________________
इसमें भगवान महावीर के जीवन के अनेक पहलुओं को उजागर किया गया है। गण व्यवस्था के साथ उन व्यक्तियों का नामोल्लेख किया गया, जिन्होंने भगवान महावीर के तीर्थ में तीर्थंकर नामगोत्रकर्म का उपार्जन किया । ते इस प्रकार हैं - श्रेणिक, सुपार्श्व, उदायी, चोहिल अनगार दृढायु, श्रावक शंख, श्रावक शतक, श्राविका सुलसा, श्राविका रेवती । भगवान महावीर के प्रमुख श्रावक सम्राट श्रेणिक के भव भवांतरों का निरुपण भी इस अध्याय में किया गया है।
रोगोत्पत्ति के नौ कारणों का इसमें उल्लेख किया गया है। आठ कारण शारीरिक रोगों की उत्पत्ति के हेतु है। इन्द्रियार्थ विकोपन मनोरोगों का मूल है। इन्द्रियार्थ - विकोपन अथवा कामविकार से दस दोष - स्त्री के प्रति अभिलाषा, उन्माद, अकर्मण्यता, प्रलाप, मृत्यु आदि संभव हैं। ब्रह्मचर्य व्रत की परिपालन के लिए नौ उपायों का जिक्र किया गया है श्रमणकोसतत श्रमशील एवं कष्ट सहिष्णु होना चाहिए । ज्योतिष के संबंध में चंद्रमा के साथ नक्षत्रों की स्थिति तथा शुक्र ग्रहण का उल्लेख किया गया है।
दशम स्थान - एक सौ अठहत्तर सूत्रवाले इस अध्ययन में विषयों की विविधता है। द्रव्य शस्त्र में अग्नि, विष, नमक, स्नेह, क्षार तथा अम्लता आदि हैं तथा भाव शस्त्र के रुप में मन की दुष्प्रवृत्ति, वचन दुष्प्रवृत्ति, काया की दुष्प्रवृत्ति एवं आसक्ति है। भारतीय संस्कृति में दान की परंपरा अति प्राचीन है । प्रस्तुत सूत्र में दस दान का विवेचन किया गया है। जैन परंपरा में आहार, भय आदि दस संज्ञाएं हैं। संज्ञा के दो अर्थ हैं
ભગવતી સૂત્રમાં સ્યાદ્વાદ શૈલી - એક વિશ્લેષણ
મુનિશ્રી જિનાંશચંદ્રજી સ્વામી
• संवेगात्मक ज्ञान या स्मृति तथा मनोविज्ञान इनमें से आठ संज्ञाएं संवेगात्मक है और लोक तथा ओघ दो संज्ञाएं ज्ञानात्मक है। दस प्रकार के धर्मों के साथ दस आश्चर्यों का विवेचन प्रस्तुत अध्ययन में किया गया है। इनमें से चार आश्चर्य (१,२,४,६ ) भगवान महावीर के समय में हुए तथा शेष अन्य तीर्थंकरों के समय में हुए। शब्दविज्ञान के संबंध में अनेक महत्त्वपूर्ण सूचनाएं प्रस्तुत अध्ययन में प्राप्त होती हैं।
प्रस्तुत सूत्र का वैशिष्ट्य है कि इसमें भगवान महावीर के समकालीन एवं उत्तरकालीन विभिन्न परंपराओं के प्रसंग व तथ्य संकलित हैं। विचारों की विविधता एवं स्वतंत्रता का इतिहास नया नहीं है। भगवान महावीर के समय जमालि ने वैचारिक भिन्नता प्रदर्शित की। उत्तरकालीन परंपरा में कुछ व्यक्ति भिन्नता प्रकट करनेवाले हुए। ऐसे सात व्यक्तियों - निन्हवों का उल्लेख है जमालि, तिष्यगुप्त, आषाढ, अश्विमित्र, गंग, रोहगुप्त, गोष्ठामाहिल ।
-
લીંબડી અજરામર સંપ્રદાયના આચાર્ય શ્રી પ્રકાશચંદ્રજી સ્વામીના શિષ્ય છે. ‘જ્ઞાનસાર'' પર Ph.D. કરવા માટે સંશોધન કાર્ય ચાલુ છે.
