________________
( ૯ )
ધર્મનું, તમારા ધર્મના તત્વથી તદ્દન વિરૂદ્ધ વનનુ અવલાકન થતાં તમને કાઇ ઉપર ક્રોધ આવશે પરંતુ વ્યિાનાં અમનગમ વિષયને લીધે નહિ. હવે તમારા કેટલાક શાંન્ત થયેલા મનથી તમે વિચાર કરશે તે તમને માલુમ પડશે કે જે બિચારા આવા સારા ખાતાની કે ધર્મની નિદા કે ખંડન કરે છે, તેવુ એક વેળા તમે પણ કરતા હાય તો ત્યારે વિચારવુ કે તમે જે સ્થિતિમાં પર્વે હતા તે - સ્થિતિમાં હાલ છે આમ વિચારવાથી ક્રાધરૂપી ઉભરા બેસી જશે અથવા એમ વિચાર રોકે, મારી સ્થિતિમાં જે આવશે ત્યારે તેનુ વર્તન સુધરો, તોપણ તમને ક્રોધ નહિ ઉભરાય.
ક્રોધનુ ઉભરાવું કે ઉછળવુ બંધ થયા પછી ત્રીજી યુક્તિ વાપરવી સહેલી થશે. અને તે નીચે પ્રમાણે.
દાખલા તરીકે પોતાના માટે નહિ પણ કાઇ સારા માણસને કેાઇ લુચ્ચા માણસ હેરાન કરે ત્યારે તેને ક્રોધ ઉત્પન્ન થશે પણ એમ વિચારે કે · લુચ્ચા મા ગુસ અજ્ઞાન છે, ત્યારે તેના ઉપર ક્રોધ બહુ નહિ આવે. પરંતુ એવી હદની તા ઊપર વાત લખી છે પરંતુ એથી પણ ક્રોધતા નથી માટે તે તે આટલી વાત કહ્યા પછી લખવામાં આવે છે, તે એક તે સારા માણસના રાણુની બુદ્ધિ છે. પરંતુ લુચ્ચા માણસનું આગળ જતાં આવા સારાને હેરાન કરતાં શું થશે? એવી કરૂણાનું બળ ઘણુ` હાવાથી એ લુચ્ચા માણસને સારાના હેરાન કરવામાંથી પશુ એમાંથી પહેલાં બચાવે છે. આમ થતાં સારા માણસતા સહેજે બચી જાય છે.
આમ ક્રોધ ઇંદ્રિયના મનામ કે અમનેગમ વિષયથી તમાગુણુવાલા હતો તે સ્વાથી પણ જતાં રજોગુણી થાય છે. અને કા આવતાં સત્વગુણી પ્રથમ અને છેવટે દોષવાનને પ્રથમ બચાવેજ એવા બનાવા બનતાં નિ:ક્રોધ કે ક્રોધાત થઇ રહે છે..
હવે પ્રથમ ઇંદ્રિયના જય પછી ક્રોધ જય કરવા હોય, તેવા પમન્યાતિના અભિલાષીને શ્રીમંદ યશેાવિજયજી મનેાજય કરવાનું . કહે છે, માટે ત્રોજી વિશેષણ દાંતનું આપે છે કે—
दांतात्मनः
જેણે ઉપર લખ્યા પ્રમાણે પ્રથમ ઇંદ્રિયાના જય કરી ક્રાંધને પણ. જય કર્યો છે. તેવાને મનેાજય કરવા પણું સુગમ છે. હા. આત્મા એટલે મનેાજય એવાજ અ અહિ ભર્યું છે.
