________________
એક કલ્યાણવાહી પુરુષ ગમે ત્યાં બેઠો હશે તોપણ સતત એ વિચાર કરશે કે હું જ્યાં બેઠો છું ત્યાં બીજાનું કલ્યાણ થાય છે કે નહિ. જો બીજાનું કલ્યાણ નહિ થાય તો મારું કલ્યાણ થવાનું નથી. ન્યૂટને ગુરુત્વાકર્ષણનો સિદ્ધાંત ખોળી કાઢ્યો. આ એક સિદ્ધાંત આખા વિશ્વને લાગુ પડે છે. માનવજાતનું કલ્યાણ કરવાની ભાવના હશે તો પ્રાણીમાત્રનું કલ્યાણ થવાનું છે. અભ્યુદય અને નિઃશ્રેયઃ સ્થાપી શકાશે. એને સત્ય અને અહિંસાથી મેળવી શકાય. દરેકના ઉપરનાં સત્ય જુદાં હશે, શિયાળો, ઉનાળો ઋતુ પ્રમાણે કપડાં બદલવા પડે. શિયાળામાં તૃષા લાગે તેથી ઉનાળામાં વધારે લાગે. ઈરાનમાં કોઈ ભૂમિકા નહોતી. એટલે કૂવામાં શબને નાખ્યું. અરબસ્તાનમાં લાકડાં ઓછાં એટલે દફનાવ્યું અહીં જમીન ઓછી એટલે બાળવાનું થયું. બધાનો હેતુ ગંદકી ના ફેલાય તે રીતે શબનો નિકાલ કરવો એ છે. આ ખ્યાલ આપણી સામે હશે, તો બધાની સાથે પ્રેમથી જીવી શકીશું.
જ્યારે ધર્મનાં મૂળભૂત તત્ત્વો ખોવાઈ જાય છે, ત્યારે મૂળભૂત સિદ્ધાંત સાચવી રાખી, નવી પ્રક્રિયાને ગોઠવવી પડે છે. તેનો અર્થ એ નથી કે થતી ક્રિયાને છોડવી, પણ મુખ્ય વાત સાચવીશું તો વાંધો નહિ આવે. આ છેલ્લા વર્ષોથી મૂળભાવને ભૂલીને ઉપરના ખોખા માટે ઝઘડા ચાલ્યા કરે છે. ચોથ, પાંચમ, જેવી તિથિ માટે ઝઘડા કરે છે. એક દિવસની પ્રક્રિયાભેદને સહન કરી શકતો નથી. જીવ જનાવર માટે અહીંયાં પાળવા લડીશું, પણ કાળા બજાર, અનીતિ, ચાલતાં હશે, તેને માટે કોઈ ચિંતા નથી કરતાં, આ સ્થિતિથી સમાજ ચુંથાઈ જાય છે. પહેલાં આપણે ત્યાં કોઈ
પણ જાતનો માણસ હોય પણ અન્યાયથી ચાલતો હોય તો તેને કોઈ ને કોઈ કહેનાર મળતું. હવે જુદી જ સ્થિતિ છે. કોઈ કાળા બજાર કરીને ૫૦૦ રૂ. ધર્માદા આપશે. તો એની ભૂલો છોડીને તેને ધર્મવીર કહેવાશે. ધર્મના બંધન સમાજના બંધન બધાંય પૈસાને ખાતર છોડી દીધાં છે. ધર્મગુરુઓએ કોઈએ ધ્યાન આપ્યું નથી. એવા વખતે ગાંધીજી પાક્યા, તેમણે ધર્મને નવું સ્વરૂપ આપ્યું. ભેદાભેદને એમણે દૂર કરાવ્યા. કોઈ પણ ધર્મસંસ્થાએ ધર્મને માટે આટલો ભોગ આપ્યો નથી. એટલો ભોગ કૉંગ્રેસે આપ્યો છે. હિંદુ મુસ્લિમ ઝધડામાં ગાંધીજી હોમાયાં. એમણે માન્યું
૩૬
સાધુતાની પગદંડી
