AcAmAmlatapaHkaraNAcca-"tateNaM sA dovatI devI chaTuM saMbodhopaniSad aMgamAM kahyuM che. (adhya. 16). have niyama-vratamAM susthira evI te rAjavarakanyA - ema uttarAdhyayanomAM kahyuM che. (uttarA. 804) mATe ja zrIpraznavyAkaraNasUtramAM "sItAnA draupadInA - A pAThanI vyAkhyAnA samaye zrIabhayadevasUrijIe kahyuM che ke - draupadI zrAvikA hatI. tethI nArada mithyASTi muni hovAthI draupadIe tenA pratye abhyatthAna na karyuM. mATe nAradane draupadI pratye dveSa thayo. - vRttikArazrInA A vacanathI draupadI samyaktavatI hatI evuM jaNAya che. zaMkA - draupadIe pUrvabhavamAM nidAna karyuM hatuM, mATe te samyaktavatI na hoI zake ? samAdhAna - nA, kAraNa ke 'nidAnamAtra samyaktAdinuM Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa sambodhasaptatiH chaTTeNaM aNikkhitteNaM AyaMbilapariggahieNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANI viharati" itizruteH parazAsane cAcAmAmlatapaso'nabhidhAnAt / na ca pUrvabhave nidAnakaraNAtsamyaktvavaikalyamasyA: sambhAvyam, dazAzrutoktasamyaktvAdivighAtakanidAnebhyo'sya bhinnatvAt / na caitadasambhAvyam, tasyAstadbhave sarvaviratiprApterapyAgame zravaNAt / tathA bhagavadvardhamAnasvAmivacananirNItasamyaktvavatA sUryAbhenApi zrIrAjapraznIyopAGge jinprtisaMbodhopaniSad ghAtaka che' evuM nathI. je nidAno samyaktvAdinA vighAtaka che, te nidAnonuM varNana dazAzrutaskaMdhamAM kareluM che. draupadInuM nidAna te nidAnothI bhinna hovAthI samyaktvAdinuM vighAtaka na hatuM. zaMkA - are, paNa nidAna samyaktvAdinuM vighAtaka na bane, e kyAMthI saMbhave ? samAdhAna - e asaMbhavita nathI. kAraNa ke draupadI te ja bhavamAM sarvavirati pAme che evuM paNa AgamamAM kahyuM che. jo nidAna ekAMte samyaktvAdinuM vighAtaka ja hoya, to draupadI sarvavirati kyAMthI pAmata ? vaLI zrI rAjapraznIya upAMgasUtramAM sUryAbhadevano adhikAra che. bhagavAna vardhamAnasvAminA vacanathI sUryAbhadeva samyaktvI che, evo nirNaya thAya che. teNe paNa jinapratimAonI samakSa Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptatiH gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa 222 mAnAM purataH pUjApurassaraM zakrastavapAThasya paThanAt / na ca devAnAM karaNIyamidamiti vAcyam, teSAM karaNIye'pi saMsAramokSahetu-svarUpavizeSasya tairapyaGgIkArAt / tathAhi mithyAdRgdevo mArgastha-sAdhumullaGghya yAti, samyagdRSTistu sAdhu vanditvA gaccha-tItyevamubhayoH karaNIyatvasAmye'pi tayoH zivabhavahetutvaM spaSTameva / na cAgame samyaktvavidhurAH ke'pi - saMbodhopaniSad - pUjA karIne zakrastavapATha kahyo hato. A rIte samyasvI deve paNa jinapUjAnuM AcaraNa karyuM hovAthI, jinapUjA upAdeya ja zaMkA - e to devonuM kartavya che, eTalA mAtrathI temanA samyaktano nizcaya na thaI zake. samAdhAna - nA, kAraNa ke e devonuM kartavya hovA chatAM paNa eka saMsAranuM kAraNa ane bIjuM mokSanuM kAraNa evo svarUpavizeSa temaNe paNa svIkAryo che. te A pramANemithyiAdRSTi deva mArgamAM rahelA sAdhunuM ullaMghana karIne jAya che. jyAre samyagdaSTi deva sAdhune vaMdana karIne jAya che. A rIte baMnenuM gamanarUpI kartavya samAna hovA chatAM paNa ekanuM gamana saMsAranuM kAraNa bane che. ane bIjAnuM gamana mokSanuM kAraNa bane che. A rIte baMnenI kriyAmAM bheda che = vizeSa che, e spaSTa ja che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa lothalatatiH bhAvasAraM zrIjinapratimAyAH purataH zakrastavaM paThitavanta iti dRSTacarAH zrutacarA vA / na ca 'devA ahammiyA' itibhaNanAt devA adharmiNasteSAM kiM karaNIyaM prazaMsanIyamiti vAcyam, teSAM cAdharmitvaM viratidharmApekSayA na ca samyaktvApekSayA, tasyApi dharmapakSa eva kakSIkaraNAt / na ca tenAnyadapi vastujAtacitaM - saMbodhopaniSad samyakta rahita evA koI jIvoe atyaMta bhAvapUrvaka jinapratimAonI samakSa zakrastavapATha karyo hoya, evuM AgamamAM kyAMya dekhAyuM ke saMbhaLAyuM nathI. zaMkA - devo adhArmika che (arthathI bhagavatI sUtra zataka 17 uddeza 2) evuM kahyuM hovAthI temanuM kayuM kRtya prazaMsanIya che ? arthAt temanuM koi kRtya prasaMzanIya nathI. mATe temaNe karelI pUjA paNa aprazaMsanIya hovAthI tenA dvArA dravyastavanI upAdeyatA siddha na thaI zake. samAdhAna - devone adharmI kahyA che, te viratirUpI dharmanI apekSAe che, samyatvanI apekSAe nathI. kAraNa ke samyaktane paNa dharmanA pakSamAM ja mAnyuM che = samyakta paNa eka prakArano dharma ja che ane tenI apekSAe to devone paNa dhArmika ja mAnyA che. zaMkA - sUryAbha deve to bArasAkhanI pUtaLIo vagerenI pUjA paNa karI hatI. to jema temanI pUjA karI, te ja rIte Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDroisaptatiH gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa 263 tathaitadapIti vAcyam, anyatra zakrastavAbhaNanAt / tathA jinapratimAjinAsthipUjane-"evaM khalu devANuppiyANaM sUriyAbhe vimANe siddhAyayaNaMsi jiNapaDimANaM jiNussehappamANamettANaM aTThasayaM saMnikkhittaM ciTThati / to sabhAe NaM suhammAe mANaya(va ?)ceyae khaMbhe vayarAmaesu golavaTTasamuggaesu bahUo jiNasa - saMbodhopaniSad - jinapratimAonI paNa pUjA karI hoI zake. arthAt tene tathAvidha bhaktibhAva na paNa hoya ke je tenA samyaktanuM sUcaka bane. mATe jinapratimAnI pUjAthI sUryAbhadevanuM samyagdaSTipaNuM siddha na thaI zake. samAdhAna - jinapratimA ane pUtaLI baMne pratyenA sUryAbhadevanA bhAvamAM je taphAvata che te rAjapraznIya gamanA vacanathI siddha ja che. kAraNa ke sUryAbhadeve pUtaLIo AdinI samakSa zakastavapATha nathI karyo. mAtra jinapratimAonI samakSa ja bhaktibhAvapUrvaka zakastavapATha karyo che. je tenA samyaktane siddha kare che. rAjapraznIya sUtramAM jinapratimA ane jina asthinI pUjA aMgeno pATha A pramANe che- A rIte devAnupriyanA sUryAbhavimAnamAM siddhAyatanamAM jinanA utsadha pramANanI mAtrAvALI 108 jinapratimAo pratiSThita che. ane sudharmAsabhAmAM mANavaka caitya staMbhamAM vajamaya goLa Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa lakhyo saptati: kahAo saMnikkhittAo ciTThati / tAo NaM devANuppiyANaM annesiM ca bahUNaM vemANiyANaM devANa ya devINa ya accaNijjAo jAva pajjuvAsaNijjAo, taM eyaNNaM devANuppiyANaM puvvi karaNijjaM, taM etaNNaM devANuppiyANaM pacchA karaNijjaM, taM eyaNNaM devANuppiyANaM puvvi pacchAvi hiyAe suhAe khamAe NisseyasAe ANugAmiyattAe bhavissaI" iti phalamabhihitam / tathA'nyavastupUjane evNruupphlaanbhidhaanaacc| evameva zrIvivAhaprajJaptyAM saudharmendreNa tathA jIvAbhigame vijayadevena ca jinapratimAnAM purato dravyastavapurassarameva - saMbodhopaniSad - dAbaDAomAM ghaNA jinaasthio rAkhelA che. A jinapratimAo ane jinaasthio devAnupriyane tathA anya ghaNA vaimAnika devone ane devIone pUjanIya che, yAvatu paryApAsanApAtra che. to A devAnupriyane pUrve karavA yogya che, to A devAnupriyane pachI karavA yogya che. to A devAnupriyane pUrve, pachI paNa hita mATe, sukha mATe, saMgatapaNA mATe, nizcita kalyANa mATe ane sAnubaMdhahita mATe thaze. (rAjama) 41) A rIte jinapratimA ane jina asthionI pUjAnuM phaLa kahyuM che. tevI rIte anya vastuonI pUjAnuM phaLa nathI kahyuM. A ja rIte zrI bhagavatI sUtramAM saudharmendra ane zrI jIvAbhigamasUtramAM vijayadeve jinapratimAonI samakSa dravya Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDroisaptatiH gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa 221 zakrastavaH paThito draSTavya iti / na ca pratimAyA jJAnadarzanacAritrarahitatvAdanArAdhyatvamiti vAcyam, RSabhAdi - saMbodhopaniSad - stavapUrvaka ja zakastavapATha karyo hato, evuM jovA yogya che. (te te sUtramAM AvuM varNana che e dhyAnamAM rAkhavuM joie.) A rIte dravyastavanI upAdeyatA siddha thAya che. (devomAM paNa dharma che. A viSayamAM vizeSa jijJAsuoe mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAjA kRta 'devadharmaparIkSA graMtha tathA navanirmita gurjara TIkA "devadharmopaniSadunuM avalokana karavA yogya che.) zaMkA - pratimAM jJAna, darzana, cAritrathI rahita hovAthI anArAdhya che. mATe tenI ArAdhanA kema karAya? - samAdhAna - ema to zrI RSabhadeva AdinuM nAma paNa varNapaMktirUpa ke bhASAvargaNAnA pudgalarUpa hovAthI jJAnadarzana-cAritrathI rahita che. jJAna-darzana-cAritra to AtmAnA paryAyarUpa che, mATe nAmamAM jJAnAdi saMbhavita nathI. to je kAraNathI pratimAnI ArAdhAno niSedha karo cho, te ja kAraNathI nAmanI ArAdhanAno paNa niSedha thaI jaze. tethI zrI RSabhadeva AdinA nAmotkIrtinamAM paNa samAnarUpe anArAdhyatAnI Apatti Avaze. pUrvapakSa - bhale Apatti AvatI. ame nAmane paNa Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa lothaptati: nAmotkIrtane'pi sAmyameva / na ca nAmno'pyanArAdhyatvamiti vAcyam, siddhAnte-"tahArUvANaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM nAmagottasavaNayAe mahapphalaM, kimaMga puNa abhigamaNavaMdaNaNamaMsaNapajjuvAsaNAe / " itibhaNanAdanArAdhyatve nAmno mahatphalamiti nAkathayiSyanniti / api ca jJAnAdirahitatve'pi bhavadbhirapi guruparigRhItakambalikAdyupakaraNasya pAdaghaTTane AzAtanAyAH - saMbodhopaniSad - anArAdhya mAnI lezuM. eTale pratimA paNa anArAdhya tarIke ja siddha thaze. uttarapakSa-- nAma jo anArAdhya hota, to nAmanA zravaNathI moTA phaLanI prApti thAya che, evuM AgamamAM na kahyuM hota. AgamamAM kahyuM che ke - tevA prakAranA arihaMta bhagavaMtonA nAma gotranA zravaNathI paNa moTuM phaLa maLe che, to pachI abhigamana, vaMdana, namaskAra ane paryApAsanAnI to zuM vAta karavI ? (bhagavatIsUtra za. 9, u. 33, papAtika 27) A vacana parathI nAmanI ArAdhyatA siddha thAya che. mATe jemAM jJAnAdi na hoya, te ArAdhya nathI evo niyama nathI. svayaM jJAnAdi na hoya, paNa jJAnAdinuM kAraNa hoya, te paNa ArAdhyA che. vaLI jJAnAdi rahita evA paNa gurunI kAmaLI vagere upakaraNane paga lAge, to emAM tame "AzAtanA" mAno che. jo te upakaraNa ArAdhya na hoya to tene paga lAgavAthI AzAtanA na ghaTI zake. ArAdhyanuM apamAna e "AzAtanA" Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambosaptati: gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa 227 svIkriyamANatvAt, ArAdhyasyApamAnane bhavahetutA cocyate / api ca jaGghAcAraNavidyAcAraNasAdhubhirnandIzvararucakavaradvIpasumeruzirobhUSaNAyamAnanandanapaNDakavanAdisthita zrIjinAyataneSu zrIjinapratimAnAM vandanaM bhaNitaM zrIjinAgameM / anArAdhyatve ca the te tathA : ? rUti ! va vaye tUTa(Si) rAjika, siddhAnte tathaiva dRzyamAnatvAt / na ca sthApanAyA ArAdhane'bhilaSitaphalAnavAptiriti vAcyam, sulasayA nAgagRhiNyA - saMbodhopaniSad - rUpa saMsArakAraNa kahevAya che. mATe jJAnAdirahita vastu paNa ArAdhya che, evuM tame mAnyuM hovAthI pratimAnI ArAdhyatAno tame niSedha na karI zako. vaLI jaMghAcAraNa, vidyAcAraNa sAdhuo naMdIzvara dvIpa, rucakavara dvIpa, sumeruparvatanA mastakabhUSaNa jevA naMdanavana, pAMDakavana vageremAM rahelA zrI jinAyatanomAM zrI jinapratimAone vaMdana kare che, evuM zrIjinAgamamAM (bhagavatIsUtra za. 20, u. 9, sU802) kahyuM che. jo jinapratimAo anArAdhya hoya to te sAdhuo temane vaMdana kema kare ? ame dRSTirAgI nathI. kAraNa ke siddhAMtamAM te ja rUpe akSaro dekhAya che. zaMkA - sthApanAnI ArAdhanAthI abhilaSita phaLanI prApti nathI thatI. mATe tenI ArAdhanA zA mATe karavI ? samAdhAna - sthApanAnI ArAdhanAthI ISTa phaLa nathI Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa samposiptatiH hariNaigameSisthApanAyAH pUjAkaraNAt SaTputrI prApteti zrUyamANatvAt / api ca yathA citritA ghaTitA vA pAJcAlikA surUpA sAlaGkArA dRSTA satI rAgavRddhiM janayati, ata evoktam"cittabhittiM na nijjhAe, nAriM vA sualaMkiyaM / bhakkharaMpi va daTTaNaM, diTTi paDisamAhare // 1 // " iti / tathA bhagavanmUrti - sAgranyastadRSTI rAgadveSAGkAkaluSitA nibhAlitA satI kathaM na vairAgyavRddhi janayiSyatIti, ata eva zrIharibhadrasUribhiraprAptasamyaktvairapi prAg jinapratimAmAlokyoktam-"vapureva - saMbodhopaniSad maLatuM, evuM nathI, kAraNa ke nAga zrAvakanI patnI suvAsAe harirjhegameSa devanI sthApanAnI pUjA karavA dvArA cha putro prApta karyA hatA, evuM saMbhaLAya che. vaLI jema citrita ke ghaDelI pUtaLI hoya, te sArA rUpavALI ane alaMkAra sahita hoya, to tene jovAthI rAganI vRddhi thAya che, mATe ja kahyuM che ke - bhIMta para rahelA citrane na jovuM, athavA to sArI rIte alaMkRta evI strIne na jovI. jo sahasA dekhAI jAya to jANe madhyAhananA sUryane joyo hoya, tema tarata ja dRSTi pAchI kheMcI levI. (dazavaikAlika 8/55, jIvAnuzAsana 156, zIlopadezamAlA 71) te ja rIte nAsikAnA agra bhAga para jenI dRSTi che evI, rAga-dveSarUpI kalaMkathI akalaMkita evI bhagavAnanI mUrtinuM darzana vairAgyanI vRddhi kema nahIM kare ? mATe ja zrIharibhadrasUrijIe gRhasthAvasthAmAM jyAre samyakta prApta karyuM na hatuM, tyAre paNa jinapratimAne joine kahyuM hatuM Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambosaptatiH gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa 221 tavAcaSTe, bhagavan ! vItarAgatAm / na hi koTarasaMsthe'gnau, tarurbhavati zAdvalaH // 1 // " iti / na caikonaSaSTisahasrAdhikalakSaM bhagavacchrAvakANAmAsIttatsamaye, paraM na kenApyarhatpratimAeM kRteti vAcyam / pUrvaM ta eva praSTavyAH kiM sarveSAM teSAmabhidhAnAni bhavanto jAnanti ?, na ca teSAM sarveSAmapyabhidhAnAbhidhAnaM siddhAnte'pi zrUyate / yacca keSAJcidAnandakAmadevAmbaDAdInAmabhidhAnAni zrUyante, teSAM ca spaSTameva-"annautthiya saMbodhopaniSa ke- he bhagavAna ! tAruM zarIra ja tArI vItarAgatAne jaNAvI de