________________
કાર્યકર શિબિરમાં મહારાજશ્રીએ જણાવ્યું હતું કે કોઈ પણ મકાન હોય તેનો પાયો જેટલો મજબૂત તેટલી તે ઈમારત મજબૂત રહેવાની. એ જ રીતે માણસનું ધ્યેય ઊંચામાં ઊંચા શિખર કરતાં પણ ઊંચું હોવું જોઈએ. એનું ધ્યેય શિખર હોવું જોઈએ. પણ એ દિશા તરફ પગલાં તો જ માંડી શકાય છે, કે માણસના પગ મજબૂત હોય, મન મજબૂત હોય, એનો સીધોસાદો અર્થ એ થાય કે, ત્રણ પ્રકારની શુદ્ધિ જોઈએ. સાધ્ય તદ્દન ચોખ્ખું જોઈએ. બીજું જે સાળે પહોંચવાનું છે તેનું સાધન મજબૂત ને શુદ્ધ જોઈએ. પણ સાધન અને સાધ્ય, મજબૂત હોય પણ સાધકનું મન મજબૂત ના હોય તો અટકી પડે.
ત્યારે એ સાધ્ય કયું ? એનાં જુદાં જુદાં નામ પાડ્યાં કોઈએ ધર્મ કહ્યો, કોઈએ બીજું કહ્યું, માણસ સત્ય પ્રેમ અને ન્યાય એમ સુંદર સાધન લઈને ના જાય તો ઊંચામાં ઊંચું સાધ્ય મેળવી ના શકે. કારણ કે સાધનની અશુદ્ધિ, સાધ્યની અશુદ્ધિ લાવ્યા સિવાય રહેતી નથી. હિંસાથી કોઈ દિવસ અહિંસા લાવી જ ના શકાય. પણ આપણી સામેનો બીજો એક વિશિષ્ઠ સવાલ ઊભો છે. સ્વરાજ્ય આવ્યું છે. સાધન, સાધ્ય ચોખ્યું છે. છતાં ક્યાંક દંગલ થઈ જાય છે. સાધન ગમે તેટલાં સારાં આવ્યા હોય, પણ સાધક પોતે શુદ્ધ ના હોય, તો ધર્મસ્થાનમાં બેઠો બેઠો પાપ કરી બેસવાનો. વાત ગમે તેટલી ચોખ્ખી વસ્તુની કરતો હશે પણ પોતે શુદ્ધ નહીં હોય તો કામ અટકી પડવાનું બગડી જવાનું.
એક કસાઈ હતો. એ નગરીના રાજાને વિચાર થયો કે આ કસાઈને એક સારા દિવસે મારે કતલ બંધ કરાવવી જોઈએ. પણ એણે કતલ બંધ ના રાખી. એટલે તેને એક કૂવામાં ઊંધો લટકાવ્યો પણ આપણે તો પાણીના પ્રતિબિંબમાં આંગળીથી પાડા ચીતરી એક પછી એક મનથી મારવા લાગ્યો. સાધક અશુદ્ધ હોય તો આચરણનો પ્રશ્ન આવે ત્યારે તે ઢીલો પડી જાય છે.
આ બધું શા માટે કરવામાં આવે છે? તો કોઈ કહેશે મુક્તિ માટે કોઈ મોક્ષ માટે પછી એને પૂછીએ કે આ ઈશ્વરના સર્જન પ્રાણીમાત્ર ઉપર કરુણા કે ફરજ બજાવી તો કહેશે, હું તો મારાં આત્માનું કલ્યાણ કરું છું. પણ બીજાના કલ્યાણ સિવાય આત્માનું કલ્યાણ થશે કેવી રીતે ?
સાધુતાની પગદંડી
૧૬ ૨.
