________________
tualist) તેને અરૂપી કહ્યું. તે બંને અંશ ખરા છે કારણકે રૂપી નાશવંત જણાય છે અને એ તે અનાશવંત એટલે નિત્ય છે અને એને અરૂપ કહીએ, તે રૂપી પણ કેણ બન્યો ? દેહ પોતે પોતાની મેળે તેવો થઈ શકે નહિ, પણ રૂપી પણ ખરે તેથી રૂપારૂપી કહેવાય એ સત્ય છે. બાકી વસ્તુ તે અનુભવાય પણ કહેવાય નહિ, કારણ કે તે સર્વરૂપ અને અરૂપથી પણ અનુભવાય છે, ત્યારે તેજ વખતે જણાઈ જાય છે કે આને લકે રૂપી કહે છે, અને આને અરૂપી કહે છે, પરંતુ હું તે બંનેથી પર કોઈ તત્વ છે, અને રૂપી અરૂપી રૂપે પ્રગટ છું, અને અને પાછો નિજ સ્વરૂપે વિલસું છું.
સામાન્ય માણસને રૂપી પણ અરૂપી ભાસે, જુઓ હવા અરૂપી કેટલાને ભાસે છે ? પણ તે રૂપી છે તે મને કેટલાકને અરૂપી લાગે છે. પરંતુ તે પણ રૂપી છે કારણ કે જે ક્રિલિક છે તે તેના પરમાણું દેશ–સ્કંધ વગેરે સર્વે હોય છે. અને હવા અને મન બંને પુદ્ગલ હોવાથી તે પણ પરમાણુ, દેશરૂપ, સ્કંધરૂપ છે, તેને તે હવાને-મનને–વણું કે રંગ છે–રસ કે સ્વરૂપ છે–ગંધ કે વાસ છે, સ્પર્શ છે પરંતુ અરૂપી વસ્તુ એથી પણ પર છે–પરંતુ એથી પર જાણતું અરૂપી તત્વ આ છે, એને પણ તે જાણે છે. તે રૂપી અરૂપી બંનેથી પ્રગટે તે રૂપી અને અરૂપી બંને છે નહિ કે બંને છે.
ગુપ ઘર પરમાત્મા પરમાત્માના ગુણ અનંત છે, તેમજ અગાધ છે. અને અપાર પણ છે. પરંતુ તત્ત્વ વ્યવહારે, જે પરમાત્મન જ્ઞાન છે, એટલે જાણે છે, દર્શન છે એટલે દેખે છે, ચરિત્ર છે એટલે સ્વરૂપે રમે છે, આનંદ છે એટલે વિલસે છે, શાશ્વત છે એટલે વર્તે છે, અનામ છે એટલે નિર્ભય છે, અરૂપ છે એટલે નિરૂપે છે, અને અગુરૂ લધુ છે એટલે ભારે હલકા નથી થતા. આ બધા શુદ્ધ આત્મતત્વ કે પરમાત્માના ઉપયોગો છે એક સ્ફટિક હોય, અને તેમાં અનેક પ્રતિબિંબ પડે, પછી જેવું પ્રતિબિંબ પડે, તેવો તે કહેવાય, તેમ જ્ઞાનાદિ અનંત, અગાધ, અને અપાર ગુણોનું યુગપત -એક વખતે પ્રતિબિંબ તેમાં પડે છે, જ્ઞાનાદિ ગુણ પે લાગે છે. વસ્તુતઃ તે જે છે તે છે. જ્ઞાનાદિ ગુણે પણ ઉપચારે એનાજ થાય છે. એ છે, તેજ આ છે. "
હવે જે રૂપ અનુભવ ગમ્ય છે તે પામવાને રસ્તો એ છે કે રૂપી તત્વમાંથી માટે પ્રવેશ કરી અરૂપી શું તે ભાવવું, તે જેમ ધ્રુવ તાર દેખાડે તે પ્રથમ હરણીના તારા પર નજર કરાવે છે, અને પછી ત્યાંથી તેિજ ધ્રુવને દેખી શકે છે, તેમ અપિ તત્વ જણાતા, ત્યાંથી થતા અનુભવને અલબત ચિત્તની સ્થિરતા હોય
-
-
