________________
જૈન ધર્મની વૈજ્ઞાનિક આધારશિલા
ગુણસ્થાનકોનાં નામ સહિતની શુદ્ધીકરણ – અક્ષ દર્શાવે છે. ધરી પર દર્શાવેલો ક્રમ ૧ એ પહેલું સોપાન તમામ જીવોને લાગુ પડે છે અને તે અહીં સૌથી ગાઢ, ભારે કાર્મિક દ્રવ્ય ધરાવતા માનવીઓ માટે છે. સીડીની ઉ૫૨ તરફ જતાં કાર્મિક દ્રવ્ય ઘટતું જાય છે અને ૧૪ મા સોપાને તે શૂન્ય હોય છે. બીજી રીતે, આપણે શુદ્ધીકરણ-અક્ષને કાર્મિક ઘનત્વ અક્ષ તે સળંગ હોવાથી તેના ચૌદ મહત્ત્વના તબક્કાઓની રીતે જોઈ શકીએ.
૭૨
કાર્મિક નિર્જરા, કર્મનિર્જરાની પ્રભાવી પ્રક્રિયા સમજવા માટે એ સ્પષ્ટ રીતે સમજવું જરૂરી છે કે જેમ જેમ કાર્મણો ખરતા જાય તેમ તેમ આત્માની શક્તિ વધે છે જેનાથી આધ્યાત્મિક વિકાસ આગળ ધપતો રહે છે. એવું માનવામાં આવે છે ભાવિ આસ્રવ રોકાશે; શક્તિ અને જ્ઞાનના ગુણ વધુ મુક્ત થાય છે, જેથી આત્મા પોતાના સાચા સ્વરૂપની શોધ કરી શકે છે. બીજો મહત્ત્વનો નોંધપાત્ર મુદ્દો એ છે કે કાર્મિક દ્રવ્યની અસરોનો શરૂઆતમાં નાશ થવાને બદલે તેનું ઉપશમન થાય છે. તદુપરાંત પ્રત્યેક સોપાનમાં કર્મબંધ તીવ્રતાથી પરિમિત થાય છે; જૂના કાર્મિક દ્રવ્યને ઘટાડે છે; લગભગ બધાં સોપાનમાં ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ ક્રમશઃ ઘટતાં જાય છે, તેમાંયે ક્રોધ સૌથી પહેલો ઘટે છે. ચારેય કષાયની પાંચ કક્ષાઓ વિશે પ્રકરણ ૫ માં નિરૂપણ થઈ ગયું છે. જો કે એકંદર લક્ષ્ય તો વિધાન ૪ અ માં દર્શાવેલા કર્મબંધના પાંચેય મહત્ત્વના કારકો મૂળમાંથી દૂર કરવાનો છે.
૭.૩ શરૂઆતનાં ચાર સોપાનો
ચિત્ર ૭.૨ માં શરૂઆતનાં ચાર સોપાનો છે અનુક્રમે મિથ્યાદષ્ટિ, સાસ્વાદન સમ્યગ્ દૃષ્ટિ, મિશ્ર સમ્યક્ દૃષ્ટિ અને અવિરત સમ્યક્ દૃષ્ટિ. ૭.૩.૧ સોપાનોની વ્યાખ્યા અને આંતરિક ગતિ
સીડીનું પ્રથમ સોપાન મિથ્યાદષ્ટિ ધરાવતા તમામ જીવો માટે સમાન છે. શરૂઆતમાં પ્રત્યેક આત્મા સંપૂર્ણ અજ્ઞાનના આ સોપાનમાં હોય છે, જ્યારે ચારેય કષાયો તેમના મહત્તમ લેવલે હોય છે. જો કે વિધાન ૧ પ્રમાણે પ્રત્યેક આત્મા કાર્મિક દ્રવ્યમાંથી પોતાના ચારેય ગુણોને અનાવિરત કરવા મથામણ કરતો હોય છે. આ ક્રિયા ક્યાં તો પૂર્વભવો યાદ આવવાથી (જાતીય સ્મરણથી) કે જૈન ઉપદેશો/અધ્યયનથી
