________________
શુદ્ધીકરણ માટેના ઉપાયો
ધરાવતા જીવોને હાનિ, ઈજા ન પહોંચાડવી, (ખ) સત્ય – સાચું બોલવું, (ગ) અચૌર્ય(અદત્તાદાન) – ચોરી ન કરવી, (ઘ) બ્રહ્મચર્ય – લગ્નેતર મૈથુન સંબંધ ન રાખવા. (ડ) અપરિગ્રહ – પોતાની સામગ્રીમાં નિયંત્રણ રાખવું. કેટલાક વધારાના વ્રતો આ અણુવ્રતોને દઢ કરે છે અને તેના પૂરક બને છે. વધારે વિગત માટે જુઓ પી.એસ.જૈની (૧૯૭૯, પૃ.૧૮૭) અને વિલિયમ્સ (૧૯૬૩). ૮.૪ ગુણસ્થાનક છે અને સાધુઓ
ગુણસ્થાનક ૬ માટે મહાવ્રતો (Higher vows) પાળવા પડે છે, જેમાં કઠોર તપસ્યા કરવી પડે છે. ઉપર્યુક્ત બધાં (ક) થી (ડ) અણુવ્રતોની વિસ્તૃતિ અને વૃદ્ધિ છે, ખાસ તો તેમાં વ્યક્તિની સાધનસામગ્રી અને માલમતાનો અને ગૃહસ્થ જીવનના સંપૂર્ણ ત્યાગનો સમાવેશ થાય છે.
તેનું એકંદર ધ્યેય છે – કાર્મિક દ્રવ્યમાં વધારો કરે એવી પ્રવૃત્તિઓનું પુનરાવર્તન અને વ્યાપ ઘટાડવો, કારણ એનાથી નવા કષાયો ઉદ્ભવે છે. હવે આપણે સાધુસાધ્વીઓએ કરવાયોગ્ય આચારનું વિગતવાર નિરૂપણ જોઈએ. આ બધાનો હેતુ અભિલાષીને ઉચ્ચ ધ્યાનાવસ્થા માટે તૈયાર કરવાનો છે, જેને પરિણામે કાર્મિક દ્રવ્ય છેવટે આત્મા પરથી દૂર થાય અને મોક્ષ પ્રાપ્ત થાય. ૧. ગુપ્તિ (Restraint): ગુપ્તિ ત્રણ છેઃ કાયગુપ્તિ, વચનગુપ્તિ અને મનગુપ્તિ. આ ત્રણેય ગુપ્તિથી કાયા, મન અને વચનના યોગ ઉત્તરોત્તર નિયંત્રિત થાય છે, અર્થાત એકાગ્રતા કેળવવી અને જે જરૂરી નથી તે
ટાળવું.
૨. સમિતિ (Carefulness) : વ્યક્તિની પ્રવૃત્તિઓમાં હકારાત્મક સાવચેતી દાખવતી સમિતિ પાંચ પ્રકારની છેઃ (૧) ચાલતી વખતે નાના જીવોને ઈજા ન થાય કે તે મરી ન જાય તે માટે જાગ્રતિ રાખવી : ઈર્યા સમિતિ (૨) સાચું બોલવું અને શક્ય તેટલું ઓછું બોલવું: ભાષાસમિતિ (૩) ગોચરી એવી રીતે વહોરવી કે જેનાથી સ્વ-રુચિ ન વધે : એષણાસમિતિ (૪) વસ્તુઓ લેતાં-મૂકતાં કાળજી રાખવી જેથી કોઈ જીવને ખલેલ ન પહોંચે કે તે કચરાઈ ન જાય : આદાન નિક્ષેપન સમિતિ
