________________
श्रीकल्प
कल्पमञ्जरी
॥१६॥
टीका
कर तृप्त हुए
यावत् वनं वनम् तन्निकटवर्ति प्रत्येकं वनम् अभ्रमत । एवम् अनेन प्रकारेण गवेषणया यदा बलीवः वृषभाः
न लब्धाः-तदा-स गोपः प्रभुसमीपे आगच्छति, आगतमात्रः-स तत्र श्रीवीरसमीपे चरितणान्-भक्षितघासान् __ अतएव तृप्तान स्थितान बलीवान् पश्यति ।
ततः बलीवईदर्शनानन्तरं खलु स गोपः आशु रक्त-शीघ्रक्रोधारुणो मिसमिसायमानः क्रोधेन प्रज्वलन्= उच्चै नीचेः पादौ संचालयन् प्रभु श्रीवीरस्वामिनम् एवम् अनुपदं वक्ष्यमाणं वचनम् अकथयत्-रे भिक्षो! मम बलीवान संगोप्य मया सह हास्यं करोषि ? भुक्ष्य अनुभव एतस्य हास्यस्य फलम्' इति कथयित्वा यावत् भगवन्तं धीवीरस्वामिनं तर्जयितुं तर्जन्यङ्गलीप्रदर्शनपूर्वकं भलैयितुं, ताडयितुम् चपेटादिनाभिहन्तुं समुद्यततेउद्युक्तो भवति तावद् दिवि=देवलोके शक्रस्याऽऽसनं चलति कम्पते। ततः आसनचलनानन्तरं खलु स शक्रो देवेन्द्रो उसे वहां बैल न दीखे। तब वह बैलों की खोज में दिनभर और रातभर उस वन के निकटवर्ती प्रत्येक वन में भटका। इस प्रकार खोज करने पर भी बैल न मिले तो वह गुवाल लौट कर भगवान के पास आया। आ कर उसने देखा कि बैल घास खा कर तृप्त हुए वहाँ बैठे हैं।
बैलो को देखने के अनन्तर गुवाल एकदम क्रोध से लाल हो गया। क्रोध से जलता हुआ-ऊपरनीचे पैर पटकता हुआ वह श्रीवीर प्रभु से बोला-'रे भिक्षु ! मेरे बैलों को छिपाकर मेरे साथ हांसी करता है ? ले, इस हांसी का फल भोग ।' इस प्रकार कह कर ज्यों ही वह भगवान की तर्जना (तर्जनीअंगुली उठा कर भर्त्सना) करने और ताडना करने (थप्पड़ आदि से मारने) को उद्यत होता है, त्यों ही स्वर्गलोक में शक्र का आसन काँपने लगा। आसन कॉपने पर शक देवेन्द्र देवराजने अवधिज्ञान से भगवान् - ભક્તિભાવથી જેનું હદય હમેશાં ઉછળી રહ્યું છે અને મૃત્યુલોકમાં જે કાંઈ સૂફમ કે સ્કૂલ બનાવ બને તેનું જેને તકાલ જાણ થાય છે એવા શબ્દે ભગવાનની પાસે આવી આ મૂખ શિરોમણી ભરવાડને ખૂબ ઠપકો આપે અને ભગવાન પાસે હમેશા તેમના રખેવાળ તરીકે રહેવા પ્રભુને વિનંતિ કરી, જેથી તિર્યંચ અને માનવકૃત ઉપસર્ગોનું પતે નિવારણ કરી શકે. ભગવાન તે સ્વયં બુદ્ધ હતા તેઓ જાણતા હતા કે જેણે જે જે કર્મ બાંધ્યા હોય તે તે તેને જાતે જ ભેગવવાં પડે છે. પિતાના જ બળ અને વીર્ય વડે અનંતકાળનું આત્મપ્રદેશે લાગેલું અજ્ઞાન રૂપી આવરણ જાતે જ ખસેડવું પડે તેમાં કોઈની સહાયતા કામ આવતી નથી.
બાહ્ય ઉપસર્ગો તે નિમિત્ત રૂપ છે. બાહ્ય ઉપસર્ગો અંદરના કમેના ઉદય આવ્યે બહાર દેખાય છે અને આવી મળે છે. આંતરિક કર્મોદય ઘણા જ સૂમ-પુદ્ગલ પરમાણએ રૂપ છે; તે અન્યજનથી કેમ અટકાવી શકાય ?
ध से लाल
को छिपाकर
भगवतो गोपकृतो. पसर्गवर्णनम् । सू०८२॥
॥१६९॥
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૨.
