________________
જન્મ અને મરણનાં ચક્ર
(વિધાન ૩) વિધાન ૩ઃ કાર્મિક બંધનને કારણે આત્મા અસ્તિત્વની ગતિઓ(ચક્રો)માં જાય છે. ૪.૧ વિધાન
વિધાન ૨ માં આપણે જીવના ભવોભવના ફેરાને બદલે માત્ર એક ભવની દશાઓ પર જ ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું હતું. પ્રશ્ન એ થાય છે કે ખરેખર શું જન્મ અને મરણનું ચક્ર હોય છે? ઉપર્યુક્ત વિધાન ૩ એવી ધારણા કરે છે, સ્વીકારે છે કે આવું ચક્ર હોય છે. મૃત્યુ થાય ત્યારે આત્મા ભૌતિક શરીરમાંથી મુક્ત થાય છે અને પોતાના જ ધક્કાથી ખસવા માટે તૈયાર હોય છે. વિધાન ૨ થી એકદમ સ્પષ્ટ છે કે જીવન-ધરી પરના એ પછીના સ્થાન માટે કાર્મિક દ્રવ્યનું પ્રમાણ જવાબદાર હોય છે. આમ છતાં નીચેના બે પ્રશ્નો થાય છે: (૧) એક ભવમાંથી બીજા ભવમાં અર્થપૂર્ણ રીતે શેનું પરિવહન થાય છે? (૨) વિજ્ઞાનનું કયું સ્વરૂપ, પદ્ધતિ આ પ્રકારનું પરિવહન થવા દેશે? ૪.૨ કાર્મિક ઘટકો
ઉપરના પ્રશ્નોના જવાબ માટે આપણે એવું માનીએ કે દૂષિત આત્માની ક્રિયાઓ પરથી કાર્મિક દ્રવ્ય આઠ વિશિષ્ટ વિભાગોમાં વહેંચાઈ જાય છે. આ વિભાગોને આપણે કર્મ કહીશું.
આ કમ એ કાર્મિક દ્રવ્યમાંથી ઉદ્ભવતાં નકારાત્મક બળો છે અને તે આત્માનો વીર્ય ગુણ ભ્રષ્ટ કરે છે. યાદ કરો આત્માના મૂળ ગુણો –
