________________
પ્રથમ સ્નેહન પછી સ્વેદન કરવું
જેને આપેલું વમન ઔષધ જો સ્નેહન તથા સ્વેદનપૂર્વક જ શોધન કરાય...
અધેમાર્ગે જાય તો? . .. સ્નેહન સ્વેદન કર્યા પછી ત્રીજા ને ચોથા
ઉષ્ણ જલપાન દોષનું અનુલોમન કરે છે દિવસે શોધન પિવાય
સંશોધન ઔષધ શુલ કરનાર થાય તો? .. વમન કે વિરેચન સેવ્યા પહેલાંના આહાર
વિરેચનમાં થતી આ બે સ્થિતિના ઉપાયો . માટેનું સૂચન
- ૮૨૩ ફલાવર્તિપૂર્વકનું વિરેચન કયારે? .... , આ રોગમાં અતિસ્નિગ્ધ વિરેચન ન દેવું
સમ્યક શુદ્ધિ કરનાર ઔષધોનું લક્ષણ .... , વિરેચન પહેલાં શરીરને સ્નિગ્ધ કરવાની જરૂર સંશોધનને અયોગ્ય વ્યકિતઓ વિરેચન ઔષધ ઉત્તમ અસર કરે . ૮૨૪ | બસ્તિવિશેષણીય: અધ્યાય ૮ માં સ્નેહનની પેઠે સ્વેદનથી પણ દોષનું
બસ્તિ એ વાયુરોગનાશક શ્રેષ્ઠ ચિકિત્સા છે નિર્ગમન અનાયાસે થઈ શકે ...
શારીરિક સર્વ ક્રિયાઓમાં મુખ્ય કારણ વાયુ જ છે ૮૩૫ સ્નેહન-સ્વેદનપૂર્વકના સંશોધનથી શરીરની શુદ્ધિ ,
વધેલા વાયુને ઓછા કરવા બસ્તિ -વમન-વિરેચન પછીને ભેજનક્રમ
એ જ મુખ્ય સાધન છે જઠરાગ્નિ પ્રદીપ્ત થયા પછી ક્રિયા સફલ થાય
બસ્તિના ત્રણ વિભાગો એ ચિકિત્સા સિદ્ધિ પહેલાં કહેવાઈ છે ..
પહેલો કર્મબસ્તિ પ્રકાર ખેરાકના ભેદો કહેવાની પ્રતિજ્ઞા .
બીજો કાળબસ્તિ પ્રકાર * ઉપર્યુકત ત્રણ પેયાના ભેદોનું લક્ષણ
ત્રીજો ગબસ્તિ પ્રકાર ઉપર્યુકત પેયાદિક્રમ વિષે વધુ સ્પષ્ટતા ...
ઉપર કહેલ ત્રણે બસ્તિયોગોમાં ૫૩ એ પેયાદિના સેવન વિષે
( બસ્તિઓ થાય
... ૮૩૬ આરોગ્ય ઇચ્છનારે સર્વ સંશોધન અનુસાર
ઉપર કહેલ પ૩ બસ્તિઓને વિભાગપ્રકાર ઉપર્યુકત સંસર્જનક્રમ સેવ ..
અનુવાસન તથા નિરૂહને આ ક્રમ અનિદ્ય છે ૮૩૭. વમન આદિ ઔષધના પ્રમાણ આદિનું પ્રયોજન
બસ્તિપ્રયોગમાં અવસ્થા, દોષ, કાળ અને વમન માટે ખાસ કવાથી
• ૮૨૭
બળનું અનુસરણ જરૂરી છે ઉપર કવાથ અજીર્ણમાં ઉપયોગી નથી...
નિરૂહબસ્તિ સંબંધે ખાસ સૂચન આ ઉપાયથી અજીર્ણાશ બહાર ન નીકળે તો?
બસ્તિ લીધા પછીની ભોજનવિધિ વમન ઔષધ રોગીને પાયા પછીનાં
બસ્તિઓ સંબંધે ચતુર્ભદ્રકલ્પ ( વમનકારક ચિને
• ૮૨૮ ' કહેવાની પ્રતિજ્ઞા વમનના વેગોની સંખ્યા
આ ચતુર્ભદ્ર બસ્તિકલ્પ નિર્દોષ છે વમનમાં દોષનું પ્રમાણ કેટલું બહાર
સ્નેહબસ્તિના સેવનનું ફલક આવવું જોઈએ?
- ૮૨૯ વિષમ બસ્તિયોગેનું જ સેવન કરાય તમનથી દોષ બહાર નીકળી ગયાનાં લક્ષણ છે | સંક્ષેપથી અને વિસ્તારથી કહ્યા પછી વમન પછી બાકીના દોષ નસ્ય દ્વારા દૂર કરવા
વધુ કહેવાની પ્રતિજ્ઞા વમન તથા નસ્યકર્મ પછી સંસર્જનક્રમ
આ સ્થિતિમાં કર્મબસ્તિની શ્રેષ્ઠતાનું કથન કરીને વિરેચન કરાવાય
• ૮૩૦ કાલબસ્તિને યોગ્ય વ્યકિતઓ વિરેચન ઔષધના યોગે
ગબસ્તિનો કાળ વધુ વિરેચન યોગે
નિરૂહની યોજનાનો પ્રકાર ત્રિવૃતાષ્ટક ચૂર્ણ અને તેના ગુણો
નિરૂહબસ્તિ કેવી રીતે તૈયાર કરવી? .. વિરેચનના વેગો અને પ્રમાણ
બસ્તિમાં દ્રવ્યોના પ્રક્ષેપ સંબંધે .. વિરેચનમાં દોષોનો નીકળવાનો ક્રમ ૮૩૧ બસ્તિમાં મધ વગેરે દ્રવ્યો મેળવવાનાં કારણો વિરેચનનો અતિયોગ મટાડવાના ઉપાય .
બરાબર મથીને એકતાને ન પમાડાય તો વમન કે વિરેચનને અયોગ કે
બસ્તિકામ કરવા સમર્થ ન થાય મિથ્યાયોગ થયો હોય તો શું કરવું? - ક બસ્તિના પ્રમાણમાં ઉંમર, બળ આદિને સંશોધન કર્મમાં વધુ જરૂરી સૂચન
૩૨] અનુસરી વધઘટ કરી શકાય
