________________
૭૫
વળી એક કાચના પિકળ થંભમાં નિર્મળ જળ ભરેલું હોય, અને બહિરથી તે કાચ સ્થંભને કાળે, ધોળે, અને પીળો રંગ લગાડવો હોય ને તે બાહ્ય- - રંગની ઉપાધિવડે, કાળું પાણી, ધળું પાણી, અને પીળું પાણી કહેવાશે. પરંતુ વસ્તુ પાણીને રંગ નથી, કાચને બાહ્ય ઉપાધિ છે, તેમ આત્મારૂપ જળને, બાઘુઉપાધિને લીધે બહિર, અંતર, અને પરમ આત્મા એમ કહેવાય છે. પરંતુ સિદ્ધ સ્વરૂ૫– અકર્મ ઉપાધિ રહિત તે નિર્મળ જળ જેવું એજ આત્મતત્ત્વ છે. વાઆ બ્રાહ્મણ નથી પણ આત્મા છે. ઊંચ નીચ નથી પણ આત્મા છે. વા
આ-બ્રાહ્મણ એ શરીરના નામ ઉંચ નીચ પણ શરીરના નામ છે. આવું નિશ્રયનયથી પરમાત્મ સ્વરૂપ અનુભવાય છે, એ પિતે પણ ખરેખતે તેવો જ છે. હાલ પણ નિશ્ચયે તેવો છે, અને વ્યવહારે આઠ પ્રદેશે તેવે જ છે. હવે આપણે વ્યવહારે પણ સકળ પ્રદેશે તેવો કરવાને પ્રથમ ધારી કર્મ દૂર કરવાં જોઈએ. અને તે જેમ જેમ નિશ્ચય સ્વરૂપને અનુભવી તેમની સાથે એકતાનતા કરતા જઈએ, તેમ તેમ તે સ્વરૂપ ગુપ્ત છે, તે પ્રગટ થશે. માટે ધ્યાન કરવું તે તેજ સ્વરૂપનું.
હાલ પણ જ્ઞાન વિના ધ્યાન ન થાય, જે સ્વરૂપ પ્રાપ્ત કરવું હોય તેનું પ્રથમ તે જ્ઞાન થવું જોઈએ. “જ્ઞાન નહિ હૃદયે મેં જાકો ધ્યાન લગાના કયા મતલબ.” જેના હૃદયમાં જ્ઞાન નથી, તે પછી ધ્યાન તે કેમ થઈ શકે ? નજ થઈ શકે, માટે જ્ઞાન પ્રથમ કરવું, તે મને ત્યાં હરશે, અને મને કહ્યું કે અનુભવની ઝાંખી પ્રથમ થવા લાગશે, અને પછી પૂર્ણ અનુભવ પણ થશે, તે પછી “જેણે આત્મા જાછે તેણે સર્વ જાણું.” એ પણ થઈ રહેશે.
આકાશમાં પૂર્ણ ચંદ્ર પ્રકાશતો હોય, અને નીચે એક સરોવર છે, જેના પા ણીમા લહરીઓ-તરંગ–મોજાંઓ Singes અને Bllows થયા ક રતા હોય તે–તે પૂર્ણ ચંદ્ર હોવા છતાં છિન્નભિન્ન કડક કડકા દેખાશે, તેમજ
જ્યાં સુધી મનજળ ચિત્ત સંવરમાં વિચારોના આંદેલને લહરીઓ– મોજાંઓ વગેરે થયાં કરે છે, ત્યાં સુધી શુદ્ધ ચૈતન્ય–અખંડ ચૈતન્યનું યથાસ્થિત પ્રતિબિંબ તેમાં પડતું નથી અને તેથી આપણને આત્માનુભવ–પરમાત્માનુભવ – અનુભવ થતો નથી. જુઓ આપણે છીએ મૂળ સ્વભાવ સિદ્ધ જેવા અને જણઈએ છીએ. માણસ-શ્રાવક-લાલન-માસ્તર–મુનસી–પંડિત–ભૂખ વગેરે તે તે શાથી તેવા તેવા વિચારોનું ચિત્ત સરોવરમાં આંદોલન થવાથી–મોજાં ઉઠવાથી– બ્રાંતિથી આમ શાથી થયું, “દેહ છું. દેહ છું, એટલું બ્રાંતિથી મનાયું કેપછી મને જન્મ છે, મરણ છે. હું લાલન છું, હું વૈશ્ય છું, વળેરે ભૂલની પરંપરા ચાલે. પરંતુ દેહભાવને અનાદિ કાળથી ચિત્તસર ઉપર ફેંકી રહેલે પવન અંતર
