________________
હવે પિતાને આત્મા કેમ જણાય? આ ચિદાસજ લોકરૂપી મહેલમાં રહી આ શરીરને અને તેની આસપાસ જે કઈ દેખાય છે-જણાય છે. તેને જે કરેલ જાણુ-દેખી રહ્યા છે તે આત્મા છે જાણનાર આત્મા છે. ચિદ રાજલક આતમા નથી, આ શરીર આત્મા નથી પરંતુ તેનું જ્ઞાન એ આત્મા છે. આમ જ્ઞાન એ હું એ વાતને એવી દઢ યાદ રાખવી કે સદા સર્વદા જ્ઞાન એજ હું સાક્ષી એજ હું બની રહે, તે પરમાત્મ-સ્વરૂપ અવશ્ય પામે, કારણકે જે જવા હોય તેવું સ્વરૂપ ભાવિત થયા વિના સેવા થવાય નહિ. શાથી તેવું સ્વરૂપ એટલે જ્ઞાનસ્વરૂપ-કે સાક્ષી સ્વરૂપ ભાવિત થાય તેમાં વારંવાર નમન કરવાથી, તે તરફ વળવાથી.
હવે કેવા સ્વરૂપને નમન કરવું કે જેથી પરમાત્મવ પ્રગટ થાય?નિત્ય સ્વરૂપ નિત્ય સ્વરૂપ કેવું હોય ? જે સ્વરૂપમાં ફેરફાર ન થાય તે નિત્ય કહેવાય. જેમ અજવાળું અને અંધારૂં એ ઉભય આ અનિત્ય કહેવાય. કારણ! રાત્રિ થતાં અજવાળું જતું રહેતું જણાય છે, માટે એ અજવાળું અનિત્ય ગણાય છે, તેમ દિવસ થતાં અંધારું જતું રહે છે, માટે અંધારું અનિત્ય કહેવાય છે; પરંતુ, સૂર્યમાં જે પ્રકાશ છે તે નિરંતર પ્રકાશજ હોય છે, તેથી તે નિચ કહેવાય, તેમ પરમાત્મસ્વરૂપ નિય છે. તે નિત્ય છે એટલું જ નહિ પરંતુ તેના પ્રત્યેક સ્વરૂપ નિત્ય છે. જેમકે વિજ્ઞાન કહેતાં કેવળજ્ઞાન તે પણ નિત્ય છે, આનંદ પણ નિત્ય છે. બ્રહ્મ સ્વરૂપ પણ નિત્ય છે. શુદ્ધ સ્વરૂપ પણ નિત્ય છે. એવા નિત્ય વિજ્ઞાન આદિ સ્વરૂપને નમન કરવાથી પિતે પણ તેવા-નિત્ય સ્વરૂપે પોતાને જાણું લે છે–દેખી લે છે અનુભવી લે છે, . .
વિશા–આત્મા કે જ્ઞાન, શરીરમાં રહી શરીર અને તેની આસપાસ આવેલા પદાર્થને–જીવજંતુને જાણે છે અને પરમાત્મા શરીરથ કે શરીરવિ ના (અર્થાત સિદ્ધ સ્વરૂપે) હોઈ સર્વ શરીરને–સર્વ શરીરથ એવા જીવરાશિ ને સર્વ સૂક્ષ્મ બાદર પદાર્થોને તેમાં થતા નાનાવિધ ફેરફાર સહિત સર્વથા સર્વ રીતે એકજ સમયમાં જાણી લે છે. તે સર્વના ભૂત ભવિષ્ય અને વર્તમાનની તેમ, ને સહજમાં ખબર પડી રહે છે. જેમ ફાસ્ટિકના ગળામાં જેવું હોય તેવું સર્વ દેખાઈ-–જણાઈ રહે તેમ પરમાત્મારૂપ પૂર્ણ-મહાચ્છાટિકવતું નિર્મળ સ્વરૂપ માં સર્વસ્વ અશેષ જીવ પદાર્થના પર્યાય સહિત પ્રતિબિંબિત થઈ રહે છે. આ યત્ન સાધ્ય સર્વ જ્ઞાન તેમને એ અવસ્થાએ સિદ્ધ હોય છે; હવે આ ઉપરથી જણ શે કે આત્મજ્ઞાની છે અને પરમાત્મા પણ જ્ઞાની છે, આત્મા પોતાના શરીર અને
