________________
ગુણ તપાસવાનું સુગમ કરી આપ્યું. તે હવે એ માઈક્રોસ્કોપ (સૂક્ષ્મદર્શકયંત્ર) પરથી Microsphone માઈક્રેન એટલે સૂક્ષ્મસ્વરશ્રવણયંત્રઅથ એજસૂક્ષ્મ છે જે તમે સૂક્ષ્મદર્શક યંત્રવડે જુઓ છો તેને સૂક્ષ્મસ્વર કે છે તે પારખવા સૂક્ષ્મશ્રવણ યંત્ર છે અને તે એમ શોધાય કે જેમાં એક ઘુમટવાળી જગ્યા હોય, તેવી જગ્યાએ સહજ અવાજે બોલતાં શેષ થઈ સંભળાય છે, આટલા પ્રિન્સીપલકે સિદ્ધાંત ઉપરથી જે ત્રાંબાની પ્લેટના નાનાનાના ઘુમટે પર જરા મોટા ટા ઘુમટો બનાવી યંત્રોમાં મૂક્યા હોય તો તે સૂક્ષ્મજંતુના અવાજ શ્રવણ થઈ તેમની પણ પરીક્ષા કરી શકાય. પરંતુ આ રીત એક શોધન ઉપરથી અનુમાન કરી બીજી શોધ કરવા સરખી છે, આતો આ પ્રમાણે કુદરતમાં ઝીણાં ઝીણાં જંતુનું દર્શન, તેમના સ્વરૂપનું શ્રવણ ચૂમવસ્તુ સુગંધ વગેરેના વોલ્યુમ-જ મોટા પ્રમાણમાં લાવવાનું થયું અને મનુષ્યના હાલની ઇંદ્રિયોને યોગ્ય પ્રમાણમાં તેઓને આણી સ્વરાદિ અનુભવી શકાય એમ લાગે છે. વળી સંસારમાં કેટલાક એટલા બધા મોટા સ્વર છે કે માણસ સાંભળી શકે તેના કરતાં પણ હજારે ગણું મટા, માટે તેમને નાના પણું એટલે સુધી કરી શકાય કે મનુષ્યની હાલની શ્રવણેદિય સાંભળી શકે, જેમ દુબિનથી છેટેનું પાસે અને મોટું દેખાય, તેમ અવાજને મંદ કરનારી વસ્તુના અંતરાલો પ્રેરતા અત્યંત જાડા અને મોટા અવાજે પણ યોગ્ય પ્રમાણે આણી મૂકાય. આવી શોધો પણ એક સૂક્ષ્મદર્શક વગેરે હાલના યંત્રની કળાપરથી અનુમાન વડે શોધી શકાય.
તથાપિ જે સ્કુણું હૃદયમાંથી થઈ મનમાં બિંબિત થાય છે, અને તેથી આંતર બોધ વડે જે શોધ થાય તેમાં અનુમાનની બીલકુલ જરૂર પણ રહેતી નથી. પરંતુ જેમ જેમ પરમાત્મ પ્રકાશ સાથે એક રૂપ થવાતું જાય તેમ તેમ સ્કૂરણ યા આંતરધ વડે થતા શોધોને સુમાર રહે નહિ અને તેટલા માટે જ સર્વ કળામા શિરેમણિ તે પરમાત્મ પ્રકાશ યોજવાની કળા છે. ૧
આત્મધામ કળા વિના બીજી કળા કેવી છે ? यां विना निष्फलाः सर्वाः कत्रा गुणवताधिकाः।। आत्मधामकलामेकां तां वयं समुपास्महे ॥१०॥
૧ આ સ્થળે કેવું જોઈએ, કે ઇયિની શકિત યંત્રની મદદથી ખેલતી ન થી પરંતુ ઓછી થાય છે. પરમાત્મા પ્રકાશની મદદથી ઇકિયે સ્વાભાવિક રસ્તે પટુતા પામે છે, મન સ્થિર હોવાથી ઇન્દ્રિયો પોતાના મધ્ય બિંદુમાં રહી, નિયમમાં • રહી વર્તવાથી મહાબળવાન થતી અનુભવાય છે.
