________________
જૈન અને જૈનધર્મ
૧.૧ વિષયપ્રવેશ સમો અરિહંતાણં.
જૈનોના સર્વાધિક મહત્ત્વપૂર્ણ પ્રાર્થનામંત્રની આ પ્રથમ પંક્તિ છે. તદનુસાર પોતાના રાગ-દ્વેષ રૂપી અંતરંગ શત્રુઓ ઉપર વિજય પ્રાપ્ત કરી લીધો છે, જેમને અરિહંત અથવા અહત્ કહેવામાં આવે છે, તેઓને હું અત્યંત ભક્તિપૂર્વક નમસ્કાર કરું છું. આદરભાવની આ
અભિવ્યક્તિ વ્યક્તિના ધર્મ, જાતિ અથવા સામાજિક સ્તરની દૃષ્ટિથી નિરપેક્ષ છે. આ ગુણ આધારિત નમસ્કાર છે.
જૈનધર્મ' શબ્દ પ્રાચીન ભારતીય ભાષા, અર્ધમાગધીના “જિણ' શબ્દથી નિષ્પન્ન થયો છે. અર્ધમાગધી ભાષા ૨૫૦૦ વર્ષ અથવા તેનાથી પણ પૂર્વે ભારતના કેટલાક ભાગો(ખાસ કરીને મગધ અને કૌશલ)ની લોકભાષા હતી. “જિણ' શબ્દનો અર્થ છે કે જેમણે આધ્યાત્મિક વિજય પ્રાપ્ત કરી લીધો હોય, જેમણે રાગ-દ્વેષ જેવા દુર્ગણોને સંપૂર્ણપણે જીતી લીધા હોય તે.
જિણ' શબ્દનું સંસ્કૃત રૂપ “જિન” છે. તેનો અર્થ પણ તે જ થાય છે. આને આધારે જૈનધર્મ એટલે એવો ધર્મ કે જે જૈનો દ્વારા પાલન કરાતો હોય. આમ છતાં, આપણે ધર્મની અપેક્ષા આત્મવિજયના માર્ગને મહત્ત્વ આપવા માટે જૈનધર્મને જૈનત્વના (Jainness) રૂપે જ સમજીશું. વસ્તુતઃ જૈનો દ્વારા પાસ્પિક અભિવાદન માટે “જય જિનેન્દ્ર’ બોલવામાં આવે છે. આ શબ્દનો અર્થ સર્વોત્કૃષ્ટ જિનનો જયકાર છે.
