________________
श्रीकल्प
कल्पमन्जरी
॥२६७॥
टीका
सा पुनः एकं पादं चरणं बहिः-देहलीतो बहिः प्रदेशे एकम् अपरं पादम् अन्तः अभ्यन्तरप्रदेशे कृत्वा स्थिता ६ भवेत् । कालतोऽभिग्रहः-तृतीयस्यां पौरुष्यां-तृतीयपहरे अन्यभिक्षाचरेषु निवृत्तेषु-परावृत्यगतेषु सत्सु ७, भावतोऽभिग्रहः-दायिका-भिक्षायादात्री क्रयक्रोता-मूल्यगृहीता तथा-दासीत्वं प्राप्ता-दासीभूता राजकन्या भवेत् ८ सा पुन: निगडबद्धहस्तपादा-निगाडितकरचरणा ९ तथा-मुण्डितमस्तका-केशापनयतो मुण्डितशिरा १०, बद्धकच्छा ११ अष्टमतपोयुक्ता अष्टमभक्तरूपतपस्यान्विता १२, अश्रूणि मुश्चन्ती १३ भवेदिति । एतादृशेन-एवंविधन अभिग्रहेण यदि आहारो मिलिष्यति तदा पारणकं करिष्यामि, अन्यथा-त्रयोदशवस्तुषु कस्यापि वस्तुनोऽभावेऽभिग्रहापूरणे पष्मासीतपः-पाष्मासिकं तपः अनशनरूपं करिष्यामि' इति कृत्वा एतन्मनसिकृत्य भगवान् भिक्षार्थाय-भिक्षार्थम् कौशाम्ब्याः प्रतिगृहम् अटतिभ्रमति, किन्तु भ्रमतो भगवतः सः त्रयोदशवस्तुयुक्तोऽभिग्रहः कुत्रापि क्वचिदपि गृहे परिपूर्णों न भवति ॥सू०९४॥ (५) वह भी एक पैर देहली से बाहर निकाले हो और दूसरा पैर देहली के भीतर करके बैठी हो, काल से अभिग्रह बतलाते हैं-(७) तीसरे पहर अन्य भिक्षाजीवियों के लोट कर चले जाने पर, भाव से अभिग्रह बतलाते हैं-(८) भिक्षा देने वाली खरीदी हुई हो, दासी बनी हो मगर राजाको कन्या हो, (९) उसके हाथों-पैरों में बेड़िया पड़ी हों, (१०) मस्तक मुंडा हुआ हो, (११) कांछ बाँधी हुई हो, (१२) तेले की तपस्या से युक्त हो और (१३) आसू बहा रही हो। इस प्रकार के अभिग्रह से अगर आहार मिलेगा तो मैं पारणा करूंगा, इन तेरह बोलों में से किसी भी एक की कमी होगी और अभिग्रह पूरा न होगा तो छह मासी तपस्या करूंगा। इस प्रकार मन ही मन में निश्चय करके भगवान् भिक्षाके लिए कौशाम्बी के घर-घर में परिभ्रमण करते थे, परन्तु किसी भी घर में यह तेरह बोल का अभिग्रह पूर्ण नहीं होता था ॥सू०९४॥ મૂકેલ હોય અને બીજો ઉંબરાની અંદર રાખીને બેઠી હોય, કાળથી અભિગ્રહ બતાવે છે-(૭) ત્રીજા પહોરે ભિક્ષકોના પાછા ફર્યા બાદ, ભાવથી અભિગ્રહ બતાવે છે-(૮) ભિક્ષા દેનારી વ્યક્તિ ખરીદાયેલ હોય, રાજાની કન્યા હોવા છતાં દાસી બની હોય (૯) તેના હાથપગમાં બેડિયો નાખેલી હોય, (૧૦) માથું મૂડેલું હોય (૧૧) કછોટે બાંધેલે હોય (૧૨) અઠ્ઠમની તપસ્યા સહિત હોય (૧૩) આંખમાંથી આંસુ વહેતા હોય; આ પ્રમાણેના અભિગ્રહથી જે આહાર મળશે તે હું પારણું કરીશ આ તેર બેલમાંથી એકની પણ ખામી હશે અને અભિગ્રહ પૂર નહીં થાય તે છમાસી તપસ્યા કરીશ. આ પ્રમાણે મનોમન નિશ્ચય કરીને ભગવાન ભિક્ષા માટે કૌશામ્બીના ઘરે ઘરે પરિભ્રમણ કરતા ता, ५ घरभा मा २ बासना ममिय पू थानतो . (सू०८४)
भगवतोऽ
भिग्रह वर्णनम् । ॥सू०९४॥
ARTHRITICICIA
॥२६७॥
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૨
