________________
સીધા મનુષ્ય અથવા તિર્યંચ ગતિએ જ જઈને જન્મે છે. આ જ શાશ્વત હેતુઓ તરીકે ભાગ ભજવે છે. કામ કરે છે. સંસારમાં અનંતાનંત નિયમ છે અને શાશ્વત વ્યવસ્થા છે. બીજો વિકલ્પ જ નથી. જીવોની બધી જ જાતની પ્રવૃત્તિઓ જોતા સ્પષ્ટ સમજાય છે કે...
મનુષ્ય અને તિર્યંચ ગતિમાં દેવ-નરક ગતિ જેટલા લાંબા સંસારી જીવો સમસ્ત પ્રકારની પ્રવૃત્તિઓ આ ૨૮ કર્મ પ્રકૃતિઓના આયુષ્ય સદાકાળ માટે હોતા જ નથી. મનુષ્ય ગતિમાં પ્રથમ આરામાં આધારે અને અનુસારે જ છે. એ ૨૮ માં પણ સૌથી મૂળભૂત તો પણ જે આયુષ્યો થાય છે તે પણ માંડ પલ્યોપમોના જ થાય છે. મિથ્યાત્વ અને કષાયોની જ મુખ્ય છે. એટલે જ સ્પષ્ટપણે દેખાય
જ્યારે દેવ-નરક ગતિમાં તો આયુષ્ય સાગરોપમોના છે. આ બન્ને છે કે કષાયો વગરનો એક પણ જીવ નથી, અને કષાયો વગરની કાળગાના માટેની ઉપમાવાલી સંજ્ઞા છે. પલ્યોપમ કરતા તો એક પણ જીવની એક પણ પ્રવૃત્તિ નથી. આધારભૂત આ મિથ્યાત્વ સાગરોપમ અનેક ગણો મોટો કાળ છે. બીજી બાજુ આયુષ્ય અને કષાયની પ્રવૃત્તિના આધારે જીવોને આઠેય પ્રકારની કર્મ સિવાયના બીજા સાતેય કર્મોની ઉત્કૃષ્ટ બંધ સ્થિતિ... સાગરોપમની પ્રકૃતિઓ બંધાતી જ રહેશે. બસ જીવો મિથ્યાત્વ છોડીને જ હોય છે, થાય છે. પલ્યોપમ કાળવાળી ઉત્કૃષ્ટ બંધ સ્થિતિ આયુષ સમ્યકત્વમાં આવી ગયા છે. તેમની અનંતાનુબંધી સપ્તકની ૭ કર્મ સિવાય બીજા કોઈની પણ નથી. આયુષ્ય ભલે ને કદાચ નાના- કર્મ પ્રવૃતિઓ ઓછી થઈ ગઈ છે. અર્થાત્ મિથ્યાત્વની ૩ અને મોટા ગમે તે બાંધે પરંતુ છેવટે તો મોહનીય આદિ કર્મોની મોટી- કષાયોની ૧૬ મળીને ૧૯ છે. તેમાંથી ૭ ઓછી થતા ૧૨ રહી મોટી ભારે પ્રવૃતિઓ શીશ નહીં થાય ત્યાં સુધી કંઈ જ નહીં વળે. છે. આ ૧૨ જાતના કષાયો અનંતાનુબંધીની જાતના ૪ કપાય આયુષ્ય તો માત્ર એક ભવ પૂરતો જ હોય છે. ભલે ને તે પૂરી થઈ કરતા ઘણી જ ઓછી તીવ્રતાવાળા છે. તેથી તેમના વડે બંધાતી જાય તો પણ શું ફરક પડે છે? મોહનીયાદિ બીજા કર્મો હજી બંધ સ્થિતિ પણ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ નથી રહેતી. અને મુખ્ય સાથીદાર ભોગવવાના બાકી છે. ત્યાં સુધી મરતા પહેલા જીવો આગામી મિથ્યાત્વ જે ભાગીદારીમાં સદા સાથે જ રહે છે ત્યારે ઉત્કૃષ્ટ બંધ બીજા ભવોના આયુષ્ય બાંધીને પછી જ મરવાના છે. બીજી બાજુ સ્થિતિ ૭૦ ક્રોડાક્રોડી સાગરોપમની બંધાતી હોય છે. અને તે કહેવાય ભલે ને આયુષ્ય કર્મ સ્વતંત્ર. પરંતુ બાંધવાના આશ્રવ નીકળી જતા સમ્યકત્વ આવી જતા અને સાથે અનંતાનુબંધીની હેતુઓ તો મોહનીય કર્મની પ્રવૃતિઓની પ્રવૃત્તિના આધારે જ બંધાય પણ ચારેય ન