________________
અને ભાષાપતિ છે, તેમઈદ્રિયપણ પતિ છે. પયોતિ એટલે શકિત અને એ. શક્તિને જે આપણું પુણ્ય બળવડે આપણે પ્રાપ્ત કરી છે, તે તેને ઉપયોગ કરવો એ આપણા હાથમાં છે. તેમને સન્માર્ગે ચલાવવી એ આપણી સત્તાની વાત છે. જેમ જીભ છે અને જીભ પાસે સારા બેલ લાવવા કે ભુંડા લાવવા એ આપણી સત્તામાં છે, તેમજ ઇનેિ સન્માર્ગે ચડાવવી એ ૫ણું આપણું સતાની બહાર નથી. કદાચ ઉન્માર્ગે પૂર્વે ચાલેલ હોય તે પણ ઉન્માર્ગ કરતાં સન્માર્ગ સરળ હેવાથી સહજ પણ પ્રયત્ન કરતાં ત્યાંજ ચાલવા માંડશે. કારણકે સન્માર્ગ: આત્માને સ્વભાવિક હોવાથી સરલ છે. અને ઉન્માર્ગ અનાદિ હોવાથી છતાં ભાવિક હેવાથી વિકટ છે. માત્ર ઉન્માર્ગે ચાલવાની ટેવને લીધે સુગમ લાગે છે પણ તે સુગમ નથી. હવે એમ લાગે કે સન્માર્ગ જે સ્વાભાવિક છે તે ઉન્માર્ગ જવાની. ટેવ કેમ મટાડી શકાય તેનો વિચાર કરીએ. જુઓ સ્થૂલભદ્ર ને સ્પર્શેન્દ્રિયને જય કરવામાં કેટલી વાર લાગી ? માત્ર ચાર માસ એક ચોમાસું. બાર વર્ષ સુખ ઉન્માર્ગે ચાલેલ સ્પર્શ ઇડિયાને પૂર્ણ જય માત્ર ચાર માસમાં કર્યો અને જેવું, બિરૂદ ધારણ કર્યું કે પગલે ભૂલી જાતિ વળી જુઓ સુદણશેઠને સ્પર્શેરિયનો જય કરતાં શી વાર લાગી ?
જુઓ નંદિપણુ સ્પર્શદ્રિયના ઉન્મત ઘડાથી પછડાતાં પણ વિજયી થયા કે નહિ!
હાથી સ્પર્શેન્દ્રિયને વશ થઈ–સ્પશેદ્રિયથી જીતાઈપોતાના પ્રાણુ ખવે છે પરંતુ હાથી તે પશુ છે અને આપણે તેને હાથીને વશ કરનાર માવત અને માવતને પગાર આપનાર માનવ મનવાળા-બુદ્ધિવાળા આત્મા છીએ. માટે હાથીની પેઠે સ્પશેયિને વશ થવાનું પાશવ ઉદાહરણ માનવ આત્માને ઘટતું નથી. પણ શરમાવવા જેવું છે. હાથી બીચારા મનુષ્ય પાસે ભલે શીખે પણ હાથી પાસે મનુષ્ય એના દુર્ગણની નકલ કરતાં બી મરવા જેવું થવું જોઈએ. કારણકે હાથીરૂપ પશુઓ કોઈ દિવસ નિયમ લઈ વિગેઈ તજી સ્પર્શેઠિયને નિયમ કર્યાના ઉંદહારણ બહુ છેડા છે. પણ મનુષ્ય એકતે શું પણ છ છ વિગઈ છાંડી સ્પદ્રિયને વશ કરી બ્રહ્મચર્યમાં રહેનારા આપણી પાસે સેંકડો દાખલા મોજુદ છે. હાથી પશુ માવ તને વશ થાય છે. તેમ સ્વસદિય રૂ૫ ૫શું આપણું મનરૂપી માવતને વશ કરવું, અને મનરૂપ માવતને શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપના આજ્ઞાનુસારી રાખવું એટલે માનવઆત્મા સ્પર્શેન્દ્રિયને વિજય અલ્પ સમયમાં કરી શકશે. *
વળી સ્પદ્રિયને વિકાશ આપણું જીવનની સાથે બીજી ઈદિ કરતાં અને