che. bakholamAM agni hoya, to vRkSa lIluMchama na hoI zake. (strI-zastra vagereno abhAva ane prazAMtamudrA ja tArI vitarAgatAnuM pramANa che.) pUrvapakSa - te samaye prabhu vIranA 1 lAkha 29 hajAra zrAvako hatAM. paNa koIe bhagavAnanI pUjA karI na hatI. uttarapakSa - je AvI dalIla kare che, temane ja pahelA to e prazna karavo joIe ke zuM tame e badhAnA nAmone jANo cho? zAstramAM te badhAnA nAmo paNa kahyA nathI, to temaNe pUjA karI na hatI, AvuM tame zI rIte kahI zako? vaLI AnaMda, kAmadeva, aMbaDa vagere keTalAka zrAvakonA nAma saMbhaLAya che, temanA dvArA dravyastavanuM upAdAna karAyuM hatuM, tenA sUcaka pATho te te AgamamAM maLe ja che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa lakhyo saptatiH pariggahiyaceiyANi" ityAdipAThe anyatIrthikaparigRhItacaityavandanapratiSedhatAyAM svatIrthikaparigRhItacaityavandanAdi bhagavatoktameveti nAzaGkA kA'pi karaNIyA / aparaM - saMbodhopaniSad anyatIrthika parigRhIta caityo' (upAsakadazA a. 1, aupapAtikasUtravRtti, AvazyakacUrNi) ityAdi pATha che. ahIM saMpUrNa pAThano bhAvArtha evo che ke te zrAvakoe samyaktano svIkAra karyo, tyArathI temane mithyAtvI devone vaMdana vagere karavuM to na kahyuM, paNa paratIrthakoe jeno kabbo karyo che, tevI jinapratimA-jinacaityone vaMdanAdi karavuM paNa na kalpe. kAraNa ke paratIrthiko te pratimAne viSNu vagere rUpe pUjatA hoya. ane jo samyasvI tyAM jAya, to tenA AlaMbanathI bIjA paNa tyAM jAya, teo pratimAne viSNu vagere rUpe samajIne vaMdanAdi kare, A rIte temanA mithyAtvanI vRddhi thAya. vaMdanArthIonI bhIDathI paNa paratIrthikonuM jora vadhe, tenAthI mithyAtvanI vRddhi thAya. A rIte ahIM paratIrthika vaDe parigRhIta evA caityane vaMdana karavAno pratiSedha karyo, tenA dvArA ja bhagavAne svatIrthika vaDe parigRhIta evA caityane vaMdana vagere karavuM joie, evuM arthapattithI kahyuM ja che. mATe - "bhagavAnanA zrAvakoe pratimAnI ArAdhanA nathI karI" - evA prakAranI koI AzaMkA Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samposiptatiH gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa 202 zrIAvazyakaniryuktau caturdazapUrvadhAribhiH zrIbhadrabAhusvAmibhirapyuktam-"akasiNapavattagANaM, virayAvirayANa esa khalu nutto saMsArapayapura, bUthave zvavidbhato #zA" akRtsnamaparipUrNaM pravartayantIti saMyamamiti sAmarthyAdgamyate, akRtsnapravartakAsteSAM viratAviratAnAmiti zrAvakANAmeSa khalu yuktaH-eSa dravyastavaH, khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAd yukta eva, kiM bhUto'yam ? ityata Aha-saMsArapratanukaraNaH-saMsArakSayakAraka ityarthaH, dravyastavaH, Aha-yaH prakRtyaivAsundaraH sa kathaM - saMbodhopaniSad - na karavI joie. bIjuM zrIAvazyakaniryuktimAM caudapUrvadhara-evu zrI bhadrabAhusvAmie paNa kahyuM che - je asaMpUrNa saMyamamAM pravRtta che tevA viratAviratone A ucita che. saMsArane alpa karanAra evA dravyastavamAM kUvAnuM dRSTAnta che. (Avazyakani. bhASya 194) vyAkhyA - jeo saMyamanI asaMpUrNa pravRtti kare che teo =asaMpUrNapravartako=viratAvirato-zrAvako, temane A dravyastava ucita che. ahIM khalu zabda avadhAraNa arthamAM hovAthI "ucita ja che" evo artha samajavo. dravyastava kevo che? e kahe che- saMsArane alpa karanAra saMsArano kSaya karanAra. zaMkA - je svabhAvathI ja asuMdara che, te zrAvakone paNa kema ucita hoI zake ? Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa soLasaptatiH zrAvakANAmapi yuktaH ? ityatra kUpadRSTAnta iti / "jahA NavaNagarAdisannivese kei pabhUtajalAbhAvato taNhAdiparigatA tadapanodArthaM kUpaM khaNaMti / tesiM ca jaivi taNhAdIyA vadaMti maTTikAkaddamAdIhi ya maliNijjati tahAvi tadubbhaveNaM ceva pANieNaM tesiM te taNhAdiyA so ya malo puvvago ya phittttti| sesakAlaM ca te tadaNNe ya logA suhabhAgiNo havaMti / evaM davvatthae jaivi asaMjamo tahAvi tato ceva sA pariNAmasuddhI havati / jAtaM asaMjamovajjiyaM aNNaM ca NiravasesaM khaveti tti / tamhA viratAviratehiM esa davvatthavo kAyavvo, subhANubaMdhI - saMbodhopaniSad - samAdhAna - A zaMkAnA nirAkaraNa mATe kUvAnuM dRSTAnta che - jema nUtana nagarAdinI racanAmAM keTalAka ghaNA jaLanA abhAvathI tRSNAdithI parigata hovAthI, tene dUra karavA mATe kUvo khode che. bhale temane tRSNA vagere vadhe che, mATI-kAdava vagerethI teo malina paNa thAya che. to paNa kUvAmAMthI ja ubhUta thayelA pANIthI temanI te tRSNA vagere vagerethI thAka Adi samajavA) tathA kUvo khodatI vakhate lAgelo mela dUra thAya che. ane kUvo khodAI jAya, tenI pachInA kALe teo ane anya loko sukhI thAya che. A rIte bhale dravyastavamAM asaMyama che, to paNa tenAthI ja te pariNAmazuddhi thAya che. asaMyamathI upArjita pApa ane anya paNa sarva pApano kSaya Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasatatiH gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa 203 pabhUtataraNijjarAphalo ya tti kAtUNaM / " iti gAthArthaH / tadevaM bhAvastavahetutvAd dravyastavasyApi mokSAGgatvaM bodhitam / nanu yathA gRhiNAM kUpodAharaNAtsnAnAdi yuktam, evaM yaterapi tadyuktameva / evaM ca kathaM snAnAdau yatirnAdhikArIti pUrvapakSaH, atrocyate-yatayo hi sarvathA sAvadhavyApArAnnivRttAstatazca kapodAharaNenApi tatra pravartamAnAnAM teSAmavadyameva citte spharati na dharmaH, tatra sadaiva zubhadhyAnAdibhiH pravRttatvAt / gRhasthAstu - saMbodhopaniSad - kare che. mATe zrAvakoe A dravyastava karavo joIe. kAraNa ke dravyastava zubha anubaMdhavALo che ane prabhUtatara nirjarArUpI phaLa ApanAro che, A rIte gAthArtha che. A rIte dravyastava paNa mokSanuM aMga che, kAraNa ke te bhAvastavanuM kAraNa che, ema jaNAvyuM. zaMkA - jema kUvAnA udAharaNathI gRhasthone snAnAdi ucita che, tema yatine paNa te ucita ja che. to pachI yati snAnAdimAM adhikArI kema nathI ? * samAdhAna - yatio sarvathA sAvadya vyApArathI nivRtta che, mATe kUvAnA udAharaNathI paNa snAnAdimAM pravRtti karatA evA temane manamAM pApa ja skurAyamAna thAya che, dharma nahIM, kAraNa ke dharmamAM to teo haMmezA zubhadhyAna vagerethI pravRtta che. gRhastho to svabhAvathI ja satata sAvadyamAM pravRtta thayA che. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 gAthA-36 - dravya-bhAvastavanuM phaLa sanvoIsaptatiH sAvadye svabhAvataH satatameva pravRttAH, na punajinArcanAdidvAreNa svaparopakArAtmake dharme, tena teSAM tatra pravartamAnAnAM sa eva citte lagati, na punaravadyamiti kartRpariNAmavazAdadhikAretarau mantavyAviti snAnAdau gRhastha evAdhikArI na yatiriti / Agamo'pyevaM vyavasthitaH, yadAha-"chajjIvakAyasaMjamo davvatthae so virujjhae kasiNo / to kasiNasaMjamaviU, pupphAIhiM na rUchaMti za" rUti gurUddA. - saMbodhopaniSad - paNa jinapUjAdi dvArA sva-para para upakAra karanArA dharmamAM nahIM. moMTe zrAvako jinapUjA mATe snAna kare, to temanA manamAM dharma ja pharAyamAna thAya che, pApa nahIM. mATe kartAnA pariNAmane AzrayIne adhikAra ane anadhikAra samajavA joIe. mATe snAnAdimAM gRhastha ja adhikArI che, yati nahIM. Agama paNa A ja rIte vyavasthita che - je saMpUrNa saMyama che, te dravyastavamAM viruddha thAya che, mATe jeo saMpUrNasaMyamajJa che, teo puSpAdithI dravya-stavane icchatA nathI. III (Avazyakaniryukti bhASya 193) kUivAnA dRSTAMtanA vizada jJAna mATe mahopAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAjA kRta kUpadaSTAntavizadIkaraNa prakaraNa tathA devadharmaparIkSA graMtha vAMcavA yogya che.] 36ll prazna - dravyastavathI utkRSTathI azruta devaloka sudhI ja Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatti: gAthA-37 - phaLanI dRSTie dravya ane bhAva stava 20 nanu dravyastavabhAvastavayo: kimayaM phale vizeSaH ? ityata Aha merussa sarissava ya, jattiyamittaM tu aMtaraM hoI / davvatthayabhAvathayANa aMtaraM tattiyaM neyaM // 37 // - vyAkhyA 'mero:' suvarNAcalasya lakSayojana pramANasya 'sarjavasya'drambakSya 6 'yAvanmAtra" yAvastramALa 'antara' vibhedo bhavati, mahattve meroH parA koTiraNIyastve sarSapasyeti saMbodhopaniSad - -- jai zakAya, jyAre bhAvastavathI aMtarmuhUrtamAM mokSa pAmI zakAya, ema kahyuM. to dravyastava ane bhAvastavanA phaLamAM ATalo badho pharaka kema ? uttara - graMthakArazrI A ja praznano uttara Ape che merunuM ane sarasavanuM jeTaluM aMtara hoya teTaluM dravyastava ane bhAvastavanuM aMtara jANavuM. ||37NA (darzanazuddhi prakaraNa 81) merunuM = eka lAkha yojana pramANa evA suvarNAcalanuM tathA sarjapanuM = sarasavanA dANAnuM, jeTaluM aMtara-bheda che, moTApaNAmAM merunI parama koTi = parAkASThA che ane nAnApaNAmAM sarasavanI parAkASThA che. teTalA pramANanuM aMtara 1. . va. cha bhAvaya / - Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 gAthA-37 - phaLanI dRSTie dravya ane bhAva stava blothaptatiH bhAvaH / tAvatpramANamantaraM dravyastavabhAvastavayorjeyam / bhAvastave hi SaDjIvanikAyavadhAsambhavAnmerusamAnatvam, kAlAdisAmagrayAM samagrAyAM tadbhava eva tadArAdhakAH siddhisaudhamadhirohantIti / dravyastave ca SaDjIvanikAyavadhAvinAbhUtatvAtsarSapasamatvam, tadArAdhakAzcAcyutakalpameva yAvadutkarSato yAnti na parata iti IrUchI. atha dravyastavabhAvastavau samuditau gacchavAsina eva bahu manyante, na svamatikalpanopajIvinaH, iti gacchasvarUpaM pracikaTayiSuH prAg gAthAvyanAsatastasya parihAryatvaM darzayati - saMbodhopaniSa dravyastava ane bhAvastavanuM jANavuM. bhAvastavamAM jajIvanikAyano vadha saMbhavita na hovAthI te meru samAna che. samagra kAlAdi sAmagrI hoya, to te ja bhavamAM tenA ArAdhako siddhirUpI mahelamAM adhirUDha thAya che = mokSa pAme che. dravyastava paDUjIvanikAyanA vadha vinA na saMbhavato hovAthI te sarasava samAna che. ane tenA ArAdhako utkRSTathI azruta devaloka sudhI ja jAya che, tenAthI AgaLa nahIM. ||3thI jeo gurukularUpI gacchamAM rahe che, teo ja dravyastava - bhAvastava baMnene mAne che, potAnI matirUpI kalpanAnuM upajIvana karanArA nahIM. mATe have gacchanA svarUpane pragaTa Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ blothaptati: gAthA-38-39 - asad gaccha parihAra 207 jattha yamuNiNo kayavikkayAi kuvaMti niccmubbhttttaa| taM gacchaMguNasAyara !, visaM va dUraM pariharijjA // 38 // __ vyAkhyA - 'yatra' gacche sAdhusamudAyarUpe 'nityaM' sadA 'udma:' atizayena sAthvIvIra/tpatitA: santa: "munaH' nAmnaiva yatayaH krayavikrayAdi kurvanti / tatra krayo mUlyenAnyasmAdvastugrahaNam, vikrayo mUlyenAnyasya svavastudAnam / munInAM hi krayavikrayAvakaraNIyau, yaduktaM zrIuttarAdhyayanasiddhAnte - saMbodhopaniSa karavAnI icchAthI graMthakArazrI pahelA be gAthAothI asat gaccha parihAra karavA yogya che, e darzAve che - he guNasAgara ! jyAM atyaMta bhraSTa munio kharIdIvecANa vagere kare che, te gacchano viSanI jema dUrathI parihAra karavo joie. 38 (saMbodha prakaraNa 380) jyAM = je sAdhu samudAyarUpa gacchamAM, nitya = sadA, udmaSTa = atizayathI sAdhunA AcArathI patita evA munio = nAmathI ja sAdhuo kharIda-vecANa kare che. temAM kharIdI = mUlya dvArA bIjA pAsethI vastu levI. vecANa = mUlyathI bIjAne potAnI vastu ApavI. munie kharIda-vecANa na karAya, kAraNa ke zrI uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che ke, je 1. p. 2 - nivapamaTTI / Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 gAthA-38-39 - asad gaccha parihAra sanDroisaptatiH "kiNaMto kaio hoi, vikkaNaMto ya vANio / kayavikkayaMmi vaTato, bhikkhU na havai tAriso // 1 // bhikkhiyavvaM na keyavvaM, bhikkhuNA bhikkhavittiNA / kayavikkao mahAdoso, bhikkhAvittI suhAvahA // 2 // " krINan krayikastathAvidhetaralokasadRza eva / vikrINaMzca vaNig vANijyapravRttatvAditi bhAvaH / krayavikraye vartamAno na tAdRzo gamyatvAdyAdRzaH samaye'bhihitaH / bhikSitavyaM yAcitavyam, tathAvidhavastviti - saMbodhopaniSad - kharIdI kare te grAhaka thAya ane je vecANa kare te vepArI thAya. kharIdIvecANa karato sAdhu zAstrokta sAdhu jevo nathI thato = grAhaka tathA vepArI banI jAya che. (upalabhyamAna uttarAdhyayana sUtramAM "na nathI. tethI viralU vaDuM tAriso = te sAdhu grAhaka ane vepArI jevo thAya che.) I/II bhikSAvartI evA bhikSue bhikSA mAMgavI joie, kharIdI na karavI joIe, kraya-vikraya mahAdoSabhUta che, bhikSAvRtti sukhakAraka che. rAI (uttarAdhyayana 1348/1349) - vyAkhyA - kharIdI karanAra grAhaka = tathAvidha anya jana jevo ja che, vecANa karato vepArI che = kAraNa ke te vepAramAM pravRtta che. kharIda-vecANa karato sAdhu tevA svarUpano nathI, ke jevuM sAdhunuM svarUpa zAstramAM kahyuM che. bhikSA mAMgavI = tathAvidha vastunI yAcanA karavI, kharIdI na ja karavI. AdithI Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakhyothasaptati gAthA-38-39 - asad gaccha parihAra ra01 gamyam, naiva kretavyamiti, AdigrahaNAt pcnpaacnaadisnggrhH| 'he guNasAgara !' kSAntyAdiguNasamudra ! guNavata eva ziSyasyopadezArhatvAt / taM gacchaM mokSArthI sAdhuH zrAddho vA 'viSaM' kAlakUTamiva 'dUram' iti dUrataH 'pariharet' prityjet| yathA viSaM bhakSaNAtprANAn parityAjayatyato dUratastyajyate, tathA'yaM bhraSTAcArasAdhusamudAyarUpo gaccho'pi saMyamajIvitavyaparopaNAtparihArya eva / asatsaGgatizca doSAneva janayatItyatastatparihAra eva zreyAniti // 38 // jattha ya ajjAladdhaM, paDigahamAIya vivihmuvgrnnN| - saMbodhopaniSad - rAMdhavuM - raMdhAvavuM vagere samajavuM. he guNasAgara ! - he kSamA vagere guNothI ratnAkara samAna ! AvuM saMbodhana eTalA mATe karyuM che ke, guNavAna ziSya ja upadezayogya che. te gacchano mokSArthI sAdhu ke zrAvaka viSanI jema dUrathI parityAga kare. jema viSa khAvAthI te prANono parityAga karAve che, mATe teno dUrathI tyAga karAya che, tema bhraSTAcAra sAdhu-samudAyarUpa gaccha paNa saMyamajIvitanuM vyaparopaNa karato hovAthI tyAga karavA yogya ja che. kusaMga doSone ja janma Ape che, mATe teno parihAra ja zreyaskara che. [38. he gautama! jyAM sAdhvIe meLavela pAtrA vagere upakaraNa sAdhuo vaDe vaparAya che, te kevo gaccha che? 39 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 ||thaa-38-38 - asa6 17 parihAra sambodhasaptatiH paribhujjai sAhUhi, taM goyama ! kerisaM gacchaM // 39 // vyAkhyA - 'yatra ca' gacche 'sAdhubhiH' liGgamAtropajIvibhirmunibhiH 'AryAlabdha' sAdhvyAnItaM 'pratigrahAdikaM' makAro'lAkSaNikaH, prAkRtatvAdvibhaktilopaH, pAtrAdikaM 'vividha nAnAprakAraM 'upakaraNaM' dharmasAdhanaM 'paribhujyate' sevyate, kAraNamantareNeti gamyam / sAdhubhiH sAdhvIbhyo dIyate, na tu sAdhvyAnItaM sAdhubhiH svIkriyate, tathAkurvantazca pArzvasthA bhavanti, - saMsodhopaniSada (1291ya25yanA 81, saM5 5.424) ane jyAM-je gacchamAM, sAdhuo vaDe = sAdhuveSa-rajoharaNa mAtrathI jIvananirvAha karatA munio vaDe, AryAlabdha = sAdhvI vaDe meLavIne lavAyeluM, pAtrA vagere aneka prakAranuM upakaraNa dharmasAdhana, kAraNa vinA vaparAya che. ahIM "ma'kAra alAkSaNika che, prAkRta hovAthI vibhaktino lopa thayo che. sAdhuoe sAdhvIone ApavuM joIe, paNa sAdhvIoe lAveluM sAdhuoe na levAya. kAraNa ke sAdhvIonuM lAveluM 1. gha.