________________
જૈન ધર્મની વૈજ્ઞાનિક આધારશિલા
પ. પરિષહ-જય (Afflictions Mastery): “પરિષહ' નો અર્થ છે – જાતે ઉત્પન્ન થયેલાં સંકટો (વિપત્તિઓ). ભૂખ, તરસ, ગરમી, ઠંડી, લાભ, અલાભ, માન, અપમાન, ડંખ વગેરે બાવીસ પરિષહો છે.
સારણી ૮.૧ માં વિવિધ ગુણસ્થાનકોમાં કરવાનાં વ્રત અને અભ્યાસો દર્શાવવામાં આવ્યાં છે.
અહીં એ ધ્યાનમાં રાખવું કે ત્રણ ગુપ્તિઓ, પાંચ સમિતિઓ, દશ ધર્મ, બાર અનુપ્રેક્ષા વગેરે સામાન્ય માણસને સ્પષ્ટ સમજ આપવા માટે જ છે. સામાન્યતઃ આદતવશ તે આચારમાં મૂકાય છે અને જ્યારે આચારમાં મૂકાય ત્યારે પણ ક્ષતિરહિત કે પરિપૂર્ણ નથી હોતા. સામાન્ય મનુષ્ય, શ્રાવક ખાસ દિવસોએ ઉપવાસ કરવા જેવા કેટલાક તપ કરે છે. જો કે સાધુસાધ્વીએ તો બધા સમયે આ માર્ગદર્શનોને શક્ય તેટલી ક્ષતિરહિત રીતે આચારમાં મૂકવા જોઈએ. ઉદાહરણ તરીકે, સાધુનો આહાર સામાન્ય મનુષ્ય કરતાં ઘણો વધારે મર્યાદિત હોય છે.
સારણી ૮.૧ ગુણસ્થાનકો અને તેને અનુરૂપ અભ્યાસ
ગુણસ્થાનક
અભ્યાસ ૧-૪ પ્રશ્ન : “કોણ છું?”
ઉત્તર : વિધાન ૧ થી ૩, ૪ અ, ૪ બ, ૪ ક માં શ્રદ્ધા, વિશ્વાસ (સમ્યફ દર્શનના ગુણો(૮)નો અભ્યાસ)
શ્રાવકના અગિયાર સ્વૈચ્છિક ત્યાગના પેટા તબક્કા (sub-stages) (જુઓ ચિત્ર ૮.૧) ગુપ્તિ (૩), સમિતિ (૫), ધર્મ (૧૦) અનુપ્રેક્ષા (૧૨), પરિષહ-જય (૨૨)
ધર્મધ્યાન ૮-૧૦
શુક્લ ધ્યાનના પ્રથમ બે પ્રકારનો અભ્યાસ ૧૨-૧૪ શુક્લ ધ્યાનના છેલ્લા બે પ્રકારનો અભ્યાસ
