________________
જેમ દૂધપાક, દૂધપાક, દુધપાક એવા શબ્દ જાપ કરવાથી દૂધપાકનો સ્વાદ આવતું નથી. (હા કેઈને મુખે પાણી આવતાં હશે.) તેમ દૂધપાક એ દૂધને ચોખાનું મિશ્રણ છે એવું સમજવાથી પણ દૂધપાકનો સ્વાદ આવતું નથી. અમુક પ્રમાણમાં દુધ, અને અમુક પ્રમાણમાં ચોખા ભેગા કરી, તેની નીચે અગ્નિ તપાવી ખુબ ઘુંટવામાં આવે, અર્થાત તેનું મથન કરવામાં આવે તો પણ તે દૂધપાકનો આસ્વાદ આવતું નથી. પરંતુ દુધપાકને કડછીમાં લઈ અથવા ચમચામાં લઈ જીભે લગાડી, તાળવાને સ્પર્શ થતાં તેને આસ્વાદ આવે છે, તેમ શાસ્ત્રમાં દેખાડેલા આત્મસ્વરૂપ રૂપી દુધપાકને કલ્પના રૂપી Reflection રૂપી–હું કેણુ? આ મારા શરીરાદિમાં રહી હું કોણ? એવી કલ્પના કરે છે તે કોણ? એમ દેખાઈ રહે છે, અને એ વિચારણા કરવા રૂપી કે ક૯૫ના રૂપી કડછી ભરે. લા દુધપાકને હું તત્ત્વન ચાખતા જે આનંદને આસ્વાદ લેવાય છે તે તે જાણતા હોય તે જાણે.
છ આવશ્યક અથવા પ્રતિક્રમણ શાસ્ત્ર પ્રતિક્રમણ દરરોજ ગેખી જનારા કેટલા છે ? એ છ આવશ્યકના પ્રતિક્રમણમાં અર્થ સમજનારા કેટલા છે ? અને
અંતઃકરણ પૂર્વક એ છએ આવશ્યક કરતાં લાગેલા પાપને અલોપનારા કેટલા છે? ફરીથી તેવું પાપ નહિ કરવાને દઢ નિશ્ચય કરનારા કેટલા છે? આ છેલા પ્રશ્નનું ઉત્તર સા કેઈ આપશે કે આજ કાલ એવા તે બહુજ ડા. વીસ લાખ જનની વસ્તીમાં એક, બે કે પાંચ, દશ હોય તે ભાગ્યેજ. હવે એતો સૈાને જાણીતું છે કે “પાપ પાછું નહિ કરવું ” તેનું નામ જ પ્રતિકમણ છે. અને પાપ પાછું થાય છે. માટે પ્રતિક્રમણમાં જે પવિત્રતા લાવનારી ખુબી છે, જે આત્માને હલકે નિરાવર્ણ કરવાના ઉપાય–તે કામે લાગતું નથી, ગમે તેવું મેલું પાણી હોય, ૫રંતુ કતક ફળ તેમાં નાખતાં મેલ નીકળી જાય છે, તેમ ગમે તેવા પાપ હોય. અને પ્રતિક્રગુણ પિતાના વર્તનને લાગુ પાડી અંત:કરણ પૂર્વક ફરીથી સ્વનામાં પણ એવું નહિ કરવાનો સંકલ્પ–આગ્રહ લેવાય તે આજ પણ ચિત્ત નિર્મળ નહિ થઈ શકે ? પરંતુ, તેવાં પ્રતિક્રમણ કરનારા થોડા કટાસણા પર બેસી હૃદય નહિ પણ મોઢે આવડનારા ગોખી જનારા ઘણું, અને એવા ગોખણીયાને સાંભળી જનારા પણું ઘણું ઘણા-જાણે ઉપાશ્રય નિશાળમાં બાળકો મહેતાજી પાસે સમજ્યા વિના આમ ગોખી ન જતા હોય એવા બાળધર્મીઓ ઘણું છે.
આજ અને પૂર્ણ માની લેવામાં આવે છે તે પછી જ્યાં અપર્ણતા હોય તેની પર્ણતા કયાંથી થાય ? પ્રતિક્રમણ માત્ર મઢે આવડે. અને કટાસણાપર બેસી બોલી જાય, અને વળી સમાજે એમકે હું પ્રતિક્રમણ કરું છું
