________________
આત્મવિજયનો માર્ગ
ગતિમાન થાય છે. આ ઘટના પછી પલકવારમાં સોપાન ૨ અને ૩ માંથી પસાર થઈ સોપાન ૪ માં પહોંચાય છે. સોપાન ૪ એ અવિરત સમ્યગ્ દૃષ્ટિનું સોપાન છે. આ અનુભવ એટલે જીવનના સાચા સ્વરૂપનો અને આત્માની વાસ્તવિકતાનો અને તેના પ્રગટીકરણનો, અર્થાત ્ સાચા જ્ઞાનનો, સમ્યગ્ દર્શનનો હોય છે.
-
સમ્યગ્ દર્શનનો આ પ્રથમ અનુભવ માત્ર થોડી ક્ષણો પૂરતો ટકે છે અને તે અનુભવ દર્શન-મોહનીય કાર્મિક ઘટકના દૂર થવાને કારણે નહિ પરંતુ તેના અવરોધાઈ જવાથી જ થાય છે. આ અવરાધાયેલો ઘટક ઝડપથી છૂટો પડે છે અને પોતાનો પ્રભાવ ફરીથી દર્શાવે છે. આથી આત્મા પાછો પોતાના અંતિમ, મિથ્યાદૃષ્ટિના સોપાનમાં પરત જાય છે. તેમાં પાંચેય કાર્મિક કારકો – મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, પ્રમાદ, કષાય અને યોગ તેમના પૂરા જોશથી કાર્યરત હોય છે. જો કે આ પતન દરમિયાન, આત્મા ટૂંક સમય માટે ત્રીજા ગુણસ્થાનકમાં જાય છે, જ્યાં સ્થૂળ કષાયો ઉપશાંત રહે છે, પરંતુ સમ્યગ્ દર્શન હોતું નથી. આ ગુણસ્થાનકને મિશ્ર સમ્યગ્ મિથ્યાર્દષ્ટિ કહે છે. તેની નીચે બીજું ગુણસ્થાનક છે સમ્યક્ દૃષ્ટિ, જેમાં ચોથી કક્ષાના કષાયો ફરીથી પ્રભાવી બને છે અને તત્ક્ષણ આત્માને ફરીથી નીચલા ગુણસ્થાનકમાં ઉતારી દે છે. ચોથા ગુણસ્થાનક સુધીના પ્રથમ સંક્રમણમાં મિથ્યાર્દષ્ટિનું માત્ર ઉપશમ થાય છે, પરંતુ પછીના, અનુગામી લાંબા ગાળાનાં સંક્રમણોમાં આ ઘટક અંશતઃ દૂર થાય છે. આવાં કેટલાંક સંક્રમણો જેમાં અંશતઃ નિરસન અને ઉપશમન થાય છે. પછી આત્મા, પાંચમા ગુણસ્થાનક અને તેનાથી આગળ તરફ, આગળ ધપવા માટે, ચોથા ગુણસ્થાનકમાં સ્થિર થાય છે. સારણી ૭.૧ આ ગુણસ્થાનકોનો સારાંશ દર્શાવે છે.
સાસ્વાદન
સારણી ૭.૧ : શરૂઆતનાં ચાર ગુણસ્થાનકો અને તેમને અનુરૂપ
અવસ્થા
ગુણસ્થાનક
૧.
૨.
૩.
૪.
નામ
મિથ્યાદષ્ટિ
સાસ્વાદન સમ્યક્ દૃષ્ટિ
મિશ્ર સમ્યગ્ અવિરત સમ્યક્ દૃષ્ટિ
૭૩
અવસ્થા
મિથ્યાત્વ
શુદ્ધીકરણનું તરફનું પ્રથમ પગલું
