________________
કરી
પ્રબુદ્ધ જીવન
તો ૧૬ ફેબ્રુઆરી, ૨૦૦૮) સર્જકના સીમા સ્તંભ બે : સત્ય અને સત્વ.
સાંભળ્યા કરીએ તેવું થાય. જ્યાં પણ સારું જોયું જયભિખુ અને રતિલાલ દીપચંદ દેસાઈ. આ બન્ને
આયમન ક હ તક
હોય કે જ્યાંથી પણ સારું જાણ્યું હોય તે સૌને સીમા સ્તંભને આજીવન સમર્પિત રહ્યાં અને તેમાંથી
સરસ રીતે કહે. જેટલા સ્નેહાળ તેટલા જ ક્રોધી. મૂલ્યનિષ્ઠ સાહિત્ય જૈન સંઘને અને ગુજરાતી ભાષાને 'બે મોટાથાનીક કંઈક ખોટું જુએ કે જાણે તો ચોક્કસ ગુસ્સાથી બોલે. સાંપડ્યું. ઉત્તમ સાહિત્ય તેના સર્જકને અચૂક સન્માન
પરંતુ તે ગુસ્સામાં પણ નીતાંત પ્રેમ ઝરે. સુખ-દુઃખમાં પ્રાપ્ત કરાવે છે, કેમકે, એવા સર્જનમાં મા સરસ્વતીની પૂ. મારા ગુરુ મહારાજ તો દઢ હતા જ, એ સમાન જીવન જીવે. : કૃપા પણ ઉમેરાઈ હોય છે!
ગ્રંથોનું પ્રકાશન પણ થયું. આજે તો અપ્રાપ્ય છે. રતિલાલ દેસાઈની વાત માનવમૂલ્યથી પ. પૂ. મારા ગુરુ મહારાજ આ. ભ. શ્રી પણ તે વિદ્વદ્ વલ્લભ ગ્રંથ બન્યા હતા.
મંડિત અને રસાળ હતી. રતિલાલ દેસાઈના દુર્લભસાગર સુરીશ્વરજી મ.સા. અને જયભિખ્ખના જયભિખ્ખ સાથે અમારો નાતો એટલો મજબૂત વાર્તાસંગ્રહો તેમના “માનસ પુત્ર' સમાને પૂ. શ્રી ગાઢ સંબંધનું મુળ બન્યો હતો એક ગ્રંથ. યોગનિષ્ઠ કે પૂ. મારા ગુરૂદેવે તેમને ‘બાળકોના શીલચંદ્રસૂરિજી મ.ની પ્રેરણાથી પુનઃ પ્રકાશિત થયા આચાર્ય શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજીએ જીવનના બુદ્ધિસાગરસૂરિજી' લખવા પ્રેરણા કરેલી. ઉંમર ઘણી છે. ૨. દી. દેસાઈ ઇતિહાસલેખક તરીકે સદૈવ યાદ અંતિમ સમયે બે ગ્રન્થો લખીને પોતાના અંતેવાસી તથા આંખની તકલીફ છતાં જયભિખ્ખએ હા પણ રહેશે. તેમણે લખેલાં ચિંતન લેખો, સામયિક શ્રી પાદરાકરને સોંપ્યા અને કહ્યું કે, “એક પચીશી પાડી અને લખવાનો પ્રારંભ કર્યો, એકાદ પ્રકરણ સંવેદનો ઇત્યાદિ તેમના સુપુત્ર પ્રો. નીતિનભાઈ વીત્યે પ્રગટ કરજો.” શ્રી પાદરાકરે તે સમયે એ લખાયું ને તેમનું દુઃખદ નિધન થયું!
દેસાઈએ સંપાદિત કર્યા છે ને પ્રગટ થયા છે. ૨. પ્રકાશન માટે પ્રયત્ન કર્યો પણ આર્થિક સાધનો ‘બાળકોના બુદ્ધિસાગરસૂરિજી', એ પછી તો, દો. દેસાઈના સપત્રી માલતીબહેન પણ ઉત્તમ લેખિકા નાના પડ્યા. શ્રી જયભિખ્ખએ શ્રીમદ્ પૂ. મારા ગુરુદેવશ્રીની પ્રેરણાથી “જયભિખ્ખું'ના છે. રતિલાલ દી. દેસાઈ ખરેખર તો સફળ પત્રકાર બુદ્ધિસાગરસૂરિજીનું શ્રેષ્ઠ જીવન ચરિત્ર લખ્યું છે, સુપુત્ર શ્રી કુમારપાળ દેસાઈએ લખ્યું.
