________________
( ૭ ). પુર્વે કહેવામાં આવ્યું કે મન સરોવરના જળ જેવું છે. જરા હિલચાલ થઈ કે આખું ડોલવા માંડે છે. સરોવરમાં જરા વા વાયો કે અંદરકાંકરે પડયો કે મનજળ હલ્યા વગર રહે નહિ, માટે મનને જય થયાથી એમ ક્રોધ ગયા પછી પણ જે કારણોથી થતો હોય તે કારણો શોધી કાઢવા જોઈએ,
મને જય ઉપાય-પૂર્વે ક્રોધજય વખતે કહ્યું હતું કે કરૂણાભાવથી કે ક્ષમાભાવથી ક્રોધ શાન્ત થઈ જાય છે, પરંતુ તેથી મન શાંન્ત પુરેપુરું થતું નથી. દેષવાન પર કરૂણા ઉત્તમ સદ્ગુણ છે. અને ગુણવાન પર અમેદ એથી અધિક સશુણ છે. પરંતુ પ્રમોદને હર્ષ મનોજળ ઉપર પવન પેઠે ભરતી આણે છે. અને કરૂણાની ખિન્નતા સુધી મનોજયમાં ઓટ કે ખાડો પાડે છે. આમ મનોજળ જ્યાંસુધી ઉચે ચડે અને નીચે પછડાય તે છે કે કેધાદિની અપેક્ષા ઘણું સારી છે પણ પરમજ્યોતિ દર્શનમાં ચિત્ત તદન સ્થિર જોઈએ તે તે નથી જ માટે શ્રીમદ્દ યશોવિજય ઉપાધ્યાય મનજય કરવાનું જણાવે છે. માટે તે મને જય કેમ કરો. તે દેશવાનને જોઈ ખિન્ન થયા વિના. તે દેશવાન પોતાના કર્મને વશ છે. એવું માત્ર હવે તે જાણવું જ, અને ગુણવાન જોઈ હર્ષ પામ્યા વિના એ આત્માના સ્વભાવિક ગુણ છે એમ માત્ર દેખવુંજ એટલે મને જય શાન્ત રહેશે. ' " આ ટેબલ પર પડેલો દી કંઈ સારા માઠા બનાવ જોઈ હર્ષ શોક પામતે નથી. તેમ પોતાના સ્વરૂપમાં ફેરફાર પણ કરતો નથી. તેમ આસપાસ બનતા બનાવને જોયા જાણ્યા કરે એવું થઈ જવું જોઈએ. અને ઉપર પ્રમાણે કહ્યું તેવું પરિણામ રાખે તે મને જય થઈ જાય.
3 નાના પ્રકારની ક્રિયામાં પછી તે ધર્મક્રિયા હોય . મનેજયને સંસાર કિયા હોય. તેમ સામાન્ય તત્વ જોતા આવડ
બીજો ઉપાય | વાની ટેવ પાડવાથી પણ મનજય થાય છે. - જેમ પિતાના મંદિરનું સન્માન રાખવું એ વિવેક પણ ક્રિશ્ચનેને હોય છે અને હિંદુઓને પણ હોય છે. પરંતુ એ વિવેક દેખાડવાને અને મંદિરને અવિવેક ન થવાને ક્રિશ્ચયનો ટોપી ઉતારે છે અને હિંદુઓ જેડા ઉતારે છે. આમ વિવેક ઉભય વર્ગો સાચવે છે. મંદિરનું સન્માન ઉભયના હૃદયમાં છે. આચાર પણ વસ્તુના ઉતારવા રૂપજ છે. માત્ર ક્રિયાજ એક ટોપી ઉતારવામાં ને બીજા જેડા ઉતારવામાં એમ ભકિતભાવની ક્રિયા નાના પ્રકારની લાગે છે. આમ જયાં વિચાર અને આચાર સમાન હોય ત્યાં પણ સામાન્ય તત્વ જોવાની ટેવ વિનાના
૧૩
