________________
श्रीकल्प
कल्प
सूत्रे
मञ्जरी
॥२२९॥
टीका
विभावयन् व्यहरत् । "द्रव्यभावोपाधिपतिता अज्ञानिनो जीवाः पापानि कर्माणि बध्नन्ति" इति कृत्वा भगवान् पापकलापात् पराङ्मुख आसीत्। बालाश्च भगवन्तं दृष्ट्वा यष्टिमुष्टिभिर्हत्वा हत्वाऽक्रन्दन् । अनार्याश्च भगवन्तं दण्डैरताडयन्। केशाग्रे कृष्ट्वा कृष्ट्वा दुःखमुदपादयन् , तथाऽपि भगवान् नाश्वेट् । अगारस्थैः सम्भाषितोऽपि भगवान् तैः साई परिचयं परित्यज्य मौनमावेन शुभध्याननिमग्न एव व्यहरत् । भगवान् सहितुमशक्यान परीषहोपसर्गान् नाऽगण यत् , नृत्यगीतेषु रागं नाऽधरत् , दण्डयुद्धमुष्टियुद्धादिकं श्रुत्वा नोदकण्ठत । कामकथासंलीनानां खीजनानां मिथःकथासंलापान् श्रुत्वा भगवान् रागद्वेपरहितो मध्यस्थभावेन अशरण एव व्यहरत् । घोरातिघोरेषु संकटेषु किश्चिदपि मनोभावं नो विकृत्य संयमेन तपसाऽऽत्मानं भावयन् व्यहरत् । भगवान् परवस्त्रमपि न असेवत, विचित्रता का विचार करते हुए विचरे। 'द्रव्य और भाव उपाधि में पड़े हुए अज्ञानी जीव पापमय कर्मों का बन्ध करते हैं, ऐसा सोचकर भगवान् पाप के समूह से विमु व थे।
अनार्य देश के वालक भगवान महावीरप्रभु को देखकर लट्ठी और मुट्ठी से मार-मार कर हल्ला करते-रोते थे। अनार्य लोग भगवान को डंडों से मारते थे। उनके बालों का अग्रभाग खींच-खींच कर कष्ट उत्पन्न करते थे। फिर भी भगवान ने उनपर द्वेष नहीं किया।
गृहस्थों के भाषण करने पर भी भगवान उनके साथ परिचय का परित्याग करते हुए, मौन-भाव से शुभध्यान में मग्न ही रहते थे। जिस परीषहों को सहन करना अशक्य था, उनको भी भगवान ने कुछ नहीं गिना, नृत्यों-गीतों में राग धारण नहीं किया, दंडयुद्ध या मुष्टि युद्ध आदि की बात सुनकर उत्कंठा प्रकट नहीं की। काम-कथा में लीन स्वीजनों की आपस की बातें सुन कर भगवान् राग-द्वेष से रहित, मध्यस्थ भाव से अशरण (आश्रयरहित) ही विहार करते रहे। घोर और अतिघोर संकट आने पर भी लेश भर भी ઉપાધિમાં પડેલા અજ્ઞાની છે પાપમય કર્મોના બંધ કર્યા કરે છે એવું વિચારી ભગવાન પા૫ સમૂહથી વિમુખ રહીને વરતતા હતા. છતાંય અનાર્ય દેશમાં નાના બાલકો ભગવાનને જોઇ લાઠી અને મુરિટના પ્રહારો કરતા “મારોમારો’ના પિકાર કરી તેમના ઉપર હલાએ કરતા અને તેમની પછવાડે હોકારાએ પાડી રોકકળ કરી મારપીટ કરતા. તે દેશના પુખ્ત ઉમરના માણસે તેમને લાકડી વડે મરતા તેમજ તેમની વાળને ખેચીને કષ્ટ આપતા તે પણ ભગવાન ઠેષરહિત થઈ વિચરતા.
આ અનાય ભુમિમાં ભગવાનને ગૃહસ્થીઓ બેલાવતા છતાં મૌન સેવતા અને તેમના પરિચયને ત્યાગ કરતા સહન કરવા અશકય, એવા પ્રભુને આવી પડેલા સંખ્યાબંધ પરીષહાને અહિ ગણવામાં પણ આવ્યા નથી..
भगवत: घोरपरीसहोपसर्ग सत्वेऽपि मनसोऽवि
कृतत्वम्। 2311०९०॥
॥२२९॥
શ્રી કલ્પ સૂત્ર : ૦૨
