________________
આવશે કે આપણા ઉપાદાનને પરિપક્વ કરવામાં આ ત્રણેયને મોટા બધા જીવોનું “શું' - કલ્યાણ કરનારી, અથવા કલ્યાણ અથવા આ અને આ અર્થવાળા ભાવને નિમિત્ત કારણ બનાવીને કરવામાં સમર્થ સક્ષમ એવા જિનરાજ-જિનેશ્વર પરમાત્માની પ્રતીક સાધકે પોતાના ઉપાદાનને પ્રગટ કરવાનો રહે છે. જો આ ત્રણેય રૂપ પ્રતિમા જે પરમાત્માની જ પ્રતિકૃતિ સ્વરૂપ છે. જેમ આપણો અવાલા નિર્મલ નિમિત્તો ઉપલબ્ધ હોવા છતાં પણ આપણું ફોટો આપણા જેવો જ હોય છે તેવી જ રીતે પરમાત્માની પ્રતિમામાં ઉપાદાન પ્રગટ ન થાય તો પછી દોષ (ખામી) શેમાં રહી ગઈ? જો પણ પરમાત્મભાવનું, બુદ્ધિનું આરોપણ કરવામાં આવ્યું છે. માટે કુંભાર-ચાક-દંડ બધા જ નિમિત્તના પરિબળો હોવા છતા પણ વ્યક્તિ અને પ્રતિકૃતિમાં ફરક ન કરવો જોઈએ. એટલા જ માટે માટીમાંથી માટલું ન બને કે ન થાય તો ખામી ક્યાં રહી ગઈ છે? ગુણોનું આરોપણ કરીને કહેવામાં આવે છે કે – ઉપશમ રસભરી શેમાં રહી ગઈ છે? એવી જ રીતે જિન મંદિર - મૂર્તિઓ ઉપલબ્ધ અર્થાત્ સર્વથા રાગ-દ્વેષ રહિત એવી વીતરાગતા ઝરતી જિનેશ્વરની હોવા છતાં, તેમના દર્શન અથવા જેન દર્શન, અથવા આજે પણ પ્રતિમા છે - જેમ ઘીમાં તરબોળ - ઘી ઝરતી પુરણપોળી હોય સમ્યગુ દર્શન થઈ શકે તેમ હોવા છતા પણ ભવ્યાત્માનું ઉપાદાન તેવી જ રીતે જિન પ્રતિમા પણ એવી ઉત્તમ ધ્યાનસ્થાવસ્થાની છે કે પ્રગટ જ ન થાય તો મોટી ખામી (દોષ) ક્યાં સમજવો? શેમાં જેમ જીવંતપર્યત પરમાત્માની કેવી અદ્ભૂત વીતરાગભાવ વરસતી શોધવો? જેમ કલાકો સુધી ગેસ - આગ ઉપર રાખવા છતા પણ સૌમ્ય શાંતાકૃતિ હોય છે એવી જ ધ્યાનસ્થ સૌમ્ય - શાંતમુદ્રાવાલિ કોરડુ મગ ન જ ચઢે તો દોષ કોનો કાઢવો? ગેસ-આગ-તપેલા- પ્રતિકૃતિરૂપ પ્રતિમા પણ બની છે - આવી જ પ્રતિમા જગતના પાણી વગેરે કશાયનો દોષ ન કઢાય - કારણ કે બીજા હજારો સમસ્ત જીવોનું કલ્યાણ કરવામાં સક્ષમ-સમર્થ હોય છે. એવી મૂર્તિ મગના દાણાં સીઝે છે - ચઢે છે. ફક્ત કેટલાક જ કોરડા મગના “આજ ભેટી’ - આજે જોઈ છે - એવી પ્રતિમાને સાક્ષાત સ્વામી દાણાં નથી સીઝતા. એમાં નિમિત્તનો દોષ નથી પણ મૂળ ઉપાદાન સમજી - માનીને જે તેમના દર્શનનો પરમ પવિત્ર નિર્મલ નિમિત્ત જ સાવ ખોટું છે. મગ જ કોરડાની જાતના છે. એવા કોરડા મગ મેળવીને પણ જે આત્માઓ પોતાનું ઉત્કર્ષ - કલ્યાણ ન સાધી મગ હોવા છતા પણ સામાન્ય મગની જાતથી જુદા પડી જાય છે. શકે તો શું સમજવું? પરમાત્મા અને તેમની પ્રતિમા જે ઉત્તમ એવી જ રીતે અભવી જાતિ (દુર્ભ) ભવ્ય પણ જીવો જ હોવા નિમિત્ત કારણ રૂપે છે, તેમનું એવું ઉચુ નિમિત્ત પામીને પણ જે છતાં પણ મોક્ષમાર્ગી એવા સામાન્ય ભવ્ય જીવો કરતા જુદા પડી જીવો પોતાનું ઉપાદાન પૂર્ણપણે પ્રગટ ન કરી શકે તો કોનો દોષ જાય છે - ભવ્ય જીવોનું જ ઉપાદાન આવા બધા નિમિત્તોથી પ્રગટ ગણવો? શું દોષ ઉભય પક્ષે છે? અર્થાત્ શું નિમિત્તરૂપે પ્રભુનો થઈ શકે છે. પણ અભવ્યોને ભલે ને બધા નિમિત્તો મળવા છતા કે પ્રભુ પ્રતિમાનો વાંક છે? અથવા શું ઉપાદાનનો વાંક છે? પણ તેમનું ઉપાદાન પ્રગટ ક્યારેય થતું જ નથી.
અથવા આવા વીતરાગ પરમાત્માના દર્શન (શાસન) જેવુ ઉત્તમ ચાલો... અભવ્યોની વાત જતી કરીએ પણ ભવ્ય જાતિના નિર્મળ પુષ્ટાલંબન - પુષ્ટ નિમિત્ત મળવા છતા પણ જો મારી જીવોને બધા નિમિત્તો મળવા છતા તેમનું ઉપાદાન કેમ પ્રગટ થતું આત્મસત્તા પવિત્ર-શુદ્ધ ન થાય તો (વસ્તુ) - આત્માનો જ દોષ નથી? ભવ્યત્વપણું પ્રગટ નથી કરવાનું. તે તો છે જ. પરંતુ સમ્યગુ છે કે પછી મારા પુરૂષાર્થમાં કંઈક ખામી છે ? ઉણપ છે? દર્શન પ્રગટ કરવાનું છે. સંસારી પર્યાયમાં ગુણ ચોક્કસ સત્તામાં નિમિત્ત કારણ રૂપે રહેલા પરમાત્મા - તેમની પ્રતિકૃતિ રૂપ પડ્યા છે, તેને નિરાવરણ કરીને પ્રગટ કરવાના છે. પણ તે માટે પ્રતિમામાં દોષ શોધવો એ સૂર્ય સામે ધૂળ નાંખવા બરોબર છે. સર્વ પ્રથમ આવા સર્વ ગુણો જેનામાં પ્રગટ થઈ ગયા છે તેમને કારણ કે આ જ પરમાત્મા - પ્રતિમાના પ્રબળ નિમિત્ત વડે ભૂતકાળમાં જોવા અને જાણવા-માનવા ખૂબ જ જરૂરી છે. પણ જો ન ઓળખતા અનંતાનંતાત્માઓનું ઉપાદાન શુદ્ધ-શુદ્ધતર થઈને તેમની મુક્તિ - ન જાણતા - ન માનતા તેમનું યથાર્થ સ્વરૂપ જાણ્યા - સમજ્યા થઈ છે. માટે પરિણામ સિદ્ધિ - લક્ષ્યસિદ્ધિના પ્રબલ પૂરાવાના વિના એમને એમ માનવા - પૂજવામાં આવે તો ફળદાયી નથી આધારે નિમિત્તમાં દોષ શોધવો ગલત સિદ્ધ થાય છે. બીજા નંબરે થતું. ઉપર બતાવેલા દર્શનના ત્રણેય અર્થોમાંથી ત્રણેય અર્થોની આપણા ઉપાદાનની વાત કરીએ તો ખ્યાલ આવશે કે ઉપાદાન સાર્થકતા કરતા તે રીતે તેવા દર્શન કરવામાં આવે તો સાર્થકતા ભવ્યત્વની કક્ષાવાળુ ઉત્તમ છે. માટીમાં જેમ ઘડો થવાની પાત્રતા ઠરશે. દર્શનથી જિનશાસન, જૈન ધર્મ - જેન તત્ત્વોને જોવા સમજવા છે તેમ ભવ્યાત્મામાં પણ સિધ્ધાત્મા થવાની પાત્રતા પૂરેપૂરી છે. (૨) દર્શનથી સમ્યક્ દર્શનરૂપ સાચી શ્રદ્ધા અને એવી જ રીતે (૩) કારણ કે ભવ્યાત્મા જ સિધ્ધાત્મા બને છે - થાય છે અને ભૂતકાળ જિન પ્રતિમાની પરમાત્મા સ્વરૂપે દર્શન ક્રિયા કરવી. આ બધા જે અનંતાનંત વીત્યુ છે તેમાં અનંતાનંત ભવ્યાત્માઓ સિધ્ધાત્મા અર્થોમાં સમજી-વિચારીને દર્શન કરવાના છે. ૨૩ માં પાર્શ્વનાથ બન્યા જ છે – એ મોટું પ્રમાણ છે. અભવ્યાત્માનું ઉપાદાન જ અપાત્ર પ્રભુના સ્તવનમાં દેવચંદ્રજી સ્વયં કેવી જિન પ્રતિમાના દર્શન કરવા છે - અનંતાકાળમાં એક પણ અભવ્યાત્મા સિધ્ધ થયો જ નથી. તેના માટેના શબ્દો રચે છે - ઉપશમ રસભરી સર્વજન શંકુરી, એટલા મોટા પ્રમાણના આધારે સત્ય સિધ્ધ થઈ જ જાય છે કે અભવ્ય મૂર્તિ જિનરાજની આજ ભેટી'... ૨૩/૬ જગતના સમસ્ત નાના- આત્માનું ઉપાદાન જ અયોગ્ય - અશુદ્ધ છે. જેમાં માટીના બદલે ( એપ્રિલ - ૨૦૧૮ [‘ગદષ્ટિએ -ભાવન” વિશેષાંક - પબદ્ધ જીવન
