________________
કરીને મેં નિર્ણય લીધો હોત તો સારું હતું, એમ મેં માન્યું જ હતું. જે કેટલાંક મુખ્ય જણ આ નિર્ણય પછી સતેજ થયાં, તેટલાં ને તેવી રીતે સતેજ પ્રથમ થયાં હોત તો સંભવ છે કે ઉપવાસવાળા નિર્ણયની હદ લગી સંકલ્પભંગની શંકાને લીધે થયેલી મનોવ્યથાએ જવું મને અનિવાર્ય થયું તે પણ અનિવાર્ય ન થાત. અને તેમ બનત તો મારા ઉપવાસવાળા નિર્ણયથી અને આ તબિયતે થયેલા ઉપવાસથી જે થોડો ઘણો શરૂઆતમાંથી પ્રતિકૂળ આઘાત જન્મ્યો તેય ન જન્મ્યો હોત.
આ પ્રશ્ન માત્ર ભૂમિદાનને લગતો નથી, પણ ભૂમિદાનના સામુદાયિકસંકલ્પને લગતો છે. સંકલ્પ એ મારે મન ગાજરમૂળા જેવી ચીજ નથી, તે છોડતાં અને આદરતાં સો ગળણીએ ગળવું જોઈએ. સામુદાયિકસંકલ્પો પ્રતિજ્ઞામૂલ્યે પાર પડે, તેમાં સમાજનું નૈતિકધોરણ ઊંચું જાય છે. સૌરાષ્ટ્ર-ગુજરાત તો અનેક સંતો અને મહંતોની ભૂમિ ગણાય. મારા નિર્ણયનું મૂળ સંકલ્પભંગની આપત્તિથી મહાગુજરાત અને તેમાંય સૌરાષ્ટ્ર કચ્છ સાવ ઊગરે એ દૃષ્ટિમાં હતું. સંકલ્પ ભાંગ્યા પછી હું પ્રાયશ્ચિત કરવાનો પુરુષાર્થ કરું તે કરતાં વ્યક્તિ અને સમાજસાધનાની દૃષ્ટિએ મારા, કાર્યકરોના અને જનતાના ત્રણેયના આત્માને ઢંઢોળું, શુદ્ધ કરું એ વધુ વેળાસર હતું એ સુધર્મ્સ પણ મારે મન એ હતું. એટલે એ ભૂદાન સાથે સંકલ્પને સંબંધ હોઈને ભૂદાનના પ્રમાણ સાથે આ મારા નિર્ણયને જોડ્યો હતો. એથી જ જમીન રાજ્ય તરફથી મળે કે જમીનદારો તરફથી મળે અથવા જનતા તરફથી મળે તે આ નિર્ણયમાં ગૌણ વસ્તુ હતી. શ્રી ઢેબરની ખાતરીને મેં મહત્તા વધુ આપી કારણ કે તેઓ ભૂદાનસમિતિને મદદ કરવા જાતે ગયા છે. આથી ભૂદાનમિતિની શોભા ઘટતી નથી, મને લાગ્યું છે કે વધે છે. તેમ શ્રી ઢેબરભાઈ રાજતંત્રના અગ્રણી આજે હોઈ આવાં કાર્યોથી રાજતંત્રની પણ શુદ્ધિ અને શોભા વધે છે.
ભૂદાનના કામને હું જનશક્તિની પ્રતિષ્ઠા સ્થાપનારું એક પગલું ગણું છું. જનશક્તિની પડખે બહુજન નિર્મિત રાજતંત્ર શક્તિ સ્વેચ્છાએ જાય એ ભારતીય લોકશાહીના ભાવિને ઊજળું નિમિત્ત આપે છે. અલબત્ત જનશક્તિએ જનસંસ્થાએ રાજતંત્રગત શક્તિમાં અંજાઈ ન જવું જોઈએ, ઊલટો પોતાનો પ્રભાવ તેના પર પડે તેમ જાગૃત રહેવું જોઈએ. આ
૨૦૬
સાધુતાની પગદંડી
