________________
श्रीकल्प.
सूत्रे
॥४१५॥
冰鮮劑
“मण्डिक मि” इत्यादि । मण्डिकं प्रव्रजितं श्रुत्वा मौर्यपुत्रोऽपि निजसंशयच्छेदनार्थम् अर्द्धचतुर्थशतशिष्यैः= पञ्चाशदुरतशतत्रय-परिमितशिष्यैः परिवृतः सन् प्रभुसमीपे प्राप्तः । तमपि प्रभुः एवं वक्ष्यमाणं वचनं कथयतिभो मौर्यपुत्र । तव मनसि एतादृशः संशयो वर्तते, यत् देवाः न सन्ति तत्र प्रमाणतयोपन्यस्तं वचनं प्रकटयति - " को जानाति" इत्यादि । मायोपमान् =मायावत् अलीकान् इन्द्र-यम- वरुण-कुबेरादीन् गीर्वाणान् देवान् इस प्रकार सुनकर मण्डिक विस्मित हुए। उनका संशय दूर हो गया। वह प्रतिबोध प्राप्त करके अपने साडेतीन सो शिष्योंके साथ दीक्षित हो गये ।
शंका- अग्निभूति द्वारा किये गये कर्म-विषयक संशय से इस संशय में क्या अन्तर है ? समाधान- अग्निभूतिको कर्म के अस्तित्व में ही सन्देह था। पर मण्डिक कर्म का अस्तित्व तो मानते थे किन्तु जीव और कर्म के संयोग के संबंध में शंकित थे । यही दोनों में अन्तर हैं ।
मण्डि को दीक्षित हुआ सुनकर मौर्यपुत्र भी अपने संशय का निवारण करने के लिए अपने तीन सौ पचास शिष्यों के साथ भगवान् के समीप पहुँचे। उन्हें भी भगवान् ने आगे कहे वचन कहे - हे मौर्यपुत्र ! तुम्हारे मन में ऐसा संशय है कि देव नही है । इस विषय में प्रमाणरूप से प्रयुक्त वचन प्रकट करते हैं-' माया के समान मिथ्या इन्द्र, यम, वरुण, और कुबेर आदि देवों को कौन देखता है !' इस कथन से देव नहीं हैं, ऐसा सिद्ध होता है । किन्तु तुम्हारा देवों को स्वीकार न करना मिथ्या हैं, क्यों कि वेद में भी ऐसा कहा है कि-' यह यज्ञ रूपी शस्त्रवाला यजमान-यज्ञकर्त्ता शीघ्र ही स्वर्गलोक में जाता है । '
ભગવાને બધ અને મેક્ષનુ કથન, માત્ર અને શુદ્ધતા એ ત્રણે બતાવતાં મડિક વિસ્મિત થયા અને પ્રવ્રજ્યા અંગિકાર કરી તે વિરક્ત બન્યા. તેના સાડાત્રણસેા શિષ્યાએ પણ તેજ માર્ગ ગ્રહણ કર્યો.
ક્ષુકા-અગ્નિભૂતિની ક્ર' સબ'ધની અને માડિકની કમ'-'ધ સંબંધની શંકાએમાં શું કક છે ?
સમાધાન–અગ્નિભૂતિને તા ખુદ કમ”માંજ સંદેહ હતા. તેને મન કમ” જેવું કાંઈ છેજ નહિ એમ લાગતું. પરંતુ મ’ડિક ‘કમ”ના અસ્તિત્વને સ્વીકારતા હતા, પણ જીવ અને કર્માંના સંબંધ થતા હશે કે કેમ ? તેની શંકા તે સેવી રહ્યો. હતા આ બંનેમાં આટલું અંતર છે.
મંડિકને પ્રત્રજીત થયેલ જાણી મો પુત્ર પણ પાતાની શંકાના નિવારણ અર્થે સાડાત્રણસે શિષ્યા સાથે ઉપડચા, મૌર્ય પુત્રની શંકા દેવ'નું અસ્તિત્વ છે કે નહિ તે બાબતનું હતું. તેનુ કહેવુ હતુ કે આ બધા ઇન્દ્રો-યમ કએર વરુણ આદિને કાણે જોયા છે ? તેની શ`કાના નિવારણ અર્થે ભગવાને વેદ-વાકયના દાખલા ટાંકી બતાબ્યા ને સ્વની
શ્રી કલ્પ સૂત્ર : ૦૨
कल्प
मञ्जरी
टीका
मौर्यपुत्रस्य देवास्तित्वविषय
संशयनिवारणम् । ॥सू० १११ ॥
॥४१५॥
