________________
સંયમ સ્વીકારી એકલાએ જ વિચરણ કર્યું. સંયમ - તપની ઉત્કૃષ્ટ લીન બની ગયો. સુકૃત્યોનું સુફલ દુષ્કૃત્યોનું ખરાબ ફલ જીવે આરાધના કરી એક માસનું અનશન કરીને સર્વ કર્મોનો ક્ષય કરી ભોગવવું જ પડે છે. આ ચિંતનના માધ્યમે અંતર વૈરાગ્યવાસિત મુક્ત થયા.
થયું. માતાપિતાની આજ્ઞા લઈ સંયમ સ્વીકાર્યો. સારાંશ : ધન દુઃખોની વૃદ્ધિ કરાવનારું છે. મમત્વ બંધન પંચ મહાવ્રતના પાલન સાથે સરળતા, સહનશીલતા, મહાભયને પ્રાપ્ત કરાવનારું છે. ધર્માચરણ - વ્રત, મહાવ્રત ધારણ નિરાભિમાનતા, સમભાવ, અનાસક્તભાવ, મૈત્રીભાવ વગેરે કરવાથી અનુત્તર સુખોની પ્રાપ્તિ થાય છે.
ગુણોની આરાધના કરી સંયમી જીવનને સફળ બનાવ્યું અને સર્વ અધ્યયન - ૨૦ : અનાથી મુનિ
કર્મનો ક્ષય કરીને સિદ્ધ થયા. આ અધ્યયનમાં અનાથી મુનિના જીવન પ્રસંગના માધ્યમથી - અધ્યયન - ૨૨ : અરિષ્ટનેમિ અશરણ ભાવનાનું દર્શન કરાવ્યું છે.
આ અધ્યયનમાં ને મનાથ ભગવાનની સંસારી અવસ્થાનું કથન એક વખત મહારાજા શ્રેણિક ફરતાં ફરતાં ઉદ્યાનમાં આવ્યા છે. જેમાં વૈરાગ્યનું જે નિમિત્ત બને છે તેનું વર્ણન આપેલ છે. ત્યાં અનાથી મુનિને ધ્યાનસ્થ અવસ્થામાં જોયા. મુનિના રૂપ-યૌવન- શોર્યપુર નગરમાં વસુદેવ અને સમુદ્રવિજય નામના બે ભાઈઓ વૈરાગ્ય વગેરે જોઈ તેમને આશ્ચર્ય થયું. તે યોગ્ય શિષ્ટાચાર જાળવી રાજા હતા. વસુદેવને રોહિણી અને દેવકી નામની બે રાણી હતી. વંદન કરી બેઠા અને પૂછ્યું કે આપે દીક્ષા શા માટે લીધી? મુનિએ તે થકી બલરામ તથા શ્રીકૃષ્ણ નામના બે પુત્ર હતા. સમુદ્રવિજય કહ્યું હું અનાથ હતો...રાજાએ કહ્યું હું તમારો નાથ બનું છું. રાજ્યમાં રાજાને શીવા નામની રાણી થકી અરિષ્ટનેમિ, રથનેમિ, દ્રઢનેમિ, પધારો ત્યારે મુનિએ અનાથતાનું વર્ણન કર્યું કે મારા માતા-પિતા સત્યનેમિ, વિગેરે પુત્રો હતા. અરિષ્ટ નેમિના લગ્ન ઉગ્રસેન રાજાની - ભાઈ-બેન - પત્ની - પરિવાર અને પ્રભૂત ધનભંડાર હતો. છતાં રૂપ અને ગુણ સંપન્ન રાજમતી નામની સુશીલ કન્યા સાથે નિશ્ચિત મારી રોગજનિત મહાવેદનાને કોઈ મટાડી શક્યું નહીં. ઉપાયો થયા. શુભ મુહુર્ત જાનનું પ્રસ્થાન થયું. જાન લગ્ન મંડપની નિકટ નિષ્ફળ થતાં મેં દીક્ષા લીધી. આ હકીકત યુક્ત ઉપદેશ સાંભળી પહોંચી ત્યાં જ નિર્દોષ પ્રાણીઓનો ચિત્કાર સંભળાવા લાગ્યો. શ્રેણીક રાજા બોધ પામ્યા. ધર્માનુરાગી બન્યા.