-pratau-ityadhikam- jaha natthi sAraNA vAraNA ca, paDicoyaNA ya gacchaMmi / so ya agaccho gaccho, saMjamakAmIhiM muttavyo / (puSpamAlA-340) gacchaMto uvehaMtA, kuvvai dihaM bhavaM vihieu| pAlaMto puNa sijjhai, taiabhave bhagavaI siddhaM / (puSpamAlA-342) Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptatiH gAthA-38-39 - asad gaccha parihAra 222 yaduktam-"kajjeNa viNA uggahamaNujANAvei divasao suvi| ajjiyalAbhaM bhuMjai, itthinisajjAsu abhiramai // 1 // " kAryeNa vinA niSprayojanamavagrahaM devendrAdInAmanupajJApayati, divasato dine svapiti zete, AryikAlAbhaM bhuGkte, strIniSadyAsu tadutthAnAnantaramabhiramata iti, prAkRtatvAt SaNDhatvam / sa gautama ! kIdRzo gaccha: ? iti zrIvardhamAnasvAminA gautamamabhimukhIkRtyoktam, etAvatedRzo gaccha: pariharaNIya iti bodhitam // 39 // - saMbodhopaniSad lenArA sAdhuo pArthastha thAya che. kAraNa ke kahyuM che ke - kArya vinA avagrahanI anujJA le, divase sUve, sAdhvIonuM lAveluM vApare, strInA Asana para bese. sevA (upadezamAlA 366) - vyAkhyA - pArthasthAdinA lakSaNamAM kahyuM che ke te prayojana vinA devendra, cakravartI vagerenA avagrahanI anujJA le che, divase sUve che, sAdhvIjInuM lAveluM vApare che. ane strIonA ubhA thayA pachI temanA Asana para bese che. he gautama ! te kevo gaccha che? A rIte zrI vardhamAnasvAmie zrI gautamasvAmine abhimukha karIne kahyuM che. Ama kahevA dvArA Avo gaccha tyAga karavA yogya che, ema jaNAvyuM. gaccha e puliMga zabda che, paNa prAkRta hovAthI teno napuMsakaliMgamAM nirdeza karyo che. kAraNa ke prAkRtamAM liMga vyabhicArI paNa hoya che. 39 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 gAthA-40 - gacchasvarUpa lakhyo satati: jattha hiraNNa suvaNNaM, hattheNa parANagaMpi no chippi| kAraNasamalliyapi hu, goyama ! gacchaM tayaM bhaNiyaM // 40 // vyAraNya - "yatra' che "hiSya' praznatatvAdikTino , ghaTitaM hema, 'suvarNaM' aghaTitam / yadvA hiraNyaM rUpyaM suvarNa ca sAmAnyena hiraNyaM samAhAradvandve vA hiraNyasuvarNam, sAdhubhirityadhyAhArya vyAkhyeyam / 'hastena' svakaraNe 'parANagaMpi' parakIyamapi, svIyahiraNyAderdIkSAsamaya eva parityaktatvAt / - saMbodhopaniSad - he gautama ! jyAM kAraNathI hAthavagA thayela bIjAnA paNa hiraNya ke suvarNane sparza karAto nathI, tene gaccha kahyo che. II4oll (saMbodha prakaraNa 387, gacchAcAra pannA 90) jyAM - je gacchamAM, hiraNya-ahIM prAkRta hovAthI vibhaktino lopa thayo che. hiraNya = ghaDeluM sonuM. suvarNa = ghaDyA vagaranuM sonuM, athavA to hiraNya = rUpuM, suvarNa = sAmAnyathI sonuM. athavA to samAhAra kaMda samAsamAM hiraNyasuvarNa. sAdhuoe ema adhyAhAra karIne vyAkhyA karavI. hastathI potAnA hAthathI, parakIya paNa = bIjAnuM paNa, kAraNa ke potAnuM hiraNya vagere to dIkSA samaye ja choDI dIdhuM che. athavA to pote je vrata kare che, teno virodhI evo 2. va. 2 - pura0 | che - rIyaMpiI 2. ra - manaDuM | i. 2 - maNino | Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sothatiH gAthA-40 - gacchasvarUpa rarU prastutavratavirodhI vArthaH, yaduktam-"dosasayamUlajAlaM, puvvarisivivajjiyaM jaIvaMtaM / atthaM vahasi aNatthaM, kIsa aNatthaM tavaM caraMsi // 1 // punarapyuktam-"AraMbhe natthi dayA, mahilAsaMgeNa nAsae baMbhaM / saMkAe saMmattaM, pavvajjA atthagahaNeNaM // 1 // " iti / 'huH' avadhAraNe, sa cAgre yokSyate / 'kAraNasamalliyaMpi' kAraNena kenacinnimittena 'samalliyaM' samAlInaM AzliSTamapi - saMbodhopaniSad - artha', te ahIM hiraNya-suvarNa padathI samajavAno che. je kahyuM che - seMkaDo doSonA kAraNa-samUha samAna, pUrva RSio dvArA vivarjita, yatio dvArA vamana karAyela, [athavA-jo (te dIkSA samaye svayaM) vamana = tyAga karela], evA anarthasvarUpa arthane = dhana-alaMkAra Adine tuM dhArNa kare che, to pachI nirarthaka tapa zA mATe kare che ? arthAt tAro saparigraha tapa saphaLa thavAno nathI, mATe pahelA parigrahano tyAga kara. (upadezamAlA 51) vaLI kahyuM paNa che - AraMbhamAM dayA nathI. mahilAnA saMgathI brahmacarya naSTa thAya che. zaMkAthI samyakta jAya che ane arthagrahaNathI pravrajyA niSphaLa thAya che. (ratnasaMcaya 106, gAthA sahastrI 267) hu = avadhAraNa arthamAM che. tene AgaLa yojavAmAM Avaze. kAraNathI = koI nimittathI samAlIna = AliSTa paNa = hAthavagu thayela paNa, na sparzAya = rAgabuddhithI na Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 ___QuthA-41 - zIdanu 31 sambodhasaptatiH karaprAptamapItyarthaH, 'no chippai' naiva spRzyate rAgabuddhyA, tatsparzo na kriyata ityarthaH / he gautama ! sa gaccha: 'bhaNitaH' kathitaH sarvairapyarhadbhiriti gamyam / 'spRzacchippaH' iti spRzateH karmabhAve chippAdezo vA bhavati / 'AlIGo'llI' iti AlIyateH 'allI' ityAdeze samalliyamiti syAt // 40 // atha gacche sazIlA eva sAdhavo vandanIyA iti zIla phalamAha - jo dei kaNayakoDiM, ahavA kArei kaNayajiNabhavaNaM / tassa na tattiya puNNaM, jattiya baMbhavvae dharie // 41 // - saMbodhopaniSad ja aDakAya = teno sparza na karAya. he gautama ! sarva arihaMtoe tene gaccha kahyo che. "spRzacchippa: (prAkRta vyA 4257) A anuzAsanathI "spRzati dhAtuno karmabhAvamAM vilpe chipa' sevo mAheza thAya che. 'AlIGo'llI' (prauovyA0 4/54) mA sUtrathI 'AlIyati' pAtuno 'allI' mevo mAheza tht| 'samalliyaM' mej 35 thAya. // 40 // gacchamAM zIlasahita sAdhuo ja vaMdanIya che, mATe zIlanuM phaLa kahe che - je koTipramANa kanaka Ape athavA to sonAnuM jinAlaya 1. kha - 'na' na dRzyate / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-41 - zIlanuM phaLa 215 vyAvyA - 'ya:' vAnazonDo yAnavemyaH 'no'i suvarNajoTi' vAti' prayati, 'athavA' kRti pakSAntare ya: Rzcit 'jananinamavana' sauvargakhinAlaya 'jArayati' vidhApyti, 'tasya' kanakakoTidAtuH kanakajinacaityavidhApakasya vA, prAkRtatvAdimahitope 'tattiyaM' tAvat na 'puchyuM' dharma: yAvat 'brahmavrate' zIlavrate dhRte sati puNyam, sarvadharmebhyo'pi zIlavratasya duranucaratvAt, yaduktam- "dANatavabhAvaNAI, dhammAI to sudukkaraM sIlaM / iya jANiya bho bhavvA !, aijattaM kuNaha saMbodhopaniSad karAve, tene teTaluM puNya nathI thatuM, ke jeTaluM brahmavrata dhAraNa karavAthI thAya che. 5415 (saMbodha prakaraNa 575) je = dAnavIra, yAcakone kanakakoTi = suvarNakoTi Ape che, athavA anyapakSanA arthamAM che, je sonAnuM jinAlaya karAve, tene = suvarNakoTi ApanArane athavA to suvarNanuM jinAlaya karAvanArane. prAkRta hovAthI vibhaktino lopa thayo che, mATe gAthAmAM 'tattiya' evo prayoga thayo che. teTaluM teTalA pramANanuM, puNya = dharma, nathI thatuM, jeTaluM puNya brahmavrata = zIlavratane dhAraNa karavAthI thAya che. kAraNa ke sarva dharmo karatAM paNa zIlavrata duranucara che. je kahyuM che ke - - dAna, tapa, bhAvanA vagere dharmo che, tenAthI zIla suduSkara che. he bhavyo ! A jANIne tame temAM ja atiyatna karo. ||1|| (zIlopadezamAlA 10) = Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 gAthA-42 - ziyala-sarvottama dharma savvo saptati: tattheva // 1 // vubbhaMti nAma bhArA, te cciya vubbhaMti vIsamaMtehiM / sIttama voDhavyo, bAvaLIyaM avasAmo rA" II4zA tadevAhasIlaM kulaAharaNaM, sIlaM rUvaM ca 'uttama loe| sIlaMciya paMDiccaM,sIlaMciya niruvamaM dhammaM // 42 // vyAdhyA - 'zInaM' brahmavrata gunAmAM mUSaNam | 'ca' punaH zIlaM uttamaM rUpaM loke / yathA rUpamAhlAdakRt - saMbodhopaniSad - moTA moTA bhAro vahana karI zakAya che. kAraNa ke emAM visAmAvaDe vahana thaI ja zake che. zIlabhAra mAvajIva avizrAmapaNe vahana karavo joie. terA (padhvajjAvihANa kulaka ra1) 41 te ja kahe che zIla e kuLanuM AbharaNa che. zIla lokamAM uttama rUpa che. zIla ja pAMDitya che. ane zIla ja nirupama dharma che. I4rA (saMbodha prakaraNa 576) zIla = brahmavrata kuLanuM AbharaNa = bhUSaNa che. vaLI zIla lokamAM uttama rUpa che. jema rUpa AlAda karanAruM che, tema zIla paNa sarva lokone AhalAda karanAruM che. athavA 2. che - 3ttama ! 2. . . . 2 - hoDuM ! che - raghati | rU. . - sodai | v. 1 - nIyaM / Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-42 ziyala-sarvottama dharma 217 ', tathA zIlamapi sakalajanAhlAdakRt / yadvA zIlavata eva rUpaM zlAghyata ityarthaH, zIlavikalAnAM kiM rUpeNeti / tathA zIlameva 'pANDityaM' vaidagdhyaM duHzIlAnAM hi kiM pANDityam / yaduktam" jANaMti dhammatattaM, kahaMti bhAvaMti bhAvaNAo ya / bhavakAyarAvi sINaM, rika pAtkaMti no pavarA zA' tathA zIlameva 'nirupama' masadRza 'dharma' puchyopAya:, yadu-'"taM vALa so ya tavo, so bhAvo taM vayaM khalu pamANaM / jattha dharijjai sIlaM, aMtarariuhiyayanavakIlaM // 1 // " dharmazabdasya maanttvaatpuNstvm| saMbodhopaniSad to zIlavAnanuM ja rUpa prazaMsApAtra thAya che, jeo zIlarahita che, temanA rUpathI zuM ? tathA zIla ja pAMDitya che = nipuNatA che. duHzIlonuM to zuM pAMDitya hoya ? kAraNa ke kahyuM che ke dharmatattvane jANe che, tenI prarUpaNA kare che, bhAvanAo bhAve che. bhavathI kAyara jIvo paNa zIla dhAraNa karavA chatAM pAlatA nathI. arthAt siMhanI jema zIla svIkArIne paNa ziyALanI jema sattvathI calita thAya che. mATe tattvanA jJAtAne paNa zIlapAlana duSkara che |1|| (zIlopadezamAlA 9) tathA zIla ja nirupama = asadeza dharma = puNyopAya che. kAraNa ke kahyuM che ke - te dAna, te tapa, te bhAva ane te vrata pramANa che ke jyAM AMtarazatruonA hRdayane vIMdhanAra nUtana kIlaka samAna zIlane dhAraNa karavAmAM Ave che. (zIlopadezamAlA 11) dharmazabda 'mAnta' hovAthI puliMga che. uNAdiprakaraNamAM - Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 gAthA-43 - kusaMgatyAga puNyopAye dAnayAgAdau tu dharmazabdo napuMsakaH // 42 // zIlavatA kumitrasaGgaH pariharaNIya:, iti kumitrasaGgaM gAthAtrayeNa parihArayannAha varaM vAhI varaM maccU, varaM dAlisaMgamo / varaM araNNavAso ya, mA kumittANa saMgamo // 43 // vyAkhyA 'vyAdhiH ' zarIramandatA varam, varamiti manamiTeDavyayam| tathA vAM 'mRtyu' marLam / tathA saMbodhopaniSad 'airi...(2-88)thI siddha thayelo dharma: akArAnta che. jyAre 'man (uNAdi 4-160) thI puNyanA upAyabhUta evA dAnapUjA vagaremAM dharmazabda (tharman) napuMsakaliMga che. // 42 // ' sambodhasaptatiH - zIlavAna jIve kumitrano saMga choDavo joie, mATe traNa gAthAthI kumitranA saMgano parihAra karAvatA kahe che = - vyAdhi sAro, mRtyu sAru, daritratAno saMgama sAro, ane vanavAsa paNa sAro, paNa kumitrano saMgama sAro nathI. 