________________
૯૮
જૈન ધર્મની વૈજ્ઞાનિક આધારશિલા વખતે કોઈ બાળક કે પ્રાણી અથડાય નહિ તે માટે આજુબાજુ જોઈ લેવું એ ચોથી સમિતિ જેવું છે. કારમાંથી નીકળતા ધુમાડાથી લોકોને અસર ન થાય તે માટે સાંકડી જગામાં કાર એન્જિન ચાલુ રાખવાનું ટાળવું એ છેલ્લી સમિતિ બરાબર છે.
નોંધ ૧. પી.એસ.જૈની, પૃ.૨૫૨-૩, “ધર્મધ્યાનમાં ટૂંકા ગાળાના
(અડતાલીસ મિનિટ સુધીના) ગાઢ ચિંતનનો સમાવેશ થાય છે. તેમાં કેટલીક બાબતોમાંથી એક પર ચિંતન કરવામાં આવે છે: (૧) નવતત્ત્વ પર જિનના ઉપદેશો અને આ ઉપદેશો
(આજ્ઞાવિચય)ને સારામાં સારી કઈ રીતે જણાવી શકાય. (૨) જેમના મન કષાયોથી ઘેરાયેલા છે અને જે અજ્ઞાનના કારણે
વિવેકશૂન્ય થયા છે અને જેના દ્વારા આવા જીવોને બચાવી શકાય (અપાયરિચય); આગ્નવ, કર્મબંધ, તેનો સમયગાળો, તેની ફલશ્રુતિની ગૂઢ, રહસ્યમય કાર્યવાહી, આત્મા મૂળભૂત રીતે આ બધી કાર્યવાહીથી સ્વતંત્ર છે તે હકીકત અને તેથી પોતાને તેનાથી
મુક્ત કરી શકે છે (વિપાકવિચય); (૪) લોકની સંરચના (બંધારણ) અને આત્માઓને તેમના ખાસ
પ્રારબ્ધ પર લઈ જવાનાં કારણોની પારસ્પરિક ક્રિયા (સંસ્થાનવિચય).
