________________
CGL
એકધારું વારંવાર ખાધા કરનારને થતી હાનિ ૭૯૫ | કફના વ્યાધિમાં કતિકત અને કષાય એક જ રસ સેવા કરવાથી થતી હાનિ ...
રસવાળું ઔષધ અપાય ... ઉપર કહેલ ૨૪ ભેજન–પ્રકારોને
| તિકત, મધુર તથા કષાય રસે પિત્તના અનુસરવાથી થતા ગુણો
રોગમાં હિતકર થાય મધુરરસ જો સામ્ય હોય તો?
વાયુના રોગમાં લવણ, અમ્લ તથા મધુર ખાટો રસ જો સામ્ય હોય ?
રસવાળું ઔષધ હિતકારી થાય ... લવણરસની સામ્યતા શું કરે?
ઉપર્યુકત પદ્ધતિથી જ જવરાદિરોગમાં કટુક-તીખ રસ જ સામ્ય હોય તો? ..
હિતકર પ્રયોગો કહ્યા છે ... કડવો રસ જો સામ્ય થાય તો? ...
પિત્તજવરમાં પ્રયોગ કરતાં તેને મટાડતાં
- રસદ્રવ્યો કષાય-તૂરો રસ જો સામ્ય થાય તો? ...
... ... » જે માણસને ઘી સામ્ય કે માફક થાય તો?
કફજવરમાં પ્રયોગ કરાતાં રસદ્રવ્યો ... જેને દૂધ સામ્ય થાય તેનું ફલ
તે તે રોગવિરોધી રસદ્રવ્યો વાપરવાં ...
... , જેને તલનું તેલ માફક થાય તેનું ફલ ...
શાસ્ત્રજ્ઞાતા વૈદ્યની ચિકિત્સા પદ્ધતિ કેવી હોય? જેને માંસ સામ્ય થાય તેનાં ફલ .
શાસ્ત્રવેત્તા વૈદ્યને વધુ સૂચના ... અહિતનો તથા હિતનો ત્યાગ કરવાનો ઉપદેશ
આયુર્વેદપ્રસિદ્ધ દશ સ્થાને કહેવાની પ્રતિજ્ઞા , ભેજનના ક્રમનો ઉપદેશ ..
સ્થાનવૃદ્ધિ અનુસાર દોષોના ૧૪૦ ભેદ.... પેટમાં અમુક ભાગો અમુક માટે કલ્પવા. ૭૯૮
વળી તેના સેંકડો તથા હજારો ભેદો ... ભોજન કર્યા પછીની ક્રિયાઓ
એક દ્વન્દ્ર દ્વારા ૫૩ ભેદો ... .. આટલી ક્રિયાઓથી ખાધેલો ખોરાક બરાબર ન પચે ૭૯૯
છ દ્રોથી એમ ૩૧૮ ભેદો થાય
બધા વૃદ્ધ તથા ક્ષીણ દોષના ભેદો સમશન, અધ્યશન, પ્રમૃતાશન તથા
રોગના ભેદો પણ એટલા જ થાય વિષમાશનનાં લક્ષણ
• • રસોના ભેદોનો વિસ્તાર કહેવાની પ્રતિજ્ઞા રોગોનું મૂળ કારણ “અજીર્ણશન તથા “અત્યશન” છે ,
રસોના એકંદર ભેદો ૩૦૭૩ - તે તે દેશાનુસાર આહારસામ્ય સમજવું. ૮૦૦
રસેના અતિસૂક્ષ્મ ભેદો બિનજરૂરી છે .. ૨૪ ભેજનના પ્રકારનો ઉપસંહાર .. રસોના ભેદોને વિસ્તારથી ઉપદેશ ... ૮૧૩ રસદોષ વિભાગીય : અધ્યાય ૬ ઢો
ત્રણ ત્રણ રસોનાં ૨૦ ત્રિકો
૮૧૪ રસદોષના વિભાગને જાણનાર જ વૈદ્ય ગણાય ,
ચાર ચાર રસેના જોડાણવાળા પણ ૧૫ ચતુષ્કો ૮૧૫ દોષવિકલ્પ તથા રસવિકલ્પે કહેવાની પ્રતિજ્ઞા
પાંચ પાંચ રસેથી મિશ્ર છ દ્રવ્યો » ૮૧૭ દોષભેદ અનુસાર, જવર આદિ રોગેની
સંશુદ્ધિ–વિશેષણય: અધ્યાય ૭મો ૮૧૮ ૬૨ કલ્પના
વિશોધન પ્રકરણ વિષે વિશેષ કહેવાની પ્રતિજ્ઞા , ઉપર્યુકત ૬૨ પ્રકારોની ગણતરી
ઋતુ અનુસાર વાતાદિ દોષોના ચય, ઉપર કહેલ દોષોના વિભાગનું વિસ્તારથી કથન ૮૦૧
પ્રકોપ તથા પ્રથમ ક્ષીણ દેષજ વિકારો પણ ૨૫
વિસર્ગકાળ અને આદાનકાળ ... ૮૦૨
વિસર્ગકાળ તથા આદાનકાળ વિષે વધુ સમજણ ૮૧૯ બે ક્ષીણ, એક અધિક અને એક ક્ષીણ, તથા બે
કયા કાળમાં વમનરૂપ સંશોધન જરૂરી હોય? અધિક દોષોને કારણે થતા ૧૨ ભેદો
કયા કારણે બસ્તિકર્મ આવશ્યક ગણાય?... ૬૩ મો એક વિકારભેદ .
વિરેચન દ્રારા સંશોધનકર્મ શરકાલમાં કરવું મૂળ ૬ રસમાંના બે—બેથી થતા ૧૫ ભેદો
હરકોઈ દોષના પ્રકોપ કાળે સંશોધનરૂપ ત્રણ ત્રણ રસો જોડાવાથી થતા ૨૦ ત્રિકો ૮૦૪ ચિકિત્સા કરવી ૬૩ રસની સંખ્યા .. ... . | વમનાદિ સંશોધનેથી સ્વાશ્યપ્રાપ્તિ - ૮૨૧ અસંયુકત રસ ૬ અને સંયુકત રસો ૫૭. ૮૦૬ | ઘણા દોષયુકત વ્યકિતનું લક્ષણ રસવૃદ્ધિના પ્રમાણ અનુસાર ચિકિત્સાનો ઉપદેશ , | સંશોધન, સંશમન અને વિશેષણ કોને કરવું? , આયુર્વેદની ચિકિત્સામાં રસ વિપર્યયની આવશ્યકતા ૮૦૦ | સ્નેહન તથા સ્વેદનપૂર્વક સંશોધન કરવું. ૮૨૨.
ત્રણ
સં. સં
સાના