43 (zrAddhadinakRtya 166, saMbodha prakaraNa 436) vyAdhi zarIramAM Avelo roga, 'varaM' A 'thoDuM iSTa' A arthamAM avyaya che. tathA mRtyu = maraNa paNa thoDuM iSTa che. tathA dAritryano saMgama = nirdhanatAno yoga sAro che, Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakhyothalatati gAthA-43 - kusaMgatyAga 222 'dAridryasaGgamaH' akiJcanatvayogo varam / tathA 'araNyavAsaH' vanecaratvaM varam / mA 'kumitrANAM' dussahAyAnAM saGgamo'stu, yaduktam-"visaM hAlAhalaM bhuttaM, jaha pANe viNAsae / evaM kumittasaMjogo, dukkhaheU na saMsao // 1 // ikkaMmi ceva jammaMmi, mArayaMti visANi ya / kumittANaM tu saMjogo, jamme jamme duhAvaho // 2 // " "kumittasaMgamAo ya, lahaMtI pANiNo duhaM / sumittAo paraM sukkhaM, ittha nAyaM divAyaro // 3 // " atra divAkarakatheyam / tathAhiiha bharate'vantideze suvidyApuryAM jayarAjasya caturbhujapurohita - saMbodhopaniSad - tathA araNyavAsa = bhIlapaNuM sAruM che. paNa kumitrano = dusAthIono saMgama sAro nathI. je kahyuM che - jema haLAhaLa jhera pIvAthI prANono vinAza thAya che, tema kumitrono yoga duHkhanuM kAraNa che, temAM koI saMzaya nathI. tenA jheranA vividha prakAro to eka ja bhavamAM mAre che, paNa kumitrono saMyoga to janamo janama duHkhadAyaka thAya che. terA kumitronA saMgamathI prANIo duHkha pAme che ane sumitrathI parama sukha pAme che. A viSayamAM divAkara udAharaNa che. 3 (zrAddhadinakRtya 197-168-169) ahIM divAkara kathA A pramANe che - ahIM bharatakSetramAM avantidezamAM suvidyAnagarImAM jaya Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 gAthA-43 - kusaMgatyAga sambodhasaptatiH suto divAkaro'bhUt, paramatyantavyasanI / suto'pi guNavAn yup:, yataH-"vara zarmazrAvo varakRtaSa naivAmina, varaM nAtaH preto varamapi ca kanyaiva janitA / varaM vandhyA bhAryA varamagRhavAse prayatitaM, na cAvidvAn rUpadraviNabalayukto'pi tanayaH // 1 // " tato mriyamANena pitrA 'vatsa ! susaGgaM na tu kusaGga kriyAH' ityuktaH / yata:-"jo jAriseNa mittiM, karei acireNa tAriso hoi / kusumehi saha vasaMtA, tilAvi taggaMdhiyA huMti // 1 // " - saMbodhopaniSad - nAmanA rAjA hatAM. tene caturbhuja nAmano purohita hato. teno dIkaro divAkara hato. paNa te atyaMta vyasanI hato. dikaro ya guNavAna ja ucita che. kAraNa ke kahyuM che ke - garbha gaLI jAya e hajI kadAca sAruM, RtukALamAM abhigamana na ja karavuM e sAruM, putra janmIne marI jAya e hajI kadAca sAruM, are, kanyAno ja janma thAya e paNa kadAca sAruM, patnI vaMdhyA hoya e kadAca sAruM, ghara-saMsAra mAMDavo ja nahIM e ya sAruM, paNa putra rUpa-dhana-baLathI yukta hovA chatAM paNa vidvAnuM na hoya, te sAruM nathI. tevA pachI maratI vakhate pitAe kahyuM ke "he putra! tuM satsaMga karaje, kusaMga nahIM karato." kAraNa ke kahyuM che ke je jevA sAthe maitrI kare te zIghratAthI tenA jevo thAya che. puSpo sAthe rahetA talo paNa tenA jevI gaMdhavALA thAya che. (paMcAzaka 731, saMbodha prakaraNa 439) Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-43 - kusaMgatyAga 222 tena tathA pratipannam / kiyadbhirdinaiH sa purohitapadAccyutaH san kasminnapi grAme jaraThakkurasevAM kRtavAn / ta tyapiGgalena saha maitrI karoti / tathA taddhaTadAsyA mitrasenayA ca saha snehaM badhnAti / anyadA jaraThakkureNa jayapurezavicAradhavalasevAM vidhAyAsmavRtti kAmapi vidhehi ityukto divAkarastatra jagAma / tataH sa svavacanaracanayA rAjapramukhajanAn raJjayati / anyadA rAjJA "samAnazIlavyasaneSu sakhyam" iti turyavRttapAdaM vidhAya bhaNitam, etAM samasyAM yaH pUrayati tasya varaM dadAmi, iti - saMbodhopaniSad putre te vAta svIkArI lIdhI. keTalAka divaso pachI te purohita padathI bhraSTa thayo ane teNe koI gAmanA junA ThAkuranI sevA karI. tyAM te tenA nokara piMgala sAthe maitrI kare che. ane tenI ghaTa(2)dAsI mitrasenA sAthe sneha bAMdhe che. eka vAra te junA ThAkore divAkarane kahyuM ke "jayapuranA rAjA vicAradhavaLanI sevA karIne amArA nirvAhano kAMI upAya kara." divAkara tyAM gayo. tyAM te potAnI vacana racanAthI rAjA vagere lokone raMjita kare che. anya kALe rAjA "samAnazIlavyasanomAM maitrI hoya che evo cotho yAda banAvIne kahyuM ke "je A samasyAnI pUrti kare, tene huM varadAna ApuM." A sAMbhaLIne divAkare tenI pUrti karI - Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 gAthA-43 - kusaMgatyAga anvoIsaptati zrutvA divAkareNa pUritA sA / "mRgA mRgaiH saGgamanuvrajanti, gAvazca gobhisturagAsturaGgaiH / mUrkhAzca mUkhaiH sudhiyaH sudhIbhiH, samAnazIlavyasaneSu sakhyam // 1 // " tatastuSTena nRpeNoktaM bhadra! kiM dadAmi ? / tenoktaM matprabhordAridrayakSayaM karu / tatastena sArdhASTamagrAmazatayutaM zrIpuraM dattam / tatastena tat svasvAmine prAbhRtIkRtam / svAminA'pi tavApi kAryaM kimapyahaM kariSyAmIti pratipannam / anyadA madyapAnaprasaktaH piGgaladAso rAjJA'darzi / tadanu rAjJA tajjihvAcheda AdiSTe mitrIkRtaM - saMbodhopaniSad - haraNo haNonI saMgati kare che, gAyo gAyonI sAthe, ghoDA ghoDAonI sAthe, mUkha mUrkhAonI sAthe ane subuddhijano subuddhijanonI sAthe saMgati kare che, kAraNa ke jemano svabhAva ane Adato samAna hoya, temanAmAM paraspara mitratA thAya che. A sAMbhaLIne khuza thayelA rAjAe kahyuM ke, "he bhadra ! bola, tane zuM ApuM?" divAkare kahyuM ke, "mArA svAminI daridratAne dUra karo. pachI teNe 750 gAmo sahita zrIpura ApyuM. te divAkare potAnA svAmine bheTaNArUpe ApyuM. svAmie paNa svIkAryuM ke, "huM tAruM paNa koI kArya karI ApIza." eka vAra rAjAe madirApAnamAM Asakta evA potAnA dAsa piMgalane joyo. rAjAe tenI jIbha kApI nAkhavAno Adeza Apyo. divAkare potAnA mitra tarIke mAnelA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-43 - kusaMgatyAga 223 piGgaladAsaM jIvitadApanena, patnyAzcaikadA mayUramAMsadohadapUraNena mitrasenAM dAsI copakRtavAn / tato rAjJi kruddhe jIvitavyasandehaM prAptaH kusaGgatiM parIkSya maGgalapure gatvA pUrNacandrarAjasutaM suguNaM guNacandrakumAraM divAkaraH sevate / anyadA kumAro viparItazikSitaturagenATavyAM prAptaH / taM tRSAkrAntaM dRSTvA pakvAmalakatrayaM lAtvA gataH / taM dRSTvA kumaro'vadattvaM mAM pAnIyaM pAyaya, tatastadabhAve divAkareNAvAci tRSopazAntikArakatvena nAsti - saMbodhopaniSad - piMgaladAsane jIvanadAna apAvIne tenA para upakAra karyo, ane rAjAnI patnInA (?) moranA mAMsane khAvAno mitrasenA dAsIno dohada pUravA vaDe tenA para upakAra karyo. rAjAe joyuM ke potAnA aparAdhI ane duSTa evI vyaktio para divAkarane sneha che, tethI rAjA divAkara para krodhe bharAyo. divAkaranuM jIvana jokhamamAM mukAyuM. A rIte kusaMganI parIkSA karIne maMgaLapuramAM jaine pUrNacandra rAjAnA putra saguNonA dhAraka evA guNacaMdrakumAranI divAkara sevA kare che. anya kALe kumAra viparIta-zikSita evA ghoDA dvArA aTavInI madhyamAM pahoMcI gayo. divAkare joyuM ke rAjakumAra tarasathI vyAkuLa che. te joIne te traNa pAkelA AmaLA laIne gayo. tene joine rAjakumAre kahyuM ke, "tuM mane pANI pIvaDAva." pANInA abhAve divAkare kahyuM ke A traNa phaLa tarasa chipAvanArA hovAthI amUlya che. mATe tame A traNa Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 gAthA-43 - kusaMgatyAga sambodhasaptatiH mUlyametatphalatrayasyetyetadbhujhva / tenApi tad bhuktam / tRSA copazAntA / tasminnadhikaM prIto'bhUt kumAraH / tato'pi kiyatA kAlena guNacandro rAjA'bhUt / tasya sampUrNairdinaiH suto jAtaH / sa parivAraparivRtaH sacivadivAkaragRhe vrajati, tadA mantrI cintayati, cedrAjA mama gurudoSaM sahate tadA jJAyate rAjJa uttamatvam / tato gRhAgataH kumArastena labdhalakSeNa pracchannaM bhUmigRhe sthApitaH / bhojanasamaye rAjJA kumAro bhAnUdayaM yAvacchodhitaH paraM na labdhaH / kathitaM ca parijanena svAmin ! mantrigRhe pravizan dRSTa: / rAjJA kumArazuddhikaraNaviSaye paTaho dattaH, - saMbodhopaniSad - phaLa Arogo. rAjakumAre te ArogyA. tRSA zAMta thaI. rAjakumArane divAkara pratye vadhu prIti thaI. pachI keTalAka kALe guNacandra rAjA thayo. teNe divAkarane maMtrI banAvyo. rAjapatnIne saMpUrNa divase putra thayo. ekavAra te rAjakumAra parivAra sAthe divAkara maMtrInA ghare jAya che. tyAre maMtrI vicAre che ke, "jo rAjA mArA moTA doSane sahana karI le, to rAjAnuM uttamapaNuM jaNAya." pachI labdhalakSya evA maMtrIe gharamAM AvelA kumArane gupta rIte bhoMyarAmAM rAkhyo. bhojana samaye rAjAe sUryodaya sudhI kumArane zodhyo, paNa te na maLyo. parijane kahyuM ke he svAmin ! ame kumArane maMtrInA gharamAM pravezatA joyo che. rAjAe kumArane zodhavAnA viSayamAM paTala vagaDAvyo. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakhyotiH gAthA-43 - kusaMgatyAga raraka tAvatA divAkareNa manorathadattazreSThigRhe gatvoktam-zreSThin ! bhAryAyA dohadotpattau mayonmattena kumAro vyApAditaH, kRtaM ca rabhasavRttyA kAryam / tathA vasantasenApaNAGganAyAzca gRhe niveditam / tato rAjJaH puraH zreSThinoktaM tadbhAryayA'pi coktaM mayA sa hato'sti / tato dvayorapi mantrI abhayadAnapradAnapUrvakaM susaGgatiM parIkSitavAn / tadanu mantriNA rAjA bhojnaarthmaakaaritH| rAjJo bhojanaM vidhApya sarvAlaGkAravibhUSitaH kumAra utsaGge muktaH / rAjJA vismitena tuSTacittena bhaNitam, kiM kRtam ? / svAmin ! - saMbodhopaniSad - eTalAmAM divAkare manorathadatta zreSThInA ghare jaIne kahyuM ke, "he zreSThI ! mArI patnIne dohada utpanna thatAM, meM unmatta thaIne rAjakumArane mArI nAkhyo. ane e kAma-sahasA thaI gayuM." tathA vasaMtasenA nAmanI vezyAnA ghare paNa eja rIte kahyuM. pachI rAjA pAse zreSThIe ane tenI patnIe paNa kahyuM ke meM rAjakumArane mAryo che. pachI maMtrIe te baMnene abhayadAna apAvyuM, ane tenA dvArA susaMganI parIkSA karI. pachI maMtrIe rAjAne bhojananuM AmaMtraNa ApyuM. bhojana karAvIne sarva alaMkArothI vibhUSita evA rAjakumArane maMtrIe rAjAnA khoLAmAM mukyo. rAjAe vismita ane prasanna thaIne kahyuM ke - "A zuM karyuM?" maMtrIe kahyuM, "svAmI ! ApanuM uttamapaNuM Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 gAthA-43 - kusaMgatyAga soLasaptatiH tava uttamatvaM vyaloki / tata udyAne AnandasUristatrAgataH / tamAgataM zrutvA divAkaro vanditvopaviSTa: praznayati-bhagavan ! sarvottamatvaM kvApyasti ? / guruNoktaM zRNu kSitipratiSThitapure jitazatrU rAjA / tasya mantrI som-dttaakhyH| tena mitratrayaM vihitam / tatra saha 1 parva 2 praNAma 3 bhedAttatrayam / anyadA rAjA ruSTaH, tato bhayabhIto nizAyAmekAkI sahamitragRhe prApta: | tataH samitrasya purastasvarUpa yati tata: sahamitreNoktaM tAvanmaitrI yAvadrAjA na ruSyati tatastvaM gRhAd saMbodhopaniSad - joyuM. pachI-tyAM udyAnamAM AnaMdasUrijI padhAryA. temanI padharAmaNI sAMbhaLIne divAkara vaMdana karIne besIne prazna kare che ke - "he bhagavan! zuM kyAMya sarvottamapaNuM che kharuM ?" gurue kahyuM, "sAMbhaLa, kSitipratiSThitanagaramAM jitazatru nAmano rAjA hato. tene somadatta nAmano maMtrI hato. teNe traNa mitro banAvyA. (1) sahamitra, (2) parvamitra (3) praNAmamitra. anya kALe rAjA roSAyamAna thayo. tethI te maMtrI rAte ekalo sahamitranA ghare gayo. pachI sahamitranI pAse rAjAnA roSanI vAta karI. pachI sahamitre kahyuM ke, "ApaNI maitrI tyAM sudhInI ja che, ke jyAM sudhI rAjA gusse na thAya. mATe tuM mArA gharethI jA." pachI maMtrI parvamitranA ghare gayo. teNe Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 sambodhasaptatiH gAthA-43 - kusaMgatyAga vraja / tataH parvamitragRhe / so'pyevam / tataH praNAmamitragRhe / sa cottamatvAtpraznaM karoti / tataH kA kIdRzyavastheyam ? mahyaM nRpaH kupitaH / sa bhaNati sarvathA bhayaM mA kuru, ahaM tava pRSThirakSakaH / tataH sa nirbhayo jAtaH / tata AcAryopadezAt sahamitrasamaM dehaM parvamitrasamaM kuTumbaM praNAmamitrasamaM dharmaM jJAtvA - saMbodhopaniSad paNa tevuM ja kahyuM. pachI praNAmamitranA ghare gayo. te uttama hovAthI prasanna kare che ke, "tArI A kaI ane kevI avasthA che?" maMtrIe kahyuM, "rAjA mArA para gusse thayo che." teNe kahyuM, "tuM jarA paNa Dara nahIM, huM tArI pAchaLa tAro rakSaka banIne rahIza. tethI te nirbhaya thayo." pachI divAkara AcAryazrInA upadezathI jANyuM ke zarIra e sahamitra jevuM che ke je sadA sAthe hovAthI atyaMta nikaTa che. chatAM paNa te ApattinA samaye sAtha choDI de che. kuTuMba e parvamitra jevuM che. vAra-tahevAre-chAzavAre, vAraMvAra tenI sobata thatI rahe che. paNa ApattinA samayamAM te paNa sAtha choDI de che. dharma e praNAmamitra jevo che, jenI sAthe mAtra kvacit rastAmAM praNAma karavA pUrato ja vyavahAra hoya, paNa eTalA vyavahArane nAte paNa e sarva ApattiomAM rakSA kare che. to pachI evA dharmane je sarvasva banAvI de, tene to kyA sukho prApta na thAya ? A rIte dharma ja sarvottama che. teno ja saMga karavA jevo che. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 gAthA-44 - agItArtha-kuzIlono trividha tyAga sambodhasaptati: divAkareNa dIkSA gRhItA / narasura - RddhiM prApya zivaM yAsyati / ityuttamasevAyAM divAkarakathA // 43 // 'azIyasthapItteai, maM tividena vosire / mukkhama~ggaMmime vigghe, 'pahaMmI tege jahA // 44 // ' vyAkhyA gItArthAH sUtrArthavedinaH sAdhavaH, uktaM ca "gIyaM bhannai suttaM, attho puNa tassa hoi vakkhANaM / gINa saMbodhopaniSad - A jANIne divAkare dIkSA lIdhI. te kramazaH manuSya ane devanI Rddhi pAmIne mokSe jaze. A rIte uttamanI sevAnA viSayamAM divAkaranI kathA che. II43 - agItArtha-kuzIlonA saMgo trividhathI tyAga kare, jema rastAmAM coro, tema teo mokSamArgamAM vighna che. 544 // (saMbodha prakaraNa 434, gacchAcAra 48) gItArtha = sUtra ane arthane jANanArA sAdhuo, kahyuM paNa che gIta sUtra kahevAya che ane artha e sUtranI vyAkhyA kahevAya che. jenI pAse gIta ane artha baMnenuM jJAna che, te gItArtha che, ema jANa. ||1|| (arthathI bRhatkalpabhASya - . agIyattho / 2. cha . kule / 3. cha magasa | 4. . sva. ga. 5. va. cha vie / ba. 6. kha veLA | - - - musla | sva. 6. adamI / - Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samposiptatiH gAthA-44 - agItArtha-kuzIlono trividha tyAga rarara ya attheNa ya, gIyatthaM taM viyANAhi // 1 // " taditare agItArthA aviditasUtrArthA mUrkhA iti yAvat, kuzIlA:-kutsitaM ninditaM zIlaM yeSAM te kuzIlAH, te ca tathAvidhA dyUtakArAdayaH, uktaM ca-"jUyArasolameMThA, vaTTA ubbhAyagAdiNo je ya / ee huti kusIlA, vajjeyavvA payatteNa // 1 // " pArzvasthAdayo vA, tato dvandvastaiH saha 'saGga' sambandhamAlApAdirUpaM 'trividhena' manasA vAcA kAyena ca 'vyutsRjet' parityajet, yaduktam-"jUAra saMbodhopaniSad pIThikA) tevA nahIM teo agItArtha = sUtrArthane nahIM jANanArA = mUrkha. jemanuM zIla kutsita = niMdita che, teo kuzIla, teo tathAvidha dhUtakAra = jugArI vagere che. kahyuM paNa che - jugArI, (solla = mAMsa) sola (mAMsabhakSI?) mahAvata, (varbha = rasto) vaTTA (rakhaDuo?) utkrAmaka = vyabhicArI puruSa vagere. A kuzIlo che, prayatnapUrvaka temanuM varjana karavuM joIe. 1(Avazyaka adhyayana 4 vRttimAM udbhata) athavA to pArthastha vagere kuzIla che. pachI dvanda samAsathI agItArthakuzIlo Avo samAsa thaze, temanI sAthe