________________
૭૦
જૈન ધર્મની વૈજ્ઞાનિક આધારશિલા એક માત્ર માર્ગ છે જેના પરિણામે વ્યક્તિ પોતાની ભૌતિક પ્રકૃતિના તથા મનનાં બંધનોથી બચી શકે છે (જુઓ ચિત્ર ૭.૧). ઉપરાંત આ વિધાન, વિધાન ૪ અ ના પાંચ કર્મના કારકો – મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, પ્રમાદ, કષાયો અને યોગને દૂર કરવા માટે સંયમનું સમર્થન કરે છે. આ બધા કાર્મિક કારકોનું ક્રમિક નિદર્શન ચૌદ ગુણસ્થાનકોથી દર્શાવી શકાય તે હવે જોઈએ.
સંયમ
ચિત્ર ૭.૧ સંવર(વર્તુળ) અને સંયમ દ્વારા કર્મનું ઉત્સર્જન(ઓછી ત્રાંસી રેખાઓ)
અહીં “સંયમ” ને વ્યાપક સંદર્ભમાં સમજવો પડશે. તેનો અર્થ છે – સંશયથી ઉપર ઊઠીને, અહિંસાને મુખ્ય ગણીને અત્યંત જાગૃતિ સાથે બધી ઇન્દ્રિયો પર અંકુશ રાખવો. એટલે કે “તમારી ક્ષમતા મુજબ જાત પર અંકુશ રાખો.” (પરિશિષ્ટ ૩ બ, અવતરણ ૭.૧) અર્થાત વ્યક્તિએ પોતાની ક્ષમતાથી એટલો વધારે સંયમ ન રાખવો જેનાથી પોતાને નુકસાન થાય. તેનાથી આત્મપીડન ન થવું જોઈએ. ૭.૨ શુદ્ધીકરણ-અક્ષ અને ચૌદ ગુણસ્થાનકો
પ્રકરણ ૩ માં આપણે જીવન-ધરી(Life axis)નો પરિચય મેળવ્યો છે. હવે આપણે અન્ય જીવસ્વરૂપોથી આધ્યાત્મિક રીતે ઊંચી કક્ષાએ પહોંચતા માનવીઓ સાથે સુસંગત એવા જીવન-ધરીના ઉપરના ભાગ વિશે વિચારીએ. શુદ્ધીકરણ-અક્ષ પર માનવીઓને નીચા જીવનએકમોથી ખૂબ ઊંચા જીવન-એકમો પર એટલે કે મહત્તમ કાર્મિક ઘનત્વ
