________________
મ છે. કીમાં ઈક હય, તો પણ તે કાયમ છે અને ક ન હોય, તો પણઈ કાયમ છે, માટે આત્મા શરીર હોય, તોપણ અને શરીર ન હોય, તો પણ તે કાયમ છે. સ્વરની પેઠે કોઈ આધારની આત્માને જરાપણ જરૂર નથી. માટે આમાં તે નિરાલંવ જ છે.
નિરં એ બીજું વિશેષણ આત્માની પરમજ્યોતિને આપવામાં આ વ્યું છે, જે પ્રકાશવડે સૂર્ય જ્યોતિ, ચંદ્રજાતિ, તારાની તિ, દિવાની જ્યોતિ વગેરે આંખ દ્વારા સાકારરૂપ પ્રકાશ દેખાય છે, તે પ્રકાશ પિતે નિરાકાર છે.
સાકાર પ્રકાશ આકારવાળા હોવાથી પરિમિત (limited) છે. અને નિરાકાર એટલે આકાર રહિત પ્રકાશ ચૈતન્યરૂપ હોવાથી અપરિમિત (unlimi. ted) છે. સૂર્ય પ્રકાશ દિવસના પૃથ્વી ઉપર, પણ રાત્રિના નહિ, ચંદ્રનું અજવાળું રાત્રિના પણ દિવસના નહીં, પરંતુ આખા કાલકને પ્રકાશ કરી શક્તાનથી. જેટલા ભાગમાં પ્રકાશ કરે છે. તેટલા ભાગમાં સમાઈ જવાથી તે સાકાર છે. પરંતુ લોક અને અલક પ્રકાશ કરનાર, અને ચંદ્ર સૂર્યાદિના સાકાર પ્રકાશને પણ દેખાડનાર આ આત્મપ્રકાશ નિર/a/ર છે.
શરીર સાકાર છે, યુવાન કે વૃદ્ધ થતું આ શરીર-પુણળ સાકાર છે. પરંતુ જે પ્રકાશમાં બાળ થતું, યુવાન થતું અને વૃદ્ધ થતું આ શરીર જણાય છે. તે પ્રકાશ નિરાકાર છે, અને એ નિરાકાર પ્રકાશ તે આમ જ્યોતિ પ્રકાશ છે.
આ અસંખ્ય કહેવાતા પણ સંખ્ય વસ્તુઓ અને પદાર્થ દેખાય છે. તેબધા સાકાર છે. પરંતુ જેવડે તે પદાર્થ દશ્યમાન થઈ રહ્યા છે, તે આત્મ પ્રકાશ નિ રાકાર છે.
આઇસ, પાણી અને વરાળ એમ પિદ્ગલિક એક જ વસ્તુનાં ત્રણ સ્વરૂપ થયાં, તથાપિ તે ત્રણે સાકાર છે, પરંતુ એ ત્રણ સ્વરૂપ જે પ્રકાશ કે જ્ઞાનવડે જણાયાં, તે નિરાકાર છે.
જગતની કુદરતી અને કૃત્રિમ સર્વ જ્યોતિ આકારવાળી છે. પરંતુ આ સર્વ તિયોને પણ પ્રકાશ કરનારી–જાણનારી–દેખનારી આત્મજ્યોતિ તે આકાર રહિત છે.
જુઓ, તારાની જાતિ, ચંદ્રની જ્યોતિ સૂર્યની જ્યોતિ તેમજ દિવાની જ્યોતિ . વિજળીની જાતિ અને સૂર્યપ્રકાશ જેવી રેડીએમની જ્યોતિ; આ સર્વાતિ સાકાર છે. પણ આ સર્વતિને ભેદી રહેલી સ્થિર શાંત, આત્મજ્યતિ અર્થાત જ્ઞાનતિ તે નિરાર છે,