saMga=saMbaMdha, vAtacIta vagere, trividhathI=manathI, vacanathI ane kAyAthI, choDI de = tyAga kare. kAraNa ke kahyuM che ke - jugArI, vezyA, nATaka karanArA, cAraNo tathA kukarmakArIonI sAthe rahevArUpa Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 gAthA-44 - agItArtha-kuzIlono trividha tyAga samposiddhati: vesa naDanaTTabhaTTa taha kukammakArINaM / saMvAsaM vajjijjA, gharahaTTANaM ca mittI ya // 1 // kutitthiyANa saMsaggI, kutitthagamaNaM ca vajjaNijjaM tu / bhaTThAyArehi samaM, saMthavaNaM taha ya AlAvo //rA" tathA-"viyasaMnayavasarI maUTIVIHui ne tattha kAyavvaM / jAyai jeNAlAvo, AlAvo pIipaNau tti // 1 // 'tIe vi ya dakkhinnaM, dakkhinne uciyakajjapaDivattI / tIe saMthavaNAI, kIraMti puNo puNo tANaM // 2 // tehiM kIratehiM, saMmattaM ettha dUsiyaM hoi / sammattadUsaNAe, nAsai jiNadesio dhammo // 3 // jiNavaradhammeNa viNA, saMsAramahoyahI apaarillo| saMbodhopaniSasaMvAsano, temanA ghara-dukAnono tathA temanI maitrIno tyAga karavo joIe. jevA kutIrthikono saMsarga, kutIrthamAM gamana, bhraSTAcArI sAtheno paricaya ane AlApa varjavA yogya ja che. terA (zrAddhadinakRtya 254-255) tathA - je avirata -- asaMyatanuM raheThANa hoya tyAM Ava-jA na karavI joie, ke jenAthI AlApa thAya. kAraNa ke AlApa prIti-praNayanuM kAraNa che. tenAthI dAkSiNya thAya che. dAkSiNyathI temanA kALAdine ucita kAryono svIkAra thAya che. tenAthI pharI pharI temano gADha paricaya vagere thAya che. ro A badhuM karavAthI ahIM samyakta dUSita thAya che. ane samyakta dUSita thavAthI jinadezita dharma naSTa thAya che. 3 jinavaradezita dharma vinA to apAra 2. pIpa - rUtyapi pIDha: | " LI Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samvodhasaptatti: gAthA-44 - agItArtha-kuzIlono trividha tyAga 232 ta iN na veva tIra, te bisiddho gamo tatva // 4 // " tatsaGgaparityAgakaraNe sopanayaM hetumAha-yata: 'ime' agItArthakuzIlAH 'mokSamArge' zivapathe vighnA vighnahetutvAtkAraNe kAryopacArAdantarAyarUpAH, etatsaGgatyA mokSagamanaM dUre sthitamiti bhAva: / ivat ? yathA 'pathi' mArge AchatAM thiAnAM stenA eva stenakAzcaurA vighnahetavastathA amI api / zlokaH(ke) dvitIyapade ArSatvAnnavAkSaratvaM na doSAvaham // 44 // saMbodhopaniSad saMsAra mahAsAgara taravo zakya ja nathI, mATe aviratAdinA AvAsamAM javAno niSedha karyo che. II4 (samyaktvakulaka (2) 9-10-11-12) = temanA saMgano tyAga karavAnA viSayamAM upanayasahita hetu kahe che - kAraNa ke A = agItArthakuzIlo, agItArthakuzIlo, mokSamArgamAM = zivapathamAM vighno che vighnanA hetu hovAthI kAraNamAM kAryanA upacArathI aMtarAyabhUta che. temanI saMgatithI mokSagamana dUra ja rahe che. zenI jema ? jema pathamAM = mArgamAM jatAM pathikone coro vighnanA kAraNa hoya che, tema A loko paNa. prastuta zlokanA bIjA caraNamAM 9 akSara che. tethI anuSTul chaMdanA baMdhAraNa pramANe 8 akSara na hovAthI chaMdobhaMga thAya che. paNa A zloka ArSa pUrvAcAryakRta hovAthI e chaMdobhaMga doSAvaha nathI. / / 44 = Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 gAthA-45 - kusaMsargane viSe AMbAnuM dRSTAnta sambodhamati: aMbassa ya niMbassa ya, duNhaMpi samAgayAi mUlAI / saMsaggIi viNaTTo, aMbo nibattaNaM patto // 45 // ' vyAkhyA cirapatitatiktanimbodakavAsitAyAM bhUmau AmravRkSaH samutpannaH / punastatrAmrasya ca nimbasya ca dvayorapi 'samArate' hrIbhUte 'mUtte' vughnau, tatazva 'saMsAM' sannA vinaSTa Amro nimbatvaM prAptaH - tiktaphalaH saMvRttaH, yaduktam" guNA guNajJeSu guNIbhavanti, te nirguNaM prApya bhavanti doSAH / susvAdutoyapravahA hi nadyaH, samudramAsAdya bhavantyapeyAH // 1 // " saMbodhopaniSad - AMbo ane lImaDo, baMnenA mULiyAo bhegA thai gayA, saMsargathI AMbo vinaSTa thayo ane lImaDApaNuM pAmyo. 545 // (paMcavastuka 736, saMbodha prakaraNa 438, Avazyaka niyukti 1116, oghaniryukti 771) lAMbA samayathI paDelA kaDavA lImaDAnA pANIthI vAsita thayelI bhUmimAM AMbAnuM jhADa utpanna thayuM. vaLI tyAM AMbA ane lImaDA baMnenA mULiyA samAgata = ekIbhUta thayA. pachI saMsargathI AMbo vinAza pAmyo ane lImaDApaNuM pAmyo=kaDavA phaLavALo thai gayo. jethI kahyuM che ke - guNajJa jIvomAM guNo kharekhara guNarUpa bane che ane nirguNa jIvane pAmIne guNo paNa doSarUpa bane che. atyaMta svAdiSTa pANI jemAM vahI rahyuM che, tevI paNa nadIo samudrane pAmIne apeya banI jAya che. / / 1 / / Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakhyotiH gAthA-45 - kusaMsargane viSe AMbAnuM daSTAnta 233 etAvatA madhyasthAnAmeva saMsargAd guNadoSau bhavato bhAvukadravyatvAteSAm / yataH-"majjhaThiI puNa esA, aNusaMgeNaM havaMti gunndosaa| ukkiTThapuNNapAvA, aNusaMgeNaM na ghippaMti // 1 // " amadhyasthAnAM punaH saMsargAdapi guNadoSau na bhavataH, yataH"suciraM pi acchamANo, verulio kAyamaNiyaummIso / na uvei kAyabhAvaM, pAhannaguNeNa niyaeNa // 1 // " tathA-"suciraM pi acchamANo, nalathaMbo ucchuvaaddmjjhmi| kIsa na jAyai mahuro, jai saMsaggI pamANaM te // 2 // " 45 // - saMbodhopaniSad jeo madhyastha che temane ja saMsargathI guNadoSo thAya che, kAraNa ke teo bhAvukadravya che, e vastu uparokta nirUpaNathI samajavAnI che. kAraNa ke, saMsargathI guNa-doSa thAya e madhyastha jIvonI maryAdA che. jeo utkRSTa puNya-pApavALA che, teo saMsargathI gRhIta thatA nathI = saMsarga temane asara karI zakato nathI. (SaSThizataka 28) jeo madhyastha nathI, temane saMsargathI paNa guNadoSa thatA nathI. kAraNa ke - kAcamaNithI mizrita banIne vaiDUrya maNi lAMbo samaya paNa rahe, to paNa te kAcabhAvane pAmato nathI. kAraNa ke teno potAno prAdhAnyano guNa hoya che. tevA. tathA - lAMbo samaya paNa nataMba zeraDInA khetaramAM rahe to ya te madhura kema nathI thato ? ke jo tane saMsarga pramANa che. |rA (Avazyaka niryukti 1113/1117, paMcavastuka 732 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 gAthA-46 - satsaMganuM phaLa zodhati: __ atha satsaMsaryA yatphalaM tatsopanayaM darzayannAhauttamajaNasaMsaggI, sIladaridaM pi kuNai sIlaDDhe / jaha merugirivilaggaM, taNaMpi kaNayattaNamuvei // 46 // vyAkhyA - uttamajanAH suzIlalokAsteSAM saMsargiH saMyogaH 'zIladaridramapi' zIlarahitamapi janaM 'zIlADhyaM' zIlasamRddhaM karoti, zIlavikalo'pi zIlavatAM saGgatyA zIlazIlanalIlA - saMbodhopaniSad - 733, oghaniyukti 772/773, saMbodha prakaraNa 440-441) have satsaMgathI je phaLa maLe che, tene upanayasahita batAvatA kahe che - uttama janano saMsarga zIladaridrane paNa zIlasamRddha kare che. jema meruparvatamAM lAgeluM tRNa paNa suvarNapaNe pAme che. I46ll (AkhyAnakamaNikoza 26) uttamajano = suzIla loko, temano sasaMrga = saMyoga, zIladaridrane = zIla rahita evI paNa vyaktine zIlAtya = zIla samRddha kare che. arthAt je zIlavikala hoya, te paNa zIlavAna vyaktionA saMsargathI zIlanA parizIlana = abhyAsathI thatA vilAso = divya sukhone mokSanA sukhone 2 jI - vinaya | ra ga - te vavAyuve ! Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samposiptatiH gAthA-47 - atiduSTa mithyAtva 235 zravaNAt zIlamAdriyata ityarthaH / kiM vat ? yathA 'merugirivilagnaM' suragirisamAzritaM tRNamapi 'kanakatvaM' suvarNabhAvaM 'upaiti' prApnoti, merau hi prarUDhAni tRNAnyapi suvarNAdrisAnnidhyAtsuvarNatAM labhanta ityarthaH // 46 // ___ atha zIlavadbhiryatibhiH zrAddhaizca mithyAtvaM parityAjyamiti mithyAtvasyAtiduSTatvamAha - 'navitaM karei aggI, neya visaM neya kiNhasappo ya / jaM kuNai mahAdosaM, tivvaM jIvassa micchattaM // 47 // - saMbodhopaniSad sAMbhaLIne zIla pratye AdaravALo thAya che. zenI jema ? jema meruparvatamAM lAgeluM = suragirimAM samAzrita evuM tRNa paNa suvarNapaNu pAme che. arthAt meru parvatamAM lAgelA tRNo paNa meru parvatanA sAnnidhyathI suvarNapaNu pAme che. 46. zIlavAna evA sAdhuoe tathA zrAvakoe mithyAtvano parityAga karavo joie, mATe have mithyAtva atiduSTa che te kahe che jIvanuM tIvra mithyAtva je mahAdoSane utpanna kare che, tene agni nathI karato, viSa paNa nathI karatuM ane kALo sarpa paNa nathI karato. 4LI (saMbodha prakaraNa 912, samyaknakulaka 2 5 - nivi | 2 che - te | Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra36 gAthA-47 - atiduSTa mithyAtva voitiH - vyAraDyA - "nAgi' naiva "" mahAvoSa mahAnartha "niH" vibhAvasuH prajvalitaH 'karoti' vidhatte, tathA naiva 'viSaM' vAtAM te mahAvouM karoti, 'va' punaH naiva "kRSNA?' kRSNAhistaM mahAdoSaM karoti, 'yaM' mahAdoSaM 'tIvra' atyutkaTaM 'mithyAtvaM' atattvAdhyavasAyaH karoti / te hyagnyAdayaH prakupitA ekabhava eva maraNahetavaH, mithyAtvaM cAnantabhavAn yAvajjananamaraNaheturiti mahAdoSakartRtvametasyaivAvaseyam / - "AbhiggahiyamaNAbhiggahiyaM taha abhinivesiyaM ceva / saMsaiyamaNAbhogaM micchattaM - saMbodhopaniSad - 19 mithyAtva-vicArakulaka 9, ArohaNApaDAgA(vIrabhadrIyA) 450, bhaktaparijJA-15) tene = mahAdoSane = mahAanarthane, agni = prajavalita Aga, nathI ja karato, viSa = jhera paNa te mahAdoSane nathI ja karatuM. vaLI kALo sarpa paNa te mahAdoSane nathI ja karato. ke je mahAdoSane tIvra = ati utkaTa evuM mithyAtva = atattvAdhyavasAya kare che. kAraNa ke te prakupita thayelA evA agni vagere eka bhavamAM ja maraNanA kAraNa bane che. ane mithyAtva anaMta bhavo sudhI janma-maraNanuM kAraNa bane che. mATe mithyAtva ja mahAdoSanuM kAraNa che, ema samajavuM joie. Abhigrahika, anAbhigrahika, Abhinivezika, sAMzayika ane anAbhoga Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambolaptatiH gAthA-47 - atiduSTa mithyAtva rarU7 pavahI do zA" tivavanAnmithyAtve panvadhA | tatrAmagrhennedmev darzanaM zobhanaM nAnyadityevaMrUpeNa kudarzanaviSayeNa nirvRttamAbhigrahikam, yadvazAd boTikAdikudarzanAnAmanyatamadarzanaM gRhNAti 1 / etadviparItamanAbhigrahikam, yadvazAtsarvANyapi darzanAni zobhanAnItyevamISanmAdhyasthyamupajAyate 2 / AbhinivezikaM yadabhinivezena nivRttam, yathA goSThAmAhilAdInAm 3 / sAMzayikaM yadvazAd bhagavadarhadupadiSTeSvapi jIvAditattveSu saMzaya upajAyate, yathA-na jAne kimidaM bhagavaduktadharmAstikAyAdi satyamutAnyathA? iti 4 / anAbhogikaM yadanAbhogena nivRttam, taccaikendriyANAmiti - saMbodhopaniSad - - A rIte mithyAtva pAMca prakAranuM che. //(paMcasaMgraha 186, navapada prakaraNa 4) A vacanathI mithyAtva pAMca prakAranuM che. temAM (1) abhigrahathI = "A ja darzana suMdara che bIjuM nahIM tevA svarUpanA kudarzanathI thayeluM AbhigrahIka che. jenAthI digaMbara vagere darzanomAMthI eka darzananuM grahaNa kare che. (2) AnAthI viparIta hoya te anAbhigrahIka che, ke jenAthI sarva darzano suMdara che, evA prakAranuM thoDuM mAdhyacya thAya che. (3) Abhinivezika = abhinivezathI thayeluM, jema ke goSThAmAhila vagerene. (4) sAMzayika = jenAthI arihaMta bhagavaMtoe upadezelA jIvAdi tattvomAM saMzaya thAya che. jema ke - zuM A bhagavAne kaheluM dharmAstikAya vagere satya haze ke pachI anyathA haze? te huM jANato nathI. (5) anAbhogika = anAbhogathI Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 gAthA-47 - atiduSTa mithyAtva sanvoisaptatiH 5 / tacca mithyAtvaM trividhaM trividhena zrAvako'pi pratyAkhyAti, na tvaNuvratAnIva dvividhatrividhAdinA, yaduktam-"na karei sayaM micchaM, na kAraveI karaMtamavi annaM / no aNujANai maNasA, evaM vAyAi kAraNaM // 1 // tathA-eyaM aNaMtaruttaM, micchaM maNasA na ciMtai karemi / sayameso ca kareU, anneNa kae ca suTTha kayaM // 1 // evaM vAyA na bhaNai, karemi annaM ca na bhaNai karehi / annakayaM na pasaMsai, na kuNai sayameva kAraNaM // 2 // karasannabhamuhakhevAiehiM na ya kAravei anneNaM / na pasaMsai - saMbodhopaniSa- thayeluM. te ekendriya jIvone hoya che. te mithyAtvane zrAvaka paNa trividha trividha paccakhANathI tyAge che, aNuvratonI jema dvividha trividha vagerethI nahIM. kAraNa ke kahyuM che ke - svayaM mithyAtva karato nathI, karAvato nathI, bIjA karatA hoya, temanI manathI anumodanA paNa karato nathI. e rIte vacanathI, kAyAthI. jenA (zrAddhadharmavidhi 15) A hamaNA kaheluM mithyAtva huM karuM ane svayaM A kare. ane bIjA mithyAtva karatA hoya, to teoe sAruM karyuM, evuM manathI na vicAre. 