શુદ્ધ પવિત્ર, ચરમશરીરી પ્રભુ નેમનાથનો આત્મા જાગૃત સારાંશ : પુષ્કળ ધન-પરિવાર છતાં જીવની રોગથી રક્ષા કરી થયો. અનંત કરૂણા હૃદયમાં વહેવા લાગી. સારથી દ્વારા જાણ્યું કે શકાતી નથી. પછી એ રાજા હોય કે રંક બધા અનાથ છે. સંયમ લગ્નમાં ક્ષત્રિય રાજાઓના ભોજન માટે આ પ્રાણીઓનો વધ થશે. ધર્મ અંગિકાર કરનાર સનાથ છે. ધર્મ તેને દુઃખમાં પણ સુખી આ સાંભળી તેમનું અંતર વલોવાઈ ગયું. ઘોર હિંસાથી થતાં ભોગ રહેવાની પ્રેરણા કરે છે. મૃત્યુ સમયે પણ મહોત્સવ જેવો આનંદ પ્રતિ નિર્વેદ ભાવ જાગૃત થયો. રથને પાછો વાળ્યો. અરિષ્ટ નેમિ કરાવે છે અને અંતમાં દુર્ગતિમાં જવા દેતો નથી. માટે હું હવે સર્વસ્વનો ત્યાગ કરવા કટીબદ્ધ થયા. સ્વજનો રોકી શક્યા નહીં. સનાથ થઈ ગયો છું આ પ્રમાણે ધર્મનો સ્વીકાર કરવો તે પ્રથમ શુભાશિષ પૂર્વક દીક્ષાની આજ્ઞા આપી. જેમની સાથે લગ્ન થવાના સનાથના છે અને સંયમ ગ્રહણ પછી પ્રામાણિકપણે સંયમ હતા એ પત્ની રાજમતીએ પણ સંકલ્પ કર્યો નેમનો જે માર્ગ તે જ આરાધના કરવી તે બીજી સનાથતા છે.
મારો માર્ગ. પતિના પગલે રાજુલ ચાલી. ભગવાન નેમનાથે દીક્ષા બન્ને પ્રકારની સનાથતા ધારણ કર્યા પછી જ જીવન સફળ લીધા બાદ કેવલજ્ઞાન થયા બાદ તીર્થ સ્થાપના કરી અને રાજુલે અને આરાધક બને છે.
૭૦૦ સ્ત્રીઓની સાથે દીક્ષા લીધી. અધ્યયન -૨૧: સમુદ્રપાલ મુનિ
વિહાર કરતાં રસ્તામાં અકાલે મેઘવર્ષા થઈ. બધા સાધ્વીજી
છૂટા પડી ગયા. જે ગુફામાં દિયર મુનિ રહનેમિ મુનિ ધ્યાનસ્થ રહ્યા આ અધ્યયનમાં સમુદ્રપાલ નામના શ્રેષ્ઠીપુત્રના જન્મથી મુક્તિ
હતા તે જ ગુફામાં રાજેતી ગયા. ભીનાં વસ્ત્રો દ્વારા શરીર પારદર્શક સુધીની ઘટનાનું વર્ણન છે.
બનતાં રહનેમિ ચલાયમાન બની ભોગ માટે વિનંતી કરી ત્યારે ભ. મહાવીર સ્વામીના ઉપાસક પાલિત નામના શ્રાવક
રાજેમતીએ કહ્યું, “સેય તે મરણે ભવે સદાચારની મર્યાદા ઓળંગી પોતાની ગર્ભવતી સ્ત્રી સાથે વ્યાપાર માટે વહાણમાર્ગે જઈ રહ્યા
જવી તેના કરતાં મૃત્યુ શ્રેયસ્કર છે. રાજેમતીના તીક્ષણ અંકુશ સમા હતા. રસ્તામાં તેની પત્નીએ બાળકને જન્મ આપ્યો તે બાળકનો
વચનથી રહનેમિ સંયમમાં સ્થિર બન્યા. અને બન્નેય આઠેય કર્મોનો જન્મ સમુદ્રમાં થયો હોવાથી તેનું નામ સમુદ્રપાલ રાખ્યું. ક્રમશઃ
ક્ષય કરી મોક્ષગામી બન્યા. બાળક યુવાન થતાં રૂપિણી નામક કન્યા સાથે તેમના લગ્ન થયા. એક વખત સમુદ્રપાલ ઝરૂખામાં બેસીને નગરચર્યાને જોતાં
અધ્યયન - ૨૩: કેશી ગૌતમ રાજમાર્ગ ઉપર અપરાધીને ફાંસીએ લટકાવવા લઈ જતાં જોયો. આ અધ્યયનમાં ભગવાન પાર્શ્વનાથ અને ભગવાન મહાવીર આ દશ્ય જોઈને સમુદ્રપાલ કર્મ અને કર્મફળના ગહન ચિંતનમાં સ્વામીની પરંપરાના શ્રી કેશીસ્વામી અને ગૌતમ સ્વામી વચ્ચે થયેલો
‘ગુરુદષ્ટિએ ગ્રંથ-ભાવન’ વિશેષાંક - પ્રબુદ્ધ જીવન
એપ્રિલ - ૨૦૧૮