પણ હતા તેમ કહેવું જોઈએ. તેમણે વર્ષો પર્યંત તેમાં નોંધ પણ કરેલી કે શ્રીમદ્જીના બે અમૂલ્ય જયભિખુ મારા ગુરુદેવશ્રી સાથે ખૂબ “જેન' સાપ્તાહિકના તંત્રીલેખ લખ્યાં હતા. આ ગ્રંથો હજી અપ્રકટ છે.” આ અપ્રકટ ગ્રંથોની સંકળાયેલા રહ્યા હતા. એકવાર તેઓ બોલી ગયા લેખો એટલા સરસ રહેતા કે આંને વાંચ્યા વિના ડાયરીઓ પૂ. મારા ગુરુદેવ શ્રી દુર્લભસાગરસૂરિજી હતા કે, “શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરજી મહાન વિભૂતિ હતા. ન ચાલે. તે લેખોની પ્રાસંગિકતા, વિવિધતા અને મ. પાસે આવી અને તેમણે શ્રી જયભિખુ, શેઠશ્રી તેમને એક પણ શિષ્ય ન હોત તો સારું થાત કેમકે ઘટનાના હાર્દ સુધી પહોંચવાની તીક્ષ્ણ દૃષ્ટિ કેશવલાલ લલ્લુભાઈ ઝવેરી, શ્રી ચીમનલાલ શિષ્યોને કારણે એક ચોકઠામાં તેઓ સીમીત થઈ ઉલ્લેખનીય છે. જેચંદભાઈ વગેરેને સાથે લઈને ગ્રંથનું પ્રકાશન ગયા. શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી એકલા હોત તો જયભિખ્ખું અને રતિલાલ દી. દેસાઈ મૂળ તો કાર્ય શરૂ કરાવ્યું. ગ્રંથના નામ “કાલ્પનિક અધ્યાત્મ યોગી આનંદઘનજીની જેમ સૌ તેમને ઉપાડી લેત!' શિવપુરી પાઠશાળાના વિદ્યાર્થી હતા. ત્યાંથી જે મહાવીર’ અને સંસ્કૃતમાં “શ્રી જૈન મહાવીર ગીતા.' રતિલાલ દીપચંદ દેસાઈ સરસ લેખક, સફળ ઉત્તમ પામ્યાં તેને અનેકગણું ઉત્તમોત્તમ બનાવીને : આ ગ્રંથના પ્રકાશન સમયે જૈન સંઘમાં કેટલાંક સંપાદક તો હતા જ, સરસ વક્તા પણ હતા. જ્યાં તેમણે સૌ સુધી પહોંચાડવું. લોકોએ વિરોધ શરૂ કર્યો ત્યારે શ્રી જયભિખ્ખ પૂ. પણ બોલવા ઉભા થાય ત્યાં છવાઈ જાય. અત્યંત સાહિત્ય મહાનદ છેઃ સત્ય અને સત્યના મારા ગુરુદેવ સાથે અડીખમ ઉભા હતા. તેમણે પ્રેમાળ, દઢ નીતિમાન અને સાદગીથી છલકાતાં હલેસાથી સર્જનના વહાણને જીવનના સામા કિનારે મારા ગુરુદેવને કહેલું કે મને યાદ છેઃ ‘જરૂર પડશે રતિલાલ દેસાઈ મને આજે જ મળ્યા હોય તેટલા મૂકીને આ સર્જકો આપણને જે દેદીપ્યમાન દર્શન " તો તમારે માટે હું નવો સમાજ ઉભો કરીશ પણ યાદ છે: જ્યારે પણ મળે ત્યારે આપણે એમના કરાવે છે તે ક્યાં ભૂલાય તેવું છે? તમે મક્કમ રહેજો.’ નેહથી છલકાઈ જઈએ. જે વાત માંડે તે સદાય
1મુનિશ્રી વાત્સલ્યદીપ
સર્જન-સૂચિ
પૃષ્ઠ ક્રમાંક
(૧) કલમને ખોળે (૨) જીવનમાં સત્ય અને કવનમાં શીલના ઉપાસક : સ્વ. રતિલાલ દીપચંદ દેસાઈ (૩) જયભિખ્યુ : જીવન અને જીવનદર્શન (૪) જીવનશિલ્પી શ્રી રતિભાઈ (૫) શ્રી રતિલાલ દીપચંદ દેસાઈ – કેડી કંડારનાર (૬) નિત્ય નૂતન મૂલ્યનિષ્ટ કથાસાહિત્યના સર્જક:૨. દી. દેસાઈ (૭) જયભિખ્ખું – ચંદનની સુવાસ (૮) જયભિખ્ખનું સાહિત્ય (૯) શલભદ્ર સારસ્વત અને મૂલ્યનિષ્ઠ વાર્તાકાર: જયભિખ્ખું (૧૦) સાહિત્યકાર જયભિખ્ખું અને જાદુગર કે. લાલ (૧૧) સૌના હિતોના પ્રામાણિક રક્ષક બાલાભાઈ (૧૨) સર્જન સ્વાગત (૧૩) જેન પારિભાષિક શબ્દ કોશ (૧૧) પંથે પંથે પાથેય : ન ખત, ન ખબર
કર્તા ડૉ. ધનવંત શાહ પદ્મશ્રી કુમારપાળ દેસાઈ ડૉ. નટુભાઈ ઠક્કર શ્રીમતી માલતી શાહ શ્રી નિરૂભાઈ રતિલાલ દેસાઈ પ. પૂ. શીલચંદ્ર વિજયજી ડૉ. ધીરૂભાઈ ઠાકર', શ્રી પ્રફુલ્લ રાવલ ડૉ. બળવંત જાની શ્રી રજનીકુમાર પંડ્યા શ્રી જવાહર ના. શુક્લ શ્રીમતી કલા શાહ ડૉ. જિતેન્દ્ર બી. શાહ શ્રીજયભિનું