1e rIte vAcAthI na bole ke huM mithyAtva karuM chuM. bIjAne na kahe ke tuM mithyAtva kara. anyakRta mithyAtvanI prazaMsA paNa na kare. svayaM ja kAyAthI mithyAtva na kare. rA hAthano izAro, bhramarakSepa vagere Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptatiH gAthA-47 - atiduSTa mithyAtva 239 annakayaM, choDiyahasiyAiciTThAhiM // 3 // " tatazca yadA mithyAtvaviSayAnumatirapi niSiddhA, tadA yaH karaNA(Na)kAraNAnumatibhiH kuTumbaM mithyAtve sthirIkurvan tat sthApayati, sa AtmAnaM vaMzaM ca bhavasamudre prakSipati, yaduktam"jo gihakuTuMbasAmI, saMto micchattarovaNaM kuNai / teNa sayalo vi vaMso, pakkhitto bhavasamuiMmi // 1 // " tAni ca mithyAtvAni pUrvarSikRtakulakena jJAtavyAni / taccedam-"devANa gurUNaM pi ya, siramaNiNo jiNavayassa payapaumaM / paNamiya sammasarUvaM, -saMbodhopaniSad - dvArA bIjA vaDe mithyAtva na karAve. ane capaTI, hAsya vagere ceSTAothI anyakata mithyAtvanI prazaMsA na kare. //3ii. (saMbodhaprakaraNa 904-905-906, zrAddhadharmavidhi 32-3334) ane tethI jyAre mithyAtvanA viSayanI anumati paNa niSiddha che, tyAre je karaNa - karAvaNa-anumatithI kuTuMbane mithyAtvamAM sthApita kare che, te potAnA AtmAne ane vaMzane bhavasAgaramAM nAkhe che. kAraNa ke kahyuM che ke - je gharakuTuMbano svAmi hoya ane te mithyAtvanuM AropaNa kare to teNe sarva vaMzane bhavasamudramAM nAkhyo che. jenA (mithyAtvakulaka 12, SaSThizataka 77) te mithyAtvo pUrvamuniracita (mithyAtvasthAnavivaraNa) kulakathI jANavA yogya che. te kulaka A pramANe che - devo ane guruonA paNa ziromaNi evA jinonA samUhanA caraNa kamaLamAM Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 gAthA-47 - atiduSTa mithyAtva sambodhasaptatiH suyAnusAreNa daMsemi // 1 // saMmattaM saddahaNaM, taM puNa gurudevadhammavisayaM tu / suyabhaNiyaguNajuesuM, tesiM paDivattirUpaM jaM // 2 // jaM puNa sagguNaviyalannadevamAIsu saddahANaM taM / sammAo vivarIyaM, micchattamuvAhio cahA ||3|| loiyalouttariyaM devagayaM gurugayaM ca ubhayaM pi / patteyaM nAyavvaM, jahakkamaM suttao evaM III hiravuMmALa, gamAM mavaLesu pUyanamArM / vadhnismmditttthii, taduttameyaM pi nicchayao 1 // 5 // maMgalanAmaggahaNaM, saMbodhopaniSad I praNAma karIne zrutAnusAre samyaktvanuM svarUpa dekhADuM chuM. // 1 // samyaktva = zraddhAna. te guru, deva ane dharmanA viSayanuM che. zrutamAM kahelA guNothI jeo yukta hoya teomAM deva-gurudharmanI pratipatti = svIkArarUpa je (zraddhAna) che. arthAt sudevasuguru-sudharmane ja deva-guru-dharma tarIke svIkAravA tenuM nAma samyaktva. // 2 // paNa je sadguNarahita evA anya deva vageremAM zraddhAna che, te samyaktvathI viparIta = mithyAtva che. te upAdhithI cAra prakAre che. IIII (1) laukika (2) lokottara (3) devagata (4) gurugata - A ubhaya paNa (?) pratyeka kramAnusAre sUtrathI A mujaba jANavuM. // 4 // (1) viSNu, zaMkara, brahmA vagerenA bhavanomAM gamana-pUjA-namana vagerenuM samyagdaSTi varjana kare. tathA temaNe kahela A (kahevAtI) vastuno paNa nizcayathI tyAga kare. // 5 // (2) kAryanA prAraMbhamAM vinAyaka (gaNapati) vagerenuM nAma maMgala tarIke levuM (3) caMdra Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDrothaptatiH gAthA-47 - atiduSTa mithyAtva 242 viNAyagAINa kajjapAraMbhe 2 / sasirohaNigeyAI 3, viNAyagaTThavaNavIvAhe 4 // 6 // chaTThIpUyaNa 5 mAUNaThavaNa 6 bIyAicaMdadasiyaM ca 7 / duggAINovAiya 8, tuttalayagahAimahimaM 9 ca // 7 // cittaThThamimaha 10 navamI, ravirahanikkhamaNa 11 sUragahaNAI 12 / holiyapayAhiNaM 13 piMDapADaNaM 14 thAvare pUyA 15 // 8 // devaisattami nAgANa paMcamI mallagAimAUNaM / ravisasivAresu tavo, kudiTThiguttAi surapUyA // 9 // duvvaTThami saMkaMtI, pUyA revaMtapavvadevANaM 18 / sivaratti 19 vacchabArasi 20, khette sIyAi accaNayaM 21 // 10 // navarattAisu navapUyamAi - saMbodhopaniSa rohiNI gIta vagere (4) vivAhamAM gaNapatinI sthApanA ll (5) SaSThIpUjana (6) mAtAnI sthApanA (7) bIja-vagere caMdranA darzana (8) durgAdevI AdinI mAnatA (9) totralatAnuM grahaNa vagereno mahimA //LI (10) caitrASTamI mahotsava (11) navamI, sUryarathaniSkramaNa (12) sUryagrahaNa vagere (13) holikA pradakSiNA (14) piMDapAtana (15) sthAvare pUjA ITA (16) devakI saptamI, (7) nAgapaMcamI, mallakAdi mAtAono ravisoma vAre tapa, (17) kudRSTigotra vagere devapUjA II (18) durvASTamI saMkrAnti, revaMta parvadavonI pUjA, (19) zivarAtri (20) vatsabArasI (21) khetaramAM sItA vagerenI pUjA I/10nA navarAtri vageremAM navapUjA vagere, budha aSTamImAM agnihoma, zuciNi, ruppiNi - ragiNinI pUjA, mahA mahinAmAM vRtakaMbala Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamaNakhaNa ra4ra gAthA-47 - atiduSTa mithyAtva sakhto saptatiH buhaaTThamaggihomaM ca / sunniNiruppiNiraMgiNipUyA ghayakaMbalo mAghe // 11 // kajjalataiyA tiladabbhadANamavi jaM jalaMjalI dANe / sAvaNacaMdaNachaTThI, gopucchAisu karusseho // 12 // akkacchaTThI gorIbhattaM ca savittipiyarapaDimAo / uttarayaNaM ca bhUyANa mallayaM gomayaniyajjA // 13 // devassa suyaNa uTThANa, AmalI kanhapaMDavANaM ca / egArasI tavAI, paratitthe gamaNakhaNakaraNaM // 14 // loiyadevAigayaM, emAI kiccamittha micchattaM / annaM pi taduvai8, vajjijjA saddhakaraNAI // 15 // saddhaM mAsiyachammAsiyAiM pavadANakannahalatihao / alaghaDadANaM saMbodhopaniSad (ghI, zAlanuM dAna) 11. kAjaLatRtIyA, tala-darbhadAna paNa je dAnamAM jalAMjali hoya, zrAvaNa caMdanaSaSThI, gopuccha vageremAM karotsadha, 1rA arkaSaSThI, gorIbhakta, zokyanI ane pUrvajonI pratimAo, uttarAyaNa, prANIone pIDAkAraka evuM chANanuM lIMpaNa 13 devanI nidrA-jAgaraNanI tithi (aSADha su. 11, kArataka su. 11) AmalI, kRSNa ane pAMDavonI tithi, ekAdazInA tapa vagere, paratIrthamAM javuM, tyAM utsava karavo I/14o ityAdi laukika deva vagerenA saMbaMdhI kRtya ahIM mithyAtva che. temanA vaDe upadiSTa anya paNa zrAddhakaraNa vagerenuM varjana karavuM joie. 1pa zrAddha mAsika-chamAsika vagere parvadAna, Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sosaptatiH gAthA-47 - atiduSTa mithyAtva 243 lAhaNayadANamavi micchadiTThINaM // 16 // komAriyAI bhattaM, dhammatthaM caccarI u cittaMmi / assaMjayaloyANaM, akkhayataiyA akattaNayaM // 17 // saMDavivAho jiTThiNi, amAvasAe visesao bhujjaM / kUvAikhaNaNa goyarahiMDaNaM piyarahaM tai ya // 18 // vAyasavirAlamAIpiMDo tarurovaNaM pavittayao / tAlAyarakahasavaNaM, godhaNamaha iMdayAlaM ca // 19 // dhammaggiTThiya naDapicchaNaM ca pAikkajujjhadarisaNayaM / evaM logagurUNa vi, namaNaM diyatAvasAINaM // 20 // mUlassesA jAe, bAle bhavarNami baMbhaNAhavaNaM / takkahasavaNaM dANaM, gihagamaNaM bhoyaNAIyaM // 21 // - saMbodhopaniSad - karNa, haLa tithio (?) jalavaTadAna tathA mithyASTione lAhaNa devuM II1dI kaumArikA vagere bhakta, caitramAM dharma mATe carcarI, asaMyata lokonI akSayatRtIyA, akarta 17ii jeThamAM (pUnama) paMDavivAha, amAse vizeSathI bhojana, kUvA vagere khodAvavA, gocarahiDana (dharmabuddhithI gAya jema care tema pharavuM ?), priyaratha (?) /18 kAgaDA-bilADA vagereno piMDa, jhADa ropavA, pavitra (?) tAlAcara (tAla ApanAra prekSaka)nI kathAnuM zravaNa, godhanotsava ane indrajAla 19o. dharmAgni-sthita (dharmabuddhithI agni para rahevuM/yajJa karavo ?), naTapkSaNa, sainikonuM yuddha jovuM, tathA laukika guru evA brAhmaNa, tApasa vagerene namana karavuM 20nA mULa ane AzleSA nakSatramAM putrano janma thatA brAhmaNane bolAvavo, tenI kathAnuM zravaNa karavuM, tene dAna ApavuM, tenA ghare javuM, Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 5 GT 244 gAthA-47 - atiduSTa mithyAtva sinDrothasaptatiH evaM loiyamicchaM, devagayaM gurugayaM ca parihariuM / louttare vi vajjai, paratitthiyasaMgahiyabiMbe // 22 // jattha jiNamaMdiraMmi vi, nisi ppaveso'balANa samaNANaM / vAso ya naMdibaladANa nhANanaTaM paiTThA ya // 23 // taMbolAI AsAyaNAo jalakIladevaaMdolaM / loiyadevagihesu va, vaTTai asamaMjasaM evaM // 24 // tatthavi sammaddiTThINa sAyaraM sammarakkhaNaparANa / ussuttavajjagANaM, kappai savasANa no gamaNaM // 25 // eso ceva viseso, harAibhavaNAo arihabhavaNassa / egattha jaM vihIe, - saMbodhopaniSad - tene bhojana vagere karAvavuM. (21ii. A rIte devagata ane gurugata evA laukika mithyAtvano tyAga karIne paratIrthika vaDe saMgRhIta evA biMbarUpa lokottara viSayamAM paNa mithyAtvano tyAga karAya che. rara je jinAlayamAM paNa rAtre strIo ane zramaNono praveza thato hoya, naMdI baLadono nivAsa thato hoya, snAna, nRtya ane pratiSThA thatI hoya, f/23 je jinAlayamAM tAMbUla khAvuM vagere rUpa AzAtanAo thatI hoya, jalakrIDA, devahiMcako vagere laukika devAlayonI jema anucita ceSTAo thatI hoya /24o tyAM paNa Adara sAthe samyatvanA rakSaNamAM tatpara, usUtravarjaka ane svavaza evA samyagdaSTione javuM kalpatuM nathI. rapA A ja to zaMkara vagerenA maMdira karatA jinAlayano vizeSa che ke ekamAM je vidhithI karAya che, Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-47 - atiduSTa mithyAtva 245 savvaM vivarIyamannattha // 26 // jaha taha pravittijuttaM, jai taM hujjA pamANameveha | niTTIvaNAdakaraNaM, emAi niratthayaM taiyA ||27|| jo vi tisaMjjhAniyamo jiNaccaNe so niratthao kruSnA | taha safeLa suLA, pUvihALa biLAnuM pi ArA jimabiMbANa paiTThAhigArisUrippasAhaNaM jamiha / jugapavarAgamaviraiyapayakappesu kiM teNa // 29 // tA savvaM pi vihIe, paiTThapUyAi jattha vAvarai / tattheva sudiTThINaM, juttaM gamaNAi saMbodhopaniSad anyatra sarva tenAthI viparIta che. 26 // jo jema tema karAtI pravRttithI yukta evuM te sarva ahIM pramANa ja hoya, to pachI derAsaramAM thUkavuM nahIM vagere je AzAtanAno parihAra batAvyo che, te sarva nirarthaka thai jAya. 27NA vaLI jinapUjAnA viSayamAM je traNa saMdhyA = savAra-bapora-sAMjano niyama che, te paNa nirarthaka thai jAya. ane zrAvake pavitra thaine jinonI pUjA-kare e paNa nirarthaka thai jAya. // 28 // jeone yugapravarAgama vagere ATha padathI racita kalpomAM kahyA che, teo ja jinabiMbonI pratiSThA karavAnA adhikArI AcArya che. paNa jo jinAlayamAM anucita pravRtti nivAraNa karavA yogya na hoya. anucita paNa cAlatuM hoya, to AvI adhikArI vagerenI prarUpaNAno zuM lAbha ? / / 29 / mATe pratiSThA-pUjA vagere sarva jyAM vidhithI vyAvRta thatuM hoya te ja jinAlayamAM samyagdaSTi jIvonuM gamana vagere nizcayathI Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 gAthA-47 - atiduSTa mithyAtva samboghatiH nicchayao // 30 // je loguttamaliMgAliMgiyadehA vi puSphataMbolA AhAkammaM savvaM, jalaM phalaM ceva saccittaM // 311. bhaMjaMti thIpasaMgaM, vavahAraM gaMthasaMgahaM bhUsaM / egAgittabbhamaNaM, sacchaMdaM ciTThiyaM vayaNaM // 32 // ceiyamaDhAivAsaM, vasahIsu vi niccameva saMThANaM / geyaM niyacaraNANaccAvaNamavi kaNayakusumehiM // 33 // kuvvaMti ahava kevalamAgamamavalaMbiUNamAyaraNaM / vAyAmitteNaM niNhuvaMti tattheva nirayAvi // 34 // saMpunnaM cIIvaMdaNa, - saMbodhopaniSad - ucita che. 3. jeo lokottama liMga = jaina sAdhu veSathI vibhUSita dehavALA hovA chatAM paNa puSpa, taMbola, sarva AdhAkarma, sacitta jaLa ane phaLa /i31ii vApare che, strIprasaMga kare che, vepAra kare che, graMthasaMgraha, vibhUSA, ekAkIbhramaNa ane svachaMda ceSTA kare che, svacchaMda vacana bole che, nepharAI. caityamaTha vageremAM vAsa kare che, haMmezA vasatimAM saMsthAna kare che, potAnA caritranA gIto gavaDAve che, sonAnA phUlothI nRtya karAve che. potAnA vadhAmaNA karAve che) 33ii athavA to mAtra zAstranuM ja avalaMbana karIne AcaraNA kare che. paraMparAgata AcAramAM pote nirata hovA chatAM paNa vacanamAtrathI teno nihanava kare che. 34 saMpUrNa caityavaMdana, baMne kALe sAmAyikAdi cha prakAranuM Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhatiH gAthA-47 - atiduSTa mithyAtva 247 chavvihamAvassayaM ubhayakAlaM / phAsuyajalaM ca muhaputtigAI vaMdaNayadANaM ca // 35 // pakkannAibalIe, dANaM nhANaM ca khIramAIhiM / jiNabiMbesu ajuttaM, saDDhANamimaMti je kevi // 36 // sAvayapayaTThakahagA, kahati niyamaivigappiyasuyatthA / te visayasuyaharANaM, jugapavarANaM pi khisaMti // 37 // jeNeyaM pannaviyaM, jugapavareNaM suyANusAreNaM / taM maggapavannehiM, bahuhA ya samatthiyaM savvaM // 38 // ciyavAsIINaM pi va, esiM diTTho na katthai - saMbodhopaniSad - Avazyaka, prAsuka jaLano paribhoga, muhapatti vagerenuM paDilehaNa, vAMdaNA devA (A badhI AcaraNAno uparokta jIva ninava kare che.) 3pI. pakvAnna vagere balinuM dAna, kSIra vagerethI snone, A badhuM jinabiMbomAM (yatikRta) ayukta che, kAraNa ke A badho AcAra zrAvakono che, A rIte je koI paNa 36 zrAvakakRta pratiSThAnI prarUpaNA karanArA, potAnI matithI sUtrArthanI kalpanA karanArA che, teo viSaya (te viSayanA ?) zrutanA dhAraka (athavA to te vi ra0 = teo paNa seMkaDo zAstronA dhAraka) evA yugapradhAna AcAryonI niMdA kare che. 3NA kAraNa ke yugapradhAna AcArya bhagavaMta zrutane anusAre A prarUpaNA karI che. ane mArgAnusArI mahAtmAoe aneka rIte te sarvanuM samarthana karyuM che. 38 caityavAsIonI jema Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra48 gAthA-47 - atiduSTa mithyAtva svopati: niseho / emAi tA taduttaM, ussuttaM ciya muNeyavvaM // 39 // suttaNusArA tesi pi vaMdaNAI na kappae kAuM / pAsatthAI jamhA, suyaMmi bhaNiyA anamaNijjA // 40 // tA savvatthavi itthaM, suyavivarIyattaNeNa sayameva / micchAbhAvo sammaM, bhAveyavvo suyannUhiM // 41 / / iya cauvihaMpi micchaM, vajjittA suttadaMsiyavihIe / vaTTate jiNabhavaNe, sAhU suyaAyaro kajjo // 42 // tivihaM tiviheNeyaM, micchattaM jehi vajjiyaM dUraM / nicchayao te saDDhA, anne uNa nAmao ceva // 43 / / - saMbodhopaniSad (?) temane kyAMya niSedha jovAyo nathI. mATe ityAdi temanuM kaheluM vacana usUtra ja samajavuM. 