ભારતમાં ધર્મ અને દર્શન સહોદર બંધુની જેમ સાથે સાથે રહે છે. જ્યારે પશ્ચિમમાં એ બન્ને અપરિચિત મિત્રની જેમ બે અલગ
દિશાના રાહી છે.
स्थानांग सूत्र का वैशिष्ट्य इससे प्रतिध्वनित है कि श्रुतस्थविर 'ठाण समवायधरे' - स्थानांग और समवायांग का धारक होता है । व्यवहार सूत्र में बतलाया गया कि आचार्य, उपाध्याय और गणावच्छेदक का पद उसे ही दिया जा सकता है जो स्थानांग, समवायांग का ज्ञाता हो।
इस ग्रंथ परिचय को जानने का एक ही उद्देश्य है कि हेय, ज्ञेय और उपादेय की त्रिपथगा में अभिस्नात हो बंधनमुक्ति के लक्ष्य की ओर निरंतर बढ़ते रहें। हमारी यात्रा क्षय, उपशम और क्षयोपशम भाव की ओर सतत प्रवर्धमान हो । 000
અનેકાન્ત સ્થાપના યુગ :- ભારતીય દાર્શનિક ક્ષેત્રમાં બૌદ્ધદર્શનના પ્રકાણ્ડ પંડિત નાગાર્જુને એક ખુબ મોટી હલચલ પૈદા કરી હતી અને દર્શનિકોમાં અભિનવ ચેતના જાગૃત કરી હતી. નાગાર્જુને જ્યારે આ ક્ષેત્રમાં પ્રવેશ કર્યો અને પોતાની તર્કશક્તિનો પ્રયોગ કર્યો ત્યારથી દર્શનિક વાદ-વિવાદો એવું તત્ત્વચર્ચાને નૂતન પરિવર્તન આપવામાં આવ્યું. પહેલા શ્રદ્ધાની પ્રમુખતા હતી અને હવે શ્રદ્ધાના સ્થાને તર્કની પ્રમુખતા થઈ ગઈ
જૈન દર્શન સંબંધી જે સાહિત્ય આજ ઉપલબ્ધ છે એ મુખ્ય છે. નાગાર્જુન દર્શનિક ક્ષેત્રમાં એક ક્રાંતિકારી પરિવર્તન કર્યું, જૈન રૂપથી ૫ ભાગોમાં વિભક્ત કરી શકાય છે.
દર્શનમાં સિદ્ધસેન દિવાકર અને સમાભદ્ર જેવા મહાન તાર્કિક અને દર્શનિક થયા. જૈન દર્શનના મહાન તેજસ્વી અને વર્ચસ્વી આચાર્યોએ શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના સમયથી શ્રુત-સાહિત્યમાં જે અનેકાન્તવાદના બીજ વીખરાયેલા હતા તેને અનેકાન્તવાદના રૂપોમાં સ્થિર કરી નિશ્ચિત રૂપ આપ્યું છે. અનેકાન્ત યુગમાં આચાર્ય विशेषांक - प्रलुङ भवन
-
જૈન દર્શન વિશ્વનું એક વૈજ્ઞાનિક દર્શન છે. જૈન દર્શને જીવ અને જગતના સંબંધમાં આત્મા અને પરમાત્માના વિષય પર પ્રાણીવિદ્યા, કર્મવિદ્યા અને તર્કવિદ્યાના ક્ષેત્રમાં ગંભીર ચિંતન કર્યું છે અને અનેક નવી ઉપલબ્ધિઓ પ્રાપ્ત કરી છે.
૧. આગમ યુગ ૨. અનેકાન્ત સ્થાપના યુગ ૩. પ્રમાણ શાસ્ત્ર વ્યવસ્થા યુગ ૪. નવીન ન્યાય યુગ ૫. આધુનિક યુગ
આગમ યુગની કાલ મર્યાદા મહાવીરના પરિનિર્વાણ અર્થાત વિ.સ. ૪૭૦થી પ્રારંભ થઈને પ્રાયઃ એક હજાર વર્ષ સુધી જાય છે. એપ્રિલ - ૨૦૧૮ 'गुरुदृष्टि ग्रंथ - भावन'
૨૧
