________________
૧૩૪
જૈન ધર્મની વૈજ્ઞાનિક આધારશિલા એવું પ્રતીત થયું કે ડંશને કારણે નીકળેલી લોહીની ધારા તે દૂધની ધારા સમાન હતી. ડંશની પીડા ગૌણ હતી, પરંતુ મહાવીર સ્વામીના મનમાં ચંડકૌશિકના કલ્યાણની ભાવના પ્રબળ બની ગઈ હતી.
ભગવાન મહાવીર સ્વામી પોતાના નિર્વાણ સુધી રત્નત્રયીની શિક્ષા આપતા રહ્યા. જૈન પરંપરામાં આજે પણ વિભિન્ન પ્રકારના મૂળભૂત ઉપદેશ અને આચાર પ્રચલિત છે, જેમાં સમયાનુસાર બહુ જ થોડા ફેરફારો થયા છે. વિશેષતઃ બધાં જૈનો દિવાળીનો ઉત્સવ ઉજવે છે, કારણ કે તે દિવસે જ ભગવાન મહાવીરને નિર્વાણ પ્રાપ્ત થયું હતું અને તે રાતે જ તેમના પ્રમુખ શિષ્ય ગૌતમ ગણધરને કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું હતું.