39 siddhAntane anusAra temane paNa vaMdanAdi karavuM kahyuM nahIM, kAraNa ke siddhAntamAM pArthastha vagere avaMdanIya kahyA che. ll40nA mATe - "ahIM sarvatra paNa je siddhAnta viparIta hoya te mithyA che' - ema sUtrajJAtAoe samyak paribhAvana karavuM. //41] A rIte sUtradarzita vidhithI cAre prakAranA mithyAtvanuM varjana karIne jinabhavana vartamAna hote chate (? A sthAne-sUtromAM darzAvela vidhi pramANe vartatA samyagdaSTie jinamaMdiro ane sAdhuonA tarapha Adara karavo - evuM bhASAMtara pustakAMtaramAM jovA maLe che. paNa te ya zabdazaH saMgata thatuM nathI.) zrutamAM samyaka Adara karavo joie. //4rA jemaNe trividha trividhathI mithyAtvanuM dUra varjana karyuM che, teo nizcayathI zrAvaka che, Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakvottati: gAthA-47 - atiduSTa mithyAtva 242 jiNavaimayANusArA, eyaM pAliMti je u sammattaM / te sigdhaM nivvigghaM, pAvaMti dhuvaM sivaM suhayaM // 44 // " tatazcaitAni kulakoktAnyanyAnyapi lokaprasiddhAni sarvANi mithyAtvAni varjanIyAnIti rahasyam / yataH-"na mithyAtvasamaH zatrurna mithyAtvasamaM viSam / na mithyAtvasamo rogo, na mithyAtvasamaM tamaH // 1 // dviSadviSatamorogairduHkhamekatra dIyate / mithyAtvena durantena, jantorjanmani janmani // 2 // varaM jvAlAvile kSipto, dehinAtmA hutAzane / na tu mithyAtvasaMyuktaM, jIvitavyaM kadAcana GrA ||4LA. - saMbodhopaniSa anya to nAmathI ja zrAvaka che. 43 jinapatinA matane anusAre jeo samyaktanuM pAlana kare ja che, teo zIdhra nirvighnapaNe dhruva, sukhasvarUpa evuM zivapada pAme che. I44 mATe A kulakamAM kahelA, tathA anya paNa lokaprasiddha sarva mithyAtvonuM varjana karavuM joIe, evuM ahIM rahasya che. kAraNa ke - mithyAtva jevo koI zatru nathI, mithyAtva jevuM koI viSa nathI, mithyAtva jevo koI roga nathI, mithyAtva jevo koI aMdhakAra nathI. IInA zatru, viSa, aMdhakAra ane roga eka ja janmamAM duHkha Ape che. jyAre duraMta evuM mithyAtva jIvane janmojanama duHkha Ape che. rAA jIvana potAne javALAothI bharelA agnimAM pheMkI de, e hajI sAruM che, paNa mithyAtvathI saMyukta evuM jIvana kadI paNa sAruM nathI. (bAkInuM bhAga-2 mAM) 4zA Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Cices sudhI uce zrIbhuvanabhAnusUri janmazatAbdI varSa sala rAva, i.) jhaLahaLaze 197 janmazatAbdI nirdoSacaryAcArI bALadIkSAsaMrakSaka 1967 ]cleonac p3e apratima prabhubhakta Paile lJlJ bello]i ]]Ippe JJbecip zreSThazramaNazilpI 08 bhuvAnanA a3]p]p]spe pravacanaprabhAvaka suvizuddhasaMyamI gurukRpApAtra titikSAmUrti adhyAtmayogI apramattasAdhaka niryAmaNAnipuNa nyAyavizArada ajavALA saMghahitaciMtaka suvizALa gacchAdhipati vardhamAna taponidhi A varSe bhAvabhInI zraddhAMji 2017 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUri pariSahomAM premanA jamaNA hAtha samAna samatAsAga ya parama samatA. nirIhatAniradhi svargArohaNa kensaranI yAtanAmA ya, paM. zrI padmavijarAjI gANavat 2017 -ardhazatAbdI varSe bhAvabhInI zraddhAMjali mAsakSamaNanI sAdhanA virATa samudAya saMyama zilpI 2067 kalikALanA eka mahAsAdhaka zAstrasamudranA titikSAnI eka parAkASThA pAragAmI Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prazastiH zrImate vIranAthAya, kArUNyapuNyapAthase / caramatIrthanAthAya, paropakAriNe namaH ||1|| gautamasvAmine svasti, sudharmasvAmine namaH | tatparamparayA''yAta-yatIndrebhyo namo namaH ||2|| zubhrAbhrazubhrasantatyA-metasyAmabhavat kila / vijayAnandasUrIzaH, surIzasevyatAM gataH ||3|| tato'pi kamalaH sUriH, saMyamakamalAkaraH | upAdhyAyastathA vIro, vIra Antaravigrahe ||4|| sarvAgamarahasyajJa-stato dAnasUrIzvaraH | tato'pi premasUrIzaH, siddhAntaikamahodadhiH / / 5 / / bhuvanabhAnusUrIza-stato nyAyavizAradaH / paMnyAso'syAnujaH padmaH, samatArasasAgaraH ||6|| virAjate vineyo'sya, mAdRzeSu kRpAparaH | vairAgyadezanAdakSaH, zrIhemacandrasUripaH / / 7 / / tatpAdapaGkajAlinA, sUrikalyANabodhinA / sandRbdho'yaM prabandhastu, kuryAt sarvasya maGgalam ||8|| Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinazAsana sukRta mukhya AdhArastaMbha (1) zrI nayanabALA bAbubhAI jarIvAlA parivAra ha. lInAbena caMdrakumArabhAI jarIvAlA - muMbaI. (2) zrI mULIbena aMbAlAla zAha parivAra ha. ramAbena puMDarIkabhAI zAha, khaMbhAta - muMbaI. (3) zrI nayanabALA bAbubhAI jarIvAlA parivAra ha. zobhanAbena manIzabhAI jarIvAlA - muMbaI (4) zrI sAyarakaMvara yAdavasiMhajI koThArI parivAra ha. mInAbena vinayacandra koThArI | (Apa paNa rUA. 11 lAkha ApIne zrI jinazAsana sukRta mukhya AdhArastaMbha banI zako cho.) zrI jinazAsana sukRta AdhArastaMbha (1) zrI kamaLAbena kAMtilAla zAha parivAra ha. bInAbena kIrtibhAI zAha (ghATakopara-sAMghANI) (Apa paNa rUA. 5 lAkha ApIne zrI jinazAsana sukRta AdhArastaMbha banI zako cho.) zrI zrutoddhAra mukhya AdhArastaMbha (1) zrI aThavAlAInsa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha ane zrI phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. | (Apa paNa rUA. 11 lAkha ApIne zrI zratoddhAra mukhya AdhArastaMbha banI zako cho.) zrI kRtoddhAra AdhArastaMbha (1) zrI mATuMgA .mU. jaina saMgha - muMbaI (2) zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira - pATaNa Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) zrI manapharA zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha - manapharA preraka : pa.pU. AcAryadeva zrImad vijayakalApUrNasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTadhara parama pUjya AcAryadeva zrImad vijayakalAprabhasUrIzvarajI mahArAjA (4) zrI govAliyA Tenka jaina saMgha - muMbaI (5) zrI navajIvana the.mU. jaina saMgha - muMbaI (6) naDiyAda zrI .mU. jaina saMgha - naDiyAda (7) zrI ke.pI. saMghavI cerITebala TrasTa saMcAlita zrI pAvApurI tIrtha jIvamaitrI dhAma | (Apa paNa rUA. pa lAkha ApIne zrI zratoddhAra AdhArastaMbha banI zako cho.) zrutasamuddhAraka) 4) bhANabAi nAnajI gaDA, muMbaI. (pa. pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijayabhuvanabhAnusUri ma. sA.nA upadezathI) zeTha ANaMdajI kalyANajI, amadAvAda. zrI zAMtinagara zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pa. pU. tapasamrATa AcAryadeva zrImadvijayahimAMzusUri ma. sA.nI preraNAthI) zrI zrIpALanagara jaina upAzraya TrasTa, vAlakezvara, muMbai. (pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya rAmacaMdrasUri ma.sA.nI divyakRpA tathA pU. AcAryadeva zrImadvijaya mitrAnaMdasU. ma.sA.nI preraNAthI) zrI lAvaNya sosAyaTI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pa. pU. paMnyAsajI zrI kulacaMdravijayajI gaNivaryanI preraNAthI) nayanabAlA bAbubhAi sI. jarIvAlA hA. caMdrakumAra, manISa, kalpaneza (pa. pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijayajI ma. sA.nI preraNAthI) kezarabena ratanacaMda koThArI hA. lalitabhAi (pa. pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnI preraNAthI) zrI zvetAMbara mUrtipUjaka tapagacchIya jaina pauSadhazALA TrasTa, dAdara, muMbai. 8) Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10) zrI sAMta 16) zrI muluMDa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, muluMDa, muMbai, (5.pU. AcAryadeva zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) zrI sAMtAkrujha zvetAM. mUrti tapAgaccha saMgha, sAMtAkrujha, muMbaI. (pa.pU. AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma. sA.nI preraNAthI) zrIdevakaraNa mUlajIbhAi jaina derAsara peDhI, malADa (vesTa), muMbai. (pa. pU. munirAja zrI saMyamabodhivi. ma. sA.nI preraNAthI) 12) saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTa, khaMbhAta. (pUjya sAdhvI zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma., pUjya sAdhvI zrI svayaMprabhAzrIjI ma. tathA pU. sA. zrI divyayazAzrIjI ma.nI preraNAthI mULIbenanI ArAdhanAnI anumodanArthe) 13) bAbu amIcaMda pannAlAla AdIzvara jaina Tempala cerITebala TrasTa, vAlakezvara, muMbai-6. (pU. munirAjazrI akSayabodhivijayajI ma.sA., pU. munirAjazrI mahAbodhivijayajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI hiraNyabodhi vijayajI ma.sA.nI preraNAthI) 14) zrI zreyaskara aMdherI gujarAtI jaina saMgha, muMbai. (pU. munirAjazrI hemadarzana vi.ma. tathA pU. munirAjazrI ramyaghoSa vi.ma.nI preraNAthI) 15) zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, maMgala pArekhano khAMco, zAhapura, amadAvAda. (pa. pU. AcAryadeva zrIrUcamacaMdrasUri ma.nI preraNAthI) zrI pArzvanAtha zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, sAMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbai. (pU. munirAjazrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) zrI navajIvana sosAyaTI jaina saMgha, bombe senTrala, muMbai. (pU. munirAjazrI akSayabodhi vi. ma.nI preraNAthI) zrI kalyANajI saubhAgacaMdajI jaina peDhI, piMDavADA. (siddhAMtamahodadhi sva. A. zrImadvijayapremasUrIzvarajI ma. sA.nA saMyamanI anumodanArthe) 19) zrI ghATakopara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, ghATakopara (vesTa), muMbai. (vairAgyadezanAdakSa pU. A. zrI hemacaMdrasUri ma. sA.nI preraNAthI) 20) zrI AMbAvADI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pU. munirAja zrI kalyANabodhi vijayajI ma.nI preraNAthI) 21) zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, vAsaNA, amadAvAda. (pU. AcAryazrI nararatnasUri ma.nA saMyamajIvananI anumodanArthe pUjya tapasvIratna AcArya zrI himAMzusUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI). 2 2) zrI premavardhaka ArAdhaka samiti, dharaNidhara derAsara, pAlaDI, amadAvAda. (pU. gaNivarya zrIakSayabodhivijayajI ma.nI preraNAthI) 23) zrI mahAvIra jaina zvetA. mUrtipUjaka saMgha, pAlaDI, amadAvAda. zeTha kezavalAla mULacaMda jaina upAzraya. (pa. pU. AcAryazrI rAjendrasUri mahArAja sA.nI preraNAthI) 24) zrI mATuMgA jaina zvetAM. mUrtipUjaka tapagaccha saMgha enDa ceriTIjha, mATuMgA, muMbai. 25) zrI jIvita mahAvIrasvAmI jaina saMgha, nAdiyA. (rAjasthAna) (pU. gaNivarya zrI akSayabodhivi. ma.sA. tathA munirAjazrI mahAbodhivi. ma.sA.nI preraNAthI) Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26) 27) 28) 29) 30) 31) 32) zrI vizA ozavAla tapAgaccha jaina saMgha, khaMbhAta. (vairAgyadezanAdakSa pa. pU. AcAryadevazrI hemacaMdrasUri ma. sA.nI preraNAthI) zrI vimala sosAyaTI ArAdhaka jaina saMgha, bANagaMgA, vAlakezvara muMbai-400 009. zrI pAlitANA cAturmAsa ArAdhanA samiti. (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nA saM. 2013nA pAlitANA madhya cAturmAsa prasaMge jJAnanidhimAMthI) zrIsImaMdharajina ArAdhaka TrasTa, emaralDa epArTamenTa, aMdherI (i), muMbai. (munirAjazrI netrAnaMdavijayajI ma. sA.nI preraNAthI) zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, jainanagara, amadAvAda. (pa.pU. munirAjazrI saMyamabodhivijayajI ma.sA.nI preraNAthI) zrIkRSNanagara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, saijapura, amadAvAda. (pa.pU.AcAryadeva zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nA kRSNanagara madhye saMvata 2052nA cAturmAsa nimitte pa. pU. munirAjazrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) zrI bAbubhAi sI. jarIvAlA TrasTa, nijhAmapurA, vaDodarA-2. (pa. pU. munirAja zrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) zrI goDI pArzvanAthajI Tempala TrasTa, punA. (pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI mahAbodhivijayajI ma.sA.nI preraNAthI) zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina zvetAMbara maMdira TrasTa, bhavAnI peTha, punA. (pU. munirAja zrI anaMtabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) zrI rAMdera roDa jaina saMgha, surata. (pU.paM. zrI akSayabodhi vijayajI ma. sA.nI preraNAthI) zrI zvetAMbara mUrtipUjaka tapAgaccha dAdara jaina pauSadhazALA TrasTa, ArAdhanA bhavana, dAdara, muMbai. (munirAjazrI aparAjitavijayajI ma. sA.nI preraNAthI) zrI javAharanagara jaina zvetA. mUrti. saMgha, goregAva, muMbai. (pU. A. zrI rAjendrasUri ma. sA.nI preraNAthI) zrI kanyAzALA jaina upAzraya, khaMbhAta. (pa.pU. sA. zrI raMjanazrIjI ma. sA., pU. pra. sA. zrI idrazrIjI ma. sA.nA saMyamajIvananI anumodanArthe pa. pU. sA. zrI vinayaprabhAzrIjI ma. sA., pa. pU. sA.zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma. sA. tathA pa.pU. sAdhvIjI zrI svayaMprabhAzrIjI ma. sA.nI preraNAthI) zrI mATuMgA jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha enDa cerITIjha, mATuMgA, muMbaI. (pa. pU. paMnyAsapravara zrI jayasuMdaravijayajI ma. sA.nI preraNAthI) zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, 60 phuTa roDa, ghATakopara (IsTa) (pU. paM. zrI varabodhivijayajI gaNivaryanI preraNAthI) zrI AdinAtha zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, navasArI. (pa.pU.A. zrI guNaratnasUri ma.nA ziSya pU. paMnyAsajI zrI puNyaratnavijayajI gaNivarya tathA pU.paM. yazoratnavijayajI gaNivaryanI preraNAthI) zrI koimbatura jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, koimbatura. 35) 39) 40) 41) 42) Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43) zrI paMkaja sosAyaTI jaina saMgha TrasTa, pAlaDI, amadAvAda. (pa. pU. A. zrI bhuvanabhAnusUri ma. sA.nI gurumUrti pratiSThA prasaMge thayela AcArya-paMcAsa-gaNi padArohaNa, dIkSA vagere nimitte thayela jJAnanidhimAMthI.) 44) zrI mahAvIrasvAmI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka derAsara, pAvApurI, khetavADI, muMbai. (pU. munirAjazrI rAjapAlavijayajI ma.sA. tathA pU.paM. zrI akSayabodhivi. ma.sA.nI preraNAthI) 45) jagadguru zrI hIrasUrIzvarajI zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha TrasTa, malADa (pUrva), muMbai. 46) zrI pArzvanAtha zvetAM. mUrtipUjaka jaina saMgha, sAMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbai. (pa. pU. munirAjazrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI saMghamAM thayela gaNi padavInI anumodanArthe) 47) zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zvetAM. mUrtipUjaka saMgha, jainanagara, amadAvAda. (pU. munirAjazrI satyasuMdara vi. ma.sA.nI preraNAthI) 48) ratanabena velajI gAlA parivAra, muluMDa, muMbaI. (preraka-pU. munirAjazrI ratnabodhivijayajI ma. sA.) 49) zrI marIna DrAiva jaina ArAdhaka TrasTa, muMbai. 50) zrI sahastraphaNA pArzvanAtha jaina derAsara upAzraya TrasTa, bAbulanAtha, muMbai (preraka-munirAja zrI sattvabhUSaNavijayajI ma.). 