________________
ના બીજા લોકો છૂટા પડી જશે. ભલે એ પોતે ના હાલે. બીજી વાત કરી કે તમારો ડગલો માગે તેને કોટ આપી દેજો. એવી સ્થિતિ ઊભી - કરી દેજો કે, તેને ડગલો માગવાનું મન ના થાય. માગવું એ પણ અધર્મ
એ સાબિત કરવાનું છે. એશિયાની આ સંસ્કૃતિ છે. ગરીબાઈ એ કંઈ યકૃપા નથી. એની પ્રતિષ્ઠા થાય તો પછી કંઈ કરવાનું રહેતું નથી. હઝરત સાહેબના વખતમાં ગુલામીએ બરાબર સ્થાન લીધું હતું.
ને ગુલામડી ગણતાં. ત્યારે તેમણે કહ્યું : ત્રણ સ્ત્રીઓ કરી શકાય. જયાં વધારે નહિ. એમને સ્ત્રીઓ તરફ કેટલું સન્માન જાગ્યું હશે ? કિપણે સિદ્ધાંતો તરફ નથી જોતાં પણ વિગતો તરફ વધુ જોઈએ છીએ. એટલે ભૂલો વધારે દેખાય છે. ગુણો દેખાતા નથી. અને એથી ગ્રહણ પણ
શકતાં નથી. ગા” એમણે યુદ્ધો ખેલ્યાં, એટલું જ નહિ, સક્રિય સાથ લઈને એક પયગંબર
કે જ્યારે તેમને યુદ્ધ કરવાં પડ્યાં હશે, ત્યારે એમનું કાળજું કેટલું કંપ્યું છે? પણ સ્થિતિ એવી હશે એટલે અન્યાયનો સામનો કરવા માટે જેહાદ માટે તેમને તેમ કરવું પડ્યું હશે. (ધર્મ ખાતર કરેલ યુદ્ધ).
મહાવીરે સાડાબાર વર્ષ તપશ્ચર્યા કરીને કહ્યું : જગતના લોકોએ બધા સાથે સમન્વય કરતાં શીખવું જોઈએ જો તમે લડ્યા જ કરશો તો સાચું તત્ત્વ તમને નહિ મળે. દરેક જણ પોતપોતાની કક્ષાએ સાચા પણ છે અને જૂઠા પણ છે. સારો ભાવ લઈને આગળ વધશો તો સુખી થશો. કદાચ અહિંસા નહીં હોય તો ચાલશે, યુદ્ધને બિરદાશ કરી લઈશ; પણ સ્યાદવાદ વગર હું નહિ ચલાવી લઉં. ચાવલ અને ચોખા એક જ છે. પણ, જુદા જુદા દૃષ્ટિબિંદુ છે. તેમાંથી સચ્ચાઈ બહાર લાવો. ખોટાંને ખોટું કહેવાથી તે સારો બનવાનો નથી.
શંકરાચાર્યે સિદ્ધ કરી આપ્યું, બ્રહ્મ સત્ય, જગત મિથ્યા છે. માયા અને જગત એક છે. બુદ્ધ ભગવાને કહ્યું, જયારે તમો માયામાં અંધ થઈ ગયાં છો ત્યારે તમને આત્માની વાત કેવી રીતે કરું ? એટલે અત્યારે તો તમારે વ્યવહાર શુદ્ધિ શીખવા કોઈ સેવાધર્મ બજાવવો રહ્યો.
રામ અને કૃષ્ણનાં દષ્ટાંતો તો અદ્ભુત છે. જો હિંસા એ અધર્મ જ હોય તો પછી એ પુરુષને ભગવાન કંઈ રીતે કહી શકાય ત્યારે સાધુતાની પગદંડી