રહેતા સાદી ૧૨ કપાયો વાડે બંધાતી સ્થિતિ છે. વ્યાપકપણે એ જ જોવા મળે છે કે આયુષ્ય સિવાયના બીજા અંત:ક્રોડાક્રોડી સાગરોપમની જ રહે છે. આ કેટલો મોટો ફાયદો સાતેય કર્મો બાંધવા માટે આશ્રવરૂપ બંધ હેતુઓ તો એકલા છે. આ લાભ ગ્રંથિભેદ થઈ ગયા પછી સમ્યકત્વી આત્માને મળે મોહનીયકર્મની ૨૮ પ્રકૃતિઓની પ્રવૃત્તિઓમાંથી થાય છે. એ વિના છે. આ ગણિત જેને સમજમાં આવી જાય એને આ લાભનો આનંદ
તો બીજો એક પણ કર્મ બંધાતો ઘણો મોટો ખ્યાલમાં આવશે. અને જેઓ સમ્યકત્વ નથી પામ્યા
દશ.. જ નથી. આગ તો એક જ મૂળ તેવા જીવાત્માઓને આ લાભ મેળવવાનો ભાવોલ્લાસ તીવ્ર થશે. આy
જગ્યામાં લાગી છે. ત્યાંથી ધુમાડો તેઓ ગ્રંથિભેદ કરવા જરૂર ઉત્સુક થશે. પ્રબળ પુરૂષાર્થ કરશે. અને ૨૫ નીકળે છે. અને ધૂમાડો ચારેય પ્રબળ પુરૂષાર્થ યથાપ્રવૃત્તિકરણાદિ ત્રણેય કરશો કરીને સમ્યકત્વ
દિશામાં પ્રસરી જાય છે. એક મૂળ પામીને સદાના માટે આત્માને ૭૦ ક્રોડાક્રોડી સાગરોપમની ઉત્કૃષ્ટી બીજમાંથી એક જ થડ બને છે. બંધ સ્થિતિ બાંધવાથી બચી જવાશે. અને માત્ર અંત:ક્રોડાદોડીની
અને પછી વિવિધ શાખાઓ અંદરની જ બંધ સ્થિતિ બંધાશે. જેના આધારે ભવિષ્યમાં આટલા #દન નિકળતા એક જ વૃક્ષ અનેક બધા ભવો તો નહીં વધે. સંસાર ઘટશે અને વળી આગળના
શાખા-પ્રશાખાવાલો ઘટાટોપ ગુણસ્થાનો વ્રત-મહાવતના હોવાથી તે ગુણાસોપાનો ઉપર આરૂઢ બની જાય છે. એવી જ રીતે એક થઈને પ્રવૃત્તિમાં જ આશ્રવ-હેતુઓ, બંધ હેતુઓ પૂરતા પ્રમાણમાં જ મૂળભૂત મોહનીય કર્મની ઘટી જતા ભવિષ્યના સંસારના ભવો પણ ઘટશે, વધશે નહીં અને
રાગ-દ્વેષ-કષાયોની પ્રવૃત્તિઓ આ રીતે આત્મા સંસારમાંથી વહેલો મુક્ત થઈ શકશે. કરવાથી એ આશ્રવ હેતુ - બંધ હેતુ બનીને બીજા-બીજા અલગ- સ્વામી ગુણ ઓળખી સ્વામીને જે ભજે, દરિશન શુદ્ધતા તેહ પામે છે અલગ કર્મો બંધાવે છે. તેને અલગ-અલગ સંજ્ઞા આપી છે. તેથી જ્ઞાન-ચારિત્ર-તપ-વીર્ય ઉલ્લાસથી, કર્મ જીતી વસે મુક્તિ ધામ | જ્ઞાનાવરણીય - દર્શનાવરણીય - અંતરાય - આયુષ્યાદિ કર્મ તરીકે સ્વામી તીર્થંકર પરમાત્માના ગુણોને ઓળખીને જે ઓળખાય છે. પણ બધાના મૂળરૂપે તો માત્ર એક જ મોહનીય કર્મ પરમાત્માની ઉપાસના - સાધના કરે છે, તેનું સમ્યનું દર્શન શુદ્ધછે. મોહનીય કર્મની કુળ ૨૮ અવાંતર પ્રવૃતિઓ છે. તેની જ વિશદ્ધ થાય છે. અને તેવો સાધક સ્વયં પણ પોતાના જ્ઞાનાવરણીય પ્રવત્તિઓ આઠેય કર્મો બંધાવવા માટે આશ્રવ હેતુઓ અને બંધ - દર્શનાવરશીયાદિ આવશ્યક કર્મોને ખપાવીને જ્ઞાન-દર્શન
I
UK
8
બેદ
ર્ક્સ
અડ નામમં
આ તા
‘ષ્ટિએ એવ-ભાવુ’ વિશેષાંક - પદ્ધ જીવન
(એપ્રિલ - ૨૦૧૮ )