51) zrI govAlIyA Teka jaina saMgha muMbai. (preraka : pU. gaNivaryazrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA.) pa2) zrI vimalanAtha jaina derAsara ArAdhaka saMgha, bANagaMgA, muMbai. 53) zrI vADilAla sArAbhAI derAsara TrasTa prArthanA samAja, muMbai (preraka : munirAjazrI rAjapAlavijayajI tathA paMnyAsa zrIakSayabodhivijayajI gaNivara.) 54) zrI prinsesa sTrITa, luhAracAla jaina saMgha. (prerakaH pU. gaNivarya zrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA.) 55) zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdivalI (IsTa), muMbaI. (preraka-munirAjazrI rAjapAlavijayajI tathA paM.zrI akSayabodhivijayajI gaNivara) sA. zrI sUryayazAzrIjI tathA sA. zrI suzIlayazAzrInA pArlA (I) kRSNakuMjamAM thayela comAsAnI AvakamAMthI. zrI premavardhaka devAsa the. mUrtipUjaka jaina saMgha, devAsa, amadAvAda (preraka-pU.A. zrI hemacaMdrasUrijI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI kalyANabodhivijayajI ma.) zrI pArzvanAtha jaina saMgha, samAroDa, vaDodarA (preraka-paMnyAsapravara zrI kalyANabodhi vijayajI gaNivarya) zrI munisuvratasvAmI jaina derAsara TrasTa-kolhApura (preraka-pU. munirAjazrI premasuMdaravijayajI ma.) zrI dharmanAtha po. he. jainanagara zve. mU. pU. saMgha, amadAvAda (preraka - pa. pU. paMnyAsapravara zrI puNyaratnavijayajI gaNi) zrI dipaka jayoti jaina saMgha, kAlAcokI, parela, muMbaI (preraka - pU.paM. zrI bhuvanasuMdaravijayajI gaNivarya tathA pU.paM. zrI guNasuMdaravijayajI gaNivarya) 62) zrI padmamaNi jaina zvetAMbara tIrtha peDhI - pAbala, punA (pa. pU. paMnyAsajI zrI kalyANabodhivijayajI gaNinI vardhamAna tapanI so oLInI anumodanArthe pa. pU. paMnyAsa zrIvizvakalyANavijayajI gaNivaryanI preraNAthI) pa6) Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63) OMkArasUrIzvarajI ArAdhanA bhavana - surata (preraka- A. guNaratnasUri ma. nA ziSya munirAjazrI jinezaratnavijayajI ma.) 64) zrI goDI pArzvanAtha jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, nAyaDu kolonI, ghATakopara (IsTa), muMbaI. 65) zrI AdIzvara zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, goregAva-muMbai. 66) zrI AdIzvara zvetAMbara TrasTa, sAlema (pre 2ka-pa.pU. gacchAdhipati A.zrI jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA.) 67) zrI govAliyA Teka jaina saMgha, muMbaI. 68) zrI vilepArlA zve. mU.pU. jaina saMgha enDa cerITIjha, vilepArlA (pUrva), muMbaI. 69) zrI nenasI kolonI jaina zve. mU. pU. saMgha, borIvalI (vesTa), muMbaI. 70) mAtuzrI ratanabena narasI monajI sAvalA parivAra. (pU. paM. zrI kalyANabodhivijayajInA ziSya munirAjazrI bhakitavardhanavijayajI ma. sA. tathA pU. sAdhvIjI zrI jayazIlAzrIjI ma. nA saMsArI suputra rAjananI puNyasmRti nimitte ha. : suputro navInabhAi, cunIlAla, dilIpa, hiteza. 71) zrI sImaMdhara jina ArAdhaka TrasTa, emaralDa epArTamenTa, aMdherI (i.) muMbai (pa. pU. paMnyAsapravara zrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) 72) zrI dharmavardhaka the. mU. pU. jaina saMgha, kArTara roDa naM. 1, borIvalI (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrI vijayahemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. tathA paMnyAsapravara zrI kalyANabodhi vijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 73) zrI umarA jaina saMghanI zrAvikAo (jJAnanidhimAMthI) (preraka : pa.pU. munirAja zrI jinezaratnavijayajI ma.sA.) 74) zrI kezariyA AdinAtha jaina saMgha, jhADolI, rAja. (preraka : pa.pU. mu. zrI marcaMdra vi. ma. tathA paM. zrI hiraNyabodhi vi. ga.) 75) zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdIvalI, muMbaI (preraka : pa.pU. munirAja zrI hemadarzanavi. ma.) 76) 77) 78) zrI jaina zve. mU. sudhArAkhAtA peDhI, mahesANA. zrI vikrolI saMbhavanAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, vikrolI (I), muMbaInI ArAdhaka baheno taraphathI (jJAnanidhimAMthI) zrI ke.pI. saMghavI cerITebala TrasTa, surata, muMbaI. (preraka - pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bha. zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. tathA paMnyAsapravara zrI kalyANabodhi vijayajI gaNivarya) zAha jesiMgalAla mohanalAla AseDAvAlAnA smaraNArthe ha. prakAzacaMdra je. zAha (AphikAvALA) (preraka : pa. kalyANabodhi vi. gaNivara) 79) Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80) zeTha kanaiyAlAla bheramalajI cerITebala TrasTa, caMdanabALA, vAlakezvara, muMbaI. 81) zrI navA DIsA zve.mU.pU. jaina saMgha (banAsakAMThA) 82) zrI pAlanapura jaina mitra maMDaLa saMgha, banAsakAMThA (preraka - pU. paMnyAsapravara kalyANabodhi vijayajI gaNivarya.) zrI uMjhA jaina mahAjana (preraka - pU. paMnyAsapravara zrI aparAjitavijayajI gaNivarya tathA pU. munirAja zrI hemadarzanavi. ma.) zrI sImaMdhara jaina derAsara, emaralDa epArTamenTa, aMdherI (pUrva), muMbaI. | (preraka - pU.sA. zrI svayaMprabhAzrIjInA ziSyA pU.sA. zrI tattvaprajJAzrIjI Adi) 85) zrI bApunagara zve. mU. jaina saMgha, amadAvAda. zrI zephAlI jaina saMgha, amadAvAda. 87) zAntAbena maNilAla ghelAbhAI parIkha upAzraya, sAbaramatI, amadAvAda. (preraka- sA. zrI suvarNaprabhAzrIjI ma. tathA sA.zrI ratnatrayAzrIjI ma.) 88) zrI ADesara vizA zrImALI jaina derAvAsI saMgha (preraka - A. zrI kalAprabhasUrIzvarajI ma.sA.) 89) zrImad yazovijayajI jaina saMskRta pAThazAlA evaM zrI zreyaskara maMDala, mahesANA. 90) zrI tapAgaccha sAgaragaccha ANaMdajI kalyANajI peDhI, viramagAma (preraka : A. zrI kalyANabodhisUrIzvarajI ma.) 91) zrI mahAvIra zve. mUrtipUjaka jaina saMgha, vijayanagara, nAraNapurA, amadAvAda 92) zrI sImaMdharasvAmi jaina saMgha, aMdherI (pUrva) (preraka : sA. zrI svayaMprabhAzrIjI ma.) 93) zrI cakAlA zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha (preraka : A. zrI kalyANabodhisUrIzvarajI ma.) 94) zrI aThavAlAInsa zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha tathA zrI phUlacanda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha - saMsthAna, bAvara (rAjasthAna) (preraka : A. zrI puNyaratnasUrIzvarajI ma.sA.) pAlanapuranivAsI maMjUlAbena rasikalAla zeTha (hAla muMbaI), (preraka : A. zrI kalyANabodhisUrIzvarajI ma.) zrI zaMkhezvara pArzvanAtha je.mU.jaina saMgha, padmAvatI epArTamenTa, nAlAsopArA (I), (prerakapa.pU.A. zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.) zrI RSabha prakAzabhAI gAlA, saMghANI esTeTa, ghATakopara (ve.), (preraka : pa.pU.A. zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.) 99) zrI zaMkhezvara pArzvanAtha ArAdhaka TrasTa, pukharAja rAyacaMda ArAdhanA bhavana, sAbaramatI (pa.pU. vyAkhyAnavAcaspati A.de. zrImadvijaya rAmacandrasUrIzvarajI ma.sA.nA upakAronI smRtimAM) 100) zrI kuMdanapura jaina saMgha, kuMdanapura - rAjasthAna, ha. zrI zAMtilAlajI muthA. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhuvanabhAnusUri janmazatAbdIe navaluM najarANuM jJAnAmRta monanama... pariveSaka pa.pU. vairAgyadezanAdakSa A. hemacandrasUrIzvara ziSya A. kalyANabodhisUrIzvarajI ma.sA. 1. siddhAntamahodadhi mahAkAvyam - sAnuvAda. 2. bhuvanabhAnavIya mahAkAvyam - sAnuvAda, savArtika. 3. samatAsAgara mahAkAvyam - sAnuvAda. 4. paramapratiSThA kAvyam - sAnuvAda, kalAtmaka AlbamasAthe. 5. jIrAvalIyam kAvyam - sAnuvAda. 6. premamaMdiram - kalyANamaMdira pAdapUrti stotra-sAnuvAda, savArtika. 7. chaMdolaMkAranirUpaNam - kavi banavAno zorTakaTa-pokeTa DAyarI. 8. tattvopaniSad - ) zrI siddhasenadivAkarasUrikRta SaSThI, 9. vAdopaniSad - aSTamI, navamI, aSTAdazI 10. vedopaniSad - dvArniMzikA para saMskRta vRtti - sAnuvAda. 11. zikSopaniSad - 12. stavopaniSad - zrI siddhasenadivAkarasUri tathA kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya kRta adbhuta stutionA rahasya-sAnuvAda, 13. sattvopaniSad - yogasAra caturthaprakAzavRtti - sAnuvAda. (mAtra saMyamI bhagavaMto mATe) 14. devadharmopaniSad - mahopAdhyAya zrI yazovijayajI kRta devadharmaparIkSA graMthanI gurjara TIkA. 15. paramopaniSad - mahopAdhyAya zrIyazovijayajI Adi kRta pAMca paramakRtio para gurjaravRtti, Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. ArSopaniSad-1 ) zrI pratyekabuddhapraNIta RSibhASita 17. ArSopaniSad 2 (IsibhAsiyAI) AgamasUtra para saMskRta TIkA. 18. vairAgyopaniSadu zrI hariharopAdhyAyakRta bhartuharinirveda nATaka-bhAvAnuvAda. 19. sUktopaniSad - paradarzanIya adbhuta sUktono samuccaya tathA rahasyAnuvAda. 20. karmopaniSad - siddhAntamahodadhi zrI premasUrIzvarajI kRta karmasiddhi graMtha parabhAvAnuvAda. 21. vizeSopaniSad - zrI samayasuMdara upAdhyAyajI kRta vizeSa zataka graMtha para gurjara bhAvAnuvAda. 22. hiMsopaniSad - zrI haribhadrasUrikRta svopajJa avacUri alaMkRta hiMsASTaka graMtha para gurjara TIkA. 23. ahiMsopaniSad - ajJAtakartRka (pravAdataH zrI haribhadrasUri mahArAjA kRta) nAnAcittaprakaraNa para saMskRta TIkA-sAnuvAda. 24. dharmopaniSad - vedathI mAMDIne bAibala sudhInA dharmazAstronA rahasya. 25. zopaniSad - navanirmita saptaka prakaraNa - sAnuvAda. 26. lokopaniSad - zrI haribhadrasUrikRta lokatattvanirNaya graMtha para saMskRtavRtti (bhAga-1) . 27. AtmopaniSad - zrI udayanAcAryakRta Atmatattvaviveka graMtha para gurjara TIkA (bhAga-1) . 28. sAmyopaniSad - maho. zrI yazovijayajI kRta samAdhi - sAmyadvArniMzikA sacitra sAnuvAda. 29. AgamopaniSad - visaMvAdaprakaraNa (AgamapratipakSanirAkaraNa) para vizada vivaraNa . Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. stotropaniSad - zrI vajasvAmikRta zrI gautamasvAmIstotra -sacitra sAnuvAda. 31. darzanopaniSad - zrI mAdhavAcAryakRta sarvadarzanasaMgraha graMtha 32. para gurjara TIkA bhAga : 1-2 33-34-35. rAmAyaNanA teja kiraNo - rAmAyaNI mATe paryApta AlaMbana. bhAga-1-2-3. 36. jJAnopaniSad - aSTAvakra gItA para saMskRta vRtti. 37. saMbodhopaniSad saTIka zrI ratnazekharasUrikRta saMbodhasaptati 38. graMtha para gurjaravRtti. bhAga : 1-2 39. IkhopaniSad - zrI pUjyapAdasvAmikRta Ibdopadeza graMtha para saMskRta TIkA-sAnuvAda, 40. vimohopaniSad - zrI yazapAlamaMtrIkRta moharAjaparAjaya 41. nATaka para viSamapada vyAkhyA ane anuvAda, bhAga : 1-2 42. zramaNyopaniSad - dazavidha yatidharma para navanirmita prakaraNa (bIjuM nAmazramaNazataka) . 43. saphaLatAnuM saranAmuM - saphaLatAnI Icchuka vyaktie vAMcavA yogya gurjara graMtha. 44. prasannatAnI paraba - vaktA-zrotA bannene upayogI vairAgyAdi rasajharaNA. 45. sUtropaniSad - zrIsUtrAkRtAMgasUtro dvitIya zrutaskaMdhanI saMskRta saMgrahaNI. zrI sUtrakRtAMgadIpikA bhAga-2 nA punaHsaMpAdana sAthe. 46. pravrajyopaniSad - ajJAtakartaka pravrayAvidhAna para gurjara vRtti. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47. dezanopaniSad - vairAgyadezanAdakSa pU. gurudevazrInA vAcanAonuM saMskRta kAvyamaya avataraNa. 48. jIrAvalA juhArIe - gIta guMjana. 49. asparzopaniSa mahopAdhyAya zrI yazovijayajIkRta aspRzagativAda para gurjara vRtti. 50. hitopaniSad - adhyAtmakalpadrumanA yatizikSapadezAdhikAra tathA yatizikSApaMcAzikA para gurjara vArtika+sAnuvAda sAvacUriyativicAra. 51. upadezopaniSad - upade zaratnako pa para saMskRtavRtti sAnuvAda. pa2. prArthanopaniSad - alaMkArika stutio para tAtparyavRtti sAnuvAda. 53. sabodhopaniSad - sabodhacandrodaya paMcAzikA para saMskRta sAnuvAda vArtika. 54. aMgopaniSad - adyAvadhi amudrita graMtha 55. zrI aMgacUlikAsUra para saMskRta vRtti bhAga-1-2 56. vargopaniSad - adyAvadhi amudrita graMtha zrI vargacUlikAsUtra para saMskRta vRtti. 57. AgamanI AchI jhalaka 58. jaina jayati zAsanam - buddhijIvIone avizvasanIya jaina siddhAntonI Adhunika prasaMgo dvArA siddhi . 59. Aja AnaMda bhayo - aMjanazalAkA-sTeja progrAmamATe AlaMbana. 60. paMcakopaniSad - zrI haribhadrasUri mahArAjA kRta jJAnapaMcaka vivaraNa graMtha para nUtana saMskRta vRtti. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61. avadhUtopaniSad - zrI dattAtreya avadhUta praNIta avadhUtagItAnI mananIya sUktio para nUtana saMskRta vRtti. 62. duHSamopaniSad - duHSamagaMDikA graMtha para vizada vRtti. 63. prathamopaniSad - prathamavAra prakAzita thatI viziSTa kRtio, ratnAkarapaMcaviMzatikA-prAcIna TIkA, vana spatisaptatikA-sAvacUri, jaMbU adhyayana, giranAratIrthapratiSThA prazasti. 64. arvanAmasahasrasamuccaya - kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcAryaracita kRti-sacitra saMpAdana. 65. upAsanopaniSad - pU. zrI haribhadrasUri mahArAjA kRta dhUmAvali + sarvajinasAdhAraNastavana A be viziSTa kRtio-sacitra sAnuvAda. 66. sukhopaniSad - paramasukhaprAptirUpa cittazuddhiphaLa, sacitra sAnuvAda. 67. dayopaniSad - jIvadayA prakaraNa para nUtana saMskRta vRtti sAnuvAda boTikopaniSad - adyAvadhi amudrita kRtio boTika-pratiSedha, boTikanirAkaraNa, boTikoccATana, digaMbaramatavicAra digaMbaramatakhaMDananA saMkalana sAthe aneka prAcIna graMthonA AdhAre digaMbara matanI samIkSA. AcAropaniSad - zrI devasuMdarasUrikRta sAmAcArI prakaraNa para vizadavRtti. * vivAhacUlikA ajIvakalpa che jIvasaMkhyA prakaraNa : samyaktva paMcaviMzatikA * nizAbhojana prakaraNa 7 brahmasiddhAntasamuccaya , samyaktva svarUpa Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcInatama zAstronA ghammara valoNA dvArA 'pUrvAcArye pIrasela madhura navanIta gAgaramAM sAgara eka ja graMthamAM anekAneka viSayono samAveza vidyArthIothI mAMDIne vidvAno sudhI sarvane upayogI graMtha MULTY GRAPHICS (022) 23873772 23